Jaarverslag 2005
centraal bureau levensmiddelenhandel
centraal bureau levensmiddelenhandel Het CBL is de belangenbehartiger en spreekbuis van de supermarkten in ons land. Alle supermarktorganisaties zijn bij het CBL aangesloten. Aangesloten leden: Albert Heijn Aldi Boni Markten Boon Sliedrecht CoopCodis Deen Supermarkten Dekamarkt Deli XL Samenwerkende Dirk van den Broek Bedrijven EM-TÉ Supermarkten Hoogvliet Inversco Jan Linders Jumbo Supermarkten De Kweker Kruidenier Foodservices Laurus Lekkerland Lidl Nederland Metro Nederland Nettorama Plus Retail Poiesz Supermarkten Sanders Supermarkten Schuitema Sligro Stationsfoodstore Vakcentrum Levensmiddelen Groothandel in Levensmiddelen Van Tol Vomar Voordeelmarkt
Jaarverslag 2005 Levensmiddelenhandel
4
Consument en Kwaliteit
10
Personeel en Opleiding
14
Logistiek
18
Summary
22
01
Levensmiddelenhandel
De levensmiddelenhandel in 2005 Na een onstuimig 2004, is ook het jaar 2005 in de supermarktbranche onrustig begonnen. Door prijsdalingen die met name in de eerste helft van het jaar plaatsvonden, lagen de prijzen gedurende het gehele jaar gemiddeld circa 2% onder het prijsniveau van 2004. Door herstel van het prijsniveau in de tweede helft van 2005, lagen de prijzen eind 2005 ongeveer gelijk als eind 2004. Door meer te verkopen, hebben de supermarkten in 2005 hun omzet gelijk weten te houden als in 2004. In beide jaren kwam deze uit op circa € 26,1 mld. Door flinterdunne marges, hebben supermarkten een zeer kostenbewust beleid. Dit was in 2005 ook zichtbaar in de assortimenten. In productgroepen die moeilijk of niet in de vaste stroom van dagelijkse boodschappen passen, is gesaneerd. Plussen werden geboekt in productgroepen waarin supermarkten zich kunnen onderscheiden. Productgroepen als aardappelen groenten en fruit (+3%), vlees en vleeswaren (+3%), brood (+2%) en vooral ook relatief nieuwe groepen als vis (+7%) en maaltijden (+4%) deden het goed. In tegenstelling tot voorgaande
Groen licht voor algemene verkoop zelfzorggeneesmiddelen
jaren, is de omzet van niet-dagelijkse levensmiddelen in de supermarkten gezakt met 8%.
De Tweede Kamer heeft in 2005 een begin gemaakt met de behan-
Ook de huismerken van de supermarkten zijn erg in trek. Huismerken
deling van de nieuwe Geneesmid-
worden onder de prijs van A-merken aangeboden en zijn daardoor aan-
delenwet. De nieuwe Wet maakt
trekkelijk voor een prijsbewuste consument. Supermarkten speelden
de weg vrij voor de verkoop in de
daar in 2005 op in en supermarkten breidden hun huismerkassortiment
supermarkt van zelfzorgmiddelen
gemiddeld met circa 150 artikelen uit. Het marktaandeel steeg dan ook
die bij normaal gebruik veilig
van 21% naar 23% in 2005. Het CBL verwacht in de komende jaren een
zijn. De vrije verkoop wordt hier-
groei van het marktaandeel naar circa 30% voor het huismerk.
mee een feit. Dit sluit aan bij een maatschappijbeeld van de (terecht) veeleisende en kritische consument die zelf een afweging wil maken of hij zelfzorggeneesmiddelen nodig
Nascheiding de oplossing voor verpakkingsberg
heeft, en zo ja waar en wanneer hij
Medio 2005 is het “Besluit beheer verpakking en papier en karton” ge-
vies nodig heeft of niet. Zo blijkt uit
die wil kopen en of hij daarbij adpubliceerd. Op grond van dit Besluit zijn handel en industrie met ingang
onderzoek van de Erasmus Univer-
van 1 januari 2006 verantwoordelijk voor het inzamelen en recyclen van
siteit dat 73% van de Nederlanders
het verpakkingsafval dat zij op de markt brengen. In de praktijk komt
graag hun zelfzorggeneesmiddelen
het erop neer dat elk bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt
bij de supermarkt willen kopen.
een plan moet hebben hoe het deze verpakkingen weer terughaalt. Het
Bovendien sluit het aan bij de
CBL zoekt hiervoor samen met de industrie naar een lange termijnop-
wijze waarop een en ander in het
lossing met het hoogste milieuresultaat tegen de laagste kosten, die de
Verenigd Koninkrijk is geregeld.
burger zo min mogelijk belasten. De inzameling van papier, karton en
Uit onze contacten met onze
glas loopt uitstekend en hiervoor zullen de huidige retoursystemen
zusterorganisaties in Engeland
intact blijven. Voor kunststof en blik is nascheiding de beste optie.
blijkt dat dit zowel uit het oogpunt
Deze voorkeur is gebaseerd op onderzoek van TNO. TNO concludeert
van consumentenveiligheid als van
dat nascheiding als methode van het verwerken van verpakkingsafval
consumentengemak tot volle tevre-
het grootste milieuvoordeel oplevert, het goedkoopste is en voor de
denheid functioneert. De verwach-
consument het grootste gemak biedt, omdat hij dan niet zelf zijn afval
ting is dat de vrije verkoop uiterlijk
hoeft te scheiden.
per 1 januari 2007 kan starten.
Administratieve lastenverlichting loze belofte
Supermarkten volop bezig met aanpak overgewicht Zoals in 2005 gezamenlijk in het CBL-plan “Stimulans naar Balans” is afgesproken, hebben de supermarkten tal van initiatieven ontwikkeld
Het ministerie van Economische Zaken kan aan de slag met het schrappen van hinderlijke regels voor ondernemers. Zij kreeg van de Commissie Stevens, waar het CBL deel van uitmaakte, een kant en klare top 10 van meest irritante regels uitgereikt. Van de vele honderden regels die tot dagelijkse ergernissen bij bedrijven leiden, moet het kabinet deze als eerste aanpakken. In de top 10 staan ondermeer de verschillende eisen die binnensteden stellen voor het bevoorraden van winkels, het oerwoud aan arboregelgeving en lokale regels op het moment dat winkels worden verbouwd of uitgebreid. Het CBL blijft haar lobby voortzetten om de politiek te bewegen regelergernissen aan te pakken. Ook wil het CBL dat het Kabinet werk maakt van vermindering van de regeldruk. Van de beloofde lastenvermindering van 25% is nog weinig terecht gekomen. Recent ingevoerde regels en regels die nog in de pijplijn zitten zullen de komende jaren juist tot meer lastendruk en hogere kosten leiden.
om de consument te helpen bij het maken van een gezonde keuze. Zo geven de supermarkten informatie en recepten in hun magazines, folders en op de websites. Daarnaast zijn er vele voorbeelden te noemen van supermarkten die stappentellers beschikbaar stellen, gezonde lunches organiseren op scholen en lokale sportactiviteiten steunen, straatvoetbaltoernooien organiseren en suggesties geven voor kindertraktaties. Ook worden er in samenwerking met de Hartstichting cholesterolmetingen in de supermarkt verricht. Om de keuze voor producten die passen in een gezond leefpatroon makkelijker te maken is het CBL voorstander van een uniform gezondheidslogo. Het is ook de wens van minister Hoogervorst om tot een eenduidig consumenteninformatiesysteem met een uniform gezondheidslogo te komen (sign posting). Alle activiteiten komen voort uit het Convenant Overgewicht. Het CBL heeft samen met andere partijen met het ministerie van VWS het Convenant Overgewicht getekend.
Minister Hoogervorst van Volksgezondheid bespreekt aanpak overgewicht door supermarkten met CBL-voorzitter Klaas van den Doel.
Koper van alcohol en tabak onder de 16 strafbaar stellen Om tot een nog betere naleving van de leeftijdsgrens te komen is het vol-
VERKOOP ALCOHOL EN TABAK
AAN JONGEREN
LEGITIMATIE VERPLICHT
gens het CBL effectiever als ook de jonge koper onder de 16 jaar strafbaar wordt gesteld. Minister Hoogervorst heeft al laten weten hier voorstander van te zijn. In 2006 zal het CBL ook in de Tweede Kamer lobbyen voor het stafbaar stellen van de jonge koper. Daarnaast gaat de training van de supermarktmedewerkers die betrokken zijn bij de verkoop van alcohol en tabak in het naleven van de leeftijdgrens van 16 jaar intensief door. In 2006 komt er een vervolg een van de campagne “Soms moet je nee verkopen”.
Onduidelijkheid over vestigingsbeleid supermarkten Supermarkten spelen continu in op de groeiende vraag van consumenten naar gemak, goede bereikbaarheid, gemakkelijk parkeren van auto of fiets en ruime keuze. Dit betekent dat supermarkten voortdurend bezig zijn zich aan te passen, uit te breiden en te investeren. Hiervoor hebben supermarkten ruimte nodig. Omdat de consumenten dagelijkse boodschappen het liefst in de buurt koopt, gaat het hierbij primair om ruimte in bestaande of nieuw te bouwen wijken of winkelcentra. Bij verbouw en uitbreiding lopen supermarkten tegen allerlei belemmerende regels aan. Het CBL heeft deze regels in kaart gebracht en op de agenda voor overbodige regelgeving gezet. De Nota Ruimte is in 2005 vastgesteld. De
Laat gemeenten zelf beslissen over openstelling op zondag
Nota Ruimte beloofde in aanvang meer vrijheid voor retailend Nederland, maar door amendementen in de Tweede Kamer is er in de praktijk een onzekere situatie ontstaan. Bijvoorbeeld door het gekozen uitgangspunt dat nieuwe detailhandelsontwikkelingen niet ten koste mogen gaan van bestaande. Een begrip waaraan moeilijk uitvoering is te geven. Het Rijk
Het ministerie van Economische
toetst procedureel de handelswijze van provincies die de verantwoorde-
Zaken heeft in 2005 de Winkel-
lijkheid krijgen de plannen van de gemeenten te beoordelen. Dat ge-
tijdenwet geëvalueerd. Het CBL
meenten, en in navolging daarvan provincies, niet passief blijven heeft
maakte onderdeel uit van de
de instemming van het CBL. Het gaat immers om het behoud van de in
klankbordgroep. In 2006 staat het
het verleden opgebouwde winkelstructuur. Dat wil niet zeggen dat deze
onderwerp in de Tweede Kamer
structuur niet mag veranderen. De dynamiek van de supermarktbranche
op de agenda. Met de Winkeltij-
moet de ruimte krijgen, maar wel zodanig dat zorgvuldig wordt bezien
denwet van 1996, die in de plaats
hoe nieuwe initiatieven inpasbaar zijn.
trad van de Winkelsluitingswet uit 1976, werden de openingstijden van winkels in belangrijke mate geliberaliseerd. De Winkeltijdenwet maakt het sindsdien mogelijk op doordeweekse dagen en op zaterdag zelf de openingstijden van de winkels te bepalen tussen 6 uur ’s ochtends en 22 uur ’s avonds. Daarnaast mogen gemeenten maximaal 12 koopzondagen per jaar vaststellen. De zondagopenstelling is het pijnpunt in de wet. In steeds meer gemeenten is er discussie over de grenzen van het toeristische regime, waarbinnen winkels alle zondagen open mogen zijn, en het vrijstellingenbeleid. De huidige situatie is naar mening van het CBL Haagse betutteling, gemeenten kunnen heel goed zelf bepalen wanneer de winkels open mogen zijn. Het CBL heeft laten weten voorstander te zijn van het decentraliseren van de zondagopening
Minister Peijs van Verkeer en Waterstaat en CBL-directeur Theo Roos strijden samen voor goede bereikbaarheid voor supermarktklanten op de fiets.
en het schrappen van het maximum van 12 koopzondagen uit de wet.
Dagafdekking koelmeubelen onzinnige eis De supermarktbranche is op landelijk niveau structureel aan de slag met energiebesparing. Energie efficiency is binnen de sector een onderwerp geworden dat op alle niveaus voortdurend aandacht krijgt. De supermarktsector neemt na de ondertekening van de MeerJarenAfspraak Energiebesparing Supermarkten (MJA) tal van maatregelen om het energiegebruik terug te dringen. Het CBL vindt het dan ook onbegrijpelijk dat een aantal gemeenten het afdekken van koelmeubelen verplicht wil stellen. Het is een schoolvoorbeeld van onnodige regelgeving. Daarnaast stellen de gemeenten verschillende eisen ten aanzien van de invulling van energiebesparing. Het CBL maakt zich in 2006 hard voor een landelijke aanpak en een betere afstemming tussen de activiteiten van SenterNovem op basis van de MJA en het optreden van de milieudiensten op grond van de Wet Milieubeheer.
Modernisering productschappen Voedsel wordt het meest in supermarkten gekocht. Het is daarom vanzelfsprekend dat supermarkten nauw betrokken zijn bij de modernisering van de productschappen. De rol van de productschappen in de voedselkolom staat ter discussie. Het CBL ziet een belangrijke rol weggelegd voor productschappen om de hele keten aan te spreken in geval van incidenten of crises. Op gebied van marktonderzoek, promotie en belangenbehartiging is deze rol veel kleiner. Dit is volgens het CBL primair een taak voor individuele bedrijven of de brancheorganisaties.
Veel aandacht kerstpakket
Veilig werken en winkelen, stop winkelcriminaliteit
Ook in 2005 waren kerstpakketten met een waarde tot 35 euro weer vrijgesteld van loonbelasting. De typisch Nederlandse traditie is samen met de Telegraaf prominent onder de aandacht gebracht. Onder het motto “het Nationale Kerstpakket” is gedurende het najaar van 2005 een intensieve campagne gevoerd waarbij lezers van de Telegraaf vrijwilligers en goede doelen hebben voorgedragen voor gratis kerstpakketten. Ook zijn werkgevers via de media geattendeerd op herinvoering van de fiscaalvriendelijke maatregel. De branche heeft in 2005 ruim 4 miljoen kerstpakketten verkocht. De succesvolle campagne die het kerstpakket in ere moet houden, krijgt in 2006 een vervolg. Voor een verdere verruiming van de fiscale vrijstelling wordt door het CBL geijverd.
Winkelcriminaliteit blijft de supermarkt voor grote problemen plaatsen. € 90 miljoen aan investeringen in veiligheidsmaatregelen kunnen niet verhinderen dat 200.000 keer per jaar winkeldieven worden aangehouden in de supermarkt. Het CBL reikt met haar veiligheidsprotocollen haar leden de instrumenten aan om criminaliteit beheersbaar te maken. Het CBL Protocol Aanhouden Winkeldieven is daarbij van grote waarde. Toen uit trendanalyses bleek dat de achterdeur tijdens het bevoorraden van de supermarkt een kwetsbare plek is, werd het CBL Veiligheidsprotocol Bevoorrading Supermarkten opgesteld. Het CBL draagt actief bij aan de overlegvormen tussen detailhandel en de overheid over criminaliteitbestrijding. Door de nauwe samenwerking tussen CBL en haar leden op veiligheidsgebied kan het CBL het Platform Detailhandel Nederland in het overleg met de overheid voorzien van concrete informatie op terreinen waarop overheden een actiever beleid zouden moeten voeren. Resultaten uit het overleg vertaalt het CBL in praktische hulpmiddelen voor de winkelvloer van de supermarkt.
Minister Donner van Justitie bekijkt aanpak criminaliteit in de praktijk.
Met de kantineposter vestigt het CBL de aandacht op veiligheid bij de achterdeur.
02
Consument en Kwaliteit
Supermarkten promoten biologisch Supermarkten blijven zich inspannen zodat steeds meer consumenten steeds meer biologische producten kopen. Vrijwel alle supermarkten hebben een breed assortiment biologisch. Miljoenen consumenten hebben de afgelopen jaren in de supermarkt kennis gemaakt met biologische producten. Supermarkten kunnen de zogenaamde light users van biologische producten bereiken. Vooral biologische verse producten zoals groenten, fruit, vlees en zuivel spreken deze groep aan. Biologische producten moeten op alle onderde-
Minister Van Ardenne van Ontwikkelingssamenwerking en mevrouw Bergkamp, DG van het ministerie van LNV, geven het startsein van het project Eurepgap in ontwikkelingslanden.
len beter scoren bij de consument dan de gangbare variant.
CBL helpt kleine boeren in ontwikkelingslanden Om kleine boeren in ontwikkelingslanden te helpen aan EurepGap voedselveiligheidseisen te voldoen, is het CBL samen met de ministeries van Ontwikkelingssamenwerking en Landbouw een project gestart voor ‘small holders’. In 2005 zijn honderden kleine telers van peulvruchten in Kenia en Senegal geholpen om aan de EurepGapnormen voor veilige productie te voldoen. De peulvruchten van deze kleine bedrijven in Afrika zullen in Nederlandse supermarkten verkocht worden.
“Biologisch, eigenlijk heel logisch.”
Ze moeten lekkerder, gezonder, mooier, hipper en beter worden gevonden door de consument. Het CBL blijft inzetten op het terugdringen van de kosten in de biologische keten en daarmee op het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar. Ook ziet het CBL kansen voor het concept “….bereid met”. Door op de verpakking kenbaar te maken dat bepaalde ingrediënten van een product biologisch zijn, maakt het meer consumenten bekend met biologisch zonder dat de prijs voor het eindproduct veel hoger hoeft te zijn.
11
Consument wil verantwoorde productie Supermarkten zijn als inkoopagent voor de consument betrokken bij allerlei zaken op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De hedendaagse Westerse samenleving stelt eisen aan de productie van voedsel, ongeacht land van herkomst. Het CBL constateert dat de consument vooral dierwelzijn, sociale aspecten en arbeidsomstandigheden belangrijk vindt. Via de bestaande certificeringinstrumenten als EurepGap zorgt het CBL ervoor dat deze kwaliteitsaspecten van voedsel geborgd en verder uitgebouwd kunnen worden. Maatschappelijke organisaties (NGO’s) spelen een belangrijke rol bij de beeldvorming door de consument. Het CBL wil de dialoog met maatschappelijke organisaties versterken. Uiteraard hoort daarbij dat maatschappelijke organisaties zich als betrouwbare partners opstellen. Daarom heeft het CBL spelregels opgesteld die maatschappelijke organisaties kunnen gebruiken wanneer zij onderzoek doen naar maatschappelijk verantwoorde activiteiten van de supermarkten.
12
Geef etiket terug aan consument De regeldruk vanuit de overheid om allerlei zaken op het etiket te eisen blijft onverminderd groot. Voor supermarkten is het etiket het primaire communicatiemiddel voor de consument. Het risico bestaat dat de consument door de bomen het bos niet meer ziet vanwege doorgeschoten Brusselse overheidsbemoeienis op gebied van etikettering. Ook wil het Europees Parlement vaste verpakkingsmaten voorschrijven voor melk, brood, suiker, boter, zout, koffie en rijst. Door dit soort regelgeving van de hand te wijzen kan de overheid weer een klein stapje zetten in de richting van vermindering administratieve lasten en overbodige regels. Het CBL pleit ervoor dat het etiket teruggegeven wordt aan de consument en niet als vergaarbak wordt gebruikt door Brusselse bureaucraten. Het CBL is blij met de inspanningen van het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid om een internationale discussie te starten over etikettering. Deze discussie moet leiden tot minder verplichtingen, duidelijkere en marktgerichte etiketten en betere informatie voor de consument.
Name and shame leidt tot onterechte ongerustheid Het CBL heeft haar zorg uitgesproken over het voornemen van de ministers van Landbouw en Volksgezondheid om controlegegevens openbaar te maken en zo een actief name and shame beleid te gaan voeren. De consument kan niets met deze informatie omdat onveilige producten meteen door de supermarkten uit het schap worden gehaald. Name and shame zal dus alleen tot onterechte ongerustheid leiden. Bovendien zal het leiden tot afbreuk van de geloofwaardigheid van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) omdat door het snelle optreden van de supermarkten (door onveilige producten niet meer te verkopen) alleen gegevens openbaar zullen worden gemaakt waarbij de volksgezondheid niet in gevaar is. Volgens het CBL zal dit ertoe leiden dat de consument juist in verwarring
CBL wil één Controle Dienst Retail
raakt in plaats van beter geïnformeerd zoals de overheid nastreeft. Het CBL wil dat de consument blindelings kan vertrouwen op de VWA.
Het CBL wil in de strijd tegen overbodige en tegenstrijdige regels en tegen de controledruk bij super-
Verdere stap in borging voedselveiligheid
markten dat controlerende instanties gaan samenwerken in één Con-
Na de invoering van EurepGap voor aardappels, groenten en fruit, zal per
trole Dienst Retail. Hierdoor kunnen
1 januari 2008 ook voor alle producten van dierlijke oorsprong (vlees,
miljoenen euro’s bespaard worden
zuivel, eieren, vis) en akkerbouwgewassen EurepGapcertificering worden
en wordt de winkelier verlost van
gevraagd. Naast voedselveiligheidseisen zijn ook voorwaarden voor dier-
alle verschillende controlediensten
welzijn en milieu opgesteld. Ook worden eisen gesteld aan dierenartsen,
die over de winkelvloer komen.
veevoer en diertransport.
Hiermee steunt het CBL de Tweede
Voor veehouders en akkerbouwers zullen de EurepGap Integrated Farm
Kamer die een soortgelijke eis aan
Assurance (IFA, richtlijnen voor dierlijke productie en akkerbouwgewas-
het Kabinet heeft gesteld. Van be-
sen) als basisvoorwaarden gaan gelden in de ketenborging. Voor de dier-
lang is dat controlerende instanties
lijke sectoren wordt EurepGap zoveel mogelijk als benchmarksysteem
meer en beter gaan samenwerken
ingezet. Dit houdt in dat er samengewerkt zal worden met de houders
en dat supermarktondernemers
van de reeds bestaande borgingssystemen als IKB.
daadwerkelijk één aanspreekpunt hebben en maar één controleur voor een combi-inspectie.
13
03
Personeel en Opleiding
Maatwerkopleidingen op de werkplek De consument heeft de lat voor supermarktmedewerkers in 2005 weer hoger gelegd. Binnen een streng kostenregime moet het team medewerkers in staat zijn met gedegen vakkennis klantgericht en vooral resultaatgericht een topprestatie neer te zetten. Dit is niet mogelijk zonder een passende opleiding. In de supermarktbranche staat het CBL-diploma garant voor een adequaat opleidingsniveau om aan een carrière te bouwen. In de CBL-opleidingen wordt niet alleen gewerkt aan kennis. Met de CBL-praktijktoetsen moet de cursist ook laten zien wat die kennis oplevert op de winkelvloer. Het CBL investeert permanent in het CBL Opleidingenhuis. Steeds meer leden maken gebruik van het opleiden met de CBL-leermiddelen en de kostenvoordelen die dat oplevert. Dit vergt van het CBL Opleidingenhuis steeds meer flexibiliteit en mogelijkheden voor maatwerk. Daarom krijgt de werkplek in de nieuwe opleidingen een nog
Kwaliteit CBL netwerk in opleidingen
centralere rol. Kerntaken van een functie (bijvoorbeeld een verkoop-
De supermarktbranche beschikt over een uniek landelijk netwerk van
gesprek voeren, leiding geven aan
opleidingspartners. Met 31 scholen in het middelbaar beroepsonderwijs
een team) worden getraind op de
is een Convenant afgesloten. Dit houdt in dat supermarktmedewerkers
werkplek. Aan de hand van taakop-
met CBL-opleidingen in speciale supermarktklassen worden opgeleid. De
drachten leren medewerkers het
nieuwe generatie CBL-opleidingen stelt hoge eisen aan trainers en do-
vak in de praktijk.
centen. Aangezien het maatwerk in opleidingen op de werkplek centraal komt te staan, kan de docent met oude schoolse onderwijsmethodes niet met de CBL-opleidingen uit de voeten. Het CBL heeft haar ambitie om een landelijk dekkend netwerk van CBLopleidingen op HBO-niveau op te zetten verwezenlijkt. De CBL-erkenning van HBO-opleiders garandeert dat de cursisten een supermarktgerichte HBO-opleiding volgen. Omdat de vraag om maatwerk bij deze HBOgroep nog groter is dan in het MBO, is de behoefte aan diversiteit onder deze opleidingen groter. Hierin wordt voorzien door zowel publieke opleiders (Small Business & Retail Management Scholen) als commerciële opleiders (zoals OVD) de CBL-erkenning te geven.
15
Promotie en branche-imago De branche blijft onverminderd vragen om nieuwe instroom van het juiste soort medewerkers. Servicegerichte en resultaatgerichte doeners met de ambitie om carrière te maken in de foodbranche zijn gewild in de werving en selectie van supermarkten. Het CBL is voor de branche op zoek naar deze jongeren en zet daar eigentijdse middelen voor in zoals www.supermarkt.nl. Op de website staat informatie over de functies in de supermarkt, met links naar de online vacaturebanken van de supermarkten. Ook informeert de site over de brancheopleidingen en waar die kunnen worden gevolgd. Scholieren in het handelsonderwijs vormen daarbij speerpunt in de aandacht. Op de scholen beschikt het CBL over een hoogwaardig netwerk van CBL Foodambassadeurs. In 2005 heeft het CBL haar Foodambassadeurs op de eigen stand op de Nationale Food Week ontvangen. Hiermee geeft de branche haar visitekaartje af door te laten zien wat zij medewerkers te bieden heeft.
Duizenden (toekomstige) winkelmedewerkers bezoeken het CBL paviljoen tijdens de Nationale Food Week.
16
Aanpak jeugdwerkloosheid In 2005 is het CBL in samenwerking met de Task Force Jeugdwerkeloosheid gestart met een onderzoek naar hoe supermarkten kunnen bijdragen aan de bestrijding van jeugdwerkloosheid. Daarbij gaat het om jongeren die als werkloos staan geregistreerd en moeite hebben om aan een baan te komen. Supermarkten hebben veel banen, er zijn jaarlijks 50.000 vacatures. De supermarktbranche is dus bij uitstek een startersbranche. De branche ervaart het als een maatschappelijke verantwoordelijkheid om een grote groep werkloze jongeren die geen startkwalificatie heeft werkervaring op te laten doen in de supermarkt. Dit moet in 2006 resulteren in een project om jonge werklozen via een leerwerkplek in de supermarkt, gecombineerd met een opleiding, uit de werkloosheid te krijgen.
Arbozorg De supermarkt moet een veilige plek zijn om te winkelen en om in te werken. Daarom moeten risico’s op het werk in kaart zijn gebracht en dienen maatregelen te worden genomen om gevaarlijke situaties te voorkomen. Het CBL helpt managers en ondernemers met een standaard Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) voor de supermarkt. Ook komen snijmachines voor brood en vleeswaren veel voor en wordt in steeds meer supermarkten brood vers gebakken of afgebakken. Het CBL heeft voor de supermarktmedewerkers een instructiefilm ontwikkeld over hoe veilig om te gaan met deze machines.
17
04 Logistiek
Introductie RFID in de levensmiddelenbranche Door RFID (Radio Frequency Indentification) optimaal en op internationale schaal toe te passen worden er op de lange termijn flinke kosten bespaard. De toepassingsmogelijkheden van RFID zijn ongekend: bij tracking & tracing en anti-diefstalbeveiliging, voor de opslag van productinformatie en logistieke gegevens, zelfscanning, et cetera. Met deze besparingen kan de branche investeren in nog betere winkels die nog beter aansluiten op de wens van de consument. Bovendien kan RFID worden gebruikt om te voldoen aan de klantenwens naar meer transparantie en productinformatie. De wereldwijde technische standaard van de chip zelf, genaamd Electronic Product Code, is inmiddels vastgesteld. De eerste pilots met RFID zijn gestart. Van belang is best practices uit te wisselen om de invoering van RFID in onze branche soepel te laten verlopen. De Task Force RFID, een samenwerkingsverband van het CBL met
Invoering éénmalige PET-flessen frisdranken en waters
de industrie, verzorgt de communicatie en coördineert pilots. Speciale aandacht vraagt het privacy aspect. De komende jaren zal RFID vooral worden toegepast in de logistiek. Zodra voldoende ervaring is opgedaan en de productiekosten van RFID-chips aanzienlijk zijn verlaagd, wordt toepassing op consumenteneenheden mogelijk.
De Tweede Kamer is akkoord gegaan met het laten vallen van de verplichte hervulbaarheid voor grote frisdranken- en waterflessen per 1 januari 2006. Er komt zodoende meer vrijheid van verpakkingen. Het doorslaggevende argument is geweest dat Brussel de verplichte hervulbaarheid niet langer tolereert. In 2005 zijn met de industrie de eerste afspraken gemaakt over de transitie van meermalig naar eenmalig. In 2006 wordt deze discussie voortgezet. Van belang is dat de CBL-leden niet de meerkosten dragen van de nieuwe situatie. Indien éénmalig niet in een krat wordt aangeboden, zijn flinke aanpassingen in de logistiek noodzakelijk. Maar sorteren op de winkelvloer en in het DC behoort ook tot het verleden. Het CBL zet zich in 2006 maximaal in voor het realiseren van een uniform systeem dat zowel voor merkartikelen als private labels gaat functioneren. Grote flessen frisdranken en waters worden voorlopig nog via de winkel ingezameld. Uiterlijk 2010 vindt inzameling buiten het supermarktkanaal plaats, zo luidt de afspraak met het ministerie van VROM. 19
Wegnemen knelpunten bevoorrading supermarkten Venstertijden, geluidseisen en voertuigbeperkende maatregelen. Een beperkte opsomming van zaken waar de branche dagelijks mee wordt geconfronteerd. Versnipperde wetgeving en een doorgeslagen decentralisatie leidt momenteel tot een veelheid aan knelpunten. Vanuit het oogpunt van dienstverlening, milieu en efficiency is dit volstrekt onaanvaardbaar. Het CBL blijft bij de overheid aandringen op een nationaal kader voor stedelijke distributie. Met minister Peijs heeft het Platform Detailhandel Nederland afspraken gemaakt om de bereikbaarheid van de detailhandel te verbeteren. Het CBL kijkt nadrukkelijk mee ten behoeve van de unieke hoogfrequente en volumineuze distributie bij supermarkten. Regionale afstemming van venstertijden en minder voertuigbeperkende maatregelen vormen onze insteek. Ten aanzien van venstertijden huldigt het CBL het standpunt dat vrachtwagens die meerdere supermarkten in een regio beleveren meer tijd dienen te krijgen om te laden en lossen en niet in iedere gemeente met een begin- en eindtijd te worden geconfronteerd. Mede op voorspraak van het CBL is de invoering van stringentere geluidseisen uitgesteld. Extra ruimte in de ochtenduren om files te vermijden en te verkorten is een volgende stap. Het aantal vrachtwagenbewegingen aan de achterdeur van de supermarkt is de afgelopen jaren fors gereduceerd. Combinatievervoer van diepvries, gekoelde producten en droge kruidenierswaren zorgt tezamen met een uitgekiend IT-systeem dagelijks voor volle schappen.
CBL Versfust Sterke regie, optimalisatie van de fustenreeks en stevige groei; dat zijn de pijlers achter de strategie van het Versfust, een samenwerkingsverband van het CBL met de industrie. In 2005 is besloten dat Versfust op een nieuwe leest wordt geschoeid. De tender, uitgeschreven door de Stichting Versfust, heeft de nieuwe functie van de poolhouder helder in kaart gebracht. Meer regie moet leiden tot een efficiëntere inzet van het krattenpark zonder dat de kosten voor de CBL-leden toenemen. Voor handel en industrie is de introductie van “light registratie” van belang. Hiermee wordt voorkomen dat bij DC’s grote hoeveelheden fust achterblijven, free ridership plaatsvindt en onnodig kratten worden getransporteerd. Zodra deze optimalisatie is gerealiseerd worden afspraken gemaakt over volumereducerende kratten (klapkratten). Nieuwe varianten worden voorzien van RFID-tags. In 2005 is hiertoe met AGF-leverancier Heemskerk en Schuitema een pilot opgestart. Incourante varianten worden gerecycled. Tot dusver heeft de Stichting Versfust meer dan 18 miljoen kratten in de markt gezet. De CBL-versfustenpool is de snelst roulerende binnen Europa.
20
Papierloze informatie-uitwisseling (EDI en GS1 DAS) De papierstroom tussen handel en industrie droogt op. Het overgrote deel van het berichtenverkeer vindt plaats via de electronische snelweg. Dit onderstreept het succes van het EDI Service Center Levensmiddelenhandel, een initiatief van het CBL. In 2005 zijn branchestandaarden uitgebreid en geperfectioneerd, bijvoorbeeld in verband met de General Food Law. De uitdaging ligt de komende jaren op volledige EDI-implementatie binnen de bedrijven. Nauwkeurige en gestandaardiseerde artikelgegevens zijn onontbeerlijk voor juiste aansturing van de logistiek. Met de inwerkingtreding van de logistieke databank GS1 DAS wordt dit proces verder geoptimaliseerd en vereenvoudigd. De industrie plaatst via de electronische snelweg haar artikelgegevens in de databank welke vervolgens worden opgehaald door de CBL-leden. Het CBL waakt over de kwaliteit van de databank en spoort leveranciers aan hun producten te controleren alvorens deze worden aangemeld bij GS1 DAS. Hierdoor kunnen CBL-leden stoppen met de eigen controles die nu dagelijks in de DC’s worden uitgevoerd. In 2005 hebben de eerste CBL-leden afscheid genomen van het papieren brondocument. De databank wordt nauw afgestemd met buitenlandse databanken. Naast logistieke voordelen biedt de databank een schat aan informatie voor schappenplanmakers en marketeers.
De Europese dimensie Nederlandse initiatieven dienen te worden afgestemd binnen Europa. Fuststandaardisatie, palletformaten en de opbouw van EDI-berichten vormen slechts enkele agendapunten in het overleg met buitenlandse leveranciers. Het CBL is actief binnen Eurocommerce Logistics, het Europese logistieke platform van retailers. Op de agenda staan de plannen met het CBL Versfust en GS1 DAS. Ook de discussie omtrent RFID zal een flink deel van de agenda in beslag nemen. Een toenemend aantal onderwerpen vraagt om een wereldwijd gestandaardiseerde aanpak. Datasynchronisatie is hiervan een goed voorbeeld. CBL-leden worden door het CBL op de hoogte gehouden van relevante informatie. Ook is er nauw contact met ECR Europe en het CIES.
21
Summary Food retail in 2005 After a turbulent year 2004, the year 2005 also started restless in Dutch
Introduction of RFID in food retail
food retail. Because of price cuts, particularly in the first half of the year, price levels were during the entire year on average about 2% below the price level of 2004. Due to recovery in the second half of 2005, the price level of 2005 ended at about the same level as ultimo 2004. By selling more, supermarkets managed to maintain turnover at € 26,1 billion, which is the same as in 2004. Because of ultra thin margins, supermarkets have to be very cost efficient. In 2005, this affected assortments. In product groups that are not regarded as “normal” product groups in the supermarket, products were delisted. Turnover increases were booked in product groups by which supermarkets can differentiate themselves, such as fruit and vegetables (+3%), meat (+3%), bread (+2%) and especially the relatively new product groups in the Dutch supermarkets fish (+7%) and ready to eat meals (+4%). Other than in previous years, turnover of non-daily shopping product groups decreased by 8%. Private labels of supermarkets are in demand. Because private label products are offered at prices below prices of branded products, these products are attractive for price oriented consumers. In 2005 supermarkets increased their private label assortment by 150 products on average. Also market share of private labels increased from 21% to 23%. CBL expects a further increase of the market share of private label products to 30% in the coming years.
Supermarkets against overweight As agreed in 2005 in the CBL-plan “Stimulans naar balans” (Stimulus to balance) supermarkets have developed a number of initiatives in order to help the consumer make healthy choices. Supermarkets offer information and recipes in their magazines, brochures and websites. There are also numerous examples of supermarkets providing paces counters, that organize healthy lunches at schools and support local sports clubs, organize street football tournaments and give suggestions for birthday treats. In cooperation with the Dutch Hart Stichting (Hart Foundation) cholesterol checks are organized in supermarkets. In order to help consumers with their choice for products that fit in a healthy living pattern, CBL supports a uniform health logo. Minister of Health Hoogervorst is also in favor of a uniform information system for consumers with a corresponding health logo by sign posting. All efforts are a result of the covenant about overweight, which CBL has signed together with other parties and the Ministry of Health. 22
By applying Radio Frequency Identification (RFID) optimally and on an international scale, considerable cost reductions can be achieved in the long term. The possibilities to apply RFID are immense: tracking and tracing, theft control, storage of product and logistical data and self scanning are examples. As a result of these cost cuts, supermarkets can invest more in their stores to make them even more attractive. RFID can also assist in meeting consumers’ demand for more transparency and product information. The world wide technical standard of the chip itself, the Electronic Product Code, has now been determined. The first pilots with RFID have been started. It is important to exchange best practice knowledge in order to smoothen the introduction of RFID in food retail. The Task Force RFID, in which CBL and food manufacturers cooperate, sees to the communication and coordinates pilots. The privacy aspect receives special attention. In the years to come RFID will be applied in logistics. As soon as enough experience has been gained, consumer oriented applications come within reach.
STUURGROEPEN VOEDSELVEILIGHEID
LOGISTIEK
Stuurgroep Consument en Kwaliteit
Stuurgroep Logistiek
J.Th. Bastmeijer, voorzitter K.L. van den Doel W. van Elzakker F.W.A. Fredrix F.H.M. van Haperen mw. dr. S.A. Hertzberger mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten S. Huibers S. van der Laan A.P. van Mourik J. Vial
Deskundigenoverleg Levensmiddelenwetgeving (private label) mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten P.A.W. van Hooren J. Hulleman D. Naaktgeboren N. Oosterkamp L. Peters H. Schepens M. Vencken C. Woolthuis
Deskundigenoverleg Vlees en Vleeswaren H. Bakker J.C. van Blijderveen R.M. de Bruin H. van Dijk F.J.J. Gerritsen P.A.W. van Hooren J. de Jong P. Koolen M. Lamers H. Leferink S. Miltenburg J. Oosterhuis N. Oosterkamp J. Rotgers S.H.Th. Stienstra T. van Wamel L. de Wildt W. van Willigenburg M. van Zwetzelaar Deskundigenoverleg Aardappelen, Groenten en Fruit G. van Brenk G. Happe T. van den Hoek R. van de Heijden J. Kasteel P. Kok A. Peerdeman G. Put J. van Reenen T.H.G. Rijsewijk C.P. Smit R. van Weele
P. R. Bakker, voorzitter P. van Haren K. de Jong R.J.L.M. Nicolaas G.L.M. Poels J.H. Pot J.G.J.C.M. Smith B. de Vries
Commissie Fuststandaardisatie P.C.A. Karsten, voorzitter P. Eisenburger R. van Ham J.W. Kempenaar A.C. de Wit
PERSONEELSVOORZIENING Stuurgroep Personeel en Opleiding
H.H. van der Geest, voorzitter W.G. van den Brink S.C.E. Butter W. van Dijk J. Hoffs E. Remerink S. van Rijn T.P.M. Urselmann J. Visch
CBL-examencommissie A. Beijer, voorzitter L. van den Dungen T. Eshuis J. Hoffs S. van Rijn S. Schouten H.E.J.J. van Wijck
Projectgroep Opleidingen Supermarkt A. Emonds, voorzitter S.C.E. Butter mw. T. Eshuis M. Hafkenscheid S. van Rijn T. Siebenga H. Witsenboer Werkgroep Veiligheid C. Breukelen D. Dekker G. Entius G. Hompe A. Mathot M. Straatman A. van de Wateren R. de Weerd Werkgroep Opleidingen supermarktmanagers en – ondernemers A. Beijer A. Emonds T. Eshuis J. Hoff E. Remerink H. Vink
BESTUUR ERE-VOORZITTER dr. A. Heijn BESTUUR K.L. van den Doel, voorzitter A.D. Boer, vice-voorzitter H.H. van der Geest, vice-voorzitter J.Th. Bastmeijer J. van den Broek drs. J.G.B. Brouwer J.G. Bruijniks mw. mr. P.E.H. Hoogstraaten
Bureau mr. M.J. Roos, directeur R. Roorda, adjunct directeur mw. M.M.G. Boer, hoofd PR en Voorlichting ir. M.J.B. Jansen, hoofd Consument en Kwaliteit mw. drs. S.J. de Jong, senior beleidsmedewerkster Public Affairs G.A. Kockelmann, medewerker Personeel en Opleiding mw. K. Roman, directiesecretaresse J.J.M. van Well mba, hoofd Personeel en Opleiding mw. N. Zwart, secretaresse
VERTEGENWOORDIGINGEN Overleg Handel en Industrie
Bestuursoverleg K.L. van den Doel, co-voorzitter J.Th. Bastmeijer A.D. Boer J. van den Broek drs. J.G.B. Brouwer J.G. Bruijniks H.H. van der Geest
Task Force RFID drs. J.G.B. Brouwer, co-voorzitter R. Roorda, secretaris
Platform Ketenlogistiek J.A. Heuving, voorzitter R. Roorda, secretaris
Stuurgroep GS1 DAS drs. G.J. Slik, co-voorzitter T. Berk W. van Elzakker W. Griffioen A.P. van Mourik R. Roorda A. Schins
EuroCommerce mr. M.J. Roos
EuroCommerce Food Law ir. M.J.B. Jansen
EuroCommerce Social Affairs J.J.M. van Well mba
EuroCommerce Logistics R. Roorda
Association Internationale des Distributeurs Alimentaires (AIDA) mr. M.J. Roos
Platform Verantwoorde Verkoop Alcoholhoudende Dranken mw. drs. S.J. de Jong
Platform Verkooppunten Tabak
Stuurgroep Overgewicht VWS mr. M.J. Roos
Projectgroep Overgewicht VWS mw. drs. S.J. de Jong
Stichting Promotie Glasbak I.J. Vos, voorzitter mw. M.M.G. Boer, secretaris
Stichting Marktwerking Drankenkartons
Samenwerkingsverband voor Sociale Aangelegenheden van de Akkerbouwproductschappen J.J.M. van Well mba
Productschap Wijn H.H. van der Geest mr. M.J. Roos plv. ir. M.J.B. Jansen
Commissie Marktonderzoek mr. M.J. Roos
Stichting Kringloop Blik
Commissie Milieuaangelegenheden mr. M.J. Roos
Stichting Milieukeur mw. drs. S.J. de Jong
Wijninformatiecentrum E. Fischer
Platform Biologica
Productschap Tuinbouw
I.J. Vos, voorzitter J. van den Broek K.L. van den Doel mr. M.J. Roos
B. Leffers
Stichting SKAL
ir. M.J.B. Jansen plv. mw. drs. S.J. de Jong
Stuurgroep Stimulering Marktontwikkeling Biologische Landbouw K.L. van den Doel plv. ir. M.J.B. Jansen
Task Force Stimulering Marktontwikkeling Biologische Landbouw
ir. M.J.B. Jansen Werkgroep Communicatie mw. M.M.G. Boer plv. ir. M.J.B. Jansen
Coöperatieve Vereniging van Ontdoeners van Afvalstoffen (Admes) mr. M.J. Roos
Commissie Sociale Aangelegenheden J.J.M. van Well mba
P.J.D. van der Woude plv. ir. M.J.B. Jansen
Sectorcommissie Bloemen P.J.D. van der Woude plv. mw. drs. S.J. de Jong
Sectorcommissie Groenten en Fruit P.J.D. van der Woude plv. mw. drs. S.J. de Jong
Sectorcommissie Verduurzaamde Producten mw. drs. S.J. de Jong plv. mr. M.J. Roos
Commissie Marktonderzoek mw. drs. S.J. de Jong
Kwaliteitscontrolebureau voor Groenten en Fruit ir. M.J.B. Jansen
Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten
Adviescommissie Food Week mr. M.J. Roos
H.H. van der Geest P.J.D. van der Woude ir. M.J.B. Jansen
I.J. Vos, voorzitter A.D. Boer J. van den Broek K.L. van den Doel
Stichting Museum voor het Kruideniersbedrijf
Productschap Margarine, Vetten en Oliën
Stichting NedVang
Hoofdproductschap Akkerbouw
Controlebureau Pluimvee, Eieren en Eiproducten (CPE)
mw. drs. S.J. de Jong
Stichting EcoVerpakkingen
A.D. Boer J. van den Broek K.L. van den Doel I.J. Vos
Stichting Nederland Schoon J. van den Broek K.L. van den Doel S. van der Laan
H.H. van der Geest, voorzitter mr. M.J. Roos, secretaris H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Commissie Aardappelen H.H. van der Geest plv. mr. M.J. Roos
ir. M.J.B. Jansen plv. mw. drs. S.J. de Jong
H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Productschap Pluimvee en Eieren H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Raad voor Accreditatie/Centraal College van Deskundigen HACCP
Stuurgroep Supermarktleerbaan Stichting Versfust
ir. M.J.B. Jansen
Sectorbestuur Pluimveevlees H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Stichting Groenten en Fruit Bureau
Reclamecommissie Pluimveevlees H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
J. van de Haar
Sectorbestuur Eieren H.H. van der Geest plv. P.J.D. van der Woude
Reclamecommissie Eieren ir. M.J.B. Jansen
Productschap Vis en Visprodukten Commissie Detailhandel P.J.D. van der Woude
Nederlands Visbureau E. Kieftenburg plv. mw. drs. S.J. de Jong
Productschap Zuivel J. van den Broek plv. ir. M.J.B. Jansen
Productschap Vee en Vlees H.H. van der Geest plv. ir. M.J.B. Jansen
Werkgroep Marktonderzoek J.J.M. van Well mba
Werkgroep Vlees- en Vleeswarenwetgeving ir. M.J.B. Jansen
Stichting Kwaliteitsgarantie Kalfsvlees ir. M.J.B. Jansen
Regulier Overleg Warenwet (ROW) ir. M.J.B. Jansen M. Vencken
Deskundigenoverleg Levensmiddelen Hygiëne mw. dr. S.A. Hertzberger ir. M.J.B. Jansen Deskundigenoverleg Productwetgeving Levensmiddelen ir. M.J.B. Jansen M. Vencken Deskundigenoverleg Etikettering Levensmiddelen ir. M.J.B. Jansen M. Vencken
Suikerbegeleidingscommissie mr. M.J. Roos
P.J.D. van der Woude
Voorlichtingsbureau Brood Nederlands Normalisatie Instituut Beleidscommissie Landbouw en Levensmiddelen ir. M.J.B. Jansen
Georganiseerd Overleg Levensmiddelenbranche mr. M.J. Roos, voorzitter J.J.M. van Well mba, secretaris
Vaste Commissie CAO Levensmiddelenbedrijf J.J.M. van Well mba, secretaris
Vaste Commissie CAO Grootwinkelbedrijven Levensmiddelen J.J.M. van Well mba, secretaris
Vaste Commissie CAO Groothandel In Levensmiddelen J.J.M. van Well mba, secretaris
Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden Levensmiddelenbedrijf mr. M.J. Roos, secretaris
Stichting Sociaal Fonds Levensmiddelenbedrijf mr. M.J. Roos, secretaris
Stichting Kinderopvangregeling Supermarkten J.J.M. van Well mba, secretaris
Raad van Advies Retail Management School Leeuwarden J.J.M. van Well mba
Paritaire Commissie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven J.J.M. van Well mba
Stichting Opleidingsfonds Detailhandel W.G. van den Brink plv. J.J.M. van Well mba
Stichting Opleidingsfonds Groothandel J.J.M. van Well mba
Examenraad KC Handel R. Roorda
Examencommissie KC Handel J.J.M. van Well mba
J.P.A.M. Kragten
J.A. Heuving, voorzitter B. Bakker G. Engel R.J.L.M. Nicolaas R. Roorda, secretaris
GS1 Nederland R. Roorda
Stichting Uniforme Broodkrat (Broban) R. Roorda
Stichting Collomoduul R. Roorda, secretaris
Frug I Com R. Roorda
centraal bureau levensmiddelenhandel bezoekadres: Overgoo 11 Postbus 262 2260 AG Leidschendam tel.: 070 337 62 00 Fax: 070 317 68 87 E-mail:
[email protected]
www.cbl.nl
