Jaarverslag ‘04
centraal bureau levensmiddelenhandel
Het CBL is de belangenbehartiger en spreekbuis van de supermarkten in ons land. Alle supermarktorganisaties zijn bij het CBL aangesloten. Aangesloten leden: Albert Heijn Aldi Boni Markten Boon Sliedrecht CoopCodis Deen Supermarkten Dekamarkt Deli XL Samenwerkende Dirk van den Broek Bedrijven EM-TÉ Supermarkten Hoogvliet Inversco Jan Linders Jumbo Supermarkten De Kweker Kruidenier Foodservices Laurus Lekkerland Lidl Nederland Metro Nederland Nettorama Plus Retail Poiesz Supermarkten Sanders Supermarkten Schuitema Sligro Stationsfoodstore Vakcentrum Levensmiddelen Groothandel in Levensmiddelen Van Tol Vomar Voordeelmarkt DeWitKom@rt Supermarkten
Jaarverslag ‘04 Levensmiddelenhandel
4
Consument & Kwaliteit
10
Personeel & Opleiding
14
Logistiek
18
Summar y
21
centraal bureau levensmiddelenhandel
Levensmiddelenhandel
Populariteit huismerk gestegen De concurrentie tussen de supermarkten in ons land was in 2004 ongemeen fel. In hun strijd om de gunst van de consument verlaagden de supermarkten over de gehele linie hun prijzen aanzienlijk. Omdat niet alle prijsverlagingen door kostenbesparingen konden worden gecompenseerd daalden ook de marges. De branche als geheel ondervindt hiervan de negatieve gevolgen. Op dit moment liggen de prijzen gemiddeld 4 tot 5% onder het niveau bij het begin van de prijzenoorlog in oktober 2003. De prijzen zijn daarmee lager dan bij de introductie van de euro in 2002. Nederlandse supermarkten behoren tot de allergoedkoopste in de Europese Unie. De omzet van de supermarkten in Nederland
4
steeg in 2004 met 1,5% naar € 25,1 miljard. Vorig jaar telde wel een hele week meer. Gecorrigeerd voor deze week komt de omzet op € 24,7 miljard. Producten die in 2004 een prominentere positie op het schap hebben gekregen zijn de huismerken. Het grote voordeel van de huismerken voor de consument is dat zij aantrekkelijker geprijsd zijn. Bovendien is de marge voor de detailhandel hoger. Naast de stijgende omzet van de huismerken stegen in 2004 ook de verkopen van biologische producten. Verder versterkten de supermarkten in 2004 hun positie als versleverancier. Voor 2005 verwachten wij bij voortduring van de prijzenslag een verdere aantasting van de winstgevendheid van de branche. De omzet zal in 2005 gelijk blijven tot licht stijgen. De magische omzetgrens van € 25 miljard blijft binnen handbereik.
Supermarkten doen het hiermee verhoudingsgewijs ten opzichte van de totale detailhandel goed.
Preventie overgewicht opgepakt Nederlandse supermarkten nemen hun verantwoordelijkheid in de strijd tegen overgewicht bij de bevolking. In het Convenant Overgewicht, dat het CBL samen met overheden, industrie en artsenorganisaties heeft ondertekend, wordt gewerkt aan het drie sporenbeleid Voeding – Beweging – Omgeving. Preventie van overgewicht is een complex probleem waarbij voor het CBL uitgangspunt is dat de consument zelf verantwoordelijk is voor wat hij koopt en eet en drinkt. Het CBL heeft voor supermarkten het Plan van Aanpak ‘Stimulans
naar Balans’ opgesteld waarbij keuzevrijheid voor de consument en informatievoorziening centraal staan. In de visie van het CBL kunnen producten niet gestigmatiseerd worden als “goed” of “slecht”. Van belang is een evenwichtige voeding met voldoende groente en fruit en rekening houdend met de
Voorzitter Van den Doel in debat met Minister Hoogervorst tijdens het Grote CBL-debat over Overgewicht
totale dagelijkse energiebehoefte. Naast eten en drinken is voldoende beweging van essentieel belang in de strijd tegen overgewicht.
Detailhandel wil geld terug van Interpay In 2004 heeft het CBL actie aangekondigd om de teveel betaalde pinkosten van Interpay terug te vorderen. Interpay heeft jarenlang misbruik gemaakt van haar machtspositie. Interpay en de aandeelhoudende banken kregen hiervoor een fikse boete van 47 miljoen euro door de NMA opgelegd. Inmiddels heeft het Platform Detailhandel zich namens de gezamenlijke detailhandel bij de door de CBL aangekondigde actie aangesloten. Het Platform Detailhandel zal in 2005 alle
winkeliers in Nederland mobiliseren om Interpay aansprakelijk te stellen voor de geleden schade. De NMA heeft vastgesteld dat Interpay jarenlang misbruik heeft gemaakt van haar machtspositie in de PINmarkt door te hoge tarieven te berekenen. Interpay, de detailhandel komt afrekenen.
Geen alcohol en tabak onder 16 jaar Per 1 januari 2005 is de identificatieplicht voor 14-jarigen en ouder ingevoerd. Voor het CBL is dit aanleiding om de naleving van de leeftijdsgrens van 16 jaar voor de verkoop van alcohol en tabak aan te scherpen. In 2005 geldt: “legitimatie verplicht”. Door bij twijfel over de leeftijd van een jonge klant altijd en consequent naar de leeftijd
5
te vragen, worden jonge kopers ontmoedigd. Het CBL wil op deze wijze bereiken dat jongeren, net zoals in Amerika, altijd en op eigen initiatief hun legitimatie tonen als zij alcoholhoudende drank of tabak willen kopen. Om alcoholmisbruik
door jongeren tegen te gaan wil het CBL de koper van alcohol onder de 16 jaar strafbaar stellen. In 2005 worden de medewerkers die betrokken zijn bij de verkoop van alcohol en tabak opnieuw getraind.
6
Het CBL stelt hiertoe dvd’s en stickers beschikbaar.
Overbodige en tegenstrijdige regelgeving Het CBL heeft in 2004 haar lobby voortgezet om de politiek te bewegen de regelergernissen aan te pakken. CBL-leden hebben een waslijst van nutteloze regels gemeld. De lijst past in het streven van het kabinet naar minder regels. Ook tegenstrijdige regels zijn aan het CBL gemeld. Het CBL is door het ministerie van Economische Zaken benaderd voor een grondige evaluatie van de Prijzenwet. Veel regelgeving vanuit het ministerie van Economische Zaken is afkomstig van deze wet. Voor de supermarkten levert deze wet een kostenpost op van 30 miljoen euro per jaar. Vooral
de verplichting om de zogenaamde prijs per standaardhoeveelheid te vermelden weegt zwaar. In 2005 wordt de Winkeltijdenwet geëvalueerd. Het CBL zal plaatsnemen in een klankbordgroep die samen met het ministerie van Economische Zaken een advies opstelt.
Verplichte drogistenvergunning vervalt In het najaar van 2005 zal de nieuwe geneesmiddelenwet van kracht worden. In deze nieuwe wet komt de drogistenvergunning te vervallen, met als gevolg dat vrije verkoop van zelfzorggeneesmiddelen kan plaatsvinden. Hierdoor kan de consument producten als paracetamol en aspirine in het schap aantreffen. De lang gekoesterde
wens van consumenten om zelfzorggeneesmiddelen te kunnen kopen in de supermarkt gaat hiermee in vervulling. Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat het bij de aankoop van eenvoudige medicijnen zonder recept slechts sporadisch voorkomt dat consumenten advies vragen aan een drogist of assistent-drogist. Zelfzorggeneesmiddelen zijn ook bedoeld om zonder advies met de geneesmiddelen om te gaan. De noodzaak voor een drogist is dan ook niet aanwezig. De bijsluiter biedt genoeg informatie voor een verantwoord gebruik. Het CBL ziet in deze nieuwe geneesmiddelenwet grote voordelen. De verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen wordt vergroot met daardoor een betere marktwerking. Daarnaast worden overbodige regelingen geschrapt.
En niet onbelangrijk is dat de wens van de consument wordt ingewilligd. In Amerika en GrootBrittannië is een vrije verkoop van zelfzorggeneesmiddelen al jaren mogelijk.
MJA Energiebesparing Supermarkten Energiebesparing is een vast gegeven in de supermarktsector. Daarom is het plan om het afdekken van koelmeubelen verplicht te stellen een voorbeeld van onnodige regelgeving. De Meerjaren Afspraak Energiebesparing Supermarkten heeft er voor gezorgd dat supermarkten structureel bezig zijn met energiebesparing. In 2005 zal de MJA worden omgezet naar een MJA2. Een belangrijk argument om naar de MJA2 te gaan
is dat de administratieve lasten omlaag gaan. Bovendien biedt de MJA2 meer mogelijkheden voor supermarkten voor innovatie. In de MJA2 zitten ook de gemeenten om tafel waardoor er meer draagvlak is op lokaal niveau. Veel gemeenten hebben in 2005 supermarkten als speerpunt om te controleren of de plicht tot energiezorg goed wordt ingevuld. Het CBL pleit op landelijk niveau voor een zo eenduidig mogelijk beleid van de gemeenten richting de supermarkten. In 2005 blijft het CBL druk zetten op de energiebedrijven om beter te presteren. Facturen worden nog steeds te laat en onvolledig verstuurd aan supermarkten. Door structureel overleg van het CBL met de energiebedrijven en het ministerie van Economische Zaken is de hoop dat energiebedrijven hun dienstverlening gaan verbeteren.
7
Vereenvoudiging vestigingsbeleid supermarkten Om aan alle eisen van de consument te kunnen voldoen, hebben supermarkten ruimte nodig. Ruimte is schaars in ons dichtbevolkte Nederland. In de Nota Ruimte, die in 2005 door de Tweede Kamer wordt vastgesteld, wordt het vestigingsbeleid voor de komende jaren bepaald. In tegenstelling tot eerdere berichten blijft het Rijk betrokken bij het ruimtelijk detailhandelsbeleid. Het Rijk toetst procedureel de handelswijze van provincies die de verantwoordelijkheid krijgen de plannen van gemeenten te beoordelen. Dat de gemeenten en in navolging daarvan provincies niet passief blijven, heeft de instemming van het CBL. Het gaat immers om het behoud van de in het verleden
8
opgebouwde winkelstructuur. Dat wil niet zeggen dat deze structuur niet mag worden aangepast. De dynamiek van de supermarktbranche moet de ruimte krijgen, maar wel zodanig dat zorgvuldig wordt bezien hoe nieuwe initiatieven inpasbaar zijn. Bij verbouw en uitbreiding lopen supermarkten tegen allerlei belemmerende regelgeving aan. Het CBL heeft deze regels op de agenda gezet van overbodige regelgeving.
Invoering eenmalige PET-flessen frisdranken en waters In september 2004 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met het laten vallen van de verplichte hervulbaarheid voor grote frisdranken- en waterflessen per 1 januari 2006. Er komt zodoende
meer vrijheid van verpakkingen. Het doorslaggevende argument is geweest dat Brussel de verplichte hervulbaarheid niet langer tolereert. Het CBL zal in 2005 met de industrie afspraken maken over de transitie van meermalig naar eenmalig. Flessen worden dan niet meer in kratten aangevoerd en sorteren op de winkelvloer en in het DC behoort ook tot het verleden. In 2005 dient een complete blauwdruk van het eenmalige systeem met bijbehorend kostenplaatje gereed te zijn. Ook in de voorlichting richting medewerkers en klanten moet worden voorzien. Er moet voor worden gewaakt dat supermarkten door deze transitie met extra kosten worden geconfronteerd. Het plan is om grote flessen tot uiterlijk 2010 nog in te zamelen via de winkel en flessen kleiner dan een halve liter buiten het
supermarktkanaal door de industrie te laten inzamelen.
4 miljoen kerstpakketten verkocht. De succesvolle campagne die het kerstpakket in ere moet houden, krijgt in 2005 een vervolg.
Kerstpakket behouden Na een intensieve lobby van het CBL, zijn met ingang van 2004 kerstpakketten met een waarde tot 35 euro weer vrijgesteld van loonbelasting. Nederland heeft het kerstpakket bij haar “terugkeer” massaal omarmd. Eigen onderzoek wijst uit dat het unieke gebaar voor werknemers onmisbaar is. Ook werkgevers haken graag in op deze typisch Nederlandse traditie. In 2004 is een intensieve campagne gevoerd onder het motto “Het mag weer!”. Werkgevers zijn via radio, TV en vakbladen geattendeerd op de herinvoering van de fiscaalvriendelijke maatregel. De branche heeft in 2004 naar schatting
Nieuw verpakkingsbeleid Niet de hype van vandaag, maar het vinden van een structurele lange termijnoplossing voor verpakkingen in de afvalfase. Dat was de opdracht die TNO in 2004 van CBL en FNLI kreeg met het oog op de afloop van het Convenant Verpakkingen eind 2005. De conclusies van de studie zijn eensluidend: nascheiding is de beste optie. Het aandeel recycling + nuttige toepassing komt bij nascheiding op 53%, bij retoursystemen is dit slechts 4%. Gekeken naar het broeikaseffect zorgt nascheiding voor vermindering ervan, terwijl andere trajecten
een netto toename van CO² tot gevolg hebben. Bovendien is de hoeveelheid finaal afval bij nascheiding het laagst. TNO komt dan ook tot de conclusie dat het nascheidingstraject het best presteert op eco-efficiency (broeikaseffect versus integrale kosten). Bovendien levert het gemak op voor de burger. Het verpakkingsbeleid na 2005 zal wettelijk worden ingebed in een AMvB. Handel en Industrie worden in de toekomst verantwoordelijk voor de inzameling van gebruikte verpakkingen. Tot nu toe worden deze kosten gedragen door de gemeenten.
9
Consument & Kwaliteit
Biologische verkopen blijven stijgen Supermarkten hebben de afgelopen tijd laten zien wat ze waard zijn in de verkoop van biologisch. In een krimpende markt voor voedingsmiddelen door economische tegenwind en scherpe aandacht voor prijzen stijgt de verkoop van biologisch nog steeds. Het merendeel van de consumenten koopt zijn biologische producten in de supermarkt. Het CBL heeft voor de supermarkten het nieuwe Convenant Biologisch ondertekend. Het CBL zet in het nieuwe Convenant in op het terugdringen van de kosten in de keten. Onnodige en kostenverhogende schakels horen niet thuis in de biologische keten. Verder pleit het CBL voor marktwerking bij
10
de certificering om zo de kosten voor controle terug te dringen. Ook willen supermarkten nagaan of het concept “Bereid met x% biologisch.” in de praktijk gebracht kan worden. Hiermee kunnen veel logistieke kosten worden vermeden die gepaard gaan met de strikte kanalisatie van biologische ingrediënten. Het CBL verwacht veel van het convenant dat maatschappelijke organisaties onderling hebben getekend om hun achterbannen op te roepen om meer biologisch te kopen. Wanneer deze grote groep van meer dan 5 miljoen consumenten de daad bij het woord voegt en vaker en meer biologisch koopt wordt de doelstelling van 5% biologische omzet makkelijk gehaald.
Voedsel veiliger dan ooit “Ons voedsel is veiliger dan ooit”, zo stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Voor een belangrijk deel is dit het gevolg van de constante aandacht voor voedselveiligheid door supermarkten en de borging daarvan door onafhankelijke en geaccrediteerde certificerende instellingen. Desondanks laten incidenten en crises zien dat strenge eisen aan leveranciers noodzakelijk blijven, zodat de consument erop kan blijven vertrouwen dat producten in de supermarkt veilig zijn. Supermarkten zijn continu bezig om het wereldwijde netwerk van voedselproducenten en fabrikanten zodanig bij de les te houden dat zij aantoonbaar veilige producten leveren. Leidend hierin is het Global Food Safety Initiative (GFSI). Het
GFSI stelt de voorwaarden, op basis van de internationale normen uit de Codex Alimentarius, voor wereldwijde harmonisatie van voedselveiligheidsstandaarden. EurepGap is de wereldwijde standaard voor de inkoop van aardappelen, groenten en fruit. Voor dierlijke producten en akkerbouwgewassen is een EurepGap standaard ontwikkeld waaraan bestaande certificaten zoals IKB zich kunnen toetsen. Op de speciale CBL-site www.eurep.nl staat alle informatie over EurepGap. Deze site is samen met het ministerie van LNV opgezet.
Misleiding over residuen op groenten en fruit Een aantal maatschappelijke organisaties blijft zoeken naar
sporen van bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit. Volgens het CBL is de werkwijze van deze organisaties laakbaar omdat zij ‘strafpunten’ uitdelen aan supermarkten wanneer producten worden aangetroffen met sporen van bestrijdingsmiddelen, terwijl deze wel aan de wet voldoen (Maximale Residu Limiet). Bovendien wordt de consument misleid met onterechte aantijgingen en worden bij kwetsbare groepen in de samenleving angstgevoelens opgeroepen voor de consumptie van groenten en fruit. Deskundigen van het RIVM, het RIKILT, de Voedsel en Waren Autoriteit en het Voedingscentrum geven bij het publiceren van deze onderzoeken van maatschappelijke organisaties keer op keer aan dat de volksgezondheid niet in gevaar is. De ministers Hoogervorst van Volksgezondheid en Veerman van Landbouw hebben ook aangegeven
dat de betreffende maatschappelijke organisaties met hun onderzoeken de verkeerde conclusies trekken en daarmee consumenten misleiden. Het CBL wil dat de overheidsubsidies worden gestopt aan maatschappelijke organisaties die willens en wetens de consument misleiden en op onjuiste gronden supermarkten aan de schandpaal nagelen.
Lastenverlichting warenwetgeving ver te zoeken In tegenstelling tot de door de overheid beloofde lastenverlichting van 25% voor het bedrijfsleven, dreigt door een aantal nieuwe of aangescherpte wetten en regels op gebied van warenwet de (administratieve) lasten voor supermarkten eerder toe dan af te
11
nemen. Met name de voorgenomen regels waaraan de logistiek van THTproducten van dierlijke oorsprong moeten voldoen baren zorgen. Allerlei extra regels hiervoor leveren volgens het CBL niets anders op dan administratieve lasten, zonder dat deze bijdragen aan de voedselveiligheid. Het aantal eisen aan informatie op het etiket neemt daarbij ook toe, met als gevolg dat de consument langzamerhand door de bomen het bos niet meer ziet.
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en transparantie De manier waarop de maatschappij aankijkt tegen verantwoord ondernemen is vaak tijd- en plaatsgebonden. Desondanks verwachten consumenten dat
12
voedselproductie aan de hoogste kwaliteitsnormen voldoet. Dit betekent dat het bedrijfsleven ervoor moet zorgen dat voedsel veilig is en dat aandacht is besteed aan zaken als dierwelzijn en milieu. Vragen over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen worden voor het overgrote deel gesteld door maatschappelijke organisaties. Middels uitgebreide enquêtes worden op zeer gedetailleerde manier vragen gesteld aan supermarktorganisaties over de meest uiteenlopende onderwerpen. Aangezien er geen eenduidige definitie is van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en supermarkten de consument zijn keuzevrijheid niet willen ontnemen, willen supermarkten een rol spelen bij het verdergaand informeren van de consument door transparant te zijn over het assortiment. Van
maatschappelijke organisaties die onderzoek doen naar producten en productieprocessen vragen supermarkten op hun beurt ook transparantie over de manier van onderzoek; van de aanleiding tot en met de publicatie van bevindingen. Hiertoe heeft het CBL een aantal spelregels opgesteld. Wederzijdse transparantie is een goede basis voor een verdere dialoog tussen supermarkten en maatschappelijke organisaties.
Etiket op het net In een aantal gevallen wordt het etiket voor oneigenlijke doeleinden gebruikt. Voornamelijk Brusselse wetgeving schrijft voor wat verplicht op het etiket moet worden gemeld. Het etiket is echter bij uitstek het communicatiemiddel naar de
consument. Gezien de beperkte (fysieke) omvang van het etiket is het te kostbaar om er allerlei ‘politiek’ getinte informatie op te vermelden zoals zeer gedetailleerde herkomstvermeldingen van alle stadia van productie en verwerking. Het CBL werkt met leveranciers en overheidsinstanties aan een website waarop alles over voedsel te vinden is voor de consument. Hierop kan de consument in de toekomst niet alleen informatie vinden over allergenen en voedingswaarde, maar ook over bijvoorbeeld herkomst en bereidingswijze van het product. Naast het bouwen van de website, vraagt dit om meer en uitgebreidere productinformatie. Ook hiervoor werkt het CBL samen met organisaties van leveranciers van supermarkten.
EurepGap en Ontwikkelingslanden
producten op de Nederlandse markt worden gebracht en aan de consument worden aangeboden.
In 2004 is de basis gelegd voor het project “EurepGap in ontwikkelingslanden”. Samen met de ministeries van Ontwikkelingssamenwerking en Landbouw gaat gewerkt worden aan zogenaamde ‘capacity building’ voor kleine telers van groenten in Kenia en Senegal. Supermarkten kunnen geen concessies doen aan de borging van voedselveiligheid van producten en eisen van producenten wereldwijd dat ze EurepGap-gecertificeerd zijn. In het project EurepGap in Ontwikkelingslanden worden 800 kleine telers (‘smallholders’) bijgestaan om aan de normen te voldoen. Wanneer de producten van deze ondernemers aan de voorwaarden voldoen, zullen deze
13
Personeel & Opleiding
Landelijk netwerk van supermarktopleidingen De consument heeft de lat voor supermarktmedewerkers opnieuw verhoogd. Binnen een streng kostenregime moet het team medewerkers in staat zijn met gedegen vakkennis klantgericht en vooral resultaatgericht een topprestatie neer te zetten. Dit is niet mogelijk zonder een passende opleiding. De supermarktbranche heeft de afgelopen jaren gewerkt aan een uniek landelijk netwerk van opleidingspartners. In 2004 is met 3 nieuwe regionale opleidingscentra een convenant aangegaan. Daarmee komt het totaal eind 2004 op 33 scholen in het middelbaar beroepsonderwijs. Dit houdt in dat supermarktmedewerkers met CBL-opleidingen in speciale supermarktklassen worden opgeleid.
14
Naast hun schooldiploma, krijgen zij aan het eind van de studie een branche-erkend CBL-diploma.
HBO-opleidingen met CBL-erkenning Leiding geven aan een supermarkt is een zware taak. Het vergt veel vakmanschap op tal van terreinen, zoals veel managementkwaliteiten, een hoog ontwikkeld commercieel inzicht, een goede visie op de winkel in zijn marktgebied en ondernemerschap, om maar enkele belangrijke te noemen. Hiervoor is een HBO-opleiding onontbeerlijk. Aan de andere kant herkennen HBO-opleidingen wat zij voor de branche kunnen betekenen. Vijf HBO-instellingen hebben aangegeven graag met het CBL te willen samenwerken en niveau
4 van het CBL Opleidingenhuis te willen invullen. Tijdens de Nationale Foodweek 2005 worden de convenanten officieel getekend.
Foodambassadeurs borg voor kwaliteit Een CBL-Foodambassadeur is voor de supermarkt de spreekbuis binnen een school. De Foodambassadeur wijst studenten op de carrièrekansen in de supermarkt. Daarnaast waarborgt de Foodambassadeur dat studenten de beste en meest actuele supermarktopleiding krijgen. In bijeenkomsten en in workshops worden de Foodambassadeurs op de hoogte gehouden van ontwikkelingen in de branche. Workshops over veiligheid en personeelsbeleid in de supermarkt waren een groot succes. Tijdens
de Nationale Fooddag ontving in 2004 gastheer Hoogvliet alle Foodambassadeurs en gunde hen een blik achter de schermen.
Vernieuwing CBL Opleidingenhuis In de supermarktbranche staat het CBL-diploma borg voor een adequaat opleidingsniveau om aan een carrière te bouwen. In de CBL-opleidingen wordt niet alleen gewerkt aan kennis. Met de CBLpraktijktoetsen moet de cursist ook laten zien wat die kennis oplevert op de winkelvloer. Dit vergt van het CBL Opleidingenhuis steeds meer flexibiliteit en mogelijkheden voor maatwerk. Daarom krijgt de werkplek in de nieuwe opleidingen een nog centralere rol. Kerntaken van een functie (bijvoorbeeld een
verkoopgesprek voeren, leiding geven aan een team) worden getraind op de werkplek. Aan de hand van taakopdrachten leren medewerkers het vak in de praktijk.
CBL examens van hoogste kwaliteit Bij een opleiding die veel van de cursist vergt, past ook een examinering van hoog niveau. Voor iedere cursist is het examenmoment het moment waarop hij/zij moet presteren. Naast kennistoetsen wordt de cursist in het CBL Opleidingenhuis onderworpen aan praktijkexamens. In 2004 is zowel de examenorganisatie als de inhoud van de examens onderworpen aan een audit van het KwaliteitsCentrum Examinering (KCE). Positieve beoordeling door KCE is
voorwaarde om in het middelbaar beroepsonderwijs te mogen examineren. Het CBL doorstond de test van dit onafhankelijke audit team glansrijk. Het audit team stelt in haar rapport van bevindingen: “met geringe inspanning kan het CBL examenbureau uitgroeien tot een zeer goed examenbureau”.
Veiligheid topprioriteit Supermarktmedewerkers vinden drie dingen leuk: werken met levensmiddelen, veel klantencontact en werken met leuke collega’s. Helaas wordt dit soms verstoord doordat zij moeten optreden tegen criminaliteit. Dit levert frustratie, stress of soms nog erger op. Met instructie en training doen supermarkten er alles aan om criminaliteit te voorkomen en
15
medewerkers voor te bereiden op deze situaties. Met posters worden medewerkers gewezen op veiligheidsprotocollen. Het CBL onderhoudt nauwe contacten met de politie om daders aan te pakken. In samenwerking met het Platform Detailhandel werkt het CBL aan vereenvoudiging van procedures als aangifte doen en het verhalen van schade.
Poster die de medewerkers aanspoort alert te zijn bij de achterdeur.
16
Website over werken en leren in de supermarkt Internet is voor jongeren hét medium om informatie te zoeken. Op de website www.supermarkt. nl vinden zij alles over werken en leren in de supermarkt. De site geeft een beeld over functies in de supermarkt, de opleidingen in het CBL Opleidingenhuis en de CAO. Ook zijn er links naar de online-vacaturebanken van de supermarkten. Supermarktmedewerkers vinden er ook instructies en protocollen. Soms zijn die tijdelijk, zoals bij het uitfaseren van muntjes van 1 en 2 eurocent, soms zijn die permanent, zoals “Soms moet je nee-verkopen” en veiligheidsprotocollen.
Tegengaan onmogelijke en overbodige Arbo-regels
www.supermarkt.nl vertelt alles over werken en leren in de supermarkt
De supermarkt blijft kampen met een woud aan regelgeving. Ondernemers en bedrijfsleiders voelen zich soms een administratiekantoor door alle red tape waaraan zij moeten voldoen. Het CBL zet in op het terugdringen van Arbo-regels. Zelfs de Staatssecretaris geeft toe dat de overheid het soms wel erg bont maakt, en het CBL wil hem eraan houden dat de regelgeving wordt teruggedrongen. Terugdringen van de RI&E-regelgeving en het werkbaar houden van regels omtrent tillen in de supermarkt hebben daarbij speciale aandacht.
17
Logistiek
Introductie RFID in de supermarktbranche De introductie van Radio Frequency Identification (RFID) zal een ware revolutie veroorzaken binnen de branche. Deskundigen trekken niet geheel onterecht een parallel met de barcode. Met RFID wordt het mogelijk goederenstromen continu te volgen en kosten uit de keten te snijden. Ook kunnen de conditionele aspecten van de goederen gadegeslagen worden en behoort zelfscanning en anti diefstalbeveiliging tot de mogelijkheden. De Taskforce RFID, die het CBL samen met de industrie heeft opgericht, heeft tot doel RFID-projecten te stimuleren en ervaringen uit te wisselen. CBL-leden zijn gestart met pilots waarbij de chiptechnologie wordt toegepast op rolcontainers en kratten. De
18
wereldwijde standaard is in de zomer van 2004 in de Verenigde Staten vastgesteld. De komende jaren zal RFID nog vooral worden toegepast in de logistiek. Zodra voldoende ervaring is opgedaan zullen consumenteneenheden worden voorzien van een RFID-chip.
CBL-versfust optimaliseren Ketenoptimalisatie door meer regie, kratregistratie en een efficiëntere inzet van het krattenpark is de doelstelling van de Stichting Versfust, een samenwerkingsverband van het CBL met de industrie. De pool bevat inmiddels 18 miljoen kratten en de groei zet onverminderd door. Voor handel en industrie is een snelle introductie van een eenvoudig registratiesysteem van belang. Hiermee wordt voorkomen
dat bij DC’s grote hoeveelheden fust achterblijven, free-ridership plaatsvindt en onnodig kratten worden getransporteerd. Versfust kan dan weer een aantal jaren uit de voeten. In de toekomst dienen individuele kratten te worden gevolgd. Nagegaan wordt op welke wijze de poolhouder een zogenaamd volume reducerend fust aan de pool kan toevoegen om het gebruik van versfust op lange afstanden te bevorderen. AGF-inkopers hebben aangegeven grote behoefte te hebben aan deze nieuwe fustvariant in verband met de import van citrus uit Zuid-Europa. De Stichting Versfust werkt samen met poolhouder Container Centralen hard aan het verder verhogen van de omloopsnelheid. De CBL-versfustpool is al de snelst roulerende binnen Europa.
Onbelemmerd laden en lossen Om dagelijks vier miljoen consumenten op maat te bedienen beschikt de branche over een excellent logistiek apparaat. Dit waarborgt een constante goederenstroom van de distributiecentra naar de winkels. Voorkomen moet worden dat de consument misgrijpt in de winkel. Te laat of niet leveren zorgt voor ontevreden klanten. Dit dagelijkse gevecht tegen de klok is niet gemakkelijk. Geluidseisen, voertuigbelemmerende maatregelen, venstertijden en doelgroepstroken, allemaal obstakels van de overheid die een optimale logistiek in de weg staan. En dat is vreemd. Diezelfde overheid wil namelijk een leefbare binnenstad waarin mensen wonen, winkelen en werken.
Het CBL is van mening dat er al heel veel asfalt ligt in Nederland en dat het de komende jaren vooral aankomt op een betere benutting. Een aantal steden staat inmiddels toe dat onze vrachtwagens over de busbaan rijden. Meer steden zouden dit goede voorbeeld moeten volgen. Ten aanzien van venstertijden huldigt het CBL het standpunt van uniformering en verruiming. Vrachtwagens die meerdere supermarkten in een regio beleveren dienen meer tijd te krijgen om te laden en lossen en niet in iedere gemeente met een specifieke begin- en eindtijd te worden geconfronteerd. De bejubelde decentralisatie van de overheid werkt voor onze branche veelal remmend en kostenverhogend en is de branche een doorn in het oog. Mede op voorspraak van het CBL is de invoering van stringente
geluidseisen in de avonduren met drie jaar uitgesteld. Nu nog extra ruimte in de ochtenduren.
Digitale informatie uitwisseling: EDI&GS1 DAS Voor een juiste aansturing van de logistiek zijn correcte en gestandaardiseerde artikelgegevens onontbeerlijk. Electronic Data Interchange (EDI) maakt het mogelijk dat bestellingen snel en foutloos aan leveranciers worden doorgegeven. De branchestandaarden worden continu onderhouden en uitgebreid. Met EDI kunnen fabrikanten hun artikelgegevens in GS1 DAS plaatsen, de logistieke databank waarmee handel en industrie op uniforme wijze artikelgegevens uitwisselen. “Operatie Meetlat” controleert vóór de productintroductie
19
artikelgegevens als afmeting, gewicht en barcode. Leveranciers kunnen hun artikelgegevens pas in de databank plaatsen als zij zijn gecertificeerd door Operatie Meetlat. Ook na certificatie houdt GS1 DAS bij de leveranciers de vinger aan de pols. De logistieke databank bevat inmiddels ruim 125.000 artikelgegevens. De kwaliteit van GS1 DAS is dusdanig betrouwbaar dat de eerste CBLleden hebben aangegeven op korte termijn te stoppen met het papieren brondocument.
Kostenverlaging door standaardisatie In een nationaal Platform Ketenontwikkeling maken handel en industrie afspraken over de maatvoering van kratten, pallets en
20
rollend materieel. Ook het opstellen van logistieke spelregels staat op de agenda. Zo is een standaard Service Level Agreement (SLA) Logistiek opgesteld om een heldere communicatie tussen retailer en fabrikant te bewerkstelligen. De SLA bevat afspraken over EDI-berichten, verpakkingen en retouren. Ook op het gebied van servicegraden worden checklisten opgesteld waarmee kritische punten rondom bijvoorbeeld out-of-stock worden benoemd. Tevens is er een plan van eisen opgesteld voor een standaard kunststof pallet. Met name in het verssegment maken leveranciers steeds vaker de overstap van hout naar kunststof. Voorkomen moet worden dat er een wildgroei aan pallets en statiegeldregimes ontstaat. De Commissie Fuststandaardisatie heeft met de industrie overlegd over het
terugdringen van de sorteerkosten van retouremballage. Het is zaak branchestandaarden te behouden en te voorkomen dat nieuwe verpakkingen voor bier, frisdranken, waters en zuivel extra kosten met zich meebrengen. Ruimte en mensen zijn schaars.
Summar y
The Dutch supermarkets are among the cheapest in Europe. In October 2003, a price war started which has further developed in 2004. Since October 2003, prices in the Dutch supermarkets have dropped 4.7%. As a result, the average household spends about € 145 per year less on daily shopping. In spite of price decreases, the total turnover of the Dutch supermarkets in 2004 remained at the level of 2003: € 25 billion. This means that supermarkets managed to sell more products.
Prevention of overweight Dutch supermarkets take their responsibility to prevent overweight. In a convenant Overweight, that CBL, Dutch authorities, manufacturers and medical organizations have signed is agreed on three preventive policies: nutrition – body movement – environment. Prevention of overweight is a complex problem. CBL holds the consumer responsible for his buying, eating and drinking habits. For supermarkets, CBL has drafted an action plan “Stimulus to Balance” (“Stimulans naar balans”) in which freedom of choice for the consumer and consumer communication are key elements. Essential is balanced nutrition with sufficient fruit and vegetables and taking into account the daily energy demand. Next to eating and drinking habits, sufficient body movement
is of key importance to reduce overweight.
Security top priority in Dutch supermarkets Supermarket employees like three things. Working with food products, with many customers and with pleasant colleagues. This is however interrupted by having to cope with criminality. The result is frustration, stress or worse. By continuous training and instruction of staff, supermarkets do the utmost to prevent criminality in the stores or to prepare employees for these situations. By posters security protocols are brought under the attention of employees. Furthermore CBL maintains close contacts with Dutch police authorities in order to catch offenders. Together with
21
Platform Detailhandel Nederland CBL works on simplification of procedures to claim damage on offenders.
Packaging and the environment To find a long term structural solution for packaging in waste materials. That was the task assigned to TNO by CBL and NFLI in 2004. The study was conducted in order to advise about a follow up after the end of the Packaging Convenant III. The conclusion is that separation of waste materials provides the best contribution to reduction of the greenhouse effect, the amount of final waste and total costs. The conclusion of the study is clear: separation of waste materials is the best option. The share of recycling
22
and useful application is in waste separation 53%, return systems offer only 4%. Waste separation contributes to the reduction of the greenhouse effect, whereas other systems increase the amount of CO2. Moreover, the amount final waste is lowest when waste separation is applied. Therefore TNO concludes that waste separation scores best on eco-efficiency (greenhouse effect versus costs). The packaging policy after 2005 will be embedded in legislation. Trade and industry will be responsible for the collection of used packages. To this date, the local authorities pay for the waste collection.
STUURGROEPEN VOEDSELVEILIGHEID
LOGISTIEK
Stuurgroep Consument en Kwaliteit
Stuurgroep Logistiek
J.Th. Bastmeijer, voorzitter K.L. van den Doel G. van Dulmen F.W.A. Fredrix F.H.M. van Haperen mw. dr. S.A. Hertzberger mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten S. Huibers S. van der Laan C. Manten A.P. van Mourik
Deskundigenoverleg Levensmiddelenwetgeving (private label) A.W. Bliek mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten P.A.W. van Hooren J. Hulleman D. Naaktgeboren N. Oosterkamp L. Peters H. Schepens M. Vencken C. Woolthuis
Deskundigenoverleg Vlees en Vleeswaren H. Bakker J.C. van Blijderveen R.M. de Bruin H. van Dijk F.J.J. Gerritsen P.A.W. van Hooren J. de Jong A. Klercq P. Koolen M. Lamers H. Leferink S. Miltenburg J. Oosterhuis N. Oosterkamp J. Rotgers S.H.Th. Stienstra T. van Wamel W. van Willengenburg M. van Zwetzelaar Deskundigenoverleg Aardappelen, Groenten en Fruit G. van Brenk G. Happe T. van den Hoek R. van de Heijden J. Kasteel P. Kok A. Peerdeman G. Put J. van Reenen T.H.G. Rijsewijk C.P. Smit R. van Weele
J.A. Heuving, voorzitter R. Bakker L. van Eck P. van Haren K. de Jong R.J.L.M. Nicolaas G.L.M. Poels J.H. Pot H. Smith B. de Vries
Commissie Fuststandaardisatie P.C.A. Karsten, voorzitter P. Eisenburger J.W. Kempenaar L. van der Linde A.C. de Wit
PERSONEELSVOORZIENING Stuurgroep Personeel en Opleiding H.H. van der Geest, voorzitter W.G. van den Brink W. van Dijk S. van Rijn T.P.M. Urselmann J. Visch H.E.J.J. van Wijck
CBL-examencommissie A. Beijer, voorzitter A. Arkema T. Eshuis J. van der Kerk L. van den Dungen H.E.J.J. van Wijck
Projectgroep Opleidingen Supermarkt A. Emonds, voorzitter E. Arkema A. Beijer S.C.E. Butter mw. T. Eshuis J. van de Kerk T. Siebenga
Werkgroep Veiligheid D. Dekker G. Entius G. Hompe H. Homrighausen A. Mathot M. Straatman A. van der Wateren H, Witsenboer K.R. Woltjer
BESTUUR ERE-VOORZITTER dr. A. Heijn BESTUUR K.L. van den Doel, voorzitter A.D. Boer, vice-voorzitter H.H. van der Geest, vice-voorzitter J.Th. Bastmeijer J. van den Broek drs. J.G.B. Brouwer J.G. Bruijniks mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten
Bureau mr. M.J. Roos, directeur R. Roorda, adjunct directeur mw. M.M.G. Boer, hoofd PR en Voorlichting ir. M.J.B. Jansen, hoofd Consument en Kwaliteit mw. drs. S.J. de Jong, senior beleidsmedewerkster Public Affairs G.A. Kockelmann, medewerker Personeel en Opleiding mw. K. Roman, directiesecretaresse drs. J.C.H. Stuart, medewerker Public Affairs mw. ing. K.A. Tienstra, projectmanager Voedselveiligheid/ EurepGap J.J.M. van Well mba, hoofd Personeel en Opleiding mw. N. Zwart, secretaresse
VERTEGENWOORDIGINGEN Overleg Handel en Industrie
Bestuursoverleg K.L. van den Doel, co-voorzitter J.Th. Bastmeijer A.D. Boer J. van den Broek drs. J.G.B. Brouwer J.G. Bruijniks H.H. van der Geest
Task Force RFID drs. J.G.B. Brouwer, co-voorzitter R. Roorda, secretaris
Platform Ketenlogistiek J.A. Heuving, voorzitter R. Roorda, secretaris
Supervisory Board Data Alignment drs. G.J. Slik, co-voorzitter B. Bakker G. van Dulmen R. Roorda A. Schins
EuroCommerce mr. M.J. Roos
EuroCommerce Food Law ir. M.J.B. Jansen
EuroCommerce Social Affairs J.J.M. van Well mba
EuroCommerce Logistics R. Roorda
Association Internationale des Distributeurs Alimentaires (AIDA) mr. M.J. Roos
Platform Verantwoorde Verkoop Alcoholhoudende Dranken
Stichting Promotie Glasbak I.J. Vos, voorzitter mw. M.M.G. Boer, secretaris
Stichting Marktwerking Drankenkartons
Sectorcommissie Bloemen P.J.D. van der Woude plv. mw. drs. S.J. de Jong
Sectorcommissie Groenten en Fruit P.J.D. van der Woude plv. mw. drs. S.J. de Jong
Sectorcommissie Verduurzaamde Producten mw. drs. S.J. de Jong plv. mr. M.J. Roos
Commissie Marktonderzoek mw. drs. S.J. de Jong
mr. M.J. Roos
Stichting Milieukeur mw. drs. S.J. de Jong
Platform Biologica ir. M.J.B. Jansen
Stichting SKAL
ir. M.J.B. Jansen plv. mw. drs. S.J. de Jong
Task Force Stimulering Marktontwikkeling Biologische Landbouw K.L. van den Doel plv. ir. M.J.B. Jansen Werkgroep Communicatie ir. M.J.B. Jansen plv. mw. M.M.G. Boer
Coöperatieve Vereniging van Ontdoeners van Afvalstoffen (Admes) mr. M.J. Roos
Adviescommissie Nationale Food Week mr. M.J. Roos
Stichting Museum voor het Kruideniersbedrijf
Hoofdproductschap Akkerbouw P.J.D. van der Woude plv. mr. M.J. Roos
Commissie Aardappelen H.H. van der Geest plv. mr. M.J. Roos
Stichting Verpakking en Milieu (SVM.PACT)
Samenwerkingsverband voor Sociale Aangelegenheden van de Akkerbouwproductschappen
Stichting Nederland Schoon
Productschap Wijn
mr. M.J. Roos
J. van den Broek K.L. van den Doel S. van der Laan
Projectgroep Overgewicht VWS Mw. drs. S.J. de Jong
Wijninformatiecentrum mr. M.J. Roos
Stichting Kringloop Blik
Platform Verkooppunten Tabak
I.J. Vos, voorzitter A.D. Boer J. van den Broek K.L. van den Doel
Productschap Tuinbouw
mw. drs. S.J. de Jong
Stichting EcoVerpakkingen
Commissie Milieuaangelegenheden mr. M.J. Roos
I.J. Vos, voorzitter J. van den Broek K.L. van den Doel
H.H. van der Geest, voorzitter mr. M.J. Roos, secretaris
mw. drs. S.J. de Jong
J.J.M. van Well mba mr. M.J. Roos plv. ir. M.J.B. Jansen
Commissie Marktonderzoek mr. M.J. Roos Commissie Sociale Aangelegenheden J.J.M. van Well mba
P.J.D. van der Woude plv. ir. M.J.B. Jansen
Kwaliteitscontrolebureau voor Groenten en Fruit ir. M.J.B. Jansen
Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten H.H. van der Geest plv. mr. M.J. Roos
Productschap Margarine, Vetten en Oliën P.J.D. van der Woude plv. ir. M.J.B. Jansen
Controlebureau Pluimvee, Eieren en Eiproducten (CPE) H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Productschap Pluimvee en Eieren H.H. van der Geest P.J.D. van der Woude
Sectorbestuur Pluimveevlees H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Reclamecommissie Pluimveevlees H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Sectorbestuur Eieren H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Reclamecommissie Eieren ir. M.J.B. Jansen
Productschap Vis en Visprodukten Commissie Detailhandel P.J.D. van der Woude
Nederlands Visbureau
Voorlichtingsbureau Brood
Stichting Collomoduul
Productschap Zuivel
Nederlands Normalisatie Instituut Beleidscommissie Landbouw en Levensmiddelen
Stichting Innovatie Ketenorganisaties en Netwerken
E. Kieftenburg plv. mw. drs. S.J. de Jong
D. van den Broek sr. plv. P.J.D. van der Woude
Productschap Vee en Vlees H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Werkgroep Marktonderzoek J.J.M. van Well mba
Werkgroep Vlees- en Vleeswarenwetgeving ir. M.J.B. Jansen
J. van de Haar
mw. ing. K.A. Tienstra
Georganiseerd Overleg Levensmiddelenbranche mr. M.J. Roos, voorzitter J.J.M. van Well mba, secretaris
Vaste Commissie CAO Levensmiddelenbedrijf J.J.M. van Well mba, secretaris
Stichting Groepskalfsvlees
Vaste Commissie CAO Grootwinkelbedrijven Levensmiddelen
Stichting Kwaliteitsgarantie Kalfsvlees
Vaste Commissie CAO Groothandel In Levensmiddelen
Voorlichtingsbureau Vlees
Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden Levensmiddelenbedrijf
D. Romme
ir. M.J.B. Jansen
H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Regulier Overleg Warenwet (ROW) ir. M.J.B. Jansen M. Vencken
J.J.M. van Well mba, secretaris
J.J.M. van Well mba, secretaris
mr. M.J. Roos, secretaris
Stichting Sociaal Fonds Levensmiddelenbedrijf mr. M.J. Roos, secretaris
Deskundigenoverleg Bereiding/Hygiëne mw. dr. S.A. Hertzberger plv. A.W. Bliek
Stichting Kinderopvangregeling Supermarkten
Klankbordgroep Inspectie Waren en Veterinaire Zaken ir. M.J.B. Jansen
Raad van Advies Retail Management School Leeuwarden
Deskundigenoverleg Novel Foods A.W. Bliek
Commissie Onderwijs Bedrijfsleven
Deskundigenoverleg Productwetgeving A.W. Bliek
Stichting Opleidingsfonds Detailhandel
Voedingscentrum mw. drs. S.J. de Jong
Stuurgroep Goede Voeding mw. drs. S.J. de Jong
Beheerscommissie Goede Voeding drs. S.J. de Jong
Suikerbegeleidingscommissie mr. M.J. Roos
Raad voor Accreditatie/Centraal College van Deskundigen HACCP
J.J.M. van Well mba, secretaris
J.J.M. van Well mba, secretaris
J.J.M. van Well mba
W.G. van den Brink plv. J.J.M. van Well mba
Examenraad KC-Handel R. Roorda
Stichting Versfust J.A. Heuving, voorzitter B. Bakker G. Engel R.J.L.M. Nicolaas R. Roorda, secretaris
GS1 Nederland
mw. ing. K.A. Tienstra
R. Roorda
Stichting Groenten en Fruit Bureau
Stichting Uniforme Broodkrat (Broban)
P.J.D. van der Woude
R. Roorda
R. Roorda, secretaris
mr. M.J. Roos
centraal bureau levensmiddelenhandel bezoekadres: Overgoo 11 Postbus 262 2260 AG Leidschendam tel.: 070 337 62 00 Fax: 070 317 68 87 E-mail:
[email protected]
www.cbl.nl
