Instantie Hof van Cassatie
Onderwerp Handelsvennootschappen – Coöperatieve vennootschap – Vennoot-bestuurder – Werkloosheidsuitkeringen
Datum 30 september 2002
Copyright and disclaimer Gelieve er nota van te nemen dat de inhoud van dit document onderworpen kan zijn aan rechten van intellectuele eigendom, die toebehoren aan bepaalde betrokkenen, en dat er u geen recht wordt verleend op die desbetreffende rechten. M&D Seminars wil u met dit document de nodige informatie verstrekken, zonder dat de in dit document vervatte informatie bedoeld kan worden als een advies. Bijgevolg geeft M & D Seminars geen garanties dat de informatie die dit document bevat, foutloos is, zodat u dit document en de inhoud ervan op eigen risico gebruikt. M&D Seminars, noch enige van haar directieleden, aandeelhouders of bedienden zijn aansprakelijk voor bijzondere, indirecte, bijkomstige, afgeleide of bestraffende schade, noch voor enig ander nadeel van welke aard ook betreffende het gebruik van dit document en van haar inhoud. © M&D Seminars – juni 2003
M&D CONSULT BVBA HUBERT-FRERE-ORBANLAAN 47 – 9000 GENT TEL 09/224 31 46 – FAX 09/225 32 17 – E-mail:
[email protected] – www.mdseminars.be
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/1
Hof van Cassatie van België
Arrest
Nr. S.02.0026.N.RIJKSDIENST VOOR ARBEIDSVOORZIENING, openbare instelling, met maatschappelijke zetel gevestigd te 1000 Brussel, Keizerslaan 7, eiser tot cassatie, vertegenwoordigd door Mr. Lucien Simont, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1060 Brussel, Henri Wafelaertsstraat 47-51, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan,
tegen
V.K., verweerster in cassatie.
I.
Bestreden beslissing Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, op 26 november 2001
gewezen door het Arbeidshof te Gent.
30 SEPTEMBER 2002
II.
S.02.0026.N/2
Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Ghislain Dhaeyer heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Anne De Raeve heeft geconcludeerd.
III.
Middel Eiser voert in zijn verzoekschrift één middel aan.
Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 149 van de Grondwet ; - de artikelen 1 (voor zover als nodig), 44, 45, eerste lid, 1° en 2°, zevende lid, 48, §1, in het bijzonder 1° (artikel 48 zoals van toepassing voor vervanging bij artikel 4 van het koninklijk besluit van 23 november 2000, B.S., 30 november 2000, inwerkingtreding : 1 januari 2001), 142, 153 (zoals van toepassing voor vervanging bij artikel 7 van het koninklijk besluit van 29 juni 2000, B.S., 13 juli 2000, inwerkingtreding : 1 augustus 2000) en 169, eerste lid, van het koninklijk besluit van 25 november 1991 houdende de werkloosheidsreglementering ; - artikel 3, §1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen ; - artikel 2 van het koninklijk besluit van 19 december 1967 houdende algemeen reglement in uitvoering van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen.
Aangevochten beslissing Het bestreden arrest verklaart het hoger beroep van verweerster ontvankelijk en gegrond, vernietigt het bestreden vonnis (behalve in zoverre het de vordering ontvankelijk verklaarde en eiser in de kosten verwees). Opnieuw wijzende, verklaart het de oorspronkelijke vordering van verweerster gegrond, vernietigt het de beslissing van eiser dd. 11 juni 1999 in al haar onderdelen en zegt voor recht dat verweerster gerechtigd is op gerechtelijke intrest op de uitkeringen waarop zij in voorkomend geval gerechtigd is. Het arrest steunt deze beslissing op de volgende overwegingen : - “(de) bedrijvigheid als bestuurder moet, …, aangezien worden als arbeid voor een derde zoals bedoeld in artikel 45, eerste lid, 2°, van het
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/3
Werkloosheidsbesluit (…), zijnde een activiteit die tot bewijs van het tegendeel geacht wordt een loon of een materieel voordeel op te leveren. De CVOHA A.V.M. is inderdaad een rechtspersoon die moet onderscheiden worden van (eiser sic ! lees : verweerster) zelf ; - (welnu), naar het oordeel van het arbeidshof blijkt uit het dossier op voldoende wijze dat de bedrijvigheid van (verweerster) haar geen loon of materieel voordeel heeft opgeleverd en is het tegenbewijs in artikel 45, 2°, tweede lid, van het Werkloosheidsbesluit geleverd ; - (het) feit dat (verweerster) 2 van de 50 aandelen bezat, kan evenmin als een activiteit in de zin van artikel 45, 1°, van het Werkloosheidsbesluit worden aangezien. Zij was géén werkend vennoot. Er was hoogstens sprake van het gewone beheer van haar eigen bezit ; - (nu) (verweerster) geen arbeid verrichtte in de zin van artikel 45 van het Werkloosheidsbesluit, diende zij hiervan geen aangifte te doen. (Eiser) heeft haar ten onrechte uitgesloten van het recht op uitkeringen. De terugvordering
is
niet
mogelijk.
(Verweerster)
werd
ten
onrechte
gesanctioneerd” (arrest, pp. 6-7).
Grieven 1.
Eerste onderdeel Om werkloosheidsuitkeringen te kunnen genieten, moet de werkloze
wegens omstandigheden onafhankelijk van zijn wil zonder arbeid en zonder loon zijn (artikel 44 Werkloosheidsbesluit). Het begrip “arbeid” wordt gedefinieerd bij artikel 45 van het Werkloosheidsbesluit. De wetgever onderscheidt twee soorten activiteit : enerzijds een activiteit verricht voor zichzelf die ingeschakeld kan worden in het economische ruilverkeer van goederen en diensten en die niet beperkt is tot het gewone beheer van het eigen bezit (artikel 45, eerste lid, 1°), anderzijds een activiteit verricht voor een derde, waarvoor de werknemer enig loon of materieel voordeel ontvangt dat tot zijn levensonderhoud of dat van zijn gezin kan bijdragen. Waar bij de activiteit verricht voor een derde, het al dan niet ontvangen van een loon een wettelijk criterium is om uit te maken of deze activiteit al dan niet als arbeid in de zin van artikel 44 zal beschouwd worden, geldt dit
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/4
criterium niet inzake de beoordeling van een activiteit verricht voor zichzelf : deze laatste wordt op zich beschouwd als arbeid, ongeacht of hieruit een loon of materieel voordeel voor de werkloze voortvloeit. Een dergelijke activiteit verricht voor zichzelf wordt slechts dan niet als arbeid in de zin van artikel 44 van het Werkloosheidsbesluit beschouwd, wanneer zij beperkt is tot het gewone beheer van het eigen bezit, hetgeen slechts het geval is indien gelijktijdig voldaan is aan de voorwaarden van artikel 45, zevende lid, van het Werkloosheidsbesluit. Om van werkloosheidsuitkeringen te kunnen genieten moet de werkloze die een activiteit in de zin van artikel 45, eerste lid, 1° of 2°, van het Werkloosheidsbesluit uitoefent, de voorwaarden vervullen van artikel 48 van het Werkloosheidsbesluit. Deze voorwaarden houden onder meer in dat hij van die activiteit aangifte dient te doen (artikel 48, §1, 1°, Werkloosheidsbesluit). Overeenkomstig artikel 3, §1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen worden personen benoemd tot mandataris in een aan de Belgische vennootschapsbelasting (…) onderworpen vennootschap (…) op onweerlegbare wijze vermoed in België een zelfstandige beroepsbezigheid uit te oefenen. In uitvoering van deze bepaling wordt volgens artikel 2 van het koninklijk besluit van 19 december 1967 de uitoefening van een mandaat in een (…) vennootschap naar rechte of in feite die zich met een exploitatie of met verrichtingen van winstgevende aard bezighoudt, op onweerlegbare wijze vermoed de uitoefening van een bedrijvigheid te zijn die verzekeringsplicht aan het sociaal statuut der zelfstandigen met zich brengt. Een mandaat als bestuurder van een vennootschap maakt derhalve een activiteit verricht voor zichzelf uit in de zin van artikel 45, eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit. Uit de feitelijke vaststellingen van het arrest blijkt dat verweerster op 25 september 1996 was aangesteld als “vennoot-bestuurder” van de coöperatieve vennootschap met onbeperkte hoofdelijke aansprakelijkheid A.V.M., dat zij hierbij alle aandelen (2) van een persoon overnam en dat zij van deze activiteit geen aangifte had gedaan bij eiser.
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/5
Het bestreden arrest oordeelt evenwel dat zij van deze activiteit geen aangifte diende te doen omdat “(de) bedrijvigheid als bestuurder …, aangezien (moet) worden als arbeid voor een derde zoals bedoeld in artikel 45, eerste lid, 2°, van het Werkloosheidsbesluit” (arrest, p. 6) om de reden dat de vennootschap waarvan verweerster bestuurder was “onderscheiden (moet) worden van (verweerster) zelf” (arrest, p. 6). Door de bedrijvigheid als bestuurder te beschouwen als arbeid voor een derde, schendt het arrest artikel 45 in het bijzonder eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit. Tevens schendt het de overige in het middel aangehaalde bepalingen van het Werkloosheidsbesluit door de beslissing van eiser tot terugvordering van onterecht ontvangen uitkeringen en sanctionering van verweerster wegens inbreuk op de aangifte verplichting, op deze onwettige grondslag te vernietigen. Voor zover het arrest aanneemt dat het gaat om een activiteit voor een derde omdat de vennootschap een rechtspersoon is die moet onderscheiden worden van verweerster zelf, miskent het het zelfstandig karakter van de activiteit als bestuurder krachtens artikel 3, §1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 evenals artikel 2 van het koninklijk besluit van 19 december 1967 houdende algemeen reglement in uitvoering van dit koninklijk besluit nr. 38.
2.
Tweede onderdeel Om te beslissen dat verweerster geen activiteit in de zin van artikel 45
van het Werkloosheidsbesluit uitoefende, had het arrest vooreerst op onwettige wijze (zie eerste onderdeel) geoordeeld dat haar mandaat als bestuurder van een vennootschap weliswaar een activiteit verricht voor een derde uitmaakte in de zin van artikel 45, eerste lid, 2°, van het Werkloosheidsbesluit, doch dat deze activiteit niet als arbeid in de zin van artikel 44 van het Werkloosheidsbesluit diende te worden beschouwd omdat zij er geen loon of materieel voordeel voor ontving. Tevens oordeelt het arrest dat “het feit dat zij 2 van de 50 aandelen bezat, (…) evenmin als een activiteit in de zin van artikel 5, 1°, van het Werkloosheidsbesluit (kan) worden aangezien” omdat zij “geen werkend
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/6
vennoot” was en er “hoogstens sprake (was) van het gewone beheer van haar eigen bezit” (arrest, p. 7). Voor zover het arrest aldus te kennen geeft dat het bezitten van aandelen (niet) relevant is bij de beoordeling van de vraag of verweerster een activiteit in de zin van de artikelen 44 en 45 van het Werkloosheidsbesluit uitoefent, schendt het andermaal deze bepalingen. Tevens, voor zover het arrest de activiteit van verweerster (het hebben van een mandaat en het bezitten van aandelen in een vennootschap) toetst aan het begrip arbeid in de zin van artikel 45, eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit (arbeid voor zichzelf), is deze overweging tegenstrijdig met de overweging (zoals bekritiseerd in het eerste onderdeel) dat een bestuursmandaat een activiteit voor een derde (artikel 45, eerste lid, 2°, van het Werkloosheidsbesluit) uitmaakt. Het arrest is aldus behept met een motiveringsgebrek van tegenstrijdigheid waar het enerzijds oordeelt dat de activiteit van verweerster er een was in de zin van artikel 45, eerste lid, 2°, en anderzijds dat deze activiteit niet als arbeid kan worden beschouwd omdat zij “beperkt is tot het gewone beheer van het eigen bezit”, welke laatste criterium enkel relevant is voor activiteiten in de zin van artikel 45, eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit. Het arrest schendt aldus artikel 149 van de Grondwet. Tenminste is het niet wettig verantwoord waar het, na geoordeeld te hebben dat de activiteit van verweerster als een activiteit voor een derde (artikel 45, eerste lid, 2°) diende te worden beschouwd, deze activiteit toetst aan het criterium van “het gewone beheer van het eigen bezit” zoals bepaald in artikel 45, eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit (schending van de artikelen 44 en 45, eerste lid, 1° en 2°, van het Werkloosheidsbesluit). Door op deze onwettige grondslag de beslissing van eiser tot terugvordering van onrechtmatig ontvangen uitkeringen en sanctionering van verweerster te vernietigen, schendt het arrest eveneens al de overige in het middel aangehaalde bepalingen van het Werkloosheidsbesluit.
3.
Derde onderdeel
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/7
Krachtens artikel 45, zevende lid, wordt een activiteit slechts als het gewone beheer van het eigen bezit beschouwd wanneer gelijktijdig voldaan is aan de volgende voorwaarden : 1° de activiteit is niet daadwerkelijk ingeschakeld in het economische ruilverkeer van goederen en diensten en wordt niet uitgeoefend met het oog op het verkrijgen van een opbrengst ; 2° door de activiteit wordt de waarde van het bezit in stand gehouden of slechts in beperkte mate verhoogd ; 3° de activiteit brengt door haar omvang het zoeken naar en het uitoefenen van een dienstbetrekking niet in het gedrang. Voor zover het arrest te kennen geeft dat de activiteit van verweerster een activiteit voor zichzelf uitmaakt, die echter niet als arbeid wordt beschouwd voor de toepassing van artikel 44 van het Werkloosheidsbesluit, omdat deze activiteit beperkt is tot het gewone beheer van het eigen bezit, zonder evenwel na te gaan of al de wettelijke voorwaarden van artikel 45, zevende lid, van het Werkloosheidsbesluit vervuld zijn, schendt het eveneens de artikelen 44 en 45, eerste en zevende lid, van het Werkloosheidsbesluit. In de mate dat het arrest de beslissing van eiser op onwettige gronden vernietigt, schendt het eveneens de overige in het middel aangehaalde bepalingen van het Werkloosheidsbesluit.
IV.
Beslissing van het Hof
1.
Eerste onderdeel Overwegende dat artikel 44 van het koninklijk besluit van 25 november
1991 houdende de werkloosheidsreglementering bepaalt dat de werkloze, om uitkeringen te kunnen genieten, wegens omstandigheden onafhankelijk van zijn wil zonder arbeid en zonder loon moet zijn ; Dat, krachtens artikel 45, eerste lid, 1°, van dat besluit, voor de toepassing van artikel 44 als arbeid wordt beschouwd, de activiteit verricht voor zichzelf die ingeschakeld kan worden in het economische ruilverkeer van goederen en diensten en die niet beperkt is tot het gewone beheer van het eigen bezit ; Dat artikel 45, eerste lid, 2°, bepaalt dat voor de toepassing van artikel 44 de activiteit verricht voor een derde, waarvoor de werknemer enig loon of
30 SEPTEMBER 2002
S.02.0026.N/8
materieel voordeel ontvangt dat tot zijn levensonderhoud of dat van zijn gezin kan bijdragen, als arbeid wordt beschouwd ; Overwegende dat, krachtens artikel 3, §1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, onverminderd de bepalingen van artikel 13, §3, personen benoemd tot mandataris in een aan de Belgische vennootschapsbelasting of belasting der niet-inwoners onderworpen vennootschap of vereniging, op onweerlegbare
wijze
vermoed
worden
in
België
een
zelfstandige
beroepsbezigheid uit te oefenen ; Overwegende dat, krachtens artikel 2 van het koninklijk besluit van 19 december 1967 houdende algemeen reglement in uitvoering van voormeld koninklijk besluit nr. 38, voor de toepassing van artikel 3 van het koninklijk besluit nr. 38 en zonder afbreuk te doen aan de bepalingen van artikel 5bis van hetzelfde besluit, de uitoefening van een mandaat in een vereniging of vennootschap naar rechte of in feite die zich met een exploitatie of met verrichtingen van winstgevende aard op onweerlegbare wijze bezighoudt, vermoed
wordt
de
uitoefening
te
zijn
van
een
bedrijvigheid
die
verzekeringsplicht aan het sociaal statuut der zelfstandigen met zich brengt ; Overwegende dat de appèlrechters vaststellen dat verweerster “vennootbestuurder” is van een coöperatieve vennootschap die tot doel heeft de fabricatie van ramen, deuren, veranda’s in aluminium en de plaatsing ervan ; Dat zij oordelen dat de bedrijvigheid als bestuurder van een vennootschap geen activiteit voor zichzelf is in de zin van artikel 45, eerste lid, 1°, van het Werkloosheidsbesluit 1991, maar arbeid voor een derde is in de zin van voormeld artikel 45, eerste lid, 2°, van dit besluit ; Dat zij door aldus te oordelen voormelde wettelijke bepalingen schenden ; Dat het onderdeel gegrond is ;
2.
Overige onderdelen Overwegende dat de overige grieven niet tot ruimere cassatie kunnen
leiden ;
30 SEPTEMBER 2002 3.
S.02.0026.N/9
De kosten Overwegende dat, gelet op artikel 1017, tweede lid, van het
Gerechtelijk Wetboek, eiser in de kosten dient te worden veroordeeld ; OM DIE REDENEN, HET HOF, Vernietigt het bestreden arrest behalve in zoverre dit het hoger beroep ontvankelijk verklaart ; Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest ; Veroordeelt eiser in de kosten ; Verwijst de aldus beperkte zaak naar het Arbeidshof te Antwerpen. De kosten begroot op de som van tweehonderd zevenentachtig euro negenenveertig euro jegens de eisende partij. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Robert Boes, de raadsheren Ernest Waûters, Ghislain Dhaeyer, Eric Dirix en Eric Stassijns, en in openbare terechtzitting van dertig september tweeduizend en twee uitgesproken door afdelingsvoorzitter Robert Boes, in aanwezigheid van advocaat-generaal Anne De Raeve, met bijstand van eerstaanwezend adjunct-griffier Lisette De Prins.
