Innovatie in de Zorg
niets nieuws onder de horizon, wel bitter noodzakelijk
Patrick Edgar Senior Manager Zorginkoop
Indeling presentatie 1. 2. 3. 4. 5. 6.
2
Wat is innovatie? Wat wil de zorgverzekeraar bereiken en hoe doet ie dat? Waarom lopen we vast? De uitdaging Hogere productiviteit door innovatie? Ketenzorg als vorm van zorginnovatie?
Wat is innovatie? 1. Het gaat om nieuwe ideeën, goederen, diensten en processen. 2. Binnen organisaties maar ook tussen organisaties. 3. Een ontdekking die nooit uit het laboratorium komt, blijft een uitvinding 4. Als de uitvinding slechts een verbetering betekent is het geen innovatie 5. Pas als het proces echt op een andere manier wordt georganiseerd is het een innovatie Vb internet een technische verbetering, die pas na de ontwikkeling van ebusiness-strategieën een innovatie werd. De innovatie die internet ons heeft is zo groot dat het een revolutie wordt genoemd. .
3
Innovatie in de zorg Soorten innovaties in de zorg?
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Geneesmiddelen Operatietechnieken Productinnovatie ICT Financieringsstructuren. Integrale financiering? Organisatiewijzigingen: buurtzorg? Ketenzorg?
wat wil de zorgverzekeraar bereiken? • Koopkracht verzekerden vergroten • Verbeteren doelmatigheid van zorg • Helpen bij het kiezen zorgverlener
Hoe doen we dat? Flexibel contracteren!
5
Kwaliteitsverbetering als stimulans
2015
wanvertoners
Pluspraktijken
2010
Onveilige zorg
Maatwerk Kwaliteitniveau gaat omhoog
Ondernorm
6
Slim vertrouwen
Is innovatie in de zorg nodig? Het gaat toch goed?
Nederlanders leven steeds langer, en brengen die extra jaren ook in goede gezondheid door.
Bron: RIVM / VTV2010 7
De levensverwachting zal tot jaar 2050 met nog eens 6 jaar stijgen
Bij ongewijzigd beleid stijgen de zorgkosten explosief en in de komende jaren ontstaat er een groot arbeidstekort in de zorg
Arbeidstekort in de zorg (1998 – 2025)
Zorgkosten als aandeel van het BBP (1998 – 2025)
[*1.000]
+92% Zorgkosten als aandeel van BBP Scenario "worst case" Scenario "best guess Scenario "best case
30%
25%
450 Arbeidstekort in de zorg
400 350 300
20% +36%
250 +23%
200
15%
150 100
10%
50 0
0% 2000
2010 Bron: CPB, RIVM, interne prognose
ILLUSTRATIEVE PROGNOSE! 8
2025
2000
2010
Bron: CPB, Deloitte, Zorginnovatieplatform, interne prognose
2025
Groei inkomsten en uitgaven (%)
1975-2000
2000-2007 2007-2025
bbp/j 2,0
1,5
1,5
zorg/j 2,9
4,1
2,5
9
Het aantal patiënten met een chronische aandoening stijgt in de komende jaren enorm.
Aantal patiënten met een chronische aandoening in 2005 en in 2025 [*1.000]
1.400
groei 2005 -2025 prevalentie 2005
1.200 1.000 800 600 400 200 0
Osteoporose
Diabetes
Astma
COPD
Depressie Hartinfarc Beroerte Hartfalen t Bron: RIVM
10
Borstkanker
Dementie
Co- en multimorbiditeit Bij personen ouder dan 55 jaar: 37 % meer dan 1 chronische ziekte. Huidige ziektespecifieke richtlijnen zijn daar niet op ingericht.
11
Bij ongewijzigd beleid stijgen de zorgpremies explosief
12
It’s the economy, stupid!
13
Belangrijke vraagstukken
Stijgende Zorgvraag Vergrijzing leidt tot vraagstijging. Al 4,5 miljoen mensen hebben een chronische ziekte. Daarvan hebben 1,3 miljoen mensen meerdere ziekten tegelijkertijd.
Gebrek aan Menskracht Op elke 2 werknemers in de zorg moet er 1 bijkomen. Totaal 425.000 extra zorgverleners nodig komende decennia.
14
Groot Gezondheidsverschil Laag opgeleide Nederlanders leven gemiddeld 6 á 7 jaar korter dan hoog opgeleiden.
Stijgende Zorgkosten Zonder ingrijpen zullen de premies voor consumenten en werkgevers in het jaar 2030 tenminste verdubbeld zijn.
uitdaging Stijgende Zorgvraag Vergrijzing leidt tot vraagstijging. Al 4,5 miljoen mensen hebben een chronische ziekte. Daarvan hebben 1,3 miljoen mensen meerdere ziekten tegelijkertijd.
Groot Gezondheidsverschil Laag opgeleide Nederlanders leven gemiddeld 6 á 7 jaar korter dan hoog opgeleiden.
Productiviteit van het Zorgsysteem Stijgende Gebrek aan Zorgkosten Menskracht
Op elke 2 werknemers in de zorg moet er 1 bijkomen. Totaal 425.000 extra zorgverleners nodig komende decennia.
Zonder ingrijpen zullen de premies voor consumenten en werkgevers in het jaar 2030 tenminste verdubbeld zijn. 15
Hogere productiviteit vereist innoveren op 7 aspecten
1. Beschikbaarheid en toegang 2. Meer preventie en advies
Gewonnen levensjaren
3. Just-in-time effectieve zorg
Voorkomen van ziekten
4. Minder fouten, hogere kwaliteit 5. Betere (keten)samenwerking
6. Leefstijl & zelfmanagement 7. Opheffen verspilling
16
Gezondheidswinst tegen aanvaardbare kosten
Sneller herstel en revalidatie Hogere kwaliteit van leven, minder levens- en arbeidsbeperkingen ervaren, ondanks een ziekte Minder kosten of verlies van inkomsten als gevolg van ziekten of beperkingen
Innoveren op meerdere thema’s tegelijkertijd
17
Informatie innovatie
Proces innovatie
Sociale innovatie
Technologische innovatie
Voorop lopen in transparantheid van vraag en aanbod
De zorg(infrastructuur) slimmer, efficiënter en mensgerichter maken.
Integraal gezondheidsbeleid voor ‘kwetsbare’ doelgroepen
Met nieuwe technologie ook de patiënt aan het stuur zetten.
Zorgaanbod •Kwaliteitsindicatoren transparant maken • Kwaliteitsprogramma Fysiotherapie •Praktijkinformatie voor huisartsen Zorgvraag •Maatwerk voor collectiviteiten •Zorgbemiddeling •Zorgzoeker
Sterke integrale eerstelijn, preventie en zelfmanagement •Zorgprogramma’s voor chronisch zieken
Gebiedsgerichte, integrale aanpak van gezondheidsproblemen
Over schotten en grenzen heen •Dementieketen Zorginstellingen •Lean
• samenwerkingsprogramma’s grotere steden • regionale herconfiguratie zorginfrastructuur •Verbinding AWBZ – WMO - ZvW
Zelfmanagement & procesinnovatie •Telezorg voor chronisch zieken (Stichting Zorg . Binnen Bereik) •eHealth precompetitieve samenwerking • e-mental health
‘Geld’ blijkt niet het belangrijkste opstakel te zijn.
18
Conflicterende Belangen
Contraproductieve prikkels
Innovatie gaat vaak gepaard met verandering van rollen, macht , belangen en geldstromen.
Het financieringsysteem benadeelt regelmatig de investerende innovator. Rendement laat soms lang op zich wachten.
Weinig zelfcorrectie
Volgzame consument
De achterblijvers in innovatie en modernisering worden pas laat of soms helemaal niet gecorrigeerd.
Door gebrek aan kennis, informatie en vraagkracht te weinig druk vanuit de markt op zorginnovatie.
Een duidelijke vorm van zorginnovatie is ketenzorg
Basisidee is goed: Zorgstandaarden zijn leidend Alleen basisverzekering zorg opgenomen in het ketentarief. Zorgprogramma is breder. Geen standaard tijdsinzet per patiënt, maar een gemiddeld tijdsinzet per patiënt Dit betekent dat er geen standaard programma moet worden aangeboden, maar zorg op maat. In de praktijk zien we dit onvoldoende terug. Discussie: wordt segmentatie patiëntenpopulatie voldoende toegepast?
19
DM type 2 keten - opbouw Gemiddelde tijdsinzet per patiënt per discipline (in minuten):
Aanvullende zorgmodules: Stoppen met roken en voetbehandeling Discussie: is de zorgstandaard te leidend geworden? In de praktijk zou niet elke patiënt bovenstaande minuten aan zorg hoeven te krijgen. Sommige minder, sommige meer. Maar gebeurt dit ook?
20
COPD keten - opbouw
Gemiddelde tijdsinzet per discipline (in minuten):
Deze opbouw is inclusief SMR programma
21
Wat leren we uit substitutie-onderzoek? Er zijn grote verschillen tussen zorggroepen in de gemiddelde kosten per diabeet Gemiddelde zorgkosten per diabeet (incl. 2 2009 0
100
200
300
400
500
de
600
lijnsdiabeten ) bij zorggroepen in
700
653 643 637 633 628 609 605 603 584 575 561 557 555 547 542 534 520 517 516 512 505 504 502 499 494 490 479 463 396
800
900
1.000
Overig Consult
Keten 2de lijn
Wat zijn de oorzaken van deze verschillen? • Onduidelijkheid over inhoud keten • Verschillen in werkafspraken tweede lijn • Inkoopafspraken tweede lijn Discussie: waarom is het aantal gedeclareerde consulten bij diabetes patiënten niet sterker afgenomen?
Wat leren we uit substitutie-onderzoek? (2) Ontwikkeling van de gemiddelde kosten per diabeet bij Zorggroep Zwolle
•
Overig 1ste lijn Consult
750
Keten
656
633
2de lijn 600
125
145 450
426
448
+49% 426
54
177
180
66 31
72 31
74 27
151
165
148
165
170
2006
2007
2008
2009
2010
176
300
150
56
268
306
0
•
Kosten consulten dalen bij een ketentarief, maar minder sterk dan we verwacht hadden Kosten tweede lijn nemen iets toe
Discussie: draagt ketenzorg bij aan substitutie van tweede naar eerste lijn? En hoe kunnen we ontzorgen stimuleren?
Substitutie van 2de naar 1ste lijnszorg treedt op, maar door bijna een verdubbeling van de 1ste lijnskosten leidt dit niet tot een besparing.
Diabeten behandeld in de 2de lijn
Diabeten behandeld in de 1ste lijn
kosten is incl.
1ste
(
lijn)
79,8%
Aandeel patiënten t.o.v. totaal aantal patiënten:
77,9%
214
275 303
22,1%
+3,8%
76,9%
21,4%
-12,6% 20,2%
2006
Gemiddelde kosten pp X aantal patiënten {*1.000}:
23,1%
78,6%
2007
361
+69%
2008
2009
159 137 143 150
2006 +17%
2007
1.083 1.168 1.033 990
2008
+18%
41
x 2006 2007 2008 2009
2009
41
41
40
-2%
x 2006 2007 2008 2009
2006 2007 2008 2009
2006 2007 2008 2009
58
Totale kosten {*1.000.000}:
=
39
+97%
29
2006
24
45
2007
2008
2009
41
42
44
47
2006
2007
2008
2009
+16%
=
Bron: declaratiegegevens Achmea
Bij zorggroepen zijn de gemiddelde kosten per diabeet met 48% gestegen. Bij niet zorggroepen met 9% Ontwikkeling gemiddelde kosten per diabeet bij Agis/Achmea Zorggroepen en bij niet-zorggroepen Eerste lijn overig
Zorggroep Agis/Achmea
Geen Zorggroep
Consulten Keten Tweede lijn
+48% 700 650
594
600 550
479
500 450 400 350
401 129
300 250 200
700
651
71 9
506 129
120
109
64
72
84
600
+9%
550
63
500
397
384
134 74
650
282 215
116
124
116
411
418
438
400
121
127
128
300
62 0
70 5
74 5
198
211
78 7
250
14
200 150
191
188
190
195
197
205
207
208
50
100 50
0
0
2006
25
350
87
150 100
450
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
Bron: declaratiegegevens Achmea
Integraal bekostiging zorgt voor meer substitutie, maar leidt ook tot een explosieve stijging van 1 ste lijnskosten.
Percentage diabetespatiënten behandeld in de 2de lijn
Gemiddelde kosten diabetespatiënten behandeld in 1ste lijn 388
22,5%
292
21,3% -15,1%
20,4%
Integraal bekostigde zorg
336
993
1.051 1.116
1.206 +21%
+87%
208
19,1%
2006
2007
2008
2009
23,8% 23,4% 23,1% 22,0%
Regulier bekostigde zorg
2006
26
Gemiddelde kosten diabetespatiënten behandeld in 2de lijn
2007
2008
2009
2006
2007
2008
2006
2009
2007
2008
2009
985
1.102 991 1.052
2006
2007
+12%
-7,6%
195
215
218
230
2006
2007
2008
2009
+18%
2008
2009
Bron: declaratiegegevens Achmea
Hoe past Houten in onze visie? Kenmerken: •GEZ contract •Diabetes integraal ketencontract In Houten zijn georganiseerde eerstelijnssamenwerkingsverbanden waardoor •De zorgverlening meer transparant is (GEZ en Diabetes indicatoren maken onderdeel uit van de afspraken) •De zorgverleners de bereidheid tonen tot multidisciplinair wijkgericht werken •De zorgverleners de bereidheid tonen om de zorg voor kwetsbare groepen op te pakken •De zorgverleners zodanig georganiseerd zijn dat zij een aantrekkelijke samenwerkingspartner voor andere zorgaanbieders (waaronder tweede lijn) zijn en daarmee ook voor de zorgverzekeraar •Zij potentieel meer zorg kunnen opvangen vanuit de tweede lijn en tegelijkertijd zelfmanagement kunnen stimuleren en kunnen doorverwijzen naar de nulde lijn (waaronder welzijn)
27
Weeffouten systeem belemmeren zorginnovatie 1. 2. 3. 4. 5.
Dubbele bekostiging Substitutie komt niet tot stand want geen verschuiving budgetten Chronische zorg dbc met enige segmentatie (geen gezonde diabeten) Oplossing Regiobekostiging? Nog volstrekt onvoldoende uitgewerkt NB elk systeem kent zijn nadelen, dus ook een nieuw systeem!
Niet de zorguitgaven maar een verslapping van het moderniseringsbeleid van de zorgsector is de échte schadepost voor de samenleving. Innoveren moet.
30
