Inhoudstafel I. Vaststellingen en trends

Inhoudstafel Inleiding................................ Inleiding................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ .............................................................................. ..............................................1 ..............1 trends................................ ................................................................ I. Vaststellingen en trends ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................ ................................................3 ................3 I.1 I.2

Evolutie van de vestigingen en de arbeid in loondienst .................................................................................................................3 Sectorale benadering.................................................................................................................................................................... 12

II. Het sectorale profiel van de Brusselse gemeenten ................................................................ ................................................................................................ ..................................................................... ..................................... 19 Het Brussels Gewest................................................................................................................................................................................ 19 Analyse per gemeente............................................................................................................................................................................. 23 Anderlecht.............................................................................................................................................................................................23 Oudergem.............................................................................................................................................................................................25 St-Agatha-Berchem...............................................................................................................................................................................27 Brussel-Stad .........................................................................................................................................................................................29 Etterbeek ..............................................................................................................................................................................................31 Evere ....................................................................................................................................................................................................33 Vorst.....................................................................................................................................................................................................35 Ganshoren ............................................................................................................................................................................................37 Elsene...................................................................................................................................................................................................39 Jette ......................................................................................................................................................................................................41 Koekelberg............................................................................................................................................................................................43 St-Jans-Molenbeek ................................................................................................................................................................................45 St-Gillis..................................................................................................................................................................................................47 St-Joost-ten-Node .................................................................................................................................................................................49 Schaarbeek ...........................................................................................................................................................................................51 Ukkel.....................................................................................................................................................................................................53 Watermaal-Bosvoorde...........................................................................................................................................................................55 St-Lambrechts-Woluwe..........................................................................................................................................................................57 St-Pieters-Woluwe .................................................................................................................................................................................59

III. Economische dynamiek en plaatselijke aantrekkingskracht ................................................................ ......................................................................................... ......................................................... 61 III.1 III.2 III.3 III.4 III.5 III.6 III.7 III.8 III.9 III.10 III.11

Handelssector................................................................................................................................................................................ 61 Dienstverlening aan ondernemingen............................................................................................................................................ 62 Collectieve dienstverlening............................................................................................................................................................ 62 Hotelwezen en restaurants ........................................................................................................................................................... 63 Fabrieksnijverheid ......................................................................................................................................................................... 63 Sector van de gezondheidszorg en maatschappelijk werk.......................................................................................................... 64 Bouwsector.................................................................................................................................................................................... 64 Sector vervoer en verkeer............................................................................................................................................................. 65 Sector van de financiële activiteiten ............................................................................................................................................. 65 Onderwijssector............................................................................................................................................................................. 66 Openbare besturen ....................................................................................................................................................................... 66

IV. Pendelbewegingen van de actieve beroepsbevolking tussen de gemeenten ............................................................... ............................................................... 67 V. De werkloosheid in de gemeenten van het Brussels Gewest ................................................................ ....................................................................................... ....................................................... 72 Algemeen besluit ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ............................................................................................. ............................................................. 83 Bijlagen ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ........................................................................... ........................................... 85 Bijlage I : Vestigingen naar omvang en per gemeente .......................................................................................................................... 86 Bijlage II : Activiteitenniveau.................................................................................................................................................................... 87 Bijlage III : Indeling van de niet-werkende werkzoekenden per gemeente ........................................................................................... 88

Bibliografie ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ...................................................................... ...................................... 90

INLEIDING Eén van de taken van het Observatorium bestaat er onder andere in om de politieke bewindvoerders te informeren en om analyse-instrumenten samen te stellen over de situatie en de evolutie van de sociale en economische context van het Gewest. Op basis van recente cijfers over de tewerkstelling, de ondernemingen en de werkloosheid in de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tracht deze studie op lokaal niveau de nieuwe politiek van de gewestelijke regering inzake 'economie en tewerkstelling' te ondersteunen, meer bepaald inzake de instandhouding van de economische diversiteit op het gewestelijke grondgebied, evenals de krijtlijnen in de strijd tegen de sociale uitsluiting en de heropleving van de wijken, in het bijzonder in stedelijke probleemgebieden. Het belang van de ruimtelijke projectie bestaat erin de ongelijkheden tussen de gewesten op de voorgrond te stellen in termen van groeipotentieel van de ondernemingen, tewerkstellingspotentieel en concentratie van de werkzoekenden en meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Op grond van de analyse van de evolutie sinds het begin van de jaren 90 van het aantal vestigingen en de arbeid in loondienst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vestigt deze studie de aandacht op een reeks van problemen die verband houden met een eerder plaatselijke benadering van de gewestelijk sociaal-economische situatie. De vergelijking tussen de evolutie van het aantal vestigingen en de arbeid in loondienst zal in de eerste plaats aantonen dat er geen eenzijdige relatie bestaat tussen het scheppen van werkgelegenheid en het aantal ondernemingen. Deze situatie heeft verschillende oorzaken die onder meer verband houden met de grootte van de onderneming, maar ook met de fundamentele evolutie van de economie, die een impact heeft op een aantal belangrijke sectoren te Brussel. In dit opzicht toont het eerste deel van het verslag aan dat deze evolutie niet neutraal is wat het economisch weefsel betreft. Bepaalde activiteiten omvatten een belangrijk ruimtelijk aspect. Het tweede deel, dat gericht is op het profiel van de gemeenten per sector, schetst voor alle 19 Brusselse gemeenten de evolutie van hun economisch weefsel via elf activiteitensectoren die in Brussel het meest vertegenwoordigd zijn. Door deze analyse wordt de sterke diversiteit van het Brusselse economische weefsel per sector aangetoond. Als voorbeeld kan het feit worden aangehaald dat de sector van de dienstverlening aan ondernemingen (die sedert het begin van de jaren 90 licht stijgt) de eerste activiteitensector is in het zuidoosten van Brussel, terwijl de handelssector (die gedurende dezelfde periode een sterke neergang doormaakte) in het noordwesten van het Gewest in dominante mate aanwezig is. In het derde deel van dit verslag zal de plaatselijke dynamiek van dit heterogene sectorale weefsel worden geanalyseerd. Aldus zullen de 19 gemeenten voor elk van de sectoren worden ingedeeld naargelang van het gewestelijke gemiddelde. Zo kan worden vastgesteld dat de plaatselijke analyse voor elke sector voor verrassingen zorgt en dat de verschuiving van de activiteiten tussen de gemeenten onderling niet te verwaarlozen is. De sectoren die in het Brussels Gewest een eenvormige evolutie kennen, vormen eerder een uitzondering. Het vierde deel bespreekt de aantrekkelijkheid van de Brusselse gemeenten en maakt het uiteindelijk mogelijk om de verhouding ‘bevolking-plaatselijke werkgelegenheid' te meten. Hoewel deze korte analyse steunt op de volkstelling van 1991, is ze toch niet onbelangrijk daar ze een schatting geeft van het - soms aanzienlijke verschil tussen de plaatselijke economische activiteit en de deelname van de bewoners van de gemeenten aan deze activiteit.

1

Het vijfde deel is het logisch vervolg op het voorgaande. Na een analyse te hebben gemaakt van het verband ‘activiteit-werkgelegenheid’ op het niveau van de gemeenten, moest ook de evolutie van de werkloosheid binnen dezelfde gemeenten worden geanalyseerd. Opnieuw komen interessante elementen naar voren, zoals bijvoorbeeld de niet-eenduidige verhouding tussen de afname van de arbeid in loondienst in een gemeente en de evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden. Ook hier zijn er meerdere redenen die enerzijds betrekking hebben op de karakteristieken van de bestaande banen en anderzijds op de profielen van de werkzoekenden. Bij wijze van besluit toont dit rapport op grond van de grote trends in de sociaal-economische evolutie van de 19 gemeenten van het Brussels Gewest een aantal valkuilen en vergissingen die in de toekomst moeten worden vermeden. Het oppert tevens enkele denkpistes ten aanzien van bepaalde sociaal-economische keuzes en de uitdagingen waaraan men het hoofd moet bieden om een degradatie van de situatie in Brussel te voorkomen.

2

I. VASTSTELLINGEN EN TRENDS I.1

Evolutie van de vestigingen en de arbeid in loondienst1

Tussen 1992 en 1997 is het aantal loontrekkenden in het Brussels Gewest lichtjes gedaald (-1,4%) van 570.797 naar 562.917 eenheden: een verlies van 8.000 banen in 5 jaar. Uitgedrukt in gemiddeld jaarpercentage bedroeg deze daling 0,2%2. Zij was echter niet altijd even groot. Met een afname van het aantal loontrekkenden met meer dan 12.000 eenheden ofwel een achteruitgang van 2,2% in één jaar, was ze vooral in 1994 erg sterk. De achteruitgang van de tewerkstelling ging gepaard met een meer uitgesproken achteruitgang (3,2% in zes jaar) van het aantal vestigingen die op het Brussels grondgebied actief waren. Tijdens deze periode viel het aantal vestigingen immers terug van 33.745 naar 32.659 eenheden, d.i. een verlies van meer dan 1.000 productie-eenheden. Uitgedrukt in het jaargemiddelde bedraagt deze vermindering 0,5%. Evolutie van het aantal vestigingen en van de arbeid in loondienst in het Brussels Gewest Vestigingen Evolutie per eenheid Evolutie in % Loontrekkenden Evolutie per eenheid Evolutie in %

1992

1993

1994

1995

1996

1997

92-97

33.745

33.374 -371 -1,1% 567.772 -3.025 -0,5%

33.085 -289 -0,9% 555.549 -12.223 -2,2%

32.805 -280 -0,8% 560.247 +4.698 +0,8%

32.847 +42 +0,1% 557.028 -3.219 -0,6%

32.659 -188 -0,6% 562.917 +5.889 +1,1%

GJP*: -0,5% -1.086 -3,2% GJP : -0,2% -7.880 -1,4%

570.797

(Bron: RSZ, berekeningen Observatorium) * GJP: Gemiddeld jaarpercentage

Ofschoon het aantal vestigingen en de tewerkstelling beide een negatieve trend vertoonden, verschilt deze teruggang in omvang. Bovendien verlopen deze evoluties sedert 1995 in verschillende richtingen. Zo steeg in 1995 de werkgelegenheid (+0,8%), terwijl het aantal vestigingen achteruitging (-0,8%). Omgekeerd is de tewerkstelling in 1996 gedaald (-0,6%), terwijl het aantal vestigingen in het Brussels Gewest lichtjes steeg (+0; 1%). In 1997 tot slot deed zich juist het omgekeerde voor: de tewerkstelling is gestegen (+1,1%), het aantal vestigingen is gedaald (-0,6%). Men kan dus geen eenzijdige band leggen tussen het scheppen van banen en het aantal ondernemingen. Zoals we hierna zullen aantonen, hebben de elementen die de evolutie van de tewerkstelling beïnvloeden eerder te maken met de activiteitensectoren en de omvang van de ondernemingen dan met de vorming (versus vernietiging) van productie-eenheden3 Gezien de tegenstrijdigheid van de evoluties kan het de moeite waard zijn om een analyse te maken van de economische sectoren van het Brussels grondgebied en meer specifiek van hun vestiging op plaatselijk vlak. Welke zijn de gemeenten die een vooruitgang van het aantal productie-eenheden hebben opgetekend? Loopt de evolutie parallel op het niveau van de loonarbeid? Zijn er factoren die de dalende trends kunnen verklaren? Ziedaar enkele vragen die moeten worden geanalyseerd. 1

2

3

De analyse van de werkgelegenheid in de gemeenten heeft in dit verslag enkel betrekking op de bezoldigde arbeid. Deze keuze werd gemaakt omdat de benamingen van de sectoren van de zelfstandige arbeid verschillen van die van de bezoldigde arbeid en tevens veel minder gedetailleerd zijn. Bovendien wordt de zelfstandige arbeid berekend op grond van de woonplaats en niet van de plaats van tewerkstelling. Het is bijgevolg niet mogelijk beide series te vergelijken. Indien men de evolutie van de arbeid in loondienst sedert 1989 (het jaar van de oprichting van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) bekijkt, bleef dit percentage onveranderd. Dit neemt niet weg dat een inkrimping van het aantal ondernemingen op het grondgebied van een gemeente of een gewest een globale negatieve impact heeft op het aantal banen in deze gemeente of dat gewest.

3

Evolutie van het aantal vestigingen en loontrekkenden in het Brussels Gewest per gemeente tussen 1992 en 1997 (1992=100) Evolutie van het aantal vestigingen 1. St-Lambrechts-Woluwe: 2. Ganshoren: 3. Watermaal-Bosvoorde: 4. Schaarbeek: 5. Anderlecht: 6. St-Pieters-Woluwe: 7. St-Jans-Molenbeek: 8. Jette: 9. St-Agatha-Berchem: 10. Vorst: Gewestelijk gemiddelde: 11. St-Gillis: 12. Ukkel: 13. Evere 14. Brussel: 15. Etterbeek: 16. Oudergem: 17. Elsene: 18. St-Joost-ten-Node: 19. Koekelberg:

110,0 101,8 100,3 100,2 99,1 98,9 98,3 97,4 97,3 97,1 96,8 96,7 96,0 95,9 95,6 95,5 94,5 92,5 89,6 85,2

(1.555 vestigingen) (395 vestigingen) (624 vestigingen) (2.460 vestigingen) (2.484 vestigingen) (1.161 vestigingen) (1.410 vestigingen) (825 vestigingen) (429 vestigingen) (1.166 vestigingen) (32.659 vestigingen) (1.469 vestigingen) (2.610 vestigingen) (683 vestigingen) (8.977 vestigingen) (1.402 vestigingen) (802 vestigingen) (3.134 vestigingen) (727 vestigingen) (346 vestigingen)

Evolutie van het aantal loontrekkenden 1. St-Lambrechts-Woluwe: 2. Anderlecht: 3. St-Jans-Molenbeek: 4. Ganshoren: 5. St-Agatha-Berchem: 6. Etterbeek: 7. Evere: 8. Jette: 9. St-Gillis: 10. Brussel: Gewestelijk gemiddelde: 11. Ukkel: 12. St-Pieters-Woluwe: 13. Watermaal-Bosvoorde: 14. Oudergem: 15. Koekelberg: 16. Schaarbeek: 17. St-Joost-ten-Node: 18. Vorst: 19. Elsene:

124,6 116,8 111,7 110,4 109,6 106,3 106,2 105,1 103,3 99,5 98,6 92,0 91,2 89,7 89,1 88,2 85,8 85,1 84,3 82,6

(26.557 loontrek.) (39.956 loontrek.) (20.009 loontrek.) (3.456 loontrek.) (5.341 loontrek.) (19.851 loontrek.) (22.152 loontrek.) (9.594 loontrek.) (23.266 loontrek.) (235.855 loontrek.) (562.917 loontrek.) (24.141 loontrek.) (9.875 loontrek.) (9.232 loontrek.) (10.418 loontrek.) (3.084 loontrek.) (34.715 loontrek.) (11.718 loontrek.) (18.644 loontrek.) (35.053 loontrek.)

De tabel stelt meerdere groepen gemeenten voor : a) Stijging van het aantal vestigingen en loontrekkenden Twee gemeenten maken sedert 1992 een positieve evolutie door, zowel wat betreft het aantal nieuwe vestigingen als het aantal loontrekkenden. Het gaat hier om Sint-Lambrechts-Woluwe en Ganshoren. b) Stijging van het aantal vestigingen, maar daling van het aantal loontrekkenden In twee gemeenten tekent er zich een tegenstrijdige evolutie af tussen het aantal vestigingen (stijgend) en het aantal loontrekkenden (dalend). Het gaat hier om Watermaal-Bosvoorde en Schaarbeek. c) Achteruitgang van het aantal vestigingen, maar vooruitgang van het aantal loontrekkenden Zeven Brusselse gemeenten - Anderlecht, Molenbeek, Jette, Sint-Agatha-Berchem, Sint-Gillis, Evere, Etterbeek noteerden gedurende de periode 1992-1997 een lichte achteruitgang van het aantal vestigingen, zonder negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid, aangezien het globaal volume van de arbeid in loondienst in deze gemeenten is gestegen. d) Achteruitgang van het aantal vestigingen en inkrimping van het aantal loontrekkenden De andere Brusselse gemeenten (Sint-Pieters-Woluwe, Vorst, Ukkel, Brussel, Oudergem, Elsene, Sint-Joost, Koekelberg) vertoonden echter een inkrimping, zowel wat het aantal vestigingen als de werkgelegenheid betreft. Ofschoon de eerste en de tweede categorieën een klassiek causaal verband vertonen, valt in de twee tussenliggende categorieën duidelijk op dat de economische evolutie vóór alles een ingewikkeld fenomeen van opkomen en verdwijnen van activiteiten is. Dit fenomeen heeft een verschillende weerslag, zowel op het vlak van de vestigingen als op het vlak van de tewerkstelling. Daarom moet dit verschijnsel grondig worden geanalyseerd op grond van de omvang van de vestigingen in de verschillende gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Indien we ons baseren op het onderscheid tussen de vier geïdentificeerde groepen van gemeenten, kunnen we de volgende elementen onderkennen:

4

Aandeel van de vestigingen in de verschillende gemeenten van het BHG in 1997 en de evolutie van 92-97

5

Aandeel van de werknemers in loondienst in de verschillende gemeenten van het BHG in 1997 en de evolutie van 92-97

6

Voorafgaande opmerking De eenheid die door de RSZ wordt gebruikt voor haar gedecentraliseerde statistieken steunt op het begrip ‘Ve VesVestiging’. Om de ruimtelijke werkelijkheid van de economische activiteiten beter te kunnen bepalen, beschouwt de tiging RSZ elke dochteronderneming en/of elke ondernemingsactiviteit als een afzonderlijke eenheid, behalve als deze zich in dezelfde gemeente bevinden. De noties vestiging en werkgever (onderneming) zijn dezelfde indien de ondernemer in één enkele ondernemingszetel één enkele activiteit uitoefent. Indien de ondernemer echter beschikt over : - tenminste twee maatschappelijke zetels (filialen of technische afdelingen) die dezelfde activiteit uitoefenen en in verschillende gemeenten zijn gevestigd, zullen er met zoveel vestigingen rekening worden gehouden als er gemeenten zijn; - één maatschappelijke zetel (filiaal of technische afdeling) waar meerdere verschillende activiteiten worden uitgeoefend, zullen er zoveel vestigingen worden meegeteld als er verschillende activiteiten zijn; - en tot slot: meerdere ondernemingszetels die dezelfde activiteit uitoefenen en die zich in dezelfde gemeente bevinden, tellen in het totaal slechts mee voor één statistische eenheid ‘vestiging’. Samengevat werd deze eenheid ‘vestiging’, die niet mag worden verward met de notie ‘werkgever’, gebruikt om tegemoet te komen aan de doelstellingen van de studie, d.i. een analyse van het gewestelijk sociaal-economisch weefsel door middel van enerzijds een gedeeltelijk geografische (gemeentelijke) en anderzijds een sectorale benadering. Bijgevolg moet de notie ‘vestiging’ voorzichtig worden gebruikt bij de analyse van de bewegingen van de ondernemingen volgens hun omvang, want er kunnen zich verschuivingen voordoen van de grote werkgevers naar ondernemingen met een kleiner aantal werknemers. Bovendien vergroot de notie ‘vestiging’ het aantal ondernemingen (volgens het klassieke concept) op een gegeven grondgebied. Evolutie van het aantal vestigingen naar omvang en per gemeente - Groep A Van … tot … werknemers 5 tot 49

50 tot 499

> 500

Totaal

Ganshoren

1 tot 4

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

263 270 7

112 113 1

13 12 -1

0 0 0

388 395 7

Werknemers in loondienst

1992 1997 Var 92 - 97

445 490 45

1.525 1.557 32

1.161 1.409 248

0 0 0

3.131 3.456 325

StLambrechtsWoluwe

Mate van belangrijkheid

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

986 1.034 48

360 419 59

63 97 34

5 5 0

1.414 1.555 141


1992 1997 Var 92 - 97

1.666 1.761 95

5.008 5.645 637

7.223 11.919 4.696

7.426 7.232 -194

21.323 26.557 5.234

(Bron: RSZ, berekeningen Observatorium)

Hoewel de tewerkstelling sterk geconcentreerd is in grotere vestigingen (45% van de tewerkstelling is terug te vinden in vestigingen van 5 tot 49 personen en 40,7% in vestigingen van 50 tot 499 personen), wordt het sociaal-economisch weefsel van Ganshoren toch vooral bepaald door kleine vestigingen (68,4% kmo’s van 1 tot 4 personen). In Sint-Lambrechts-Woluwe kan in alle vestigingscategorieën (met uitzondering van vestigingen met meer dan 500 personen) een groei worden vastgesteld. De tewerkstelling is meer bepaald geconcentreerd in middelgrote vestigingen (44,8% van de tewerkstelling is te vinden in vestigingen van 50 tot 499 personen).

7

Evolutie van het aantal vestigingen naar omvang en per gemeente - Groep B Van … tot … werknemers 5 tot 49

50 tot 499

> 500

Totaal

Schaarbeek

1 tot 4

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

1.670 1.688 18

693 680 -13

80 83 3

11 9 -2

2.454 2.460 6


1992 1997 Var 92 - 97

2.862 2.878 16

8.965 8.377 -588

10.536 11.730 1.194

18.106 11.730 -6.376

40.469 34.715 -5.754

WatermaalBosvoorde


Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

406 416 10

182 177 -5

33 30 -3

1 1 0

622 624 2


1992 1997 Var 92 - 97

704 681 -23

2.619 2.514 -105

4.586 3.770 -816

2.383 2.267 -116

10.292 9.232 -1.060


Hoewel ze ten aanzien van het aantal vestigingen op hun grondgebied een totaal verschillend gewicht in de schaal werpen, vertonen en de sociaal-economische weefsels van Schaarbeek en Watermaal-Bosvoorde qua grootte van de vestigingen een gelijkaardige samenstelling. Bekijkt men de variatie over vijf jaar (92-97), dan stelt men in beide gemeenten een lichte stijging van de kleine vestigingen vast en een zwakke achteruitgang voor de vestigingen met meer dan vijf werknemers. Wat de tewerkstelling betreft, is de daling voornamelijk waarneembaar bij Schaarbeekse vestigingen van meer dan 500 werknemers (de tewerkstelling vertegenwoordigt er in 1997 nog slechts 33,7% van de totale Schaarbeekse tewerkstelling, tegenover 44,7% in 1992), terwijl in Watermaal-Bosvoorde het de entiteiten van 50 tot 499 personen zijn die hun personeelsbestand zien dalen. Het relatieve aandeel van deze entiteiten t.o.v. de totale tewerkstelling van de gemeente bedraagt 40,8%, tegenover 44, 5% in 1992.

8

Evolutie van het aantal vestigingen naar omvang en per gemeente - Groep C 5 tot 49

50 tot 499

> 500

Totaal

Vestigingen

1.582 1.587 5

797 747 -50

121 145 24

6 5 -1

2.506 2.484 -22


1992 1997 Var 92 - 97

2.841 2.866 25

10.634 9.991 -643

14.722 18.709 3.987

5.885 8.390 2.505

34.082 39.956 5.874

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

293 267 -26

129 143 14

19 18 -1

0 1 1

441 429 -12


1992 1997 Var 92 - 97

551 460 -91

1.973 2.033 60

2.222 2.120 -102

0 728 728

4.746 5.341 595

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

1.033 982 -51

387 373 -14

43 42 -1

5 5 0

1.468 1.402 -66


1992 1997 Var 92 - 97

1.720 1.700 -20

4.910 5.037 127

4.922 6.195 1.273

7.117 6.919 -198

18.669 19.851 1.182

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

393 383 -10

255 222 -33

58 72 14

6 6 0

712 683 -29


1992 1997 Var 92 - 97

685 704 19

4.334 3.572 -762

6.782 9.626 2.844

9.067 8.250 -817

20.868 22.152 1.284

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

581 569 -12

236 222 -14

29 33 4

1 1 0

847 825 -22


1992 1997 Var 92 - 97

975 980 5

2.971 2.882 -89

3.337 3.765 428

1.850 1.967 117

9.133 9.594 461

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

934 914 -20

442 439 -3

54 51 -3

5 6 1

1.435 1.410 -25


1992 1997 Var 92 - 97

1.681 1.642 -39

5.747 5.702 -45

6.815 6.687 -128

3.675 5.978 2.303

17.918 20.009 2.091

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

1.068 1.005 -63

390 401 11

56 57 1

5 6 1

1.519 1.469 -50


1992 1997 Var 92 - 97

1.849 1.682 -167

5.185 4.940 -245

8.549 8.452 -97

6.931 8.192 1.261

22.514 23.266 752

Jette Molenbeek St-Gillis

Van … tot … werknemers 1 tot 4

1992 1997 Var 92 - 97

Evere

Etterbeek

Berchem

Anderlecht



Onder de zeven gemeenten die te maken hadden met een daling van het aantal vestigingen en een verhoging van het volume aan arbeid in loondienst, is de teruggang van de vestigingen voornamelijk geconcentreerd in heel kleine eenheden (1 tot 4 werknemers) en in eenheden van 5 tot 49 werknemers. Te Anderlecht zijn het voornamelijk de vestigingen van 5 tot 49 personen die hun aantal zien dalen (-50 vestigingen), maar deze achteruitgang wordt gedeeltelijk goedgemaakt door de toename van het aantal vestigingen van 50 tot 499 werknemers (+24 eenheden). Sint-Gillis van zijn kant vertoont een daling van het aantal vestigingen. Deze daling doet zich uitsluitend in de kleine structuren voor (-63 eenheden tussen 92 en 97). De toename van de arbeid in loondienst in de gemeenten Anderlecht, Etterbeek, Evere en Jette vindt hoofdzakelijk plaats in vestigingen van 50 tot 499 werknemers. Zowel Molenbeek als Sint-Gillis krijgen er beide een vestiging van meer dan 500 werknemers bij. Hieraan moet een positieve evolutie van het aantal werknemers in deze twee gemeenten worden toegevoegd van respectievelijk +2.303 personen en +1.261 personen.

9

Ondanks de daling van het aantal vestigingen van meer dan 500 werknemers te Anderlecht, blijft de werkgelegenheid in deze categorie van vestigingen gezond, want in vijf jaar tijd is zij met 2.505 personen gestegen. Sint-Agatha-Berchem is bevoordeeld door de aanwezigheid van een vestiging van meer dan 500 werknemers, wat op het vlak van de arbeid in loondienst gepaard gaat met een verhoging van 728 werknemers, maar naast deze positieve factor vertoont de categorie vestigingen van 50 tot 499 personen een afname van de arbeid in loondienst met 102 eenheden, wat de algemene groei van de tewerkstelling in deze gemeente evenredig doet dalen.

10

Evolutie van het aantal vestigingen naar omvang en per gemeente - Groep D Van … tot … werknemers 5 tot 49

50 tot 499

> 500

Totaal

573 527 -46

235 236 1

39 38 -1

2 1 -1

849 802 -47


1992 1997 Var 92 - 97

983 944 -39

3.435 3.371 -64

5.581 5.057 -524

1.695 1.046 -649

11.694 10.418 -1.276

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

5.838 5.674 -164

2.993 2.782 -211

493 434 -59

66 87 21

9.390 8.977 -413


1992 1997 Var 92 - 97

10.496 10.105 -391

41.657 38.519 -3.138

73.315 64.551 -8.764

111.610 122.680 11.070

237.078 235.855 -1.223

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

765 753 -12

384 366 -18

50 44 -6

2 3 1

1.201 1.166 -35


1992 1997 Var 92 - 97

1.291 1.278 -13

5.637 5.374 -263

6.649 4.962 -1.687

8.531 7.030 -1.501

22.108 18.644 -3.464

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

2.413 2.255 -158

867 780 -87

91 89 -2

17 10 -7

3.388 3.134 -254


1992 1997 Var 92 - 97

4.005 3.811 -194

10.851 10.106 -745

12.113 12.937 824

15.462 8.199 -7.263

42.431 35.053 -7.378

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

299 245 -54

94 90 -4

13 11 -2

0 0 0

406 346 -60


1992 1997 Var 92 - 97

505 397 -108

1.256 1.325 69

1.737 1.362 -375

0 0 0

3.498 3.084 -414

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

514 447 -67

257 243 -14

36 34 -2

4 3 -1

811 727 -84


1992 1997 Var 92 - 97

895 767 -128

3.603 3.251 -352

5.261 5.149 -112

4.016 2.551 -1.465

13.775 11.718 -2.057

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

2.057 1.966 -91

584 562 -22

75 79 4

4 3 -1

2.720 2.610 -110


1992 1997 Var 92 - 97

3.331 3.128 -203

7.839 7.068 -771

10.623 11.320 697

4.441 2.625 -1.816

26.234 24.141 -2.093

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

861 861 0

276 262 -14

35 37 2

2 1 -1

1.174 1.161 -13


1992 1997 Var 92 - 97

1.458 1.418 -40

3.609 3.507 -102

3.974 4.037 63

1.793 913 -880

10.834 9.875 -959

St-PietersWoluwe

Ukkel

Elsene

Vorst

Brussel

Oudergem

Vestigingen

1992 1997 Var 92 - 97

Koekelberg

1 tot 4

St-Joost-tenNode



De inkrimping van het aantal vestigingen in de gemeenten van deze laatste groep slaat vooral op de vestigingen met 1 tot 4 werknemers (in dalende volgorde -164 vestigingen te Brussel -158 te Elsene, -91 te Ukkel, 67 te Sint-Joost, -54 te Koekelberg, -46 te Oudergem en -12 te Vorst). Voor Brussel (-211), Elsene (-87), Ukkel (-22), Sint-Pieters-Woluwe (-19), Sint-Joost (-14) en Koekelberg (-4) geldt dit ook voor vestigingen van 5-49 werknemers. In Elsene verliest het gehele sociaal-economische weefsel terrein. Met uitzondering van de vestigingen van meer dan 500 werknemers, die er met 21 eenheden op vooruit gaan, doet zich in Brussel dezelfde evolutie voor. Oudergem, Sint-Joost en Sint-Pieters-Woluwe vertonen net zoals Elsene zwakheden in de grotere structuren. Op het vlak van de tewerkstelling is, met de opvallende uitzondering van Brussel (+11.070 loontrekkende werkne11

mers), de relatieve achteruitgang van het aantal loontrekkenden vooral sterk in de grote vestigingen (van meer dan 500 werknemers). In de gemeenten van deze groep noteren we echter in de verschillende vestigingen, ongeacht de omvang, negatieve schommelingen wat het volume van de arbeid in loondienst betreft. Behalve in Brussel en Vorst, waar de tewerkstelling het hoogst is in de grootste structuren (meer dan 500 werknemers) - 52% in Brussel en 37,7% in Vorst -, stellen we vast dat, wanneer we alle categorieën van vestigingen in beschouwing nemen, de structuren van 50 tot 499 personen over het algemeen de hoogste tewerkstellingscijfers vertonen. Over de bestudeerde periode is in de gemeenten Elsene, Ukkel en St-Pieters-Woluwe in deze categorie trouwens een positieve evolutie van het aantal arbeidsplaatsen merkbaar.

I.2

Sectorale benadering

In termen van concentratie van banen in loondienst hebben bepaalde sectoren in de gemeenten die samen de agglomeratie vormen, een absoluut overwicht. De lokalisatie van de activiteiten vormt bovendien een aanduiding voor de sociaal-economische verhoudingen binnen het Gewest.

12

(Bron : RSZ)

48

4.271

298

30.104

BHG

België

Landbouw, bosbouw en visserij

0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 44 0

Mijnbouw

23 18 7 52 0 1 13 0 22 2 8 2 25 0 11 33 28 38 15

Anderlecht Oudergem St-Agatha-Berchem Brussel Etterbeek Evere Vorst Ganshoren Elsene Jette Koekelberg St-Jans-Molenbeek St-Gillis St-Joost-ten-Node Schaarbeek Ukkel Watermaal-Bosvoorde St-Lambrechts-Woluwe St-Pieters-Woluwe

Fabrieksnijverheid

624.254

40.589

5.466 232 421 8.163 810 1.625 8.286 432 2.036 1.044 408 2.767 1.330 280 1.668 3.250 920 1.010 441

Productie en distributie van elektriciteit, gas en water 27.306

5.080

0 0 0 4.365 0 0 0 0 715 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Bouw 184.469

18.480

2.570 780 155 4.427 539 345 1.133 106 1.457 211 340 1.171 1.346 137 2.085 866 247 332 233

Groot- en kleinhandel 407.669

69.544

10.207 1.839 1.212 17.596 1.433 5.934 2.866 429 4.254 1.343 248 3.488 2.646 2.034 4.136 3.985 907 3.719 1.268

Hotels en restaurants 105.453

19.324

774 283 107 9.432 628 423 136 164 1.628 266 95 193 1.201 923 466 955 423 945 282

Vervoer en verkeer 235.136

41.637

4.177 1.418 119 14.860 1.186 1.349 611 68 2.144 291 479 1.528 4.722 840 6.321 573 251 379 321

Financiële activiteiten 128.923

62.539

483 1.056 95 41.799 3.399 1.623 178 113 2.036 150 59 2.240 1.720 1.973 386 632 3.074 994 529

Vastgoed, verhuur en diensten aan ondernemingen 309.796

77.800

5.504 2.514 1.097 29.074 3.106 2.458 2.053 504 6.681 686 323 2.428 2.078 954 4.483 3.830 975 7.164 1.888

Openbaar bestuur 352.861

92.847

1.934 652 330 56.562 3.483 7.264 884 269 3.805 701 211 2.223 4.136 2.293 3.190 1.820 477 1.069 1.544

Onderwijs 355.007

50.318

3.937 869 479 17.658 2.108 604 1.158 610 4.567 1.282 646 1.547 1.409 646 3.337 2.894 856 3.651 2.060

Gezondheidszorg en maatschappelijk werk 340.942

45.735

4188 389 1.037 11.448 2.503 297 774 595 3.256 3.399 174 1.292 1.823 750 2.306 4.164 789 5.950 601

116.603

30.221

684 330 281 12.950 553 223 529 163 2.310 211 88 1.117 785 847 6.296 880 244 1.225 505

Collectieve, sociale en persoonlijke dienstverlening

Verdeling van de intellectuele en handarbeiders per gemeente volgens NACE2 op 30 juni 1997 - in absolute waarden Huishoudelijke diensten 3.137

971

9 11 1 316 26 6 20 3 86 8 5 13 16 39 17 222 24 25 124

Internationale organisaties 3.119

2.653

0 27 0 2.316 77 0 3 0 56 0 0 0 29 2 13 37 17 12 64

Niet nader omschreven activiteiten 19.481

4.833

0 0 0 4.833 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

13

3.218.127

562.917

39.956 10.418 5.341 235.855 19.851 22.152 18.644 3.456 35.053 9.594 3.084 20.009 23.266 11.718 34.715 24.141 9.232 26.557 9.875

Totaal

Inderdaad, - De industriële activiteiten bevinden zich hoofdzakelijk langs het kanaal en spelen een beslissende rol in gemeenten zoals Vorst (50% van de werknemers in loondienst zijn er actief in de secundaire sector), Anderlecht en Molenbeek, alsook in het noordwesten van de vijfhoek (Jette, Koekelberg, Ganshoren). - De tewerkstelling in de derde sector, meer bepaald administratieve en directiebanen, situeert zich in het Oosten van de vijfhoek en meer specifiek te Sint-Lambrechts-Woluwe. De handel, de vastgoedsector en de dienstverlening aan de ondernemingen bepalen in hoge mate het sociaal-economisch weefsel van de gemeenten van de tweede gordel (Oudergem, de twee Woluwes, Evere, Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem) en de gemeenten in het zuidwesten van de agglomeratie (Anderlecht en Ukkel). - De financiële activiteiten en het openbaar bestuur hebben een belangrijke impact in gemeenten zoals Brussel, Evere en Etterbeek, waar de arbeid in loondienst in deze twee sectoren respectievelijk 41,7%, 40,1% en 34,6% van de totale arbeid in loondienst uitmaakt. - In Elsene is de sector van het hotelwezen en de restaurants in verhouding tot het gewestelijke gemiddelde oververtegenwoordigd. Overigens vertoont deze gemeente per sector een zeer uiteenlopend profiel, maar toch domineren de vastgoedsector, de dienstverlening aan de ondernemingen en het onderwijs, die op zich 32% van de arbeid in loondienst in de gemeente uitmaken. - De sector vervoer en verkeer vindt men vooral in Schaarbeek, in Sint-Gillis en in Anderlecht terug. De vestiging te Schaarbeek van een groot aantal loontrekkenden in maatschappelijk werk en collectieve dienstverlening valt eveneens op. Verder is het ook interessant om de evolutie van de activiteiten in de verschillende economische sectoren op het Brussels grondgebied te analyseren. Globaal genomen telt het Brussels Gewest 17 sectoren die in meer of mindere mate vertegenwoordigd zijn. Indien men de landbouwsector, de jacht, de bosbouw en de visserij (NACE4 codes A en B), de mijnbouw (NACE C), de activiteiten m.b.t. water, gas en elektriciteit (NACE E), huishoudelijke diensten (NACE P), de niet nader omschreven activiteiten (NACE Z) en de internationale organisaties (NACE Q) buiten beschouwing laat, omspannen de overblijvende elf sectoren in 1997, 97% van het Brussels economisch weefsel (31.685 vestigingen op de 32.659) en 97,5% van de arbeid in loondienst (549.034 loontrekkenden op 562.917). Evolutie van het aantal vestigingen en loontrekkenden in het Brussels Gewest per activiteitensector tussen 1992 en 1997 (1992 =100) Evolutie van het aantal vestigingen 1. 2. 3. 4. 5.

Onderwijs: Vervoer en verkeer: Collectieve dienstverlening: Openbare besturen: Gezondheidszorg en maatschappelijk werk: 6. Hotels en restaurants: 7. Dienstverlening aan ondernemingen: 8. Financiële activiteiten: Gewestelijk gemiddelde: 9. Handel: 10. Bouw: 11. Fabrieksnijverheid:

4

123,9 109,5 108,8 107,3

(875 vestigingen) (1.175 vestigingen) (3.711 vestigingen) (530 vestigingen)

105,1 103,0

(1.991 vestigingen) (2.659 vestigingen)

101,0 98,0 96,8 88,0 87,3 80,2

(7.581 vestigingen) (1.145 vestigingen) (32.659 vestigingen) (8.286 vestigingen) (1.568 vestigingen) (2.164 vestigingen)

Evolutie van het aantal loontrekkenden 1. 2.

Vervoer en verkeer: Gezondheidszorg en maatschappelijk werk: 3. Onderwijs: 4. Hotels en restaurants: 5. Collectieve dienstverlening: 6. Openbare besturen: 7. Dienstverlening aan ondernemingen: Gewestelijk gemiddelde: 8. Financiële activiteiten: 9. Bouw: 10. Handel: 11. Fabrieksnijverheid:

124,4

(41.637 loontrek.)

111,0 108,1 107,4 105,7 103,0

(45.735 loontrek.) (50.318 loontrek.) (19.324 loontrek.) (30.221 loontrek.) (92.847 loontrek.)

99,7 98,6 93,3 86,7 84,8 76,2

(77.800 loontrek.) (562.917 loontrek.) (62.539 loontrek.) (18.480 loontrek.) (69.544 loontrek.) (40.589 loontrek.)

NACE = Nomenclatuur van de Bedrijvigheid binnen de EU.

14

Net zoals bij de gemeenten valt op dat de band tussen de oprichting van vestigingen en de tewerkstelling complex is: a) Groeisectoren (vestigingen in uitbreiding en groeiende tewerkstelling) : Zes sectoren lijken te groeien, zowel op het vlak van het aantal vestigingen als op het vlak van de tewerkstelling. Het gaat hier om de sectoren van het onderwijs, het vervoer en verkeer, de collectieve dienstverlening, het openbaar bestuur, de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk en tot slot de hotels en restaurants. b) Stagnerende sector : Tussen 1992 en 1997 is de sector van de dienstverlening aan ondernemingen tamelijk stabiel gebleven, zowel wat het aantal vestigingen (+1%) betreft als het aantal tewerkgestelde personen (-0,3%). c) Dalende sectoren (teruglopende vestigingen en tewerkstelling) : Vier sectoren maakten een dubbele negatieve evolutie door, want zowel het aantal vestigingen als de tewerkstellingsgraad krompen in. Het betreft de sector van de financiële activiteiten, de handel, de bouw en de fabrieksnijverheid. Het op de voorgrond stellen van deze omvangrijke evoluties stelt ons in staat om de evolutie van het economische weefsel en de werkgelegenheid in het Brussels Gewest vanuit een ander daglicht te bekijken en meer specifiek op het niveau van de 19 gemeenten. In dit kader moeten twee elementen worden geanalyseerd : - Welke zijn de gemeenten waar de 4 dalende sectoren sterk aanwezig zijn? - Zijn deze sectoren overal op dezelfde manier geëvolueerd?

15

In 1992 bedroeg het aandeel van de sectoren (in aantallen vestigingen) respectievelijk : Fabrieksnijverheid 16,9% 14,8% 12,4% 12,4% 11,1% 11% 9,8% 9,5% 9,5% 8,9% 8% 7,6% 6,8% 6,5% 5,9% 5,7% 5,4% 5,4% 4,2% 3,9%

5

te Anderlecht te Molenbeek te Vorst te Jette te Koekelberg te Evere te St-Gillis te Ganshoren te Berchem te Schaarbeek in het BHG te Etterbeek te Watermaal te Elsene te St-Joost te Ukkel te Brussel te Oudergem te St-Lamb-Woluwe te St-Pieters-Woluwe

Bouw 11,3% 9% 8,2% 8,2% 7,2% 7% 6,9% 6,8% 6,7% 6,6% 6,1% 5,9% 5,5% 5,3% 5,2% 4,3% 3,8% 3,4% 3,3% 3,2%

Handel

te Berchem te Jette te Schaarbeek te Vorst te Evere te Molenbeek te Koekelberg te Anderlecht te Etterbeek te Oudergem te Watermaal te Ukkel te St-Gillis in het BHG te Ganshoren te St-Pieters-Woluwe te Elsene te St-Lamb-Woluwe te Brussel te St-Joost

41,1% 34% 32,4% 29,6% 29,1% 28,6% 28,1% 28,1% 28% 27,9% 27,1% 27,1% 26,2% 25,7% 25,6% 25,3% 25,3% 23,9% 21,3% 21,2%

te Anderlecht te Molenbeek te Berchem te Schaarbeek te Evere te St-Lamb-Woluwe te Vorst St-Gillis te Jette in het BHG te Koekelberg te Ganshoren te Brussel te Elsene te Ukkel te Oudergem te Etterbeek te St-Pieters-Woluwe te St-Joost te Watermaal

Financiële activiteiten 5,9% 5,2% 5,1% 5,1% 4,0% 3,8% 3,5% 3,1% 3% 2,8% 2,8% 2,7% 2,7% 2,7% 2,3% 2,2% 2,2% 1,9% 1,7% 1,7%

te St-Joost te Oudergem te Watermaal te Brussel te Etterbeek te St-Pieters-Woluwe in het BHG te St-Gillis te Evere te Ganshoren te St-Lamb-Woluwe te Berchem te Elsene te Vorst te Schaarbeek te Koekelberg te Ukkel te Jette te Molenbeek te Anderlecht

Het blijkt duidelijk dat de sterke aanwezigheid van deze sectoren in bepaalde Brusselse gemeenten een ongunstige invloed heeft uitgeoefend op het aantal productie-eenheden op hun grondgebied. Dit geldt in het bijzonder voor de gemeente Anderlecht. Op het grondgebied van deze gemeente bevinden zich een groot aantal industriële en handelsactiviteiten. Ook al is de evolutie van deze twee sectoren (-18,6% voor de fabrieksnijverheid en -6,7% voor de handel tegenover respectievelijk -19,8% en -12% op gewestelijk niveau) lichtjes verbeterd ten opzichte van de evolutie op gewestelijk vlak, toch is hun massale vestiging op het grondgebied van Anderlecht alleen al verantwoordelijk voor de lichte achteruitgang van het aantal productieeenheden. Anderlecht Fabrieksnijverheid Handel

Concentratiegraad

6

2,12 1,47

Evolutie 92-97

Gewestelijke evolutie

-18,6% -6,7%

-19,8% -12%

Dit geldt in mindere mate ook voor Jette en Vorst. Jette kent een relatieve concentratie van vestigingen die actief zijn in de sectoren bouw en fabrieksnijverheid en de evolutie in de bouwsector verliep hier minder gunstig dan op het gewestelijke vlak. Jette Bouw Fabrieksnijverheid

5 6

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,68 1,55

-13,2% -12,4%

-12,7% -19,8%

Dit wil zeggen dat 16,9% van de vestigingen te Anderlecht zich in de industriële nijverheid situeren. De concentratiegraad wordt berekend door het aandeel van de sector in de betrokken gemeente te koppelen aan het aandeel van deze sector op regionaal vlak. Indien deze verhouding 1,5 benadert of groter is dan 1,5, spreekt men van een sterke concentratie. Tussen 1,2 en 1,5 verkiest men over een middelmatige tot sterke concentratie te spreken.

16

Wat de gemeente Vorst betreft, noteren we een sterke concentratie van fabrieksvestigingen. Ook daar was de evolutie in deze sector minder gunstig dan op het gewestelijke vlak. Vorst Fabrieksnijverheid

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,55

-21,5%

-19,8%

In andere gemeenten werd deze concentratie van activiteiten met beperkte tewerkstellingsmogelijkheden bovendien nog versterkt door een plaatselijke sectorale evolutie die nog negatiever is dan die van het Gewest. In de gemeente Molenbeek, waar zich een relatieve concentratie aan vestigingen in de industriële sector en in de bouw bevindt, scoren deze twee sectoren nog slechter dan op gewestelijk vlak. Molenbeek Fabrieksnijverheid Bouw Handel

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,85 1,32 1,21

-22,6% -21,8% -11,3%

-19,8% -12,7% -12%

Dit geldt ook voor de gemeente Sint-Agatha-Berchem waar zich talrijke bouwbedrijven bevinden. De achteruitgang van Sint-Agatha-Berchem was dubbel zo groot als voor het gehele gewest. St-Agatha-Berchem Bouw Handel

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


2,13 1,16

-26,0% -11,9%

-12,7% -12%

Dit geval is te vergelijken met de situatie in de gemeente Sint-Joost, waar zich talrijke vestigingen uit de financiële sector bevinden. Juist hier maakte deze sector de sterkste achteruitgang van het hele Gewest door. St-Joost Financiële activiteiten

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,71

-31,3%

-2,1%

Deze vaststelling geldt gedeeltelijk ook voor de gemeente Brussel. Ook in Brussel is deze sector, die net zoals in Sint-Joost een ongunstige evolutie vertoonde, relatief geconcentreerd. Brussel Financiële activiteiten

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,48

-11,2%

-2,1%

Ook kan het interessant zijn om ons te buigen over het geval van de vier gemeenten die weliswaar geen echte concentraties van deze sectoren vertonen, maar toch bijzonder ongunstige evoluties van de sectoren hebben doorgemaakt. Het betreft hier de gemeenten Koekelberg, Evere, Etterbeek en Sint-Gillis. Zo kende Koekelberg de belangrijkste achteruitgang in de bouwsector (-35,7%) en de handel (-37,3%) van het gehele Gewest. Koekelberg Fabrieksnijverheid Bouw Handel

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,39 1,29 0,97

-17,8% -35,7% -37,3%

-19,8% -12,7% -12%

17

Evere van haar kant vertoont tevens een zekere concentratiegraad van de sectoren fabrieksnijverheid en bouw. Deze laatste sector heeft hier werkelijk een zeer ongunstige ontwikkeling achter de rug. Evere Fabrieksnijverheid Bouw

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,37 1,34

-19,2% -21,6%

-19,8% -12,7%

Etterbeek, die een concentratie kent van de bouwsector en de financiële dienstverlening, heeft op deze twee terreinen en in de fabrieksnijverheid een slechtere evolutie doorgemaakt dan het hele gewest. Etterbeek Bouw Financiële activiteiten Fabrieksnijverheid

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,25 1,16 0,95

-20,4% -27,1% -26,2%

-12,7% -2,1% -19,8%

Deze situatie is vergelijkbaar met de situatie van de gemeente Sint-Gillis waar de fabrieksnijverheid en de bouw relatief goed vertegenwoordigd zijn en waar een sterkere achteruitgang werd opgetekend dan op het gewestelijk vlak. Een vaststelling die tevens geldt voor de handel. St-Gillis Fabrieksnijverheid Bouw Handel

Concentratiegraad

Evolutie 92-97


1,22 1,04 1,01

-29,5% -26,2% -16,2%

-19,8% -12,7% -12%

Naast deze vier gemeenten zijn er nog 4 waarvan de analyse van de 4 achteruitgaande sectoren het niet mogelijk maakt een verklaring te bieden voor de globale vermindering van het aantal productie-eenheden op hun grondgebied. Dit zijn de gemeenten Sint-Pieters-Woluwe, Ukkel, Oudergem en Elsene.

18

II. HET SECTORALE PROFIEL VAN DE BRUSSELSE GEMEENTEN De hierboven uitgevoerde analyse toont duidelijk aan dat de in moeilijkheden verkerende sectoren in bepaalde gemeenten duidelijker vertegenwoordigd zijn dan in andere, maar hiernaast kan het ook interessant zijn om de precieze situatie en evolutie van hun erfgoed per sector te bestuderen. Daarom zullen we voor alle Brusselse gemeenten een systematische analyse verrichten van de evolutie van de elf voornaamste activiteiten op het grondgebied van het Gewest. Op die manier kunnen we de sectorale eigenschappen voor iedere gemeente aantonen en een analyse maken van hun evolutie sedert 1992. De impact van de evolutie van de elf voornaamste activiteitensectoren in het Hoofdstedelijk Gewest op de arbeid in loondienst in de Brusselse gemeenten zal eveneens worden bestudeerd. Een algemene voorstelling van de vestigingen en van de tewerkstelling op het niveau van het Gewest moet de eigenlijke analyse per gemeente inleiden, zodat er een vergelijkingspunt tussen elke gemeente en het gehele grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kan worden vastgesteld.

Het Brussels Gewest 32.659 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -1.086 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 9.414 7.509 3.410 2.699 2.582 1.894 1.797 1.169 1.073 706 494

In % 27,9 22,3 10,1 8,0 7,7 5,6 5,3 3,5 3,2 2,1 1,5

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 8.286 7.581 3.711 2.659 2.164 1.991 1.568 1.175 1.145 875 530

In % 25,4 23,2 11,4 8,1 6,6 6,1 4,8 3,6 3,5 2,7 1,6

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -1.128 +72 +301 +77 -535 +97 -229 +102 -24 +169 +36

-12 +1,0 +8,8 +3 -19,8 +5,1 -12,7 +9,5 -2,1 +23,9 +7,3

Zoals hierboven te zien is, maakten 4 sectoren (handel, fabrieksnijverheid, bouw en financiële activiteiten) een negatieve evolutie door. Indien deze trend zich doorzet, kan men verwachten dat de dienstverleningssector in het Brussels Gewest binnen 5 jaar de overheersende sector zal worden en de handel naar de tweede plaats zal verdringen. Evenzo zou de fabrieksnijverheid - vierde sector in 1992 - binnen enkele jaren wel eens naar de zesde plaats kunnen zijn verdrongen. Bovendien kan men redelijkerwijze aannemen dat de financiële sector, die tussen 1992 en 1997 zodanig stilgestaan heeft dat hij door de sector vervoer en verkeer werd ingehaald, als gevolg van de opeenvolgende herstructureringen door de concentratiebewegingen van de laatste jaren, een flinke achterstand zal oplopen.

19

562.917 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -7.880 30 juni 1992

Loontrekkenden

In %

90.186 82.053 78.019 67.063 53.278 46.571 41.209 33.483 28.594 21.312 17.988

15,8 14,4 13,7 11,8 9,3 8,2 7,2 5,9 5,0 3,7 3,2

Openbare besturen Handel Dienstverlening aan ondernemingen Financiële activiteiten Fabrieksnijverheid Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants

30 juni 1997 Openbare besturen Dienstverlening aan ondernemingen Handel Financiële activiteiten Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Bouw

Loontrekkenden

In %

Evolutie Evolutie (A.W.) (%)

92.847 77.800 69.544 62.539 50.318 45.735 41.637 40.589 30.221 19.324 18.480

16,5 13,8 12,4 11,1 8,9 8,1 7,4 7,2 5,4 3,4 3,3

+2.661 -219 -12.509 -4.524 +3.747 +4.526 +8.154 -12.689 +1.627 +1.336 -2.832

+3,0 -0,3 -15,3 -6,8 +8,1 +11 +24,4 -23,8 +5,7 +7,4 -13,3

Brussels Hoofdstedelijk Gewest Fabrieksnijverheid

Collectieve dienstverlening

7,2%

5,4% Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk 8,1%

Bouw Andere 2,5%

3,3% Handel 12,4%

Onderwijs

Hotels en restaurants

8,9%

3,4%

Vervoer en verkeer 7,4%

Openbare besturen 16,5% Dienstverlening aan ondernemingen

Financiële activiteiten 11,1%

13,8%

In de vier sectoren (handel, fabrieksnijverheid, bouw, financiële dienstverlening) die een negatieve evolutie van het aantal vestigingen vertoonden, worden tevens ongunstige tewerkstellingscijfers vastgesteld. Alleen al voor de sectoren handel en fabrieksnijverheid blijken in de periode 1992-1997 25.000 banen verloren te zijn gegaan. In vergelijking met het totale banenverlies in Brussel betekent dit dat de tewerkstelling hier drie maal zo sterk is teruggevallen. De sector dienstverlening aan de ondernemingen kende een zeer lichte achteruitgang. Gezien de lichte stijging (+1%) van het aantal vestigingen in deze sector, kan deze daling eerder als een stagnatie van de tewerkstelling worden beschouwd en niet zozeer als een echte teruggang. De aanwezigheid van talrijke openbare besturen en maatschappelijke zetels op het grondgebied van Brussel draagt bij tot een verwrongen economisch beeld van het Gewest. Bijna 42% van de Brusselse arbeid bevindt zich op het grondgebied van deze gemeente en bovendien vindt men er respectievelijk 61% en 67% van de werkgelegenheid in bestuurlijke en financiële activiteiten. Om de evolutie van de werkgelegenheid beter te kunnen volgen, toont de volgende tabel de evolutie van de gewestelijke werkgelegenheid in loondienst zonder de situatie in Brussel hierbij in aanmerking te nemen.

20

30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Openbare besturen Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants

Loontrekkenden

In %

59.212 48.939 42.714 34.327 31.449 30.605 23.476 19.923 16.282 15.394 8.585

17,7 14,7 12,8 10,3 9,4 9,2 7,0 6,0 4,9 4,6 2,6

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants

Loontrekkenden

In %

Evolutie Evolutie (A.W.) (%)

51.948 48.726 36.285 34.287 32.660 32.426 26.777 20.740 17.271 14.053 9.892

15,9 14,9 11,1 10,5 10,0 9,9 8,2 6,3 5,3 4,3 3,0

-7.264 -213 +1.958 +3.682 +1.211 -10.288 +3.301 +817 +989 -1.341 +1.307

-12,3 -0,4 +5,7 +12,0 +3,9 -24,1 +14,1 +4,1 +6,1 -8,7 +15,2

De vergelijking tussen de twee tabellen toont de belangrijke invloed inzake bezoldigde arbeidsplaatsen van de concentratie van vestigingen van grote omvang op het grondgebied van Brussel-Stad (122.680 arbeidsplaatsen op een totaal van 235.855, hetzij 52%). De gemiddelde omvang van de administratieve vestigingen bedraagt meer dan 300 loontrekkenden, tegenover 175 op gewestelijk vlak. En ook de financiële instellingen zijn er groter (gemiddeld meer dan 100 werknemers in loondienst tegenover 55 op gewestelijk niveau). Deze concentratie van arbeidsplaatsen in loondienst te Brussel bewijst dus dat de omvang van de vestigingen van belangrijke invloed is op de indeling van de verschillende werkgelegenheid scheppende sectoren. Want hoewel er minder administratieve, onderwijskundige en financiële instellingen zijn, stellen deze proportioneel gezien wél veel personeel in loondienst te werk. De onderstaande tabel toont de evolutie van de gemiddelde omvang (d.w.z. het aantal tewerkgestelde personen) van de vestigingen te Brussel tussen 1992 en 1997, naar de 11 bovenvermelde sectoren. Sectoren Openbare besturen Onderwijs Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Gewestelijk gemiddelde Bouw Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants

Gemiddelde omvang in 1992

Gemiddelde omvang in 1997

183 personen 66 personen 57 personen 31 personen 22 personen 20 personen 17 personen 12 personen 10 personen 9 personen 8 personen 7 personen

175 personen 58 personen 55 personen 35 personen 23 personen 19 personen 17 personen 12 personen 10 personen 8 personen 8 personen 7 personen

Vanzelfsprekend hebben we het hier over de gemiddelde omvang voor het gehele Gewest. Elke sector in elke gemeente kan een omvang hebben die sterk verschilt van de hierboven vermelde grootte. Zo varieert bijvoorbeeld in de sector van de fabrieksnijverheid, waar het gemiddelde aantal tewerkgestelde personen voor het gehele gewest op 19 personen per vestiging ligt, van 7 tewerkgestelde personen per vestiging te Oudergem tot 71 tewerkgestelde personen per vestiging te Vorst. In het laatste geval is de aanwezigheid van een fabriek zoals Volkswagen van doorslaggevende invloed op het resultaat van deze gemeente. Evenzo leidt in de sector van de gezondheidszorg de aanwezigheid van universitaire ziekenhuizen op het grondgebied van Anderlecht (Erasmus), Jette (AZ-VUB) en Sint-Lambrechts-Woluwe (Sint-Lucas) tot een grotere gemiddelde omvang van de tewerkstelling (40 personen per vestiging voor Anderlecht, 49 voor de andere twee). En dat terwijl het gewestelijke gemiddelde 23 personen per vestiging bedraagt. Deze vertekende verhouding vindt men ook in andere sectoren terug : 21

- zo wordt de gemiddelde omvang van de vestigingen voor de financiële dienstverlening sterk beïnvloed door de aanwezigheid van maatschappelijke zetels. Dit is het geval te Brussel (BBL, G-Bank, ASLK, Gemeentekrediet,...) te Molenbeek (de KBC heeft daar een sterke stijging van het personeel per vestiging veroorzaakt), te Watermaal-Bosvoorde (Deutsche Bank, Ippa,...) of te Sint-Joost (Omob, Krediet aan de Nijverheid,...). - het onderwijs waar de vestiging van universitaire of gelijkaardige campussen belangrijke gevolgen heeft voor het aantal per vestiging tewerkgestelde personen. Dit geldt voor Brussel met de aanwezigheid van uitstekende middelbare scholen, hogescholen en universitaire faculteiten (Instituut Sint-Lucas, Ehsal, Vlekho,...), voor Anderlecht met de faculteit geneeskunde van de ULB in het Erasmusziekenhuis en de C.o.o.v.i.-campus, voor Elsene met de aanwezigheid van de VUB-ULB en voor Sint-Lambrechts-Woluwe met de faculteit geneeskunde van de UCL; - het openbaar bestuur waar de aanwezigheid van grote Belgische vestigingen op het grondgebied van bepaalde gemeenten de afwijkingen ten opzichte van het gewestelijke gemiddelde verklaart. Dit geldt met name voor Brussel met zijn diverse openbare besturen; - het vervoer en verkeer waar de vestiging van een deel van deze activiteiten te Sint-Gillis (Zuidstation) en te Schaarbeek (Noordstation) een stijging van het aantal loontrekkenden per vestiging voor deze sector in deze gemeenten veroorzaakt.

22

Analyse per gemeente

Anderlecht 2.484 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -22 30 juni 1992 Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 1.031 424 285 170 167 140 96 67 43 42 21

In % 41,1 16,9 11,4 6,8 6,7 5,6 3,8 2,7 1,7 1,7 0,8

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 962 347 345 170 160 150 104 104 60 46 26

In % 38,7 14,0 13,9 6,8 6,4 6,0 4,2 4,2 2,4 1,9 1,1

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -69 +62 -79 0 -7 +10 +8 +37 +17 +4 +5

-6,7 +21,8 -18,6 0,0 -4,2 +7,1 +8,3 +55,2 +39,5 +9,5 +23,8

Ten opzichte van de meest verspreide activiteiten in het Brussels Gewest vertoont de gemeente Anderlecht een vrij atypisch sectoraal profiel. Eerst en vooral domineert de handel er - ook al gaat deze sector erop achteruit. Deze activiteit is drie maal belangrijker dan de sector van de dienstverlening aan ondernemingen. Het is dus onwaarschijnlijk dat dit leadership de komende jaren zal worden betwist. Vervolgens blijft het gewicht van de fabrieksnijverheid erg groot. Het is overigens de enige gemeente waar de derde plaats voor deze sector nauwelijks bedreigd lijkt. De textielindustrie (aanwezig in de Driehoekswijk) en de voedingsmiddelenindustrie (in de wijk van het Slachthuis) zijn twee economische sectoren waarbinnen de kmo’s een hechte band hebben met het grondgebied van de gemeente. Tot slot heeft de gemeente enerzijds een relatief gezonde bouwsector in tegenstelling tot de situatie van deze sector op gewestelijk niveau en anderzijds een collectieve dienstverlening die achterloopt ten opzichte van de algemene tendens.

39.956 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +5.874 30 juni 1992 Handel Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Bouw Openbare besturen Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Financiële activiteiten

Loontrekkenden 9.973 6.698 3.913 3.629 3.209 2.098 1.343 1.074 1.000 627 423

In % 29,3 19,7 11,5 10,7 9,4 6,2 3,9 3,2 2,9 1,8 1,2

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Onderwijs Bouw Openbare besturen Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten

Loontrekkenden 10.207 5.504 5.466 4.188 4.177 3.937 2.570 1.934 774 684 483

In % 25,6 13,8 13,7 10,5 10,5 9,9 6,4 4,8 1,9 1,7 1,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +234 +1.875 -1.232 +275 +3.103 +728 +472 +591 +147 -316 +60

+2,4 +51,7 -18,4 +7,0 +288,9 +22,7 +22,5 +44,0 +23,4 -31,6 +14,2

23

Anderlecht

Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk 10,5%

Andere

Fabrieksnijverheid

4,9%

13,7% Bouw

Onderwijs

6,4%

9,9%

Openbare besturen 4,8%

Handel 25,5%

Dienstverlening aan ondernemingen

Vervoer en verkeer

13,8%

10,5%

De sector van de handelsactiviteiten vertegenwoordigt te Anderlecht 25,5% van de arbeid in loondienst van de gemeente (>10.000 banen, d.i. twee maal zoveel als het gewestelijke gemiddelde, volgens welke de handel 12,4% van de totale arbeid in loondienst bedraagt). De aanwezigheid van grote ondernemingen zoals Persagentschap, Vervoer en Distributie; AEG of Coca-Cola weerspiegelen het overwicht van deze sector. Het aandeel van de fabrieksnijverheid te Anderlecht kan worden verklaard door de tewerkstelling die wordt gegenereerd door de voedingssector (vestiging van Kraft Jacobs Suchard-Côte d’Or, die uit Sint-Gillis is verhuisd, Léonidas, Nestlé, Viangros), de chemische en de farmaceutische nijverheid (U.C.B, U.C.B. Pharma, Roche, Multipharma), de grafische industrie (aanwezigheid van meerdere drukkerijen zoals Meulemans), de bouw en de textielindustrie. Net als de sector van het vervoer (De Lijn) en het verkeer maken de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk 10,5% van de arbeid in loondienst uit (Erasmusziekenhuis, Sint-Anna kliniek). En tenslotte neemt ook het onderwijs een groot deel (9,9%) van de arbeid in loondienst in Anderlecht voor zijn rekening (C.o.o.v.i., universitaire campus van het Erasmusziekenhuis). Anderlecht is één van de gemeenten in het Brussels Gewest waar de arbeid in loondienst de laatste 5 jaar het meest is gestegen. Twee sectoren liggen hoofdzakelijk aan de basis van deze stijging: vervoer en verkeer (+3103 banen) en ‘dienstverlening aan de ondernemingen’ (+1.875 banen). Overigens heeft zelfs de sterkst teruglopende sector fabrieksnijverheid (-1.232 banen) - in vergelijking beter weerstand geboden dan het Gewest (-18,4% tegen 24% voor het Gewest). Ook kan worden vastgesteld dat de sectoren die meer productievestigingen hebben voortgebracht, ook een uitbreiding van de arbeid in loondienst vertonen. Bovendien hebben degene met een hoge toegevoegde waarde (dienstverlening aan ondernemingen, vervoer en verkeer,...) een belangrijke toename van het aantal werknemers in loondienst meegemaakt. En tot slot vertoonden twee sectoren (de bouw en de handel) na eerdere sluitingen nu weer een vooruitgang van de tewerkstelling.

24

Oudergem 802 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -47 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 236 215 72 56 46 46 44 41 28 27 18

In % 27,8 25,3 8,5 6,6 5,4 5,4 5,2 4,8 3,3 3,2 2,1

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Bouw Financiële activiteiten Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 213 201 71 56 54 46 36 34 31 29 18

In % 26,6 25,1 8,9 7,0 6,7 5,7 4,5 4,2 3,9 3,6 2,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -23 -14 -1 +10 -2 +2 -5 -12 +3 +2 0

-9,8 -6,5 -1,4 +21,7 -3,6 +4,6 -12,2 -26,1 +10,7 +7,4 0,0

Oudergem behoort tot de gemeenten waar de ‘dienstverlening aan ondernemingen’ de belangrijkste sector is. Deze sector is dominant aanwezig in de gemeenten in het zuidoosten van Brussel (Sint-Lambrechts-Woluwe, Sint-Pieters-Woluwe, Etterbeek, Oudergem, Watermaal-Bosvoorde, Elsene en Ukkel). Deze sector heeft zich in Oudergem echter ongunstig ontwikkeld, wat de daling van het aantal vestigingen in deze gemeente verklaart. Ook al is het nog te vroeg om dit met zekerheid te stellen, zou deze evolutie kunnen wijzen op een trend om de economische activiteiten naar het oosten van Brussel te verhuizen (meer bepaald naar Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe).

10.418 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -1.276 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Onderwijs Fabrieksnijverheid Openbare besturen Bouw Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 3.064 2.485 1.305 1.303 901 816 522 372 363 270 268

In % 26,2 21,3 11,2 11,1 7,7 7,0 4,5 3,2 3,1 2,3 2,3

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Onderwijs Bouw Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid

Loontrekkenden 2.514 1.839 1.418 1.056 869 780 652 389 330 283 232

In % 24,1 17,7 13,6 10,1 8,3 7,5 6,3 3,7 3,2 2,7 2,4

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -550 -646 +113 -247 -32 +408 +130 +26 +62 +13 -584

-18,0 -26,0 +8,7 -19,0 -3,6 +109,7 +24,9 +7,2 +23,1 +4,8 -71,6

25


Oudergem

3,2% Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk 3,7% Onderwijs

Andere

Bouw

5,5%

7,5%

Handel

8,3%

17,7%


Vervoer en verkeer 13,6% Dienstverlening aan ondernemingen 24,1%


De sector ‘Dienstverlening aan ondernemingen’ neemt in Oudergem 24,1% van de arbeid in loondienst voor zijn rekening (AIB VINCOTTE), in het bijzonder in de informaticasector (ATT, Bull). De handel is de tweede belangrijkste sector (17,7% van de arbeid in loondienst) (S.C.A. Monlycke, verschillende kleinere vestigingen in de sector van de handel). Oudergem kende een belangrijke achteruitgang van het aantal op haar grondgebied tewerkgestelde loontrekkers. Deze negatieve evolutie heeft voornamelijk te maken met de inkrimping van het aantal werknemers in de handel (-646 personen), in de fabrieksnijverheid (-584 personen) en in de dienstverlening aan ondernemingen (-550 personen). Omgekeerd vertoont de bouwsector juist een groeiende tendens: in vijf jaar tijd is het personeel per vestiging meer dan verdubbeld. Er bestaat verder geen verband per sector tussen de evolutie van het aantal vestigingen en de arbeid in loondienst. De sterkste vooruitgang in termen van werkgelegenheid heeft zich voorgedaan in stagnerende of achteruitgaande sectoren inzake vestigingen (Bouw, Openbaar bestuur, Collectieve dienstverlening, Gezondheidszorg). Omgekeerd maken twee sectoren (Onderwijs en Financiële activiteiten) een achteruitgang door in de arbeid in loondienst, terwijl het aantal vestigingen in deze sectoren stijgt.

26

St-Agatha-Berchem 429 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -12 30 juni 1992 Handel Bouw Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Onderwijs Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 143 50 46 42 39 36 25 15 15 12 11

In % 32,4 11,3 10,4 9,5 8,8 8,2 5,7 3,4 3,4 2,7 2,5

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Bouw Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Onderwijs Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 126 66 37 37 35 31 25 21 19 15 12

In % 29,4 15,4 8,6 8,6 8,2 7,2 5,8 4,9 4,4 3,5 2,8

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -17 +20 -13 -5 -1 -8 0 +6 +4 +3 +1

-11,9 +43,0 -26,0 -11,9 -2,8 -20,5 0,0 +40,0 +26,7 +25,0 +9,1

In het begin van de jaren 90 vertoonde Sint-Agatha-Berchem atypische kenmerken: de handel was de dominante activiteit, ver vóór de bouw en de dienstverlening aan ondernemingen. De achteruitgang van de vestigingen in de bouwsector (-26%) en van de activiteiten die verband houden met de handel (-11,9%) heeft de indeling van de topactiviteiten in Sint-Agatha-Berchem sterk gewijzigd. Toch bekleedt de dienstverlening aan ondernemingen - die aan een sterke opgang bezig is - de tweede plaats. Het verschil tussen de 1ste en de 2de activiteit in de volgorde van belangrijkheid is onder andere teruggelopen: de verhouding bedraagt tegenwoordig één op twee tegenover vroeger één op drie. Bovendien is het interessant vast te stellen dat de twee groeisectoren op gewestelijk vlak (de gezondheidszorg en de openbare diensten) er in Sint-Agatha-Berchem sterk op achteruit zijn gegaan.

5.341 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +595 30 juni 1992 Handel Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Onderwijs Dienstverlening aan ondernemingen Bouw Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Openbare besturen Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten

Loontrekkenden 1.543 989 451 356 293 288 252 172 169 115 71

In % 32,5 20,8 9,5 7,5 6,2 6,1 5,3 3,6 3,6 2,4 1,5

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Fabrieksnijverheid Openbare besturen Collectieve dienstverlening Bouw Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Financiële activiteiten

Loontrekkenden 1.212 1.097 1.037 479 421 330 281 155 119 107 95

In % 22,7 20,5 19,4 9,0 7,9 6,2 5,3 2,9 2,2 2,0 1,8

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -331 +804 +48 +123 -30 +161 +166 -133 -133 -65 +24

-21,5 +274,4 +4,9 +34,5 -6,7 +95,3 +144,4 -46,2 -52,8 -37,8 +33,8

27

St-Agatha-Berchem

Collectieve dienstverlening 5,3%

Andere

Fabrieksnijverheid

9,1%

7,9% Handel

Gezondsheidszorg en

22,7%

maatschappelijk werk 19,4%

Onderwijs 9,0%

Dienstverlening aan

Openbare besturen

ondernemingen

6,2%

20,5%

22,7% van de arbeid in loondienst te Sint-Agatha-Berchem wordt gevormd door de handel (voornamelijk detailhandel (aanwezigheid van het Basilix-complex en Maxi-GB). De activiteiten van het type ‘openbare dienstverlening’ spelen ook een belangrijke rol in de economische activiteit van de gemeente (Scholen, openbare instellingen, ziekenhuiscentra zoals het Hôpital Français Reine Elisabeth, het Psychogeriatrisch centrum,...) Tussen 1992 en 1997 is de arbeid in loondienst in Sint-Agatha-Berchem met 10% gestegen. Deze stijging is vooral te danken aan de explosie van de dienstverlening aan ondernemingen, waarvan het personeel is verdrievoudigd. In een nabije toekomst zal deze sector als eerste werkverschaffer in de gemeente kunnen worden beschouwd. De andere groeisectoren behoren tot de niet-commerciële sfeer (Collectieve diensten, Administratie, Onderwijs). In vier van de vijf sectoren waar het aantal vestigingen stijgt (Dienstverlening aan de Ondernemingen, Onderwijs, Financiële Activiteiten en Onderwijs) heeft tevens een groei van de werkgelegenheid plaats. Daarentegen werd in de sector van het vervoer en verkeer, die nochtans qua vestigingen vooruitgaat, relatief gezien de belangrijkste achteruitgang van het aantal loontrekkenden genoteerd.

28

Brussel-Stad 8.977 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -413 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Bouw Openbare besturen Onderwijs

Vestigingen 2.460 2.103 1.221 945 511 481 366 358 312 179 141

In % 26,2 22,4 13,0 10,1 5,4 5,1 3,9 3,8 3,3 1,9 1,5

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Financiële activiteiten Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Bouw Openbare besturen Onderwijs

Vestigingen 2.105 2.035 1.317 965 427 407 399 369 250 183 169

In % 23,5 22,7 14,7 10,8 4,8 4,5 4,4 4,1 2,8 2,0 1,9

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -355 -68 +96 +20 -54 +41 -112 +11 -62 +4 +28

-14,4 -3,2 +7,9 +2,1 -11,2 +11,2 -21,9 +3,1 -19,9 +2,2 +19,9

Door haar uitgestrektheid is Brussel de gemeente met het grootste aantal economische activiteiten (27% tot 28% van de vestigingen is er gevestigd). Daardoor benadert haar sectorale profiel sterk het gewestelijke profiel van de economische activiteiten. In vergelijking met het gewestelijke gemiddelde vertoont het sectorale profiel van Brussel evenwel een oververtegenwoordiging van de financiële activiteiten (5de activiteit qua belangrijkheid in Brussel, 9de op gewestelijk vlak). En ook de activiteiten die betrekking hebben op de veelzijdige functies van Brussel, zoals de administratieve functie (34,5% van dit type vestigingen bevindt zich in Brussel), internationale functie en functie als congresstad (36,3% van de horeca-activiteiten is er gesitueerd) leveren een vertekend beeld op. Brussel doet het wat slechter in de vier sectoren die op gewestelijk vlak achteruitgaan, maar vertoont ook een negatieve evolutie op het vlak van de dienstverlening aan ondernemingen. In verscheidene aangrenzende gemeenten en op gewestelijk vlak vertoont deze sector dan weer uitstekende resultaten.

235.855 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -1.223 30 juni 1992 Openbare besturen Financiële activiteiten Dienstverlening aan ondernemingen Handel Onderwijs Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Bouw

Loontrekkenden 55.859 47.140 29.080 22.841 15.122 12.312 10.604 10.564 10.007 9.403 5.918

In % 23,6 19,9 12,3 9,6 6,4 5,2 4,5 4,5 4,2 4,0 2,5

30 juni 1997 Openbare besturen Financiële activiteiten Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Handel Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Bouw

Loontrekkenden 56.562 41.799 29.074 17.658 17.596 14.860 12.950 11.448 9.432 8.163 4.427

In % 24,0 17,7 12,3 7,5 7,5 6,3 5,5 4,9 4,0 3,5 1,9

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +703 -5.341 -6 +2.536 -5.245 +4.853 +638 +844 +29 -2.401 -1.491

+1,3 -11,3 -0,0 +16,8 -23 +48,5 +5,2 +8,0 +0,3 -22,7 -25,2

29

Brussel-Stad Fabrieksnijverheid 3,5%

Collectieve dienstverlening 5,5% Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk 4,9%

Andere 6,9%

Handel


7,5%

4,0% Vervoer en verkeer

Onderwijs

6,3%

7,5%

Financiële activiteiten 17,7% Openbare besturen 24,0%

Dienstverlening aan ondernemingen 12,3%

Het sectorale profiel van Brussel vertoont een duidelijk overwicht aan financiële en bestuurlijke functies, dat bovendien nog wordt versterkt door de omvang van deze instellingen. Dit verklaart waarom op het vlak van de tewerkstelling deze activiteiten als ware werkgelegenheidsbronnen (ASLK, de Generale Bank, de Nationale Bank van België, de Beurs, ABN-AMRO-Bank, de RVA, de Raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Franse Gemeenschapsraad, de Haven van Brussel, de Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel, het NFKW, de Koninklijke Munt, de Algemene Politiesteundienst, ...) kunnen worden beschouwd. Wat de tewerkstelling in de tertiaire sector betreft, bekleedt Brussel de eerste plaats in het gewest: 12,3% van de arbeid in loondienst wordt gegenereerd door de sector ‘Dienstverlening aan Ondernemingen (Arthur Andersen, Deloitte & Touche bedrijfsrevisoren, EXEL LOGISTICS, VBO, Groep S sociaal secretariaat voor ondernemingen, de Familie,...). De aanwezigheid van de secundaire sector te Brussel hangt voornamelijk samen met drie subsectoren: productie en distributie van gas en elektriciteit (Sibelgaz, Electrabel), metallurgie (Hoogovens-UGB, Union Minière) en uitgeverijen en drukkerijen (Rossel cie, SOFADI, NEVADA-NIMIFI,...) Bovendien wordt de dalende werkgelegenheid in 4 sectoren (financiële dienstverlening, handel, fabrieksnijverheid en bouw) gedeeltelijk gecompenseerd door een belangrijke stijging van de tewerkstelling in de sector van het ‘vervoer en verkeer’ en het ‘onderwijs’. Er bestaat trouwens een perfect sectoraal verband tussen de evolutie van het aantal vestigingen en die van het aantal werknemers in loondienst. Alle sectoren die een verhoging van hun productie-eenheden registreerden, kenden immers tevens een toename van het aantal banen. De sectoren waar productie-eenheden werden gesloten, kenden een daling van de werkgelegenheid. In de 1ste categorie valt de sterke stijging van de sector 'vervoer en verkeer' op.

30

Etterbeek 1.402 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -66 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Hotels en restaurants Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 376 371 128 111 101 98 94 59 43 37 24

In % 25,6 25,3 8,7 7,6 6,9 6,7 6,4 4,0 2,9 2,5 1,6

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Bouw Onderwijs Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 351 308 147 127 104 82 78 55 48 43 28

In % 25,0 22,0 10,5 9,1 7,4 5,9 5,6 3,9 3,4 3,1 2,0

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -25 -63 +19 +26 +10 -29 -20 +18 +5 -16 +4

-6,7 -18,0 +14,8 +25,7 +10,6 -26,1 -20,4 +47,4 +11,6 -27,1 +16,7

Net zoals Oudergem behoort Etterbeek tot de gemeenten waar ‘de dienstverlening aan ondernemingen’ weliswaar dominant aanwezig is, maar waar toch een achteruitgang van het aantal vestigingen werd waargenomen. Naast de reeds vermelde evoluties (voor de teruglopende sectoren) is het tevens interessant om de situatie van enkele groeiende sectoren te Etterbeek toe te lichten. Zo hebben de activiteiten die verband houden met de sector gezondheidszorg en maatschappelijk werk zich sterk ontwikkeld (+25,7% sedert 1992) en vormen ze inmiddels de 4de meest aanwezige sector te Etterbeek. Over het algemeen heeft de economische activiteit te Etterbeek beter standgehouden in de sectoren die het op gewestelijk niveau beter deden, maar is ze nog meer achteruitgegaan in de crisissectoren.

19.851 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +1.182 30 juni 1992 Financiële activiteiten Openbare besturen Dienstverlening aan ondernemingen Handel Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Bouw Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer Hotels en restaurants

Loontrekkenden 3.637 3.225 2.920 2.311 1.804 1.477 868 812 550 475 455

In % 19,5 17,3 15,6 12,4 9,7 7,9 4,7 4,4 3,0 2,5 2,4

30 juni 1997 Openbare besturen Financiële activiteiten Dienstverlening aan ondernemingen Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Handel Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Bouw

Loontrekkenden 3.483 3.399 3.106 2.503 2.108 1.433 1.186 810 628 553 539

In % 17,6 17,1 15,7 12,6 10,6 7,2 6,0 4,1 3,2 2,8 2,7

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +258 -238 +186 +1.026 +304 -878 +711 -58 +173 +3 -273

+8,0 -6,5 +6,4 +69,5 +16,9 -38,0 +149,7 -6,7 +38 +0,5 -33,6

31

Etterbeek Fabrieksnijverheid 4,1%


Andere 6,0%

Handel


7,2%

3,2% Vervoer en verkeer 6,0%

Onderwijs 10,6%

Financiële activiteiten 17,1% Openbare besturen 17,5%


De sectorale analyse van Etterbeek in termen van tewerkstelling toont aan dat de niet-commerciële sector en de gezondheidssector, de financiële activiteiten en de sector van de dienstverlening aan ondernemingen in de gemeente overheersen. Dit resulteert in, wat de niet-commerciële omgeving betreft, de aanwezigheid van talrijke openbare instellingen (Ministerie van Financiën, Ministerie van Economische Zaken, Rijkswacht), een zeer dicht onderwijsnet (de VUB, de Scholengemeenschap Saint-Michel, The British School of Brussels,...) en zeer veel ziekenhuizen (Kliniek van het Leopoldspark, Europese Kliniek Sint-Michael, Baron Lambert,...). De plaats van de financiële activiteiten te Etterbeek kan worden gekoppeld aan het belang van de banken waarvan de maatschappelijke zetel zich op het grondgebied van de gemeente bevindt (BBL, Bank DEGROOF, BACOB, Centraal Bureau voor Hypothecair Krediet, The Bank of New York,...) De Europese Instellingen7, waarvan de tewerkstelling hier niet in rekening wordt gebracht, hebben een stimulerend effect op de economische handelsactiviteiten van de gemeente (horeca, vastgoed). Tussen 1992 en 1997 ging de arbeid in loondienst met ongeveer 6% vooruit. De oorsprong van deze evolutie ligt in een nettotoename van het personeel in de sector van de ‘gezondheidszorg en het maatschappelijk werk’ en de sector van het ‘vervoer en verkeer’. Net zoals in Brussel stelt men een bijna volledige overeenkomst per sector vast tussen het aantal vestigingen en het in Etterbeek tewerkgesteld personeel: alle sectoren waar het aantal productie-eenheden is gestegen, hebben personeel aangeworven, behalve in de sector van de dienstverlening aan ondernemingen, waar het aantal vestigingen nochtans is gedaald.

7

De onderneming IRIS Consulting heeft in september 1998 een studie verricht naar de sociaal-economische impact van de aanwezigheid van de Europese en Internationale Instellingen op het grondgebied van het BHG. Hierin concludeerde zij dat de aanwezigheid van de Europese en Internationale organisaties in ’98 werk verschafte aan ongeveer 62.000 personen (d.i. 7.000 meer dan in ’94). De studie preciseerde dat bijna de helft van de gecreëerde arbeidsplaatsen door Belgen wordt ingenomen. Zo kan men dus veronderstellen dat ongeveer 10% van de Brusselse tewerkstelling en 13% van het gewestelijk BBP direct of indirect toe te schrijven is aan de aanwezigheid van de Europese of de Internationale Instellingen. Tot op heden bestaat er geen uitsplitsing per gemeente van deze gegevens, wat verklaart waarom ze niet in deze studie zijn opgenomen. Momenteel zijn er onderzoeken gaande om deze informatie te verzamelen, hetgeen een aanzienlijke impact zou hebben op de werkgelegenheidssituaties van bepaalde gemeenten. Bovendien stelt IRIS Consulting vast dat 3 op de 5 Europese ambtenaren in het gewest wonen, voor 63% gegroepeerd in vijf gemeenten: Brussel, Etterbeek, Elsene, Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe.

32

Evere 683 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -39 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Financiële activiteiten Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 207 157 78 53 51 43 32 25 21 18 17

In % 29,1 22,1 11,0 7,4 7,2 6,0 4,5 3,5 3,0 2,5 2,4

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Openbare besturen Onderwijs

Vestigingen 191 173 63 49 43 40 33 29 20 20 17

In % 28,0 25,3 9,2 7,2 6,3 5,9 4,8 4,3 2,9 2,9 2,5

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -16 +16 -15 +6 -10 -11 +12 -3 -5 +3 -1

-7,7 +10,2 -19,2 +14,0 -18,9 -21,6 +57,1 -9,4 -20,0 +17,7 -5,6

De evolutie van de economische activiteiten te Evere is zeer tegenstrijdig. Zo kende de sector van de financiële activiteiten, die er op gewestelijk vlak lichtjes op achteruit gaat, hier zijn sterkste groei (+57%). Omgekeerd hebben de sectoren die een belangrijke groei op gewestelijk vlak optekenden, in deze gemeente een ongunstige evolutie doorgemaakt. Dit is meer bepaald het geval voor de collectieve dienstverlening (-19% te Evere tegen +9% in het Brussels Gewest), de sector gezondheidszorg en maatschappelijk werk (-20% tegen +5% op het gewestelijke niveau) en de sector vervoer en verkeer (-9% te Evere tegen +9% op gewestelijk vlak). Dankzij de aanzienlijke vooruitgang van de activiteiten op het gebied van de dienstverlening aan ondernemingen (+10) en de horeca (+14%) kon de ongunstige evolutie van de vestigingen in Evere gedeeltelijk worden ingedijkt.

22.152 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +1.284 30 juni 1992 Openbare besturen Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Financiële activiteiten Bouw Onderwijs Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk

Loontrekkenden 7.948 5.551 2.186 1.874 719 628 582 393 376 310 251

In % 38,1 26,6 10,6 9,0 3,5 3,0 2,8 1,9 1,8 1,5 1,2

30 juni 1997 Openbare besturen Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Onderwijs Hotels en restaurants Bouw Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 7.264 5.934 2.458 1.625 1.623 1.349 604 423 345 297 223

In % 32,8 26,8 11,1 7,3 7,3 6,1 2,7 1,9 1,6 1,3 1,0

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -684 +383 +584 -561 +904 +973 +22 +30 -283 +46 -87

-8,6 +6,9 +31,2 -25,7 +125,7 +258,8 +3,8 +7,6 -45,1 +18,3 -28,1

33

Evere

Andere

Fabrieksnijverheid

8,6%

7,3% Handel 26,8%

Openbare besturen 32,8% Vervoer en verkeer Dienstverlening aan

Financiële activiteiten

ondernemingen

7,3%

6,1%

11,1%

De omvang van de administratieve sector in Evere is toe te schrijven aan de personeelsleden van het hoofdkwartier van het Belgisch leger. Overigens is het aandeel van de handel te Evere (26,8%, d.i. het dubbele van het gewestelijke gemiddelde) voornamelijk te danken aan de ontwikkeling van de groothandel in de gemeente (Digital Equipment, Honeywell, Plantin). De kleinhandel schiet overduidelijk tekort en is weinig gespecialiseerd. De vestiging van hi-tech multinationals als gevolg van de verhuizing van ondernemingen uit het centrum van de stad, heeft een gunstige omgeving geschapen voor de economische ontwikkeling van Evere. Twee sectoren hebben een belangrijke stijging van hun werknemers in loondienst doorgemaakt. Het gaat hier nogmaals om de sector van het ‘vervoer en verkeer’ (waaraan dankzij de komst van Mobistar een belangrijke impuls werd gegeven) en de financiële activiteiten. Ten aanzien van deze laatste sector beleefde Evere in de periode 92-97 van alle Brusselse gemeenten de grootste groei van het aantal vestigingen in deze sector. Men kan evenwel niet spreken van een echte sectorale evenredigheid tussen de vestigingen en de tewerkstelling te Evere. De sterkste vooruitgang (‘vervoer en verkeer’) was immers te zien in een sector die er qua aantal vestigingen op achteruit ging. Deze eigenschap vindt men ook terug in de sectoren van de gezondheidszorg, de handel en het onderwijs. Een sector zoals het openbaar bestuur combineert daarentegen een aantal stijgende vestigingen met een belangrijke afname van de loontrekkenden.

34

Vorst 1166 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -45 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Bouw Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Financiële activiteiten Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 338 270 149 98 84 82 45 40 32 31 13

In % 28,1 22,5 12,4 8,2 7,0 6,8 3,8 3,3 2,7 2,6 1,1

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Bouw Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Onderwijs Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 317 274 117 108 91 77 40 39 35 27 20

In % 27,2 23,5 10,0 9,3 7,8 6,6 3,4 3,3 3,0 2,3 1,7

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -21 +4 -32 +10 +7 -5 0 +8 -10 -5 +7

-6,2 +1,5 -21,5 +10,2 +8,3 -6,1 0,0 +25,8 -22,2 -15,6 +53,9

De evolutie van de economische activiteit te Vorst loopt erg parallel met de evolutie in het Gewest. De groei van de activiteiten in de sectoren dienstverlening aan ondernemingen, de collectieve dienstverlening en het onderwijs ligt in de lijn van de gunstige evolutie die zich in deze sectoren op gewestelijk niveau heeft voorgedaan. Enkele sectoren wijken echter van dit gewestelijke gemiddelde af. Zo doet de handel het iets minder slecht (-6% tegenover -12% op gewestelijk gemiddelde). Idem voor de bouwsector, die met 10% is gestegen terwijl deze sector er in de meeste andere gemeenten achteruit gaat. Andere sectoren daarentegen zijn minder gunstig geëvolueerd dan op het gewestelijk niveau. Dit is in het bijzonder het geval voor de sector van het ‘vervoer en verkeer’ (-22% te Vorst tegenover +9% in het Brussels Gewest), alsook voor de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk (-6% tegenover +5% op gewestelijk niveau).

18.644 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -3.464 30 juni 1992 Fabrieksnijverheid Handel Dienstverlening aan ondernemingen Bouw Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Openbare besturen Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Hotels en restaurants

Loontrekkenden 10.823 3.185 2.168 1.324 1.186 1.163 784 455 369 228 147

In % 49,0 14,4 9,8 6,0 5,4 5,3 3,6 2,1 1,7 1,0 0,7

30 juni 1997 Fabrieksnijverheid Handel Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Bouw Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten Hotels en restaurants

Loontrekkenden 8.286 2.866 2.053 1.158 1.133 884 774 611 529 178 136

In % 44,4 15,4 11,0 6,2 6,1 4,7 4,2 3,3 2,8 1,0 0,7

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -2.537 -319 -115 -5 -191 +100 -412 +242 +74 -50 -11

-23,4 -10,0 -5,3 -0,4 -14,4 +12,8 -34,7 +65,5 +16,3 -21,9 +7,5

35

Vorst Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk 4,2% Andere

Onderwijs

4,7%

6,2% Openbare besturen

Fabrieksnijverheid

4,7%

44,4%

Dienstverlening aan ondernemingen 11,0% Vervoer en verkeer 3,3%

Handel 15,4%

Bouw 6,1%

De overheersende aanwezigheid van de fabrieksnijverheid te Vorst is uitsluitend toe te schrijven aan de aanwezigheid van de VW-fabriek in de gemeente (6.100 werknemers). En het belang van de handel is grotendeels te danken aan de massale aanwezigheid van ondernemingen die handel drijven in niet-voedingswaren (Belgische Onderneming ETAM, de Parfumeries ICI PARIS XL, ELAN Belgium,...) en aan de vestiging van een UNILEVER-fabriek (1800 personen) te Vorst. Samen met Schaarbeek, Sint-Joost en Elsene is Vorst de gemeente waar tussen 1992 en 1997 de sterkste achteruitgang van de arbeid in loondienst heeft plaatsgevonden. Deze uitgesproken inkrimping vond voornamelijk haar oorsprong in de negatieve evolutie van de fabrieksnijverheid (als gevolg van herstructureringsgolven van de grote auto-assemblagebedrijven, waaraan ook VW niet is ontsnapt). Bovendien heeft de vermindering van het aantal werknemers in de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk en in mindere mate in de sectoren ‘bouw’ en ‘dienstverlening aan ondernemingen’ de inkrimping van de bezoldigde arbeid in Vorst verergerd. Net zoals in Evere bestaat er geen overeenkomst tussen de evolutie van het aantal vestigingen en het aantal arbeidsplaatsen. Zo heeft in Vorst de vervoersector in relatieve termen de grootste vooruitgang van het aantal arbeidsplaatsen geboekt, maar deze sector vertoont ook nog altijd in relatieve termen de grootste achteruitgang van het aantal vestigingen.

36

Ganshoren 395 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: +7 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Bouw Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen Financiële activiteiten

Vestigingen 105 77 37 32 31 23 20 19 17 12 11

In % 27,1 19,9 9,5 8,3 8,0 5,9 5,2 4,91 4,4 3,1 2,8

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Bouw Onderwijs Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 90 83 46 32 28 28 24 23 18 15 6

In % 22,8 21,0 11,7 8,1 7,1 7,1 6,1 5,8 4,6 3,8 1,5

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -15 +6 +14 +1 +5 -9 +4 +4 +1 +4 -6

-14,3 +7,8 +43,8 +3,2 +21,7 -24,3 +20,0 +21,1 +5,9 +36,4 -50,0

In tegenstelling tot Berchem en Koekelberg, de twee andere Brusselse gemeenten die minder dan 500 vestigingen op hun grondgebied hebben, heeft Ganshoren een stijging van het aantal vestigingen op haar grondgebied doorgemaakt. Het betreft hier voornamelijk de collectieve dienstverlening (+44%), de dienstverlening aan ondernemingen (+8%) en de horeca (+22%). Zelfs al blijft Ganshoren in het Brussels Gewest een marginale gemeente in termen van haar economisch gewicht (haar 395 vestigingen vertegenwoordigen nauwelijks 1,21% van het Brussels totaal), is het toch opmerkelijk te moeten vaststellen dat bijna alle sectoren er een grotere vooruitgang kennen dan het gewestelijke gemiddelde. Toch dient deze vaststelling enigszins te worden genuanceerd: de algemene vooruitgang van het aantal vestigingen dat in Ganshoren actief is, was vooral sterk tussen 1992 en 1994 (+23 eenheden). Sedertdien is dit aantal voortdurend gedaald van 411 in 1994 tot 395 in 1997.

3.456 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +325 30 juni 1992 Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Handel Dienstverlening aan ondernemingen Openbare besturen Hotels en restaurants Bouw Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 669 510 487 358 315 262 141 130 101 80 74

In % 21,4 16,3 15,6 11,4 10,1 8,4 4,5 4,2 3,2 2,6 2,4

30 juni 1997 Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Handel Openbare besturen Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten Bouw Vervoer en verkeer

Loontrekkenden 610 595 504 432 429 269 164 163 113 106 68

In % 17,7 17,2 14,6 12,5 12,4 7,8 4,8 4,7 3,3 3,1 2,0

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -59 +85 +189 -55 +71 +7 +23 +89 +33 -24 -33

-8,8 +16,7 +60 -11,3 +19,8 +2,7 +16,3 +120,2 +41,3 -18,5 -32,7

37

Ganshoren

Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening 4,7%

12,5% Andere

Bouw

2,1%

Gezondsheidszorg en

3,1%

maatschappelijk werk

Handel

17,2%

12,4%

Hotels en restaurants 4,7%

Onderwijs 17,7%


Openbare besturen

3,3%

7,8% Dienstverlening aan ondernemingen 14,6%

Het sociaal-economisch weefsel van Ganshoren bestaat in de eerste plaats uit kleine bedrijfsstructuren, maar de tewerkstelling is er vooral sterk geconcentreerd in middelgrote vestigingen. Gelijk met het hogere aantal werknemers in loondienst in de niet-commerciële activiteiten (onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijk werk, ofwel 34,9% van de tewerkstelling in Ganshoren), trekt de dienstverlening aan ondernemingen alleen al 14,6% van de werknemers in loondienst van de gemeente aan (wij noemen een belangrijke onderneming in deze sector, de GROEP GOVAERT met 355 werknemers). En verder willen we nog onderstrepen dat de activiteiten in de secondaire sector overeenstemmen met 15,5% van de bezoldigde arbeid in deze gemeente (12,4% voor de fabrieksnijverheid en 3,1% voor de bouw). De vooruitgang van de arbeid in loondienst te Ganshoren vindt zijn oorsprong allereerst in een verhoging van het aantal werknemers dat in de dienstverlening aan ondernemingen is tewerkgesteld. In drie andere sectoren kan eveneens een toename van het aantal banen worden waargenomen: de ‘collectieve dienstverlening’, ‘de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk’ en ‘de handel’. Hieromtrent moet worden vastgesteld dat er ook hier geen verregaande sectorale overeenkomst bestaat tussen de vestigingen en de tewerkstelling. Ofschoon in één sector (de handel) bij een afnemend aantal vestigingen werkgelegenheidsgroei wordt vastgesteld, vertonen drie andere sectoren exact tegengestelde kenmerken (onderwijs, bouw en vervoer en verkeer).

38

Elsene 3.134 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -254 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 902 872 364 293 223 221 130 91 84 59 35

In % 26,6 25,7 10,7 8,7 6,6 6,5 3,8 2,7 2,5 1,7 1,0

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Bouw Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 833 753 386 292 212 154 129 93 82 70 36

In % 26,6 24,0 12,3 9,3 6,8 4,9 4,1 3,0 2,6 2,2 1,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -69 -119 +22 -1 -11 -67 -1 +9 -9 +11 +1

-7,7 -13,7 +6,0 -0,3 -4,9 -30,3 -0,8 +10,7 -9,9 +18,6 +2,9

Samen met Sint-Joost en Koekelberg is Elsene een van die Brusselse gemeenten die de meest negatieve evolutie hebben doorgemaakt. Deze situatie hangt niet alleen samen met de sterke achteruitgang in de sectoren handel (-14%), fabrieksnijverheid (-30%) en dienstverlening aan ondernemingen (-8%), maar ook met de zwakte van alle andere sectoren. Met uitzondering van de openbare diensten en het onderwijs heeft er zich in geen enkele sector een stijging van het aantal vestigingen met meer dan 5% voorgedaan. Bovendien is de vooruitgang voor deze twee sectoren kleiner dan de vooruitgang op gewestelijk niveau. Dankzij een gunstige evolutie van de collectieve dienstverlening (+31 eenheden of 8,7%), het vervoer en verkeer (+11 eenheden of 13,4%) en de bouw (+10 eenheden of 8,4%), leek de economie van Elsene zich evenwel in 1997 te stabiliseren. Het globale aantal vestigingen in deze gemeente steeg zelfs lichtjes (+9 eenheden).

35.053 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -7.378 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Openbare besturen Handel Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Hotels en restaurants Bouw

Loontrekkenden 10.833 5.265 4.925 4.686 3.348 3.001 2.657 2.315 1.676 1.581 1.335

In % 25,5 12,4 11,6 11,0 7,9 7,1 6,3 5,5 4,0 3,7 3,2

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Handel Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Hotels en restaurants Bouw

Loontrekkenden 6.681 4.567 4.254 3.483 3.256 2.310 2.144 2.036 2.036 1.628 1.457

In % 19,1 13,0 12,1 10,9 9,3 6,6 6,1 5,8 5,8 4,6 4,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -4.152 -119 -671 -1.460 -92 -691 -171 -621 +360 +47 +122

-38,3 -2,5 -13,6 -27,7 -2,8 -23,0 -7,4 -23,4 +21,5 +3,0 +9,1

39

Elsene Fabrieksnijverheid 5,8% Bouw

Collectieve dienstverlening 6,6% Gezondsheidszorg en

4,2%

Andere 2,5%

Handel 12,1%

maatschappelijk werk 9,3%


Onderwijs

Vervoer en verkeer

13,0%

6,1% Openbare besturen 10,9%



19,1%

In Elsene is de dienstverlening aan ondernemingen goed voor 19,1% van de arbeid in loondienst van de gemeente (Groep 4 Securitas, Manpower, Unique Interim, MacKinsey and Company,...). Vervolgens komen in orde van belangrijkheid het onderwijs (U.L.B., Berlitz School of Languages,...) de handel (D’IETEREN, FACQ, RENAULT België-Luxemburg, ZARA België,...) de openbare diensten (Het Fonds voor Arbeidsongevallen, de Nationale Kas voor de Jaarlijkse Vakantie, de Dienst voor de Overzeese Sociale Zekerheid,...) Een groot deel van de loontrekkenden in de sector vervoer en verkeer werkt bij de MIVB. De secundaire sector in Elsene steunt op een subsector van de chemie (Solvay, Tessenderlo Chemie, BAYER,...) Over het geheel genomen zijn de economische activiteiten op het grondgebied van Elsene relatief gediversifieerd. Maar Elsene is ook de gemeente die in Brussel de meest negatieve evolutie gekend heeft inzake het aantal ingenomen arbeidsplaatsen in loondienst op haar grondgebied. Dit is in de eerste plaats te wijten aan de daling van het aantal werknemers in de dienstverlening aan de ondernemingen, in de openbare besturen, in de collectieve dienstverlening, in de handelssector en in de fabrieksnijverheden. Bovendien was de stijging van het aantal werknemers in de financiële sector en in de bouwsector niet groot genoeg om deze aanzienlijke daling in de arbeid in loondienst in te perken. De tewerkstelling in Brussel is het grootst in Brussel-Stad, gevolgd door Anderlecht, Elsene en Schaarbeek. In dit opzicht kan men niet naast de gevolgen kijken van de renovatie van de “Bastion Tower” aan de Naamsepoort. Hierdoor is een groot aantal werknemers tijdelijk op een ander grondgebied tewerkgesteld. De exacte gevolgen van deze uitzonderlijke werf is moeilijk te bepalen, maar toch is duidelijk dat de ongunstige evolutie in de arbeid in loondienst in Elsene hierdoor gedeeltelijk verklaard kan worden. De toekomst zal uitwijzen of deze terugval conjunctureel is of, integendeel, duidt op een meer structurele dynamiek. Ten slotte kan men vaststellen dat er ook hier een zeer zwakke sectorale overeenkomst bestaat tussen vestigingen en arbeidsplaatsen, vermits de sectoren met een stijgend aantal vestigingen (onderwijs, vervoer, collectieve dienstverlening en openbaar bestuur) allen te maken hebben met een dalende tewerkstelling. De drie andere sectoren (horeca, bouw, financiële activiteiten) vertonen daarentegen net het tegenovergestelde profiel.

40

Jette 825 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -22 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 237 129 105 78 76 74 67 27 20 16 12

In % 28,0 15,2 12,4 9,2 9,0 8,7 7,9 3,2 2,4 1,9 1,4

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Bouw Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 222 133 92 78 69 67 66 32 24 21 16

In % 26,9 16,1 11,2 9,5 8,4 8,1 8,0 3,9 2,9 2,6 1,9

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -15 +4 -13 +4 -9 0 -10 +5 +4 +5 +4

-6,3 +3,1 -12,4 +5,4 -11,5 0,0 -13,2 +18,5 +20 +31,3 +33,3

Net zoals andere gemeenten (Anderlecht, Sint-Agatha-Berchem en Molenbeek) vertoont het economisch weefsel van Jette een sterk overwegende sector. De handelsactiviteiten nemen er een bijna tweemaal zo grote plaats in als de tweede activiteit (dienstverlening aan ondernemingen). Door het gecombineerd effect van de achteruitgang van de handelsactiviteiten en de vooruitgang van de dienstverlening aan ondernemingen is deze overheersende positie sinds 1992 evenwel lichtjes afgezwakt. In verband hiermee valt op dat de achteruitgaande activiteiten op gewestelijk niveau nogal goed stand hebben gehouden. De activiteiten die gedeeltelijk betrekking hebben op de handel en gedeeltelijk op de fabrieksnijverheid, zijn weliswaar achteruitgegaan, maar in een dubbel zo traag tempo als het gewestelijk gemiddelde. De activiteiten die op gewestelijk niveau een sterke groei vertoonden, zijn hier dan weer sterk achteruitgegaan. Dit geldt vooral voor de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk. (-11,5% tegen een stijging met 5% in het Brussels Gewest).

9.594 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +461 30 juni 1992 Gezondheidszorg en maatsch. werk Handel Onderwijs Fabrieksnijverheid Openbare besturen Dienstverlening aan ondernemingen Bouw Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten

Loontrekkenden 2.973 1.674 1.097 898 700 540 473 232 222 163 155

In % 32,6 18,3 12,0 9,8 7,7 5,9 5,2 2,5 2,4 1,8 1,7

30 juni 1997 Gezondheidszorg en maatsch. werk Handel Onderwijs Fabrieksnijverheid Openbare besturen Dienstverlening aan ondernemingen Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Bouw Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten

Loontrekkenden 3.399 1.343 1.282 1.044 701 686 291 266 211 211 150

In % 35,4 14,0 13,4 10,9 7,3 7,2 3,0 2,8 2,2 2,2 1,6

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +426 -331 +185 +146 +1 +146 +59 +44 -262 +48 -5

+14,3 -19,8 +16,9 +16,3 +0,1 +27,0 +25,4 +19,8 -55,4 +29,5 -3,2

41

Jette

Andere

Fabrieksnijverheid

11,9%

10,9% Handel 14,0%

Dienstverlening aan

Gezondsheidszorg en

ondernemingen


7,2%

35,4% Onderwijs 13,4%


De eerste sector die kenmerkend is voor Jette is de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk (35,4% van de arbeid in loondienst). Deze tewerkstelling wordt vooral gegenereerd door de aanwezigheid van het Academisch Ziekenhuis en de vereniging Artsen zonder Grenzen. De tweede sector is de handel (14%), met een bijna gelijke verdeling tussen de groothandel en de kleinhandel. Deze sector steekt met enkele tienden van procenten de onderwijskundige activiteiten voorbij (13,4%). De fabrieksnijverheid komt overeen met 10,9% van het totaal aantal loontrekkenden, ofwel iets meer dan 1000 eenheden. De tewerkstelling is in Jette lichtjes vooruit gegaan. Deze gunstige evolutie vindt voornamelijk haar oorsprong in de verhoging van de personeelsbezetting in de sector ‘Gezondheidszorg en maatschappelijk werk’. In drie andere sectoren werd eveneens een aanzienlijke stijging van het aantal loontrekkenden vastgesteld. Het gaat hier om de sectoren: onderwijs, dienstverlening aan ondernemingen en fabrieksnijverheid. Twee sectoren hebben daarentegen een ongunstige evolutie doorgemaakt: de handel en de bouw. De analyse van de sectorale overeenkomst tussen de vestigingen en de tewerkstelling vertoont vooral in de financiële sector een lichte afwijking. Hier blijkt dat de stijging van het aantal vestigingen zich niet heeft vertaald in een stijging van het aantal banen in deze sector. Omgekeerd is het zo dat de daling in het aantal vestigingen in de sector van de gezondheidszorg enerzijds en in de fabrieksnijverheden anderzijds geen negatieve invloed heeft gehad op de tewerkstelling in deze twee sectoren.

42

Koekelberg 346 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -60 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 110 96 45 34 28 19 17 17 15 9 8

In % 27,1 23,7 11,1 8,4 6,9 4,7 4,2 4,2 3,7 2,2 2,0

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Bouw Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 89 69 38 37 23 19 18 16 16 11 4

In % 25,7 19,9 11,0 10,7 6,7 5,5 5,2 4,6 4,6 3,2 1,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -7 -41 +4 -8 +6 +4 -10 -3 -1 +2 -4

-7,3 -37,3 +11,8 -17,8 +35,3 +26,7 -35,7 -15,8 -5,8 +22,2 -50,0

Koekelberg is de Brusselse gemeente die relatief gezien de belangrijkste achteruitgang (-15%) van het aantal vestigingen heeft doorgemaakt. Deze evolutie kan voornamelijk worden verklaard door de zeer sterke achteruitgang (respectievelijk -37,3% en -35,7%) van de aftakelende economische sectoren van de bouw en de handel. We wijzen er in dit verband op dat Koekelberg van alle Brusselse gemeenten de grootste achteruitgang van de activiteiten in deze sectoren heeft beleefd. Ofschoon bepaalde sectoren goede resultaten vertonen (gezondheidszorg en maatschappelijk werk: +35,3%, collectieve dienstverlening: +11,8%), maakten andere een ongunstige evolutie door. Dit geldt met name voor de sector van de dienstverlening aan ondernemingen (-7,3%), de horeca (-15;8%) en de sector van het vervoer en verkeer (-5,9%).

3.084 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -414 30 juni 1992 Onderwijs Handel Dienstverlening aan ondernemingen Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Openbare besturen Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Financiële activiteiten

Loontrekkenden 701 624 539 510 489 195 155 109 76 59 29

In % 20,0 17,8 15,4 14,6 14,0 5,6 4,4 3,1 2,2 1,7 0,8

30 juni 1997 Onderwijs Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Bouw Dienstverlening aan ondernemingen Handel Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Financiële activiteiten

Loontrekkenden 646 479 408 340 323 248 211 174 95 88 59

In % 21,0 15,5 13,2 11,0 10,5 8,0 6,8 5,6 3,1 2,9 1,9

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -55 -31 -81 +231 -216 -376 +56 -21 +36 +12 +30

-7,9 -6,1 -16,7 +211,9 -40,1 -60,3 +36,1 -10,8 +61,0 +15,8 +103,5

43

Koekelberg


Andere 5,2%

Fabrieksnijverheid 13,2% Bouw

Onderwijs

11,0%

20,9%

Handel 8,0%





De tewerkstelling te Koekelberg situeert zich vooral in de tertiaire sector (onderwijs en collectieve dienstverlening - aanwezigheid van de KUB, ontwikkeling van een belangrijke gemeentelijke bibliotheek -, verkeer, groothandel en dienstverlening aan ondernemingen), hoewel ook de secundaire sector in de gemeente sterk vertegenwoordigd is (13,2% van de werknemers in loondienst in de fabrieksnijverheid en 11% in de bouw). De aanwezigheid van de vestiging GODIVA Belgium beïnvloedt ook sterk de plaats die de voedingsmiddelenindustrie in Koekelberg inneemt. Samen met St-Agatha-Berchem en Ganshoren was Koekelberg een van de drie Brusselse gemeenten die in 1992 minder dan 5000 loontrekkenden op haar grondgebied telde. Maar in tegenstelling tot haar twee buurgemeenten, waar de tewerkstelling met 10% is gestegen, beleefde Koekelberg een belangrijke achteruitgang in de arbeid in loondienst. Deze situatie is vooral te wijten aan de ongunstige werkgelegenheidsevolutie in de sectoren van de handel en de dienstverlening aan ondernemingen. De verbetering van de werkgelegenheid in de sector van de bouw was niet in staat om de globale achteruitgang van de loontrekkenden in Koekelberg in te dijken. Tot slot kan een belangrijke discrepantie worden vastgesteld tussen de evolutie van de vestigingen en de arbeid in loondienst. In de vier sectoren waar het aantal vestigingen is gegroeid, vertonen er slechts twee een groei van de werkgelegenheid (financiële activiteiten en collectieve dienstverlening). Daarentegen stelt men in de sector waar de werkgelegenheid het meest is gestegen (bouw; +212%) eveneens vast dat het aantal ondernemingen bijzonder sterk is gedaald (-36%).

44

St-Jans-Molenbeek 1.410 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -25 30 juni 1992 Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Bouw Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 488 212 208 104 101 91 85 55 35 25 14

In % 34,0 14,8 14,5 7,3 7,0 6,3 5,9 3,8 2,4 1,7 1,0

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 433 272 164 129 97 79 77 62 41 28 20

In % 30,7 19,3 11,6 9,2 6,9 5,6 5,5 4,4 2,9 2,0 1,4

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -55 +64 -48 +25 +12 -22 -14 +7 +6 +3 +6

-11,3 +30,8 -22,6 +20,0 +14,1 -21,8 -15,4 +12,7 +17,1 + 12,0 +42,9

Net zoals Anderlecht is Molenbeek de enige Brusselse gemeente waar de fabrieksnijverheid de tweede plaats innam. De crisis in deze sector (waarvan de activiteiten gedeeltelijk afhangen van de toekomst van Tour en Taxis), alsook in de handel verklaart te Molenbeek, net zoals te Anderlecht, de achteruitgang van het aantal vestigingen. De periode 1992-1997 is niet eenvormig voor wat oprichting van vestigingen betreft. Het aantal vestigingen daalde van 1992-1995 (-44), om nadien weer te stijgen (+19 eenheden tussen 1995 en 1997). Over het algemeen hielden bepaalde sectoren zeer goed stand. Zo is de dienstverlening aan ondernemingen er met bijna 31% op vooruit gegaan, de openbare dienstverlening met 20%, de sector gezondheidszorg en maatschappelijk werk met 14% en de horeca met bijna 13%. Daartegenover valt in de sector van het vervoer en verkeer een ongunstige evolutie waar te nemen (-15,4%).

20.009 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +2.091 30 juni 1992 Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Vervoer en verkeer Onderwijs Bouw Financiële activiteiten Gezondheidszorg en maatsch. werk Collectieve dienstverlening Openbare besturen Hotels en restaurants

Loontrekkenden 4.052 4.003 2.079 1.613 1.421 1.317 1.019 1.002 680 503 149

In % 22,6 22,3 11,6 9,0 7,9 7,4 5,7 5,6 3,8 2,8 0,8

30 juni 1997 Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Financiële activiteiten Openbare besturen Onderwijs Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants

Loontrekkenden 3.488 2.767 2.428 2.240 2.223 1.547 1.528 1.292 1.171 1.117 193

In % 17,4 13,8 12,1 11,2 11,1 7,7 7,6 6,5 5,9 5,6 1,0

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -564 -1.236 +349 +1.221 +1.720 +126 -85 +290 -146 +437 +44

-13,9 -30,9 +16,8 +119,8 +342,0 +8,9 -5,3 +28,9 -11,1 + 64,3 +29,5

45

St-Jans-Molenbeek Andere Collectieve dienstverlening

1,0%

5,6% Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk

Fabrieksnijverheid

6,5%

13,8%

Onderwijs

Bouw 5,9%

7,7%

Openbare besturen

Handel

11,1%

17,4%




Uit de gegevens over de arbeid in loondienst blijkt dat te Molenbeek de sector van de handel het sterkst vertegenwoordigd is (17,4% met de maatschappelijke zetel van ondernemingen zoals de GEBROEDERS DELHAIZE en co, NYCOMED Christiaens). Het openbaar bestuur bekleedt ook een belangrijke plaats in de economische activiteit van de gemeente (met name de zetel van de Franstalige Gemeenschap). In vergelijking met het gewestelijke gemiddelde is de tertiaire sector minder dominant aanwezig te Molenbeek. De secundaire sector daarentegen en meer bepaald de fabrieksnijverheid (13,8%) en de bouw (5,9%) is voor de bovengenoemde sectoren te Molenbeek veel sterker aanwezig dan in de rest van het gewest (respectievelijk 7,2% en 3,3%). Onder de grotere vestigingen bemerkt men de aanwezigheid van de British American Tobacco Belgium voor de tabaksindustrie, NEUHAUS en de brouwerij BELLE VUE voor de voedingsindustrie en tot slot BESIX en de ondernemingen LOUIS DE WAELE voor de bouw. De drukkerijsector (drukkerij E.GUYOT) en het vervoer (TAXIS AUTOLUX) zijn eveneens relatief goed verankerd te Molenbeek. De achteruitgang in de sector van de fabrieksnijverheid en de handel kon worden tegengehouden door een belangrijke toename in de sectoren van het openbaar bestuur, de financiële activiteiten (spectaculair gestegen in 95 door de komst van de zetel van de KREDIETBANK), de collectieve dienstverlening en de dienstverlening aan ondernemingen. Bovendien kon men een perfecte sectorale overeenkomst vaststellen tussen de evolutie van het aantal ondernemingen en de evolutie van de werkgelegenheid. Hierbij dient echter te worden opgemerkt dat ofschoon er in de dienstverlening aan ondernemingen een belangrijke stijging van het aantal vestigingen (+31%) werd opgetekend, de vooruitgang van de tewerkstelling eerder bescheiden is (+17%). Omgekeerd vertoonden de financiële activiteiten een sterke stijging van de tewerkstelling (+120%), ondanks een lichte daling van het aantal vestigingen (+12%). De verklaring van dit verschijnsel is eenvoudig: de vestiging van de zetel van de KBC langs het kanaal op het grondgebied van Molenbeek.

46

St-Gillis 1.469 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -50 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Openbare besturen Onderwijs

Vestigingen 427 314 161 149 149 95 84 47 29 23 22

In % 28,1 20,7 10,6 9,8 9,8 6,3 5,5 3,1 1,9 1,5 1,5

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 358 331 173 155 111 105 62 52 44 33 27

In % 24,4 22,5 11,8 10,6 7,6 7,2 4,2 3,5 3,0 2,3 1,8

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -69 +17 +24 -6 +16 -44 -22 +5 +15 +11 +4

-16,2 +5,4 +16,1 -4,0 +16,8 -29,5 -26,2 +10,6 +51,7 +50,0 +17,4

Hoewel de evolutie van het aantal vestigingen in Sint-Gillis globaal gezien ongunstig is geëvolueerd lijkt, de achteruitgang van begin jaren 90 nu voorbij te zijn. Net als in Molenbeek is het aantal vestigingen te Sint-Gillis er tijdens het laatste referentiejaar met 23 eenheden op vooruit gegaan (+16%). Globaal genomen werd er over heel de periode in vijf sectoren aanzienlijke vooruitgang geboekt. De collectieve dienstverlening is met 24 eenheden (+16%) gestegen, de dienstverlening aan ondernemingen met 17 eenheden (+5,4%), de gezondheidssector en het maatschappelijk werk met 16 eenheden (+17%), de sector van het vervoer en verkeer met 15 eenheden (+52%) het onderwijs met 11 eenheden (+50%). In feite heeft de absolute achteruitgang van het aantal vestigingen te Sint-Gillis tussen 1992 en 1997 bijna uitsluitend te maken met de bijzonder negatieve evolutie van de handel (-69 eenheden of -16%), de fabrieksnijverheid (-44 eenheden of -29,5%) en de bouw (-22 eenheden zijnde -26%).

23.266 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +752 30 juni 1992 Openbare besturen Handel Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Financiële activiteiten Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Bouw Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 4.803 3.530 3.263 2.377 1.893 1.726 1.559 1.097 840 737 652

In % 21,3 15,7 14,5 10,6 8,4 7,7 6,9 4,9 3,7 3,3 2,9

30 juni 1997 Vervoer en verkeer Openbare besturen Handel Dienstverlening aan ondernemingen Gezondheidszorg en maatsch. werk Financiële activiteiten Onderwijs Bouw Fabrieksnijverheid Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 4.722 4.136 2.646 2.078 1.823 1.720 1.409 1.346 1.330 1.201 785

In % 20,3 17,8 11,4 8,9 7,8 7,4 6,1 5,8 5,7 5,2 3,4

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +1.459 -667 -884 +185 +726 -6 -150 +609 -1.047 +361 +133

+44,7 -13,9 -25,0 +9,7 +66,1 -0,4 -9,6 +82,6 -44,1 +43,0 +20,4

47

St-Gillis Collectieve dienstverlening 3,4%

Fabrieksnijverheid

Gezondsheidszorg en

Andere


0,3%

7,8%

5,7% Bouw 5,8%

Onderwijs

Handel 11,4%

6,1%


Openbare besturen

5,2%

17,8% Dienstverlening aan ondernemingen 8,9%



Het overwicht van de sector vervoer en verkeer in Sint-Gillis kan gedeeltelijk worden verklaard doordat de NMBS, met hoofdzetel in deze gemeente, in 1993 in de statistieken van de RSZ werd opgenomen. De aanwezigheid van NMBS-Cargo en van De Post drijft eveneens het aantal werknemers in deze categorie op, die in totaal goed is voor 20,3% van de arbeid in loondienst in Sint-Gillis. Bij de grote werkgevers vinden we de federale of de gewestelijke overheden (Rijksdienst voor de Pensioenen, Nationaal werk voor Kinderwelzijn, Kind en Gezin, Vlaamse Landmaatschappij...). De andere sectoren die werk genereren zijn de handel -59,3% van de werknemers in loondienst situeert zich in de groothandel en 35,1% in de kleinhandel (BRICO Belgium, SIEMENS NIXDORF INFORMATION SYSTEMS) -, de dienstverlening aan ondernemingen (AXA BELGIUM, HAMBURG-MANHEIMER en tot slot het maatschappelijk werk (7,8% van de totale loontrekkers van Sint-Gillis). In Sint-Gillis is de arbeid in loondienst slechts lichtjes gestegen (+3,3%). Deze situatie spruit enerzijds voort uit een belangrijke toename van de tewerkstelling in bepaalde sectoren (vervoer en verkeer, gezondheidszorg en maatschappelijk werk, de bouw, hotels en restaurants, dienstverlening aan ondernemingen) en anderzijds uit de uitgesproken teruggang van de tewerkstelling in de fabrieksnijverheid, de handel en het openbaar bestuur. Overigens kan een sterke discrepantie tussen de evolutie van het aantal vestigingen en de tewerkstelling te SintGillis worden waargenomen. Zo is de sector met de sterkste groei qua tewerkstelling (de bouw +83%) ook de sector waar het aantal vestigingen het sterkst is gedaald (-27%).

48

St-Joost-ten-Node 727 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -84 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Financiële activiteiten Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Openbare besturen Bouw Onderwijs

Vestigingen 173 150 121 86 50 48 48 35 31 26 23

In % 21,3 18,5 14,9 10,6 6,2 5,9 5,9 4,3 3,8 3,2 2,8

30 juni 1997 Collectieve dienstverlening Dienstverlening aan ondernemingen Handel Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Openbare besturen Bouw Onderwijs

Vestigingen 134 133 127 67 57 38 38 33 31 26 26

In % 18,4 18,3 17,5 9,2 7,8 5,2 5,2 4,5 4,3 3,6 3,6

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +13 -17 -46 -19 +7 -10 +3 -15 0 0 +3

+10,7 -11,3 -26,6 -22,1 +14,0 -20,8 +8,6 -31,3 0,0 0,0 +13,0

Net zoals de andere gemeenten maakt Sint-Joost sedert het begin van de jaren 90 een continue verslechtering van haar economisch weefsel door. Het jaar 1997 vertoont echter een uitgesproken afwijking van dit proces: het aantal actieve vestigingen is met 15 eenheden gestegen. De achteruitgang is evenwel duidelijk aanwezig. Zo gingen de sectoren handel, horeca, dienstverlening aan ondernemingen en financiële activiteiten achteruit. Er kan worden opgemerkt dat, met uitzondering van de handel en in mindere mate de financiële activiteiten, de evolutie van deze sectoren te Sint-Joost tegengesteld is aan de evolutie van dezelfde sectoren op gewestelijk vlak, waar ze eerder een sterke stijging doormaken. De uiterst gunstige evolutie van de collectieve dienstverlening maakt dat deze sector te Sint-Joost de eerste plaats bekleedt. Sint-Joost is de enige gemeente waar de handel en de dienstverlening aan ondernemingen niet de eerste plaats innemen.

11.718 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -2.057 30 juni 1992 Financiële activiteiten Openbare besturen Handel Dienstverlening aan ondernemingen Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer Fabrieksnijverheid Bouw

Loontrekkenden 3.375 2.212 1.987 1.901 1.071 757 716 592 570 375 177

In % 24,5 16,1 14,4 13,8 7,8 5,5 5,2 4,3 4,1 2,7 1,3

30 juni 1997 Openbare besturen Handel Financiële activiteiten Dienstverlening aan ondernemingen Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Fabrieksnijverheid Bouw

Loontrekkenden 2.293 2.034 1.973 954 923 847 840 750 646 280 137

In % 19,6 17,4 16,8 8,1 7,9 7,2 7,2 6,4 5,5 2,4 1,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +81 +47 -1.402 -947 -148 +255 +270 -7 -70 -95 -40

+3,7 +2,4 -41,5 -49,8 -13,8 +43,1 +47,4 -0,9 -9,8 -25,3 -23,6

49

St-Joost-ten-Node Collectieve dienstverlening 7,2% Gezondsheidszorg en

Andere


3,9%

6,4%

Handel 17,4%

Onderwijs


5,5%

7,9%

Vervoer en verkeer Openbare besturen

7,2%

19,6% Dienstverlening aan ondernemingen


8,1%

Proportioneel gezien beschikt Sint-Joost over het grootste aantal werknemers in openbare dienst van het Gewest (in het openbaar bestuur werd 19,6% van de werknemers in loondienst geteld tegenover gemiddeld 16,5% voor het Hoofdstedelijk Gewest). Een tweede activiteit die in de gemeente tewerkstelling creëert is de handel, en dan voornamelijk de groothandel (82,1% van de tewerkstelling in de handel concentreert zich in de groothandel). Als voorbeeld noemen we de Belgische dochteronderneming van de vestiging OLIVETTI op het grondgebied van Sint-Joost. En verder is in Sint-Joost ook de sector van de financiële activiteiten en de verzekeringen bijzonder goed ontwikkeld (Bank Nagelmackers, PARIBAS BANK, BANK CARD COMPANY, de Diners’ club Benelux, P&V verzekeringen, OMOB,...) Tussen 1992 en 1997 nam het aantal loontrekkers in Sint-Joost sterk af. Twee sectoren werden hierdoor extra getroffen: de financiële activiteiten en de dienstverlening aan ondernemingen. De uitgesproken achteruitgang werd enigszins - maar niet voldoende - gecompenseerd door de lichte vooruitgang van de tewerkstelling in de sectoren ‘vervoer en verkeer’ en ‘collectieve dienstverlening’. Overigens doet zich een zekere discrepantie per sector voor tussen de evolutie van de tewerkstelling en die van de productie-eenheden. Dit geldt met name voor ‘de handel’, waar de personeelsbezetting lichtjes steeg (+2,4%), terwijl het aantal vestigingen met meer dan 25% daalde. Daartegenover staat dat de sectoren gezondheidszorg en onderwijs hun personeelsaantallen licht zagen afnemen (met respectievelijk -1% en -10%), niettegenstaande een stevige groei van het aantal vestigingen (met respectievelijk +14% en +13%).

50

Schaarbeek 2.460 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: +6 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Bouw Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Onderwijs Openbare besturen

Vestigingen 726 532 250 219 202 151 141 70 57 50 18

In % 29,6 21,7 10,2 8,9 8,2 6,5 5,8 2,9 2,3 2,0 0,7

30 juni 1997 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Onderwijs Financiële activiteiten Openbare besturen

Vestigingen 640 549 314 191 171 168 167 87 68 54 27

In % 26,0 22,3 12,8 7,8 7,0 6,8 6,8 3,5 2,8 2,2 1,1

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -86 +17 +64 -28 +20 -34 +26 +17 +18 -3 +9

-11,9 +3,2 +25,6 -12,8 +13,3 -16,8 +18,4 +24,3 +36,0 -5,3 +50,0

Samen met Sint-Lambrechts-Woluwe, Watermaal-Bosvoorde en Ganshoren is Schaarbeek een van de vier Brusselse gemeenten, die tussen 1992 en 1997 een groei van het aantal vestigingen op haar grondgebied heeft meegemaakt. Toch was deze evolutie onregelmatig: continue achteruitgang van 1992 tot 1995 (-67 eenheden), spectaculaire stijging in 1996 (+104 eenheden), sterke inkrimping in 1997 (-31 eenheden). Tussen 1992 en 1997 werden er in zes sectoren gunstige resultaten opgetekend. Het gaat hier om de collectieve diensten, de Horeca, de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk, het onderwijs, het vervoer en verkeer en, in mindere mate de dienstverlening aan bedrijven. Wat de sectoren op de terugweg betreft, gaat het hier om sectoren die ook op het gewestniveau als crisissectoren worden beschouwd. Er dient te worden aangestipt dat de achteruitgang van het aantal vestigingen die in 1997 werd opgetekend, exclusief toe te schrijven is aan een ongunstige evolutie van de activiteiten in verband met de handel (-52 eenheden in een jaar).

34.715 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -5.754 30 juni 1992 Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Handel Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Bouw Openbare besturen Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Financiële activiteiten Hotels en restaurants

Loontrekkenden 9.560 6.036 4.996 4.455 3.654 3.135 2.905 2.299 1.914 600 441

In % 23,6 14,9 12,4 11,0 9,0 7,8 7,2 5,7 4,7 1,5 1,1

30 juni 1997 Vervoer en verkeer Collectieve dienstverlening Dienstverlening aan ondernemingen Handel Onderwijs Openbare besturen Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Fabrieksnijverheid Hotels en restaurants Financiële activiteiten

Loontrekkenden 6.321 6.296 4.483 4.136 3.337 3.190 2.306 2.085 1.668 466 386

In % 18,2 18,1 12,9 11,9 9,6 9,2 6,6 6,0 4,8 1,3 1,1

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -3.239 +260 +28 -860 -317 +285 +392 -1.050 -631 +25 -214

-33,9 +4,3 +0,6 -17,2 -8,7 +9,8 +20,5 -33,5 -27,5 +5,7 -35,7

51

Schaarbeek Fabrieksnijverheid 4,8% Collectieve dienstverlening 18,1%

Andere

Bouw

2,6%

6,0%

Handel 11,9%


Onderwijs

Vervoer en verkeer

9,6%

18,2%



In vergelijking met het gewestelijk gemiddelde zijn in Schaarbeek twee sectoren sterk vertegenwoordigd: enerzijds vervoer en verkeer (18,2% van de tewerkstelling in loondienst voor slechts 7,4% in het Gewest) en anderzijds de collectieve diensten (18,1% voor 5,4% op het regionaal vlak). Het belang van de categorie vervoer en verkeer is gedeeltelijk verbonden met een verandering van de plaats waar Belgacom, waarvan de maatschappelijke zetel toch in Schaarbeek blijft, gevestigd is. Wat de collectieve dienstverlening betreft, vormen de culturele en de recreatie-activiteiten de voornaamste werkverschaffers in de gemeente (RTBF, VRT, het agentschap BELGA, CANAL+ België, RADIO PUBLIC). Bij de openbare diensten rekenen we ook de dienstverlening van de LIBERALE MUTUALITEIT VAN BRABANT, SOCIALE WERKEN VAN DE VRIJE MUTUALITEIT. Behalve in de bouw (6% tewerkstelling tegen 3,3% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest - met bijvoorbeeld de onderneming BLATON) vertoont de tewerkstelling in de industriële sector in Schaarbeek zwakten. Merk ook op dat er in verhouding tot het gewestelijk gemiddelde de financiële sector sterk ondervertegenwoordigd is. Schaarbeek is één van de zeldzame Brusselse gemeenten die tussen 1992 en 1997 een vooruitgang van het aantal vestigingen op haar grondgebied heeft gekend. Het is echter ook de gemeente waar de tewerkstelling in loondienst het sterkst is teruggelopen. In slechts 3 sectoren werd er een duidelijke stijging van de tewerkstelling in loondienst opgetekend: de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk, de openbare dienst en de collectieve dienstverlening. De sectoren, die een uitgesproken teruggang van hun personeelsbezetting hebben gekend, zijn het vervoer en verkeer, de bouw, de handel, de fabrieksnijverheid en de financiële activiteiten. Het globale onevenwicht tussen de evolutie van de tewerkstelling en dat van het aantal vestigingen vindt zijn oorsprong in een belangrijke achteruitgang van de personeelsbezetting in de sector van het vervoer en verkeer.

52

Ukkel 2.610 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -110 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Bouw Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 744 695 209 194 178 159 155 59 58 49 18

In % 27,4 25,6 7,7 7,1 6,5 5,9 5,7 2,2 2,1 1,8 0,7

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Bouw Financiële activiteiten Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 738 629 203 188 184 133 122 71 62 60 18

In % 28,3 24,1 7,8 7,2 7,1 5,1 4,7 2,7 2,4 2,3 0,7

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -6 -66 -6 -6 +6 -22 -37 +12 +4 +11 0

-0,8 -9,5 -2,9 -3,1 +3,4 -14,2 -23,3 +20,3 +6,9 +22,5 0,0

De achteruitgang van het aantal vestigingen te Ukkel tussen 1992 en 1997 is in de eerste plaats toe te schrijven aan de futloosheid van het economisch weefsel van Ukkel. Met uitzondering van het vervoer en verkeer (+22%), de Horeca (+3%) vertonen de groeisectoren op gewestelijk vlak te Ukkel veel minder gunstige resultaten. De sectoren van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk en de van de collectieve dienstverlening hebben een achteruitgang van 3% meegemaakt, terwijl de dienstverlening aan ondernemingen er met 1% op achteruit ging. Dit in tegenstelling met de respectievelijke verhogingen op gewestelijk vlak van 5%, 9% en 1%. De handelsactiviteiten (-10%), de fabrieksnijverheid (-14%) en de bouw (+23%) te Ukkel hebben op gewestelijk vlak dezelfde ongunstige evolutie gekend. De sector van de financiële activiteiten is er daarentegen sterk op vooruit gegaan (+20%).

24.141 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -2.093 30 juni 1992 Handel Fabrieksnijverheid Dienstverlening aan ondernemingen Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Openbare besturen Bouw Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Financiële activiteiten Vervoer en verkeer

Loontrekkenden 5.242 4.912 3.785 3.408 3.037 1.293 1.208 1.006 932 566 523

In % 20,0 18,7 14,4 13,0 11,6 4,9 4,6 3,8 3,6 2,2 2,0

30 juni 1997 Gezondheidszorg en maatsch. werk Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Onderwijs Openbare besturen Hotels en restaurants Collectieve dienstverlening Bouw Financiële activiteiten Vervoer en verkeer

Loontrekkenden 4.164 3.985 3.830 3.250 2.894 1.820 955 880 866 632 573

In % 17,3 16,5 15,9 13,5 12,0 7,5 4,0 3,6 3,6 2,6 2,4

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +756 -1.257 +45 -1.662 -143 +527 +23 -126 -342 +66 +50

+22,2 -28,3 +1,2 -33,8 -4,7 +40,8 +2,5 -12,5 -28,3 +11,7 +9,6

53

Ukkel

Collectieve dienstverlening 3,6%

Andere 6,2%

Fabrieksnijverheid 13,5%

Gezondsheidszorg en

Bouw


3,6%

17,2%

Handel 16,5%

Onderwijs 12,0%




De eerste belangrijke sector te Ukkel wat het aantal loontrekkenden betreft, is de gezondheidssector en de sector van het maatschappelijk werk met een concentratie van 17,2% tegen slechts 8,1% in het Gewest (veroorzaakt door de aanwezigheid van de verschillende ziekenhuizen op het grondgebied van Ukkel, te weten het SintElisabethziekenhuis, de Clinique des Deux-Alices, de Clinique Edith Cavell, de Clinique Fond’Roy, de Clinique La Ramée). Op de tweede plaats komt de groot- en kleinhandel (16,5% van de gemeentelijke tewerkstelling) en op de derde plaats de dienstverlening aan de ondernemingen (15,9%). Bovendien is de sector van de metaalnijverheid in Ukkel groter dan het gewestelijk gemiddelde (FABRICOM, SCHNEIDER, SICLI,…). De onderwijssector heeft ook een positieve impact in termen van tewerkstelling in loondienst voor Ukkel (Instituut DECROLY; Europese School,....). Tussen 1992 en 1997 is het aantal loontrekkenden te Ukkel met 8% gedaald. Twee sectoren liggen aan de basis van deze teruggang: de fabrieksnijverheid en de handel. Tegelijkertijd hebben drie andere sectoren hun personeel zien inkrimpen, zij het dan in mindere mate. Het gaat om de bouw, het onderwijs en de collectieve diensten. Twee sectoren hebben daarentegen een groei gekend van het aantal werknemers in loondienst: de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk alsook het openbaar bestuur. Overigens valt er een lichte sectorale discrepantie war te nemen tussen de evolutie van de tewerkstelling en het aantal vestigingen. Dit is het geval in de sector van het openbaar bestuur en de gezondheidszorg waar de middelmatige evolutie van het aantal vestigingen, een belangrijke groei van het aantal banen in deze sectoren niet verhindert. Omgekeerd ging de groei van het aantal vestigingen in het onderwijs niet gepaard met een gunstige tewerkstellingsevolutie.

54

Watermaal-Bosvoorde 624 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: +2 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Financiële activiteiten Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 162 132 58 50 42 38 38 32 19 16 11

In % 26,1 21,2 9,3 8,0 6,8 6,1 6,1 5,1 3,1 2,6 2,2

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Bouw Gezondheidszorg en maatsch. werk Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 173 115 59 57 41 40 38 36 20 13 5

In % 27,7 18,4 9,5 9,1 6,6 6,4 6,1 5,8 3,2 2,1 0,9

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +11 -17 +1 +7 -1 +8 0 -2 +1 -3 -6

+6,8 -12,9 +1,7 +14,0 -2,4 +25,0 0,0 -5,3 +5,3 -18,8 -54,6

Van 1992 tot 1994 is het aantal vestigingen in Watermaal-Bosvoorde gestegen (+16 eenheden). In 1995 is dit aantal gestagneerd en nadien is het gedaald (-14 eenheden). Men moet echter vaststellen dat het economisch weefsel van deze gemeente over heel de periode stabiel is gebleven. Deze stabiliteit is het gevolg van de vooruitgang van het aantal vestigingen dat actief is in de sector van de dienstverlening aan ondernemingen (+7%), de financiële activiteiten (+25%) en de horeca (+14%). Deze vooruitgang heeft de algemene achteruitgang van de handelsactiviteiten (-13%) gecompenseerd. Merk op dat de algemene achteruitgang van de dienstverlening aan ondernemingen (-11 ondernemingen tussen 1995 en 1997) hoofdzakelijk te wijten is aan een inkrimping van de dienstverlening aan ondernemingen (-11 eenheden tussen 1995 en 1997). Net zoals te Ukkel hebben bepaalde sectoren die op het gewestelijk niveau groeiden, slechts matige resultaten geboekt. Dit is het geval in de sector van het vervoer en verkeer en in de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk.

9.232 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -1.060 30 juni 1992 Financiële activiteiten Handel Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Bouw Hotels en restaurants Openbare besturen Collectieve dienstverlening Vervoer en verkeer

Loontrekkenden 3.213 1.490 1.380 893 848 835 736 290 264 206 87

In % 31,2 14,5 13,4 8,7 8,2 8,1 7,5 2,8 2,6 2,0 0,9

30 juni 1997 Financiële activiteiten Dienstverlening aan ondernemingen Fabrieksnijverheid Handel Onderwijs Gezondheidszorg en maatsch. werk Openbare besturen Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Bouw Collectieve dienstverlening

Loontrekkenden 3.074 975 920 907 856 789 477 423 251 247 244

In % 33,3 10,6 10,0 9,8 9,3 8,6 5,2 4,6 2,7 2,7 2,6

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) -139 -405 +27 -583 +8 -46 +213 +133 +164 -489 +38

-4,3 -29,4 +3,0 -39,1 +0,9 -5,5 +80,7 +45,9 +188,5 -66,4 +18,5

55

Watermaal-Bosvoorde

Gezondsheidszorg en

Andere

Fabrieksnijverheid


8,8%

10,0%

Handel 9,8%

8,5% Onderwijs


9,3%

4,6%

Openbare besturen 5,2% Dienstverlening aan ondernemingen 10,6%


De financiële activiteiten en het verzekeringswezen vormen het sterke punt van de gemeente WatermaalBosvoorde op het sectorale vlak (33,3% van de arbeid in loondienst van Bosvoorde bevindt zich in deze sectoren). Als grote ondernemingen in deze sector kunnen bijvoorbeeld de ROYALE BELGE, de IPPA-BANK, AMERICAN EXPRESS INTERNATIONAL Corp.,.. worden vermeld). De fabrieksnijverheid bekleedt in de gemeente een goede plaats, wat wordt verklaard door de aanwezigheid van de hoofdzetel van ondernemingen werkzaam in de mijnbouwnijverheid (CIMENTERIES C.B.R., OWENS-CORNING, GLAVERBEL). Ook te Watermaal is het aantal loontrekkenden met meer dan 10% gedaald. In drie sectoren is er een belangrijke terugloop waar te nemen: de handel, de bouw en de dienstverlening aan ondernemingen. De vooruitgang van het personeel in het openbaar bestuur, het vervoer en het verkeer alsook de sector van het hotelwezen en de restaurants vormden echter een tegengewicht voor deze achteruitgang. Evenals in verscheidene andere gemeenten stelt men een ernstige sectorale discrepantie vast tussen de evolutie van de werkgelegenheid en het aantal vestigingen te Watermaal. De sectoren waar de werkgelegenheid het sterkst is toegenomen (vervoer & verkeer enerzijds, openbaar bestuur anderzijds) zijn tevens de sectoren waar het aantal productie-eenheden het sterkst is achteruit gegaan.

56

St-Lambrechts-Woluwe 1.555 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: +141 30 juni 1992 Handel Dienstverlening aan ondernemingen Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Gezondheidszorg en maatsch. werk Fabrieksnijverheid Bouw Financiële activiteiten Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 404 399 138 110 107 59 48 39 38 23 13

In % 28,6 28,2 9,8 7,8 7,6 4,2 3,4 2,8 2,7 1,6 0,9

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Fabrieksnijverheid Onderwijs Financiële activiteiten Bouw Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 450 393 161 122 112 65 57 56 55 40 18

In % 28,9 25,3 10,4 7,9 7,2 4,2 3,7 3,6 3,6 2,6 1,2

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +51 -11 +23 +15 +2 +6 +19 +17 +7 +17 +5

+12,8 -2,7 +16,7 +14,0 +1,8 +10,2 +50,0 +43,6 +14,6 +73,9 +38,5

Sint-Lambrechts-Woluwe is de Brusselse gemeente waar het economisch weefsel de meest gunstige evolutie van het hele Gewest heeft doorgemaakt. In alle bestudeerde sectoren stijgt het aantal vestigingen (+10%). De handel vormt hierop de enige uitzondering, maar Sint-Lambrechts-Woluwe is wel de gemeente waar deze sector de meeste weerstand heeft geboden. Overigens zijn de resultaten in de groeisectoren vaak veel beter dan het gewestelijke gemiddelde. Neem bijvoorbeeld de dienstverlening aan ondernemingen (+13% tegenover +1% op gewestelijk vlak), de collectieve dienstverlening (+17% tegenover +9% voor het hele Gewest), het onderwijs (+50% tegenover +24% op gewestelijk vlak), het vervoer en verkeer (+74% tegenover 9,5% op gewestelijk vlak). In een tijdspanne van 5 jaar is Sint-Lambrechts-Woluwe door een toename van het aantal vestigingen met 141 eenheden (meer dan 28 vestingen per jaar) de op 5 na belangrijkste gemeente geworden in termen van het aantal vestigingen op haar grondgebied. In 1992 bekleedde ze slechts de 9de plaats.

26.557 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: +5.234 30 juni 1992 Gezondheidszorg en maatsch. werk Dienstverlening aan ondernemingen Handel Onderwijs Fabrieksnijverheid Collectieve dienstverlening Hotels en restaurants Openbare besturen Financiële activiteiten Vervoer en verkeer Bouw

Loontrekkenden 5.648 5.108 3.763 3.276 649 638 563 557 540 253 192

In % 26,5 24,0 17,7 15,4 3,0 3,0 2,6 2,6 2,5 1,2 0,9

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Gezondheidszorg en maatsch. werk Handel Onderwijs Collectieve dienstverlening Openbare besturen Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Hotels en restaurants Vervoer en verkeer Bouw

Loontrekkenden 7.164 5.950 3.719 3.651 1.225 1.069 1.010 994 945 379 332

In % 27,0 22,4 14,0 13,8 4,6 4,0 3,8 3,7 3,6 1,4 1,3

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +2.056 +302 -44 +375 +587 +512 +361 +454 +382 +126 +140

+40,3 +5,4 -1,2 +11,5 +92,0 +91,9 +55,6 +84,1 +67,9 +49,8 +72,9

57

St-Lambrechts-Woluwe Andere 3,1% Collectieve dienstverlening

Fabrieksnijverheid

4,6%

3,8%

Handel


14,0%

3,6%

Gezondsheidszorg en maatschappelijk werk


22,4%

3,7%

Onderwijs 13,7%

Dienstverlening aan Openbare besturen 4,0%

ondernemingen 27,0%

De sector van de dienstverlening aan ondernemingen is vooral geconcentreerd in de gemeente Sint-LambrechtsWoluwe. In verhouding tot de andere gemeenten wordt in deze gemeente het grootste aantal loontrekkenden in de bovenvermelde branche genoteerd. Men vindt er bedrijfsrevisoren zoals ERNST and YOUNG Consulting, COOPERS and LYBRAND of PRICE WATERHOUSE en grote vestigingen als TRACTEBEL, DUN AND BRADSTREET, COLGATE-PALMOLIVE RESEARCH AND DEVELOPMENT... Het aandeel van de sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk is gedeeltelijk te danken aan de aanwezigheid van het universitair ziekenhuis Sint-Lucas. 14% van de werknemers in loondienst bevinden zich in de handel (MERCEDES-BENZ Belgium, HEWLETTPACKARD Belgium, BOEHRINGER INGELHEIM,...). 13,8% van de arbeid in loondienst is voor rekening van het onderwijs. Dit is 4,9% meer dan het gewestelijke gemiddelde (door de universitaire campus UCL te Woluwe, de Europese School te Woluwe,....) Sint-Lambrechts-Woluwe is de Brusselse gemeente waar het economisch weefsel de meest gunstige evolutie van het gehele gewest heeft doorgemaakt en waar de arbeid in loondienst er het meest op vooruit is gegaan. Met uitzondering van de handel hebben alle sectoren een stijging van hun werknemers laten noteren. De sectorale overeenkomsten worden over geheel de lijn gerespecteerd. Hierbij moet echter wel worden opgemerkt dat de belangrijke toename van het aantal vestigingen in bepaalde sectoren (‘vervoer en verkeer’ en ‘onderwijs) niet altijd wordt omgezet in een even gunstige evolutie van de werkgelegenheid. Omgekeerd kregen andere sectoren te maken met een ruime stijging van hun personeelsleden terwijl de evolutie van het aantal vestigingen eerder matig was (‘horeca’ en ‘fabrieksnijverheid).

58

St-Pieters-Woluwe 1.161 vestigingen in 1997; evolutie 92-97: -13 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Bouw Fabrieksnijverheid Financiële activiteiten Onderwijs Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 323 280 116 75 66 50 46 44 36 27 16

In % 27,5 23,9 9,9 6,4 5,6 4,3 3,9 3,8 3,1 2,3 1,4

30 juni 1997 Dienstverlening aan ondernemingen Handel Collectieve dienstverlening Gezondheidszorg en maatsch. werk Hotels en restaurants Financiële activiteiten Bouw Onderwijs Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Openbare besturen

Vestigingen 338 247 126 71 63 45 44 42 39 22 15

In % 29,1 21,3 10,9 6,1 5,4 3,9 3,8 3,6 3,4 1,9 1,3

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +15 -33 +10 -4 -3 +1 -6 +6 -7 -5 -1

+4,6 -11,8 +8,6 -5,3 -4,6 +2,3 -12,0 +16,7 -15,2 -18,5 -6,3

De evolutie van het economisch weefsel van Sint-Pieters-Woluwe tussen 1992 en 1997 vertoont meerdere tegenstellingen. Het aantal vestigingen kromp van 1992 tot 1995 (-15 eenheden), steeg vervolgens sterk in 1996 (+17 eenheden), om in 1997 opnieuw te dalen (-15 eenheden). Deze evolutie behelst aan de ene kant een uitgesproken teruggang van de handelsactiviteiten, die te weinig wordt gecompenseerd door een toenemend aantal vestigingen in de sector van de dienstverlening aan ondernemingen, de collectieve dienstverlening en het onderwijs. Daarnaast hebben bepaalde sectoren die op gewestelijk vlak vooruitgingen, op lokaal vlak een ongunstige evolutie doorgemaakt. Dit is met name het geval in de sectoren ‘gezondheidszorg en maatschappelijk werk’ en ‘vervoer en verkeer’.

9.875 loontrekkenden in 1997; evolutie 92-97: -959 30 juni 1992 Dienstverlening aan ondernemingen Onderwijs Handel Openbare besturen Fabrieksnijverheid Gezondheidszorg en maatsch. werk Vervoer en verkeer Financiële activiteiten Collectieve dienstverlening Bouw Hotels en restaurants

Loontrekkenden 2.163 1.770 1.523 1.417 833 739 598 563 460 323 232

In % 20,0 16,3 14,1 13,1 7,7 6,8 5,5 5,2 4,3 3,0 2,1

30 juni 1997 Onderwijs Dienstverlening aan ondernemingen Openbare besturen Handel Gezondheidszorg en maatsch. werk Financiële activiteiten Collectieve dienstverlening Fabrieksnijverheid Vervoer en verkeer Hotels en restaurants Bouw

Loontrekkenden 2.060 1.888 1.544 1.268 601 529 505 441 321 282 233

In % 20,9 19,1 15,6 12,8 6,1 5,4 5,1 4,5 3,3 2,9 2,4

Evolutie Evolutie (A.W.) (%) +290 -275 +127 -255 -138 -34 +45 -392 -277 +50 -90

+16,4 -12,7 +9,0 -16,7 -18,7 -6,0 +9,8 -47,1 -46,3 +21,6 -27,9

59

St-Pieters-Woluwe

Collectieve dienstverlening 5,1% Gezondsheidszorg en

Andere

Fabrieksnijverheid

7,3%

4,5%


Handel 12,8%

Vervoer en verkeer 3,3% Financiële activiteiten

6,1%

5,4%

Onderwijs 20,9%

Dienstverlening aan Openbare besturen 15,6%

ondernemingen 19,1%

De sector die in Sint-Pieters-Woluwe de meeste tewerkstelling genereert is het onderwijs (20,9% tegenover 8,9% op gewestelijk niveau). Deze sector wordt op de voet gevolgd door de sector dienstverlening aan ondernemingen, die goed is voor 19,1% van de gemeentelijke tewerkstelling (MONSANTO SERVICES, ASCO IMMOBILIERE...). Het openbaar bestuur vertegenwoordigt 1.544 banen. Het merendeel van deze betrekkingen wordt door het RIZIV en het Gewestelijk Agentschap voor de Netheid geleverd. De handel neemt 12,8% van de arbeid in loondienst in de gemeente voor zijn rekening. In tegenstelling tot haar buurgemeente vertoont Sint-Pieters-Woluwe een achteruitgang van het aantal loontrekkenden op haar grondgebied. Enkel de sectoren die niets met de handel te maken hebben (onderwijs, administratie en collectieve dienstverlening) en de horecasector zijn erop vooruit gegaan. Overigens doet zich een zekere sectorale discrepantie per sector voor tussen de evolutie van de tewerkstelling en het aantal vestigingen. Zo is de personeelsbezetting in ‘de dienstverlening aan ondernemingen’ en in ‘de financiële sector’ er lichtjes op achteruit gegaan, ondanks de stijging van het aantal vestigingen. Omgekeerd is de tewerkstelling in de horeca en het openbaar bestuur gestegen ondanks een vermindering van het aantal vestigingen van dit type.

60

III. ECONOMISCHE DYNAMIEK EN PLAATSELIJKE AANTREKKINGSKRACHT De analyse van het sectorale profiel van de gemeenten heeft aangetoond dat elke sector sterk contrasterende evoluties kan doormaken, variërend van gemeente tot gemeente. Uit deze situatie zou men kunnen afleiden dat er een band bestaat tussen de dynamiek van een sector en de aantrekkingskracht van een gemeente. Deze analyse van de plaatselijke aantrekkingskracht vindt plaats op het vlak van de vestigingen. Tegenover de globale sectorale evolutie in het Brussels Gewest (vermindering van het totale aantal vestigingen tussen 1992 en 1997 met 3,2%) kan men drie verschillende groepen gemeenten onderscheiden. Bepaalde gemeenten benaderen de gewestelijke tendens8. Andere gemeenten daarentegen kenden een globale teruggang die groter is dan op het gewestelijke niveau. En weer andere gemeenten wisten relatief beter - zelfs duidelijk beter - weerstand te bieden. Middelmatige evolutie Koekelberg St-Joost Elsene Oudergem Etterbeek Brussel

Tussenfase

(-14,8%) (-10,4%) (-7,5%) Evere (-5,6%) Ukkel (-5,5%) (-5,4%)

Gewestelijk gemiddelde

(-4,1%) St-Gillis (-4%) Vorst

Tussenfase

(-3,3%) Berchem (-2,9%) Jette

Gunstige evolutie Molenbeek (-1,7%) St-Pieters-Wol. (-1,1%) Anderlecht (-0,9%) (-2,7%) Schaarbeek (+0,2%) (-2,6%) Watermaal (+0,3%) Ganshoren (+1,8%) St-Lamb.-Wol. (+10%)

Deze ‘indeling’ is het gevolg van tegenstrijdige aantrekkingsbewegingen in de Brusselse gemeenten voor het geheel van de actieve vestigingen te Brussel. Naast de gemeenten die het slachtoffer waren van een achteruitgang van de traditioneel met hun economisch weefsel vervlochten activiteiten en de gemeenten die in ruime mate hebben geprofiteerd van de opkomst van nieuwe activiteiten die gevoelig zijn voor een minder dichtbevolkte en meer groene omgeving, vertoonden bepaalde gemeenten met ‘inkrimpende’ doch redelijk goed weerstand houdende activiteiten geen echte ‘booms’ in de groeisectoren. Dit geldt vooral voor de gemeenten Ukkel, Evere en Oudergem. Globaal genomen is de hiërarchie van de gemeenten weinig veranderd. Na de gemeente Brussel wordt het verschil tussen Elsene, Ukkel, Anderlecht en Schaarbeek wel kleiner. Ook de vooruitgang van Sint-LambrechtsWoluwe is zeer duidelijk.

III.1

Handelssector

Voor de handelssector (-12% tussen 1992 en 1997) is de indeling als volgt: Middelmatige evolutie Koekelberg St-Joost Etterbeek St-Gillis

Tussenfase

(-37,3%) Brussel (-26,6%) Ganshoren (-17%) Elsene (-16,2%)


Watermaal (-14,4%) Berchem (-14,3%) Schaarbeek (-13,7%) St-Pieters-Wol. Molenbeek

(-12,9%) (-11,9%) (-11,8%) Ukkel (-11,8%) (-11,3%)

Tussenfase

Gunstige evolutie Evere Anderlecht Oudergem (-9,5%) Jette Vorst St-Lamb.-Wol.

(-7,7%) (-6,7%) (-6,5%) (-6,3%) (-6,2%) (-2,7%)

In de evolutie van de handelssector in het Brussels Gewest valt een zekere homogeniteit waar te nemen. De handelsactiviteit gaat overal achteruit. De dichtbevolkte gemeenten in het centrum, waar zich traditioneel de kleinhandelaars en de ambachtslui vestigden, kenden alle een aanzienlijke achteruitgang van dit type activiteiten. De gemeenten in de tweede gordel, waar pas later winkels werden gevestigd die bovendien vooral van het type grote warenhuizen waren, wisten daarentegen beter weerstand te bieden. Bovendien wordt de het verschil tussen Elsene, Schaarbeek en Ukkel, respectievelijk de 3de , 4de en 5de aantrekkelijkste gemeente voor dit type activiteiten, steeds kleiner. 8

Een afwijking van minder dan ±10% van het gewestelijk gemiddelde wordt beschouwd als zijnde binnen het gewestelijk gemiddelde.

61

III.2


Voor de sector Dienstverlening aan ondernemingen (+1% in de periode 1992-1997) vertoont de situatie nog scherpere tegenstellingen: Middelmatige evolutie St-Joost Oudergem Elsene Koekelberg Etterbeek Brussel

(-11,3%) (-9,7%) (-7,3%) Ukkel (-7,3%) (-6,6%) (-3,2%)

Tussenfase


(-0,8%)

Tussenfase

Vorst Jette Schaarbeek

Gunstige evolutie St-Pieters-Wol. (+4,6%) St-Gillis (+5,4%) Watermaal (+6,8%) (+1,5%) Ganshoren (+7,8%) (+10,2%) (+3,1%) Evere (+12,8%) (+3,2%) St-Lamb.-Wol. Anderlecht (+21,8%) Molenbeek (+30,8%) Berchem (+43,5%)

Met uitzondering van Ukkel en Oudergem werd de vooruitgang in de sector Dienstverlening aan ondernemingen sterk gevoeld in de gemeenten van de tweede gordel. We kunnen spreken van twee belangrijke polen : één in het Westen en een andere in het Oosten van Brussel. Het gaat hier enerzijds om de gemeenten Anderlecht, Molenbeek en Sint-Agatha-Berchem (met respectievelijk: +62 eenheden, +64 eenheden, +20 eenheden) en anderzijds de gemeenten Sint-Lambrechts-Woluwe, Evere, Sint-Pieters-Woluwe (+51 eenheden, +16 eenheden,+15 eenheden). Binnen de indeling van de gemeenten die het meeste van deze activiteiten naar zich toehalen, noteert men een vooruitgang voor Anderlecht en Molenbeek.

III.3


De evolutie van de collectieve dienstverlening (+8,8% tussen 1992 en 1997) was gunstiger in de dichtstbevolkte gemeenten van het Gewest en meer bepaald in de gemeenten van de 1ste gordel. Middelmatige evolutie Tussenfase Gewestelijk gemiddelde Tussenfase Evere (-18,9%) Anderlecht (-4,2%) Brussel (+7,9%) Ukkel (-2,9%) Jette (+5,4%) St-Joost (+10,7%) Vorst (+8,3%) Berchem (-2,8%) Elsene (+6%) Koekelberg (+11,8%) St-Pieters-Wol. (+8,6%) Oudergem (-1,4%) Watermaal (+1,7%)

Gunstige evolutie Etterbeek (+14,8%) St-Gillis (+16,1%) St-Lamb.-Wol. (+16,7%) Molenbeek (+24%) Schaarbeek (+25,6%) Ganshoren (+43,8%)

Deze gunstige evolutie in de gemeenten van de 1ste gordel heeft een weerslag op de activiteiten die door de ‘collectieve dienstverlening’ worden verzorgd, meer bepaald de diverse activiteiten binnen het verenigingsleven en de activiteiten van recreatieve, culturele en sportieve aard. Het is namelijk in die gemeenten dat het verenigingsleven het meest intens is en waar de sociale noden van de sterk kwetsbare lokale bevolking het grootst waren.

62

III.4

Hotelwezen en restaurants

De evolutie van de activiteiten in het hotelwezen en de restaurants (+3% tussen 1992 en 1997) vertoont een sterke tweedeling. Middelmatige evolutie Tussenfase Gewestelijk gemiddelde St-Joost (-22,1%) Koekelberg (-15,8%) St-Pieters-Wol. (-4,5%) (+1,8%) St-Gillis (-3,7%) St-Lamb.-Wol. Ukkel (+3,4%) (+2,1%) Elsene (-0,3%) Brussel Jette (0%) Vorst (0%) Berchem (0%)

Tussenfase

Gunstige evolutie Anderlecht (+7,1%) Etterbeek (+10,6%) Molenbeek (+12,7%) Evere (+13,9%) Watermaal (+14%) Schaarbeek (+18,4%) Ganshoren (+21,7%) Oudergem (+21,7%)

Terwijl deze sector in Sint-Joost sterk is achteruitgegaan (-19 eenheden), vertoonde hij in andere gemeenten zoals Schaarbeek een belangrijke vooruitgang (+26 eenheden). Een welomschreven ruimtelijke afbakening van de evolutie in deze sector is evenwel onmogelijk. De indeling van de gemeenten heeft geen grondige wijziging ondergaan. Wél moet worden opgemerkt dat Schaarbeek nu de 4de belangrijkste Brusselse gemeente voor deze activiteiten.

III.5

Fabrieksnijverheid

De evolutie in de fabrieksnijverheid (-19,8% tussen 1992 en 1997) gaat in de eerste plaats samen met het belang van deze sector in bepaalde gemeenten. Middelmatige evolutie Elsene St-Gillis Etterbeek Oudergem

Tussenfase

(-30,3%) (-29,5%) Ganshoren (-26,1%) Molenbeek (-26,1%)

Gewestelijk gemiddelde Tussenfase Brussel (-21,9%) Vorst (-21,5%) (-15,2%) (-20,8%) St-Pieters-Wol. (-24,3%) St-Joost (-19,2%) Ukkel (-14,2%) (-22,6%) Evere Anderlecht (-18,6%) Koekelberg (-17,8%)

Gunstige evolutie Schaarbeek Jette Berchem Watermaal St-Lamb.-Wol.

(-12,8%) (-12,4%) (-11,9%) (-2,4%) (+10,2%)

Zo ziet men dat de evolutie van de fabrieksnijverheid te Brussel, Anderlecht, Molenbeek en Vorst goed is voor een achteruitgang in het Brussels Gewest van deze sector van 50%. Indien we bovendien de sterke inkrimping van de activiteiten te Elsene, Sint-Gillis en Etterbeek in aanmerking nemen, zien we dat meer dan drievierde van de achteruitgang in deze sector zich in deze zeven gemeenten concentreert. De verschillende recessies en met name hun omvang, hadden hun weerslag op de indeling van de gemeenten. Zo wordt Elsene als gevolg van de duidelijke achteruitgang van deze activiteiten op haar grondgebied, uit het koptrio van de meest ‘industriële’ gemeenten verstoten en bevindt zij zich nu in 5de positie achter Schaarbeek en Molenbeek.

63

III.6

Sector van de gezondheidszorg en maatschappelijk werk

De sector van de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk (+5,1% tussen 1992 en 1997) kende een ruimtelijke evolutie die grotendeels gelijk is aan de evolutie van de collectieve dienstverlening. Middelmatige evolutie Tussenfase Berchem (-20,5%) Evere (-20%) Oudergem (-12,2%) Jette (-11,5%) (+3,2%) Vorst (-6,1%) Ganshoren St-Pieters-Wol. (-5,3%) Watermaal (-5,3%) Elsene (-4,9%) Ukkel (-3,1%)


Tussenfase

Anderlecht

Gunstige evolutie

Brussel Schaarbeek St-Joost (+8,3%) St-Lamb.-Wol. Molenbeek St-Gillis Etterbeek Koekelberg

(+11,2%) (+13,3%) (+14%) (+14%) (+14,1%) (+16,8%) (+25,7%) (+35,3%)

Deze parallelle evolutie van deze twee sectoren is niet echt een verrassing. In de dichtbevolkte gemeenten van de eerste gordel wonen talrijke personen die met een grote sociale nood kampen. Dit verklaart ten dele de ontwikkeling van deze activiteiten in deze gemeenten. Bovendien bevindt het merendeel van de openbare ziekenhuizen zich op hun grondgebied. In het geval van Anderlecht en Sint-Lambrechts-Woluwe verklaart de aanwezigheid van de universitaire ziekenhuizen de gunstige evolutie van deze activiteiten. Uit de indeling per gemeente blijkt een versterking van de positie van de gemeenten die ten koste van de andere sectoren voorrang geven aan meer ziekenhuisinfrastructuur en sociale hulpverlening op hun grondgebied. Binnen deze groep tekenen zich evenwel minder gunstige evoluties af. Zo zijn de gemeenten Elsene en Ukkel licht gedaald in de rangschikking. Daardoor is het verschil tussen deze gemeenten en hun opvolgers (Schaarbeek, Etterbeek, Sint-Lambrechts-Woluwe) iets verminderd.

III.7

Bouwsector

Zoals andere sectoren te Brussel heeft ook de bouwsector (-12,7% tussen 1992 en 1997) een evolutie vol tegenstellingen meegemaakt. Middelmatige evolutie Tussenfase Gewestelijk gemiddelde Tussenfase Koekelberg (-35,7%) St-Gillis (-26,2%) Berchem (-26%) Brussel (-19,9%) Jette (-13,2%) Oudergem (-3,6%) Ukkel (-23,3%) Schaarbeek (-16,8%) St-Pieters-Wol. (-12%) Elsene (-0,8%) Molenbeek (-21,8%) Evere (-21,6%) Etterbeek (-20,4%)

Gunstige evolutie Anderlecht St-Joost Watermaal Vorst St-Lamb.-Wol. Ganshoren

(0%) (0%) (0%) (+10,2%) (+14,6%) (+20%)

Slechts twee gemeenten halen het gewestelijk gemiddelde. Andere gemeenten vertoonden daarentegen een spectaculaire achteruitgang. Dit geldt met name voor Ukkel (-37 eenheden) en Evere (-11 eenheden). Hun positie in de gewestelijke indeling werd beïnvloed door deze slechte resultaten. De sectorale indeling per gemeente werd door deze uitgesproken achteruitgang beïnvloed. Dit geldt voor Ukkel, Sint-Gillis, Molenbeek, Schaarbeek, St-Agatha-Berchem, Koekelberg en Evere. De groei van deze activiteiten te Vorst en Sint-Lambrechts-Woluwe daarentegen verklaart de gunstigere indeling van deze twee gemeenten, die respectievelijk van de 8ste naar de 6de plaats en van de 15de naar de 11de plaats in de gewestelijke rangschikking opschuiven. Nog andere gemeenten, zoals Elsene, Anderlecht, Sint-Joost en Watermaal gaan lichtjes vooruit in de gewestelijke indeling. Niet omdat de activiteiten op hun grondgebied een groei vertoonden, maar wegens een uitgesproken achteruitgang in andere gemeenten.

64

III.8

Sector vervoer en verkeer

De evolutie in de sector van het vervoer en het verkeer (+9,5% tussen 1992 en 1997) toont het belang van de grote wegenknooppunten tussen Brussel en diens economische achterland. Middelmatige evolutie Tussenfase Gewestelijk gemiddelde Tussenfase Vorst (-22,2%) Watermaal (-18,7%) Oudergem (+10,7%) St-Pieters-Wol. (-18,5%) (+5,9%) St-Joost (+8,6%) Elsene (+10,7%) Molenbeek (-15,4%) Ganshoren Etterbeek (+11,6%) Evere (-9,4%) Koekelberg (-5,9%) Brussel (+3,1%)

Gunstige evolutie Jette (+18,5%) Ukkel (+22,5%) Schaarbeek (+24,3%) Berchem (+26,7%) St-Gillis (+51,7%) Anderlecht (+55,2%) St-Lamb.-Wol. (+73,9%)

De gemeenten die zich bij de voornaamste toegangswegen bevinden, zagen hun activiteiten het meest toenemen (Sint-Lambrechts-Woluwe met de snelweg naar Luik, Oudergem met de snelweg naar Namen, Ukkel met de snelweg Bergen-Parijs, Anderlecht met de snelweg naar Antwerpen). Bovendien verklaart de intrinsieke evolutie van de economische activiteit op het grondgebied van bepaalde Brusselse gemeenten (voornamelijk SintLambrechts-Woluwe en Anderlecht) tevens de vooruitgang van deze sector. De indeling per gemeente bewijst duidelijk deze evolutie. Daar waar ze zich tot nu toe respectievelijk op de 5de en de 15de plaats bevonden, staan Anderlecht en Sint-Lambrechts-Woluwe nu op de 2de en de 9de plaats van de gemeenten binnen het Brussels Gewest waarin deze activiteit het meest bloeiende is. In deze twee gevallen geschiedt een dergelijke gunstige evolutie ten koste van de ontwikkeling van deze activiteiten in de aangrenzende gemeenten. Molenbeek en Vorst enerzijds en Evere en Sint-Lambrechts-Woluwe anderzijds zijn in de rangschikking aanzienlijk gedaald. Van deze 4 gemeenten is de daling van de eerste twee het meest uitgesproken.

III.9

Sector van de financiële activiteiten

De evolutie in de sector van de ‘financiële activiteiten’ (-2,1% tussen 1992 en 1997) wijst op een sterk ruimtegebonden hiërarchie Middelmatige evolutie St-Joost Etterbeek Vorst Brussel Elsene

Tussenfase

(-31,2%) (-27,1%) (-15,6%) Schaarbeek (-11,2%) (-9,9%)


(-5,3%)

Tussenfase St-Pieters-Wol. Oudergem Anderlecht St-Gillis Molenbeek

(+2,3%) (+4,6%) (+9,5%) (+10,6%) (+12%)

Gunstige evolutie Ukkel (+20,3%) Koekelberg (+22,2%) Berchem (+25%) Watermaal (+25%) Jette (+31,2%) Ganshoren (+36,4%) St-Lamb.-Wol. (+43,6%) Evere (+57,1%)

Het zijn inderdaad de gemeenten van het stadscentrum (met uitzondering van Sint-Gillis) die een sterke achteruitgang van deze activiteiten lieten noteren, terwijl de andere Brusselse gemeenten (met uitzondering van Vorst) het aantal vestigingen zagen toenemen. Dit contrast kan worden verklaard door de massale aanwezigheid in de centraal gelegen gemeenten van de hoofdzetels en talrijke kleinere bank- of verzekeringsagentschappen, waarvan het aantal als gevolg van de fusies in deze sector afnam. Op het vlak van de indeling per gemeente constateert men een aanzienlijke teruggang van Sint-Joost en Etterbeek, die op gewestelijk niveau respectievelijk van de 6de naar de 13de plaats en van de 3de naar de 10de plaats gaan. Sint-Lambrechts-Woluwe daarentegen gaat 7 plaatsen vooruit (van de 11de naar de 4de plaats). Ook Anderlecht en Evere verbeteren hun gewestelijke positie en gaan 3 plaatsen vooruit.

65

III.10 Onderwijssector Tussen 1992 en 1997 heeft de onderwijssector een belangrijke vooruitgang geboekt (+23,9%). Middelmatige evolutie Evere Watermaal Ukkel Oudergem St-Joost

(-5,6%) (+5,3%) (+6,9%) (+7,4%) (+13%)

Tussenfase Gewestelijk gemiddelde Tussenfase St-Pieters-Wol. (+16,7%) Molenbeek (+17,1%) Elsene (+18,6%) Vorst (+25,8%) Koekelberg (+26,7%) Brussel (+19,9%) Jette (+20%) Ganshoren (+21%)

Gunstige evolutie Schaarbeek (+36%) Anderlecht (+39,5%) Berchem (+40%) Etterbeek (+48,7%) St-Gillis (+50%) St-Lamb.-Wol. (+50%)

De vooruitgang in deze sector kan ruimtelijk niet goed worden afgebakend. Men zal nochtans opmerken dat de welgestelde gemeenten in het zuidoosten van Brussel nogal matige resultaten hebben geboekt in vergelijking met het gewestelijke gemiddelde. Op het vlak van onderwijs kan met betrekking tot de positie van Schaarbeek echter wel een positieve evolutie waargenomen worden. De stad van de ezels staat wat betreft het aantal actieve vestigingen op het vlak van onderwijs op de derde plaats in de rangschikking van de Brusselse gemeenten.

III.11 Openbare besturen Dezelfde vaststelling geldt voor de activiteiten van de openbare besturen (+7,3% in 1992-97). Middelmatige evolutie Watermaal Ganshoren Koekelberg St-Pieters-Wol.

(-54,5%) (-50%) (-50%) (-6,3%)

Tussenfase Ukkel Oudergem St-Joost Brussel Elsene


(0%) (0%) (0%) Berchem (+2,2%) (+2,9%)

Tussenfase

Etterbeek (+9,1%) St-Gillis Evere

Gunstige evolutie Anderlecht (+23,8%) Jette (+33,3%) (+16,7%) St-Lamb.-Wol. (+38,5%) (+17,4%) Molenbeek (+42,9%) (+17,7%) Schaarbeek (+50%) Vorst (+53,9%)

Zoals dit ook het geval was voor de onderwijssector, heeft de stijging van de activiteiten m.b.t. de openbare besturen weinig invloed gehad op de indeling van de gemeenten.

66

-50.000

Brussel

Elsene

Anderlecht

Evere

St-Gillis

Vorst

Schaarbeek

St-Joost-ten-Node

Etterbeek

St-Lambrechts-Woluwe

Ukkel

Watermaal-Bosvoorde

Oudergem

St-Pieters-Woluwe

Koekelberg

St-Agatha-Berchem

St-Jans-Molenbeek

Jette

Ganshoren

0

50.000

100.000

150.000

200.000

Instroom en uitstroom van de actieve bevolking per gemeente : telling 1991

IV. PENDELBEWEGINGEN VAN DE ACTIEVE BEROEPSBEVOLKING TUSSEN DE GEMEENTEN

250.000

Saldo

Instroom

Uitstroom

67

362.285

BHG

Bron : NIS, telling 1991

34.171 11.396 7.983 45.411 15.188 12.258 18.240 8.167 28.724 16.223 6.299 25.280 16.846 7.258 38.984 28.106 9.889 18.064 13.798

Totale beroepsbevolking


op 1 maart 1991

305.077

28.339 10.352 7.113 37.050 12.728 10.735 15.323 7.204 23.973 14.135 5.201 20.141 13.167 5.249 31.386 25.162 8.952 16.238 12.629

Actief

77.500

25,4

162.846

53,4

30.960

10,1

ACTIEVE WOONBEVOLKING Uitstroom Werkend in de Buiten woongemeente Naar Brussel Brussel A.W. % A.W. % A.W. % 8.195 28,9 14.188 50,1 2.803 9,9 2.064 19,9 6.457 62,4 1.058 10,2 1.098 15,4 4.725 66,4 778 10,9 17.065 46,1 11.716 31,6 3.895 10,5 2.903 22,8 7.425 58,3 1.119 8,8 2.026 18,9 6.474 60,3 1.345 12,5 3.176 20,7 9.115 59,5 1.512 9,9 1.024 14,2 4.866 67,5 815 11,3 6.968 29,1 11.789 49,2 1.954 8,2 2.641 18,7 8.987 63,6 1.481 10,5 715 13,7 3.457 66,5 554 10,7 3.444 17,1 12.118 60,2 2.012 10,0 2.978 22,6 7.122 54,1 1.218 9,3 885 16,9 2.972 56,6 454 8,6 7.385 23,5 16.013 51,0 3.379 10,8 6.878 27,3 13.198 52,5 2.452 9,7 1.699 19,0 5.515 61,6 903 10,1 3.862 23,8 9.363 57,7 1.835 11,3 2.494 19,7 7.346 58,2 1.393 11,0 Totaal

193.806

A.W. 16.991 7.515 5.503 15.611 8.544 7.819 10.627 5.681 13.743 10.468 4.011 14.130 8.340 3.426 19.392 15.650 6.418 11.198 8.739 63,5

% 60,0 72,6 77,4 42,1 67,1 72,8 69,4 78,9 57,3 74,1 77,1 70,2 63,3 65,3 61,8 62,2 71,7 69,0 69,2 33.771

3.153 773 512 4.374 1.281 890 1.520 499 3.262 1.026 475 2.567 1.849 938 4.609 2.634 835 1.178 1.396

Andere

554.744

36.208 9.723 5.087 244.212 17.429 20.838 21.971 3.297 36.591 10.282 3.578 15.252 21.721 11.166 34.942 23.955 9.130 19.075 10.287

Actief

162.846

29,4

314.398

56,7

477.244

ACTIEVE BEROEPSBEVOLKING Instroom Komende van Komende uit de Totaal Brussel rest van het land A.W. % A.W. % A.W. 10.364 28,6 17.649 48,7 28.013 3.082 31,7 4.577 47,1 7.659 1.767 34,7 2.222 43,7 3.989 65.035 26,6 162.112 66,4 227.147 6.081 34,9 8.445 48,5 14.526 5.107 24,5 13.705 65,8 18.812 5.940 27,0 12.855 58,5 18.795 1.112 33,7 1.161 35,2 2.273 14.825 40,5 14.798 40,4 29.623 2.585 25,1 5.056 49,2 7.641 1.474 41,2 1.389 38,8 2.863 5.480 35,9 6.328 41,5 11.808 6.559 30,2 12.184 56,1 18.743 4.028 36,1 6.253 56,0 10.281 9.766 27,9 17.791 50,9 27.557 7.086 29,6 9.991 41,7 17.077 2.936 32,2 4.495 49,2 7.431 6.500 34,1 8.713 45,7 15.213 3.119 30,3 4.674 45,4 7.793

Wonende en werkende beroepsbevolking per gemeente: pendelbewegingen binnen het Brussels Gewest en buiten Brussel

86,0

% 77,4 78,8 78,4 93,0 83,3 90,3 85,5 68,9 81,0 74,3 80,0 77,4 86,3 92,1 78,9 71,3 81,4 79,8 75,8

68

153,1

106,0 85,3 63,7 537,8 114,8 170,0 120,5 40,4 127,4 63,4 56,8 60,3 128,9 153,8 89,6 85,2 92,3 105,6 74,6

Aantrekkingsgraad

De aantrekkingsgraad stemt overeen met de verhouding tussen de in de gemeente tewerkgestelde beroepsbevolking en de totale beroepsbevolking van de gemeente (tewerkgesteld en werkloos). Deze verhouding geeft het arbeidspotentieel voor de totale beroepsbevolking van de gemeente weer. De analyse van de aantrekkingsgraad stelt ons tevens in staat om de gemeenten van het Brussels Gewest te klasseren naar hun impact op de gewestelijke economische activiteiten of hun residentiële karakter. Met uitzondering van Brussel, waarvan de aantrekkingskracht veel groter is dan alle andere, bekomt men globaal genomen drie groepen gemeenten naargelang van hun aantrekkingsgraad in vergelijking met de werkgelegenheid die ze verschaffen: - De eerste groep, die bestaat uit Evere, Sint-Joost, Sint-Gillis, Vorst, Etterbeek, Anderlecht en SintLambrechts-Woluwe vertoont een hogere aantrekkingsgraad (hoger dan 100%), wat betekent dat de vraag naar werknemers van de kant van de ondernemingen in deze gemeenten het potentieel overtreft dat door de plaatselijke bevolking wordt aangeboden. In bepaalde, dichtbevolkte gemeenten (zoals Sint-Joost of SintGillis) verscherpt dit de tegenstelling tussen de economische activiteiten en de woonfunctie. In Evere, Anderlecht en Sint-Lambrechts-Woluwe, waar de bevolkingsdichtheid kleiner is en er meer ruimte beschikbaar is, is dit conflict minder zichtbaar aanwezig. - De tweede groep (Oudergem, Schaarbeek, Ukkel en Watermaal-Bosvoorde) bekleedt een middenplaats: de potentiële vraag naar werk is bijna gelijk aan de totale beroepsbevolking. Binnen deze gemeenten bestaat er een grote mengelmoes van functies: de residentiële functie is er nauw verbonden met de aanwezigheid van plaatselijke economische activiteiten en daar deze gemeenten uitgestrekt zijn, levert dit veel minder spanningen op. - De derde groep (Sint-Agatha-Berchem, Ganshoren, Jette, Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek en Sint-PietersWoluwe) vertoont het omgekeerde beeld van de eerste groep, namelijk een vraag naar werknemers die ruim onder de actieve beroepsbevolking van deze gemeenten ligt. In dit opzicht vormen Sint-Agatha-Berchem, Ganshoren en Koekelberg de kleinste tewerkstellingbronnen binnen het Gewest. De aanwezigheid van Molenbeek en Jette is de grootste verrassing. In beide gevallen kan men de aanwezigheid van deze twee gemeenten in deze groep toeschrijven aan het naast elkaar bestaan van enerzijds uitgesproken industriële wijken en anderzijds wijken die een onmiskenbaar residentieel karakter vertonen. Zo wordt Molenbeek schematisch ingedeeld in verschillende zones, waaronder het ‘historisch’ Molenbeek’, dat de directe uitloper van de Vijfhoek is en de kern vormt voor de economische ontwikkeling van de gemeente (de gebouwen van Tour en Taxis, de Noordwijk, aanleg van de terreinen rondom het Weststation) en het ‘nieuwe’ groenere Molenbeek, waar de woonwijken geconcentreerd zijn. Onder de gemeenten die een grote aantrekkingskracht uitoefenen, vertonen Elsene, Anderlecht, Evere, Sint-Gillis en Vorst bijzonder hoge migratiesaldo’s (instroom-uitstroom). Een sterke instroom van de werknemers op het grondgebied van een gemeente betekent niet dat de lokale bevolking systematisch van een tewerkstelling in situ wordt uitgesloten. Elsene en Anderlecht bieden bijna 30% van hun arbeidsplaatsen aan hun inwoners aan (hoewel het inkomend migratiesaldo 93% bedraagt, wordt in Brussel 46,1% van de arbeidsplaatsen door Brusselaars ingenomen). In dat geval is het globale volume van de door de gemeente aangeboden werkgelegenheid bepalend voor de verhouding van het aantal banen die de bewoners van die gemeente bekomen. Sint-Joost daarentegen vertoont een extreme situatie: op een beroepsbevolking van 11.116 personen worden 10.281 plaatsen ingenomen door inkomende migranten, ofwel 92%. Er werken dus slechts 885 inwoners in hun eigen gemeente. In vergelijking met het gewestelijk gemiddelde is in de tussenliggende gemeenten, met uitzondering van Ukkel, een kleiner inwonersaantal in hun gemeente tewerkgesteld, terwijl in Watermaal-Bosvoorde en in Oudergem de concurrentie als gevolg van de toegang van werknemers die niet in de gemeente wonen, relatief gezien kleiner is (migratiesaldo van +1.013 personen te Bosvoorde en van +144 personen te Oudergem (NIS - Volkstelling van

69

91). Schaarbeek ondergaat een druk van buitenaf, maar desalniettemin woont 23% van de werknemers in de gemeente). De gemeenten uit de laatste groep, met de laagste bezettingsgraad door hun inwoners, vertonen negatieve migratiesaldo’s. Met andere woorden, de inwoners van die gemeenten die gaan werken buiten hun grondgebied zijn talrijker dan degene die er komen werken zonder er te wonen. In een optiek van ‘werkplaats versus woonplaats’ brengt deze situatie ons ertoe om deze gemeenten als gemeenten met residentieel karakter te bestempelen.

70

Loontrekkenden en bevolking met arbeidsgerechtigde leeftijd Actieve beroepsbevolkingsstroom per gemeente: 1991 Instroom Brussel Elsene Anderlecht Evere St-Gillis Vorst Schaarbeek St-Joost-ten-Node Etterbeek St-Lambrechts-Woluwe Ukkel Watermaal-Bosvoorde Oudergem St-Pieters-Woluwe Koekelberg St-Agatha-Berchem St-Jans-Molenbeek Jette Ganshoren

15.611 13.743 16.991 7.819 8.340 10.627 19.392 3.426 8.544 11.198 15.650 6.418 7.515 8.739 4.011 5.503 14.130 10.468 5.681

Uitstroom 227.147 29.623 28.013 18.812 18.743 18.795 27.557 10.281 14.526 15.213 17.077 7.431 7.659 7.793 2.863 3.989 11.808 7.641 2.273

Saldo 211.536 15.880 11.022 10.993 10.403 8.168 8.165 6.855 5.982 4.015 1.427 1.013 144 -946 -1.148 -1.514 -2.322 -2.827 -3.408

Bron: NIS, telling 1991

71

V. DE WERKLOOSHEID IN DE GEMEENTEN VAN HET BRUSSELS GEWEST De werkloosheidsanalyse van het hele Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal worden benaderd op grond van het opleidingsniveau van de werklozen en in functie van de verdeling per leeftijd. De werkloosheid per gemeente zal vervolgens worden onderzocht in het licht van indicatoren die getuigen van de intragewestelijke dualiteit zoals die in de verschillende karakteristieke werkloosheidsvariabelen (geslacht, leeftijd, nationaliteit, statuut, studieniveau, inactiviteitsduur) tot uiting komt. Indeling van de uitkeringsgerechtigde volledig werklozen (UVW) en de niet-werkende werkzoekenden9 (NWWZ) per gemeente van het Brussels Gewest - Evolutie 1992-97-98 UVW Gemeenten van het BHG Anderlecht Oudergem St-Agatha-Berchem Brussel Etterbeek Evere Vorst Ganshoren Elsene Jette Koekelberg St-Jans-Molenbeek St-Gillis St-Joost-ten-Node Schaarbeek Ukkel Watermaal-Bosvoorde St-Lambrechts-Woluwe St-Pieters-Woluwe Totaal

Gemiddelde 1992 5.529 866 736 8.270 1.836 1.230 2.658 828 3.290 1.822 931 4.658 3.242 1.732 6.821 2.342 776 1.330 866 49.763

Gemiddelde 1997 6.292 1.023 872 9.690 2.058 1.470 3.236 964 4.119 2.157 1.169 5.844 3.828 2.114 8.515 2.831 848 1.362 933 59.328

Gemiddelde 1998 6.246 934 840 9.158 1.896 1.400 3.121 937 3.985 2.011 1.098 5.700 3.761 2.168 8.572 2.711 805 1.258 837 57.435

Gemiddelde 1992 6.009 1.016 826 9.731 2.357 1.349 2.918 900 4.429 2.099 1.024 5.178 3.738 2.011 7.562 2.656 878 1.523 995 57.199

Gemiddelde 1997 7.799 1.383 1.113 12.965 3.234 1.808 4.011 1.151 5.701 2.752 1.518 7.481 5.129 2.930 10.554 3.546 1.085 1.912 1.265 77.336

Gemiddelde 1998 7.960 1.329 1.085 12.797 3.220 1.788 3.957 1.150 5.625 2.616 1.466 7.595 5.186 3.103 10.761 3.498 1.050 1.820 1.174 77.180

Relatief aandeel 10,9 1,6 1,5 15,9 3,3 2,4 5,4 1,6 6,9 3,5 1,9 9,9 6,5 3,8 14,9 4,7 1,4 2,2 1,5 100,0

Var. 92-98 13,0 7,8 14,1 10,7 3,3 13,8 17,5 13,1 21,1 10,3 17,9 22,4 16,0 25,2 25,7 15,7 3,7 -5,4 -3,4 15,4

Var. 97-98 -0,7 -8,8 -3,7 -5,5 -7,9 -4,8 -3,5 -2,9 -3,3 -6,8 -6,1 -2,5 -1,8 2,5 0,7 -4,3 -5,1 -7,6 -10,3 -3,2

NWWZ Gemeenten van het BHG Anderlecht Oudergem St-Agatha-Berchem Brussel Etterbeek Evere Vorst Ganshoren Elsene Jette Koekelberg St-Jans-Molenbeek St-Gillis St-Joost-ten-Node Schaarbeek Ukkel Watermaal-Bosvoorde St-Lambrechts-Woluwe St-Pieters-Woluwe Totaal

Relatief aandeel 10,3 1,7 1,4 16,6 4,2 2,3 5,1 1,5 7,3 3,4 1,9 9,8 6,7 4,0 13,9 4,5 1,4 2,4 1,5 100,0

Var. 92-98 32,5 30,8 31,4 31,5 36,6 32,5 35,6 27,7 27,0 24,7 43,2 46,7 38,8 54,3 42,3 31,7 19,6 19,5 18,0 34,9

Var. 97-98 2,1 -3,9 -2,5 -1,3 -0,4 -1,1 -1,4 -0,1 -1,3 -4,9 -3,4 1,5 1,1 5,9 2,0 -1,4 -3,2 -4,8 -7,2 -0,2

In 1998 telde het Brussels Gewest in totaal 77.180 niet-werkende werkzoekenden. 9

Het officiële werkloosheidspercentage van Brussel houdt rekening met het begrip niet-werkende werkzoekenden (NWWZ), d.w.z. de werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen, de jongeren in wachttijd, de werkzoekenden die afhankelijk zijn van het OCMW, de werkzoekenden die afhankelijk zijn van het OCMW, de werkzoekenden die uitgesloten zijn van werkloosheidsuitkeringen en de vrij ingeschreven niet-werkende werkzoekenden. De werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen (UVW) zijn volledig werklozen die niet door een arbeidsovereenkomst zijn gebonden en die werkloosheidsuitkeringen of wachtuikeringen genieten en die ingeschreven zijn als werkzoekenden op zoek naar een voltijdse baan. Hoewel de analyse van bepaalde variabelen, zoals bijvoorbeeld het kwalificatieniveau, vereist dan men hiervoor de UVW's gebruikt, worden de NWWZ beschouwd als referentiegegeven.

72

De evolutie op lange termijn (1992-1998) vertoont een aanzienlijke groei van het aantal NWWZ (+34,9%). Deze groei is groter in de gemeenten die het meest door armoede worden getroffen: Sint-Joost (+54,3%), Molenbeek (46,7%), Koekelberg (43,2%), Schaarbeek (42,3%), Sint-Gillis (38,8%). Van de gemeenten die in het globale werkloosheidscijfer van het Gewest een aanzienlijk aandeel hebben, namelijk (in afnemende volgorde) Brussel-Stad (16,6%), Schaarbeek (13,9%), Anderlecht (10,3%), Molenbeek (9,8%) en Elsene (7,3%), blijft Schaarbeek de gemeente met de meest zorgwekkende toestand. In de beschouwde periode steeg het aantal niet-werkende werkzoekenden hier aanzienlijk (42,3%). Ook Elsene vertoonde van 1992 tot 1998 een stijging van de werkloosheid (+27%). Haar relatief aandeel van NWWZ bedraagt 7,3% van het gewestelijke totaal. In dit opzicht is het interessant een vergelijking te maken tussen de evolutie van de arbeid in loondienst (zie p. 40) en die van het aantal niet-werkende werkzoekenden. Hieruit blijkt dat Elsene tussen 1992 en 1997 een daling van bijna 17,5% van het aantal loontrekkers kende (de achteruitgang op gewestelijk niveau bleef beperkt tot 1,4%), terwijl het aantal niet-werkende werkzoekenden in Elsene minder is gestegen (+28,7%) dan op gewestelijk vlak (35,2%). Omgekeerd heeft de toename van de bezoldigde arbeid in Molenbeek (+11,7%) tussen 1992 en 1997 de explosie van het aantal NWWZ (+44,5%) niet kunnen indijken. Met andere woorden, de toename van de werkgelegenheid in deze laatste gemeente heeft een bijzonder geringe invloed gehad op de plaatselijke werkloze beroepsbevolking. Omgekeerd heeft de afname van de bezoldigde arbeid in Elsene geen sterke verhoging van de sociale noden teweeggebracht. Men kan er dan ook van uitgaan dat de meeste verloren gegane arbeidsplaatsen werden ingenomen door werknemers van buiten de gemeente. De evolutie van het Gewest op korte termijn (1997-1998) vertoont een daling van het gemiddelde aantal NWWZ (-0,2%). Enkele gemeenten profiteren hiervan. In bepaalde gemeenten is de daling meer uitgesproken dan in andere, vooral Sint-Pieters-Woluwe (-7,2%), Jette (-4,9%), Sint-Lambrechts-Woluwe (-4,8%) en Oudergem (-3,9%) springen in het oog. De verhouding van al deze gemeenten blijft echter marginaal ten opzichte van het totale aantal ingeschreven werklozen in het Gewest. Vijf gemeenten vertonen een schommeling van de jaarlijkse stijging van de werkloosheid; in volgorde zijn dit : Sint-Joost (+5,9%), Anderlecht (2,1%), Schaarbeek (+2%), Sint-Jans-Molenbeek (1,5%) en Sint-Gillis (1,1%). Dit bevestigt de conclusies van het vijfde rapport over de Stand van de Armoede in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waarin staat dat bepaalde socioprofessionele categorieën in de gemeenten van het centrum en de eerste gordel steeds armer worden. In deze gemeenten bevinden zich tevens de belangrijkste werkloosheidshaarden van het Gewest.

73

1.073 2.542 2.934 725 7.274 845 2.661 3.266 586 7.358 1.918 5.203 6.200 1.311 14.631

991 1.481 895 122 3.489 1.248 1.891 935 133 4.207 2.239 3.372 1.830 255 7.696

337 991 634 194 2.156 407 1.022 705 157 2.291 744 2.013 1.339 351 4.447

643 1.193 531 156 2.523 1.140 1.880 890 164 4.073 1.783 3.073 1.421 319 6.596

2.364 4.410 2.722 695 10.191 3.200 5.582 3.602 723 13.107 5.564 9.992 6.323 1.418 23.298

72 741 562 167 1.542 234 1.201 725 121 2.281 307 1.942 1.288 287 3.823

114 215 124 17 469 68 222 88 8 387 182 437 212 25 856

150 2.000 4.878 650 7.678 153 1.437 3.175 433 5.198 303 3.437 8.053 1.083 12.876

Totaal

99 1.149 882 286 2.416 291 1.819 1.071 176 3.358 390 2.968 1.954 462 5.774

Andere studies

27 408 320 119 874 57 619 346 56 1.077 84 1.027 666 175 1.951

Leerlingschap beëindigd

Hoger nietuniversitair onderwijs

Totaal secundair

Hoger technisch of beroepssecundair

Hoger secundair

Lager technisch of beroepssecundair

Lager secundair 393 745 661 224 2.023 406 789 1.072 269 2.536 798 1.534 1.734 493 4.559

Totaal hoger

- 25 jaar 25 tot - 35 jaar 35 tot - 50 jaar 50 jaar en + Totaal - 25 jaar 25 tot - 35 jaar 35 tot - 50 jaar 50 jaar en + Totaal - 25 jaar 25 tot - 35 jaar 35 tot - 50 jaar 50 jaar en + Totaal

Universitair

Totaal

Vrouwen

Mannen

Leeftijdscategorieën

Lager onderwijs

Verdeling van de UVW's in het Brussels Gewest per leeftijdscategorie en per studieniveau (jaargemiddelde 1998)

3.800 10.316 11.540 2.372 28.028 4.558 11.721 11.202 1.927 29.408 8.358 22.037 22.742 4.299 57.435

In 1998 telde het Brussels Gewest gemiddeld 57.435 UVW's. De verdeling per leeftijdscategorie en kwalificatieniveau toont aan dat : - er zich onder de jongere UVW's (<25 jaar) een belangrijke concentratie voordoet van met een diploma van ten hoogste L.S.O. (59%), wat gedeeltelijk kan worden verklaard door de late intrede van de Brusselaars op de arbeidsmarkt (als gevolg van de langere studieperiode) en meer specifiek door een activiteitengraad10 die bij de jongeren in Brussel bijzonder laag is. - het grote aantal laaggeschoolde werklozen in het Gewest enerzijds de Brusselse jongeren treft, waarvan 60% van de inschrijvingen geen hogere opleiding hebben genoten dan lager secundair, en anderzijds de UVW's in de categorie ‘Andere Studies’11, waarbij de analyse van de dossiers aantoont dat bijna 80% van deze personen een lage scholingsgraad hebben. Afhaken op school, waardoor de indeling in een werkloosheidsstatuut en de toekenning van werkloosheidsvergoedingen onmogelijk wordt gemaakt, komt in het Gewest veel voor, maar is moeilijker te evalueren. Bijna 65% van de ingeschreven werklozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is laaggeschoold. Wat de ouderen (>50 jaar) betreft: - Proportioneel gezien zijn er in Brussel meer werklozen die een kaderfunctie uitoefenden (met een hoog kwalificatieniveau) dan in de andere twee gewesten, maar de werknemers uit deze leeftijdscategorie die nog in het Brusselse bedrijfsleven actief zijn, zijn eveneens oververtegenwoordigd. De voornaamste factoren voor dit verschijnsel zijn enerzijds het feit dat er in het Gewest minder met brugpensioen wordt gegaan en anderzijds het hoge activiteitenniveau van vrouwen ouder dan 50 jaar. - Het gedeelte van de laaggeschoolden, die door hun leeftijd minder makkelijk opnieuw op de arbeidsmarkt aan de slag raken, bedraagt bijna 70% van deze categorie.

10

11

Het activiteitenniveau geeft een aanwijzing betreffende de wens tot deelname van een bevolking aan het bedrijfsleven. Het wordt verkregen door de totale beroepsbevolking te delen door de bevolking van 15 jaar en ouder. In de gehele Europese Unie heeft België in vergelijking met de andere lidstaten een bijzonder laag activiteitenniveau. Van de drie Gewesten van het land, vertoont het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een activiteitenniveau dat nog lager ligt dan in de rest van het Koninkrijk (wat kan worden verklaard door enerzijds een langere studieduur en anderzijds de vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt, die in het Brussels Gewest meer voorkomt dan in Vlaanderen en Wallonië). De rubriek‚ 'Andere Studies’ bevat de studies die door privé-instellingen worden georganiseerd en die niet voldoen aan de eisen van het georganiseerd onderwijs (Gemeenschappen-Provincies-Gemeenten-Vrij). Dit geldt ook voor het artistiek, muzikaal en dramaturgisch onderwijs dat in de conservatoria en muziekacademies wordt gegeven. In de meeste gevallen zijn de personen die tot deze categorie behoren buitenlanders van wie het diploma in België niet wordt herkend.

74

Totale activiteitsgraad (in percent) St-Pieters-Woluwe St-Lambrechts-Woluwe St-Joost-ten-Node Ukkel Schaarbeek St-Gillis St-Jans-Molenbeek Oudergem Evere Mannen

Watermaal-Bosvoorde

Vrouwen Anderlecht

Totaal

BHG Elsene Etterbeek Ganshoren Koekelberg Vorst Jette St-Agatha-Berchem Brussel 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Activiteitsgraad bij jongeren (in percent) St-Pieters-W oluwe Ukkel St-Lambrechts-W oluwe W atermaal-Bosvoorde Oudergem Elsene Evere BHG Ganshoren Mannen

Schaarbeek

Vrouwen Etterbeek

Totaal

St-Gillis Vorst St-Jans-Molenbeek Jette St-Joost-ten-Node Brussel St-Agatha-Berchem Koekelberg Anderlecht 0

10

20

30

40

50

60

70

80

75

De grafieken betreffende het gemeentelijke activiteitenniveau, ingedeeld naar geslacht en leeftijd, illustreren de trends die in het hele Gewest naar voren komen. De gemeenten met een groter activiteitenniveau dan het gemiddelde (62,7%) zijn in afnemende volgorde Brussel-Stad (70,5%), St-Agatha-Berchem (67,9%), Jette (66,6%), Vorst (66,1%), Koekelberg (64,9%), Ganshoren (64,8%), Etterbeek (64,2%) en Elsene (63,5%). In St-Agatha-Berchem, Vorst, Ganshoren, Jette en Koekelberg wijst de verdeling per geslacht op hogere percentages dan het gemiddelde, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. In Etterbeek zijn het de vrouwen die het activiteitenniveau omhoogtrekken. In Elsene doet zich precies het omgekeerde voor. De gemeenten met het zwakste activiteitenniveau zijn in volgorde Sint-Pieters-Woluwe (53,8%), SintLambrechts-Woluwe (57,5%), Sint-Joost (57,9%), Ukkel (58,8%), Schaarbeek (59;3%) en Sint-Gillis (59,7%). In een gemeente zoals Sint-Joost zijn het de vrouwen die het grootste verschil vertonen ten opzichte van het gewestelijke vrouwelijke activiteitenniveau. Het betreft hier vooral buitenlandse vrouwen. Dezelfde trend tekent zich af in Schaarbeek, maar is hier wel minder wijdverspreid. In Sint-Lambrechts-Woluwe, Ukkel en in mindere mate Sint-Gillis daarentegen verwijdert het mannelijke activiteitenniveau zich verder van het gewestelijk gemiddelde dan dat van hun vrouwelijke collega’s. Het Brussels gewest wordt gekenmerkt door een activiteitenniveau onder de Brusselse jongeren dat sterk onder het activiteitenniveau van de -25-jarigen in de rest van het land ligt. Op een plaatselijker niveau is het activiteitenniveau onder de jongeren het laagst in de gemeenten in het oosten van het Gewest (Sint-Pieters-Woluwe, Ukkel, Sint-Lambrechts-Woluwe, Watermaal-Bosvoorde en Oudergem). De langere studieduur voor de jongeren van die gemeenten verklaart waarschijnlijk de geringe omvang van het weergegeven activiteitenniveau”. In elk van deze gemeenten zijn het de jonge mannen die zich het verst van het gewestelijke gemiddelde verwijderen. Het Brussels Gewest wordt gekenmerkt door activiteitenniveau bij de Brusselse jongeren dat sterk onder het activiteitenniveau van de -25 jarigen van de rest van het land ligt. Op plaatselijk vlak is het activiteitenniveau bij de jongeren het laagst in de rijkste gemeenten in het oosten van het Gewest (Sint-Pieters-Woluwe, Ukkel, SintLambrechts-Woluwe, Watermaal-Bosvoorde en Oudergem). De langere studieduur voor de jongeren van die gemeenten verklaart waarschijnlijk ten dele de geringe omvang van het weergegeven activiteitenniveau. In elk van deze gemeenten is het de categorie van de jonge mannen die het verst verwijderd is van het gewestelijk gemiddelde. Koekelberg en Anderlecht vertonen het hoogste activiteitenniveau (41,1%) bij jongeren van het Gewest. Vervolgens komen Sint-Agatha-Berchem (39,4%, Brussel en Sint-Joost met een identiek percentage (38,8%), Jette (38,6%), Molenbeek (38,3%) en Vorst (37,8%). Ter herinnering, in vergelijking met de rest van het Gewest vertonen deze gemeenten een jonge demografische structuur met een omvangrijke buitenlandse bevolking. Opnieuw is het de categorie van de jonge mannen die het grootste verschil vertonen ten opzichte van het gemiddelde activiteitenniveau van de jonge mannen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit met uitzondering van Anderlecht, Sint-Agatha-Berchem en Vorst waar het activiteitenniveau van de vrouwen jongere dan 25 jaar de grootste verschillen vertonen ten opzichte van het gemiddelde activiteitenniveau van de jonge vrouwen op gewestelijk vlak.

76

Totale werkloosheid

Werkloosheidsgraad bij jongeren-25 jaar

77

Werkloosheidsgraad12 (NWWZ op 30 juni 1998 - Actieve beroepsbevolking MTA 1997; balans 1996) - 25 jaar M 30,8 18,7 23,0 33,2 30,5 21,8 28,6 23,0 29,7 24,6 30,1 40,9 37,3 44,4 37,4 23,1 23,2 20,2 21,0 31,7

Anderlecht Oudergem St-Agatha-Berchem Brussel Etterbeek Evere Vorst Ganshoren Elsene Jette Koekelberg St-Jans-Molenbeek St-Gillis St-Joost-ten-Node Schaarbeek Ukkel Watermaal-Bosvoorde St-Lambrechts-Woluwe St-Pieters-Woluwe Totaal

Totaal

V 33,1 21,3 20,8 30,4 28,0 22,0 31,4 22,4 25,8 25,9 32,3 43,1 37,5 46,5 39,7 22,0 21,1 15,3 16,5 31,4

T 31,9 20,0 21,8 31,8 29,1 21,9 30,1 22,7 27,8 25,3 31,1 42,0 37,4 45,5 38,5 22,5 22,2 17,6 18,7 31,5

M 19,7 9,9 11,6 20,3 18,7 11,7 17,6 11,7 16,1 13,9 20,0 26,6 27,3 34,5 24,1 9,9 8,7 8,8 7,1 18,2

V 22,8 11,9 14,4 18,4 18,0 16,7 20,9 15,0 16,5 17,2 21,1 27,8 26,8 35,6 25,7 13,4 11,1 10,5 9,3 19,1

T 21,1 10,9 13,0 19,4 18,3 14,2 19,3 13,4 16,3 15,5 20,5 27,1 27,1 35,0 24,9 11,6 9,9 9,7 8,2 18,6

(Bron: RIZIV, RSVZ, NIS (telling), RSZ, BDGA, MTA)

Werkloosheidsgraad per gemeente op 30 juni 1998

St-Pieters-Woluwe St-Lambrechts-Woluwe Watermaal-Bosvoorde Oudergem Ukkel St-Agatha-Berchem Ganshoren Evere Jette

Mannen

Elsene

Vrouwen Etterbeek

Totaal

BHG Vorst Brussel Koekelberg Anderlecht Schaarbeek St-Gillis St-Jans-Molenbeek St-Joost-ten-Node 0

12

5

10

15

20

25

30

35

40

Werkloosheidsgraad : Het betreft de verhouding van het geheel van de ingeschreven niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) tot de totale actieve bevolking (aantal personen die over een job beschikken + NWWZ). Om de werkloosheidscoëfficiënt in de gemeenten te berekenen, beschikten we voor de teller (NWWZ) wel degelijk over de cijfers met betrekking tot de gemeenten, maar waren de meest gedetailleerde gegevens waarover wij beschikten voor de noemer (de actieve bevolking) beperkt tot het gewestelijk niveau. De raming van de actieve bevolking per gemeente werd als volgt opgesteld : Het vertrekpunt van de raming is een matrix van coëfficiënten berekend op grond van administratieve bronnen, hoofdzakelijk de statistieken van de verschillende instellingen voor sociale zekerheid: RSZ, RSVZ, RIZIV en correcties gebaseerd op de algemene volkstelling (NIS). De aldus bekomen verdeelsleutel werd vervolgens toegepast op de gewestelijke cijfers van de actieve tewerkgestelde bevolking, afkomstig van het federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid. Door de NWWZ toe te voegen aan de aldus bekomen actieve tewerkgestelde bevolking, bekomen we een raming van de totale actieve bevolking per gemeente. Deze gegevens werden berekend met als doel de werkloosheidscoëfficiënt per gemeente vast te stellen (alsook de activiteitscoëfficiënt). Deze methode biedt het voordeel dat de samengevoegde gegevens van de gemeenten identiek zijn aan de gewestelijke totalen van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid. Bijgevolg is de werkloosheidscoëfficiënt van het gewest identiek volgens de twee bronnen.

78

NWWZ

7.960 1.329 1.085 12.797 3.220 1.788 3.957 1.150 5.625 2.616 1.466 7.595 5.186 3.103 10.761 3.498 1.050 1.820 1.174

77.180

Gemeenten


Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Werkloosheidsgraad

18,6

21,1 10,9 13,0 19,4 18,3 14,2 19,3 13,4 16,3 15,5 20,5 27,1 27,1 35,0 24,9 11,6 9,9 9,7 8,2

Werkloosheidsgraad (< 25 jaar) 31,5

31,9 20,0 21,8 31,8 29,1 21,9 30,1 22,7 27,8 25,3 31,1 42,0 37,4 45,5 38,5 22,5 22,2 17,6 18,7

Groeivoet 92-98 34,9

32,5 30,8 31,4 31,5 36,6 32,5 35,6 27,7 27,0 24,7 43,2 46,7 38,8 54,3 42,3 31,7 19,6 19,5 18,0

UVW 57.435

6.246 934 840 9.158 1.896 1.400 3.121 937 3.985 2.011 1.098 5.700 3.761 2.168 8.572 2.711 805 1.258 837

% UVW 74,4

78,5 70,3 77,4 71,6 58,9 78,3 78,9 81,4 70,8 76,8 74,9 75,0 72,5 69,9 79,7 77,5 76,7 69,1 71,3

% vrouwen 49,3

51,0 54,0 55,4 44,7 49,2 59,9 52,9 57,6 45,8 55,1 48,5 46,6 44,5 45,9 48,3 58,0 56,9 56,1 55,8

% < 25 jaar 14,6

15,5 10,7 12,1 14,1 12,7 10,9 13,4 10,8 12,5 13,4 15,6 18,0 14,3 18,9 18,0 9,3 10,6 8,7 10,9

% jongeren in wachttijd 8,8

8,4 11,6 7,8 8,4 9,9 8,4 8,0 8,6 9,6 7,9 7,5 8,5 8,0 8,0 8,3 10,4 13,9 12,4 14,9

% vreemdelingen buiten EU 25,3

22,8 5,8 15,4 32,1 17,0 17,4 21,4 10,9 13,0 16,4 26,5 38,6 20,9 49,5 35,8 7,5 3,4 6,8 5,5

% vreemdelingen 39,0

40,6 14,8 26,8 44,1 30,0 26,8 40,7 22,3 27,8 28,6 39,9 52,1 46,4 57,8 45,9 21,2 11,2 17,4 15,6

% arbeiders 55,5

63,7 36,9 52,2 60,3 48,4 55,4 53,7 51,0 43,0 50,8 59,8 66,0 56,6 69,0 61,2 35,2 26,8 30,2 26,9

58,7 43,0 53,2 47,9 41,1 56,6 47,5 56,0 36,3 52,7 51,5 53,9 42,3 46,6 50,6 39,5 42,4 40,3 32,0 22,4

19,8 12,6 16,7 26,9 22,8 17,1 22,1 14,3 20,3 19,1 22,3 26,9 26,2 32,8 23,1 16,1 9,8 13,1 12,5

% hogere studies 48,3

% andere studies

Synthese-indicatoren

Totaal 70,7

78,5 55,6 69,9 74,7 63,9 73,7 69,6 70,3 56,5 71,8 73,8 80,8 68,5 79,4 73,7 55,5 52,3 53,4 44,5

% lagere studies 10,1

4,6 19,5 9,3 7,8 13,4 7,9 9,9 8,9 19,9 9,7 6,5 3,7 12,7 5,9 7,7 19,8 24,3 21,2 26,7

% korte duur (-6 maanden) 18,1

17,8 21,8 21,5 17,3 21,0 18,4 17,4 22,3 20,7 19,2 19,5 15,5 17,7 18,3 15,6 20,1 21,5 23,4 24,6

% > 1 jaar 68,8

68,7 64,2 63,1 70,5 65,1 68,6 70,1 62,8 65,7 68,3 66,7 72,8 68,7 67,9 72,0 66,0 64,5 61,7 60,5

% > 2 jaar 49,4

47,4 46,1 43,8 51,2 46,1 50,8 50,7 43,8 44,4 49,1 46,4 54,7 48,6 47,4 53,3 46,6 44,3 43,6 42,1

79

19,8

19,0 19,0 15,0 19,0 18,6 21,4 22,1 16,2 16,2 20,0 15,7 23,6 20,0 17,1 22,4 20,1 16,9 18,4 17,0

% > 5 jaar

Dankzij de ruimtelijke projectie van de werkloosheid op grond van belangrijke indicatoren zoals het werkloosheidscijfer per gemeente, het aandeel van de niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden per gemeente, de verdeling van de werkloosheid per geslacht, het aandeel van de -25-jarigen in de werkloosheid, de concentratie van werklozen van buitenlandse afkomst, het aandeel van de werkloosheid onder arbeiders, de lage scholingsgraad van de werklozen en de duur van de werkloosheid, zal elke gemeente van het Gewest volgens haar typische socio-economische verschillen (zie tabel Synthese-indicatoren) kunnen worden ingedeeld. De analyse heeft betrekking op die groepen gemeenten die in termen van werkloosheid dezelfde eigenschappen vertonen. Talrijke publicaties over de gemeenten hebben hierover overigens al een typologische indeling binnen het Gewest geschetst. De klassieke aanpak belicht de rijke gemeenten in het zuidoosten van het Gewest en de arme gemeenten in het centrum. In het kader van deze gedetailleerde analyse van de gemeentelijke eigenschappen van de werkloosheid kunnen we globaal genomen drie groepen gemeenten onderscheiden, plus de gemeente Brussel die gezien haar specifieke karakter afzonderlijk zal worden behandeld: - De eerste groep is een groep gemeenten, die rond Brussel verspreid liggen en die globaal bestaat uit de gemeenten Sint-Joost, Schaarbeek, Molenbeek, Sint-Gillis, Koekelberg en Anderlecht. Deze gemeenten vertonen een veel hogere werkloosheidsgraad dan het gewestelijk gemiddelde, die vooral de jongeren en de mannen van vreemde herkomst treft. Meestal hebben deze werklozen een arbeidersstatuut en worden ze gekenmerkt door een zeer lage scholingsgraad met uitzondering van Sint-Gillis. Sint-Gillis bezit de karakteristieke eigenschap dat het een percentage hoogopgeleide werkzoekenden heeft met een studieniveau (12,7%) dat hoger ligt dan het gewestelijk gemiddelde (10,1%). In het bijzonder de gemeente Sint-Joost cumuleert alle handicaps: met de hoogste werkloosheidsgraad (35%) en een stijging van 54,3% van het aantal niet-werkende werkzoekenden gedurende de periode 9298, heeft deze gemeente het hoogste aantal werklozen jonger dan 25 jaar van het hele Gewest. Tevens vindt men er een meer dan gemiddeld percentage werkzoekenden van buitenlandse herkomst (57,8%) en een percentage van 69% werkloze arbeiders tegenover 55,5% voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Tot slot heeft 80,8% van de werklozen niet het niveau van lager middelbaar bereikt en de werkloosheidscijfers tonen aan dat de langdurig werklozen hier het talrijkst zijn, hoewel de verschillen tussen de gemeenten niet sterk representatief zijn. Verder merkt men op dat tweederde van de jonge werklozen zich in de gemeenten Anderlecht, Molenbeek, Schaarbeek, Sint-Joost en Sint-Gillis en Brussel bevindt en dat daar ook de laagste scholingsgraad van de hoofdstad wordt opgetekend. Het gaat hier bovendien om gemeenten waar het levenspeil relatief laag is (de inkomens liggen er onder het gewestelijk gemiddelde). Bovendien zijn de verschillen in sommige wijken van gemeenten als Anderlecht of Molenbeek zo groot dat bepaalde wijken werkloosheidsniveaus kunnen vertonen die te vergelijken zijn met die in Sint-Joost. - Brussel, dat een derde van de oppervlakte van het gewest beslaat, bezit de grootste reserve arbeidskrachten van het Gewest (12.797 niet-werkende werkzoekenden in 1998). De werkloosheidsgraad van Brussel bevindt zich iets boven het gewestelijk gemiddelde (19,7%) en is de eerste getuige van de moeilijkheden van deze gemeente die zich ‘onderscheidt’ door het grote aantal werkzoekenden. Ongeveer 30% van de nietwerkende werkzoekenden van deze gemeente ontvangt geen werkloosheidsuitkering (met andere woorden, 71,6% van de NWWZ zijn uitkeringsgerechtigde volledig werklozen), 56% is van het mannelijk geslacht en 60% hiervan is afkomstig uit de fabrieksnijverheid, in een gemeente met een sterke concentratie aan tertiaire beroepen, 44% van de werkzoekenden is van buitenlandse afkomst en 32,1% is van niet-Europese afkomst. Het ontbreken van kwalificaties bij deze laatste groep (74,7% van de UVW's hebben hooguit het lager se-

80

cundair onderwijs afgemaakt) veroorzaakt voor hen instapmoeilijkheden op de arbeidsmarkt, zodat zij gemiddeld ook langer werkloos blijven (70,5% van de UVW's langer dan 1 jaar, 51,2% van de UVW's langer dan twee jaar). - De tweede groep vertegenwoordigt enerzijds een blok van drie homogene gemeenten in het noordwesten (Jette, Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem) en anderzijds Evere, alsook twee gemeenten die het oostelijk centrum van het Gewest vormen (Elsene en Etterbeek) en tot slot in het zuidwesten Vorst. Deze groep van tussenliggende gemeenten heeft een werkloosheidsgemiddelde dat bij het gewestelijk gemiddelde aanleunt, met over het algemeen betere prestaties voor de gemeenten in het noordwesten. Met uitzondering van Elsene en Etterbeek wijst de samenstelling van de werkloosheid in deze gemeenten op hoge aantallen werkzoekenden die een uitkering genieten (81,4% te Ganshoren) en een grotere vervrouwelijking dan de bovenvermelde groepen (gemiddelde van meer dan 55% vrouwen, voor Evere zelfs 59,9%). De bevolking van deze gemeenten is op zich relatief ‘ouder’, zodat de jongerenwerkloosheid er minder hoog is dan in de rest van het Gewest, meer bepaald te Evere en te Ganshoren (10,9% en 10,8% van de UVW's jonger dan 25 jaar). - Wat de buitenlanders betreft: hun percentage onder de niet-werkende werkzoekenden dat in de gemeenten werd vastgesteld lijkt zwak ten opzichte van het gewestelijk gemiddelde. Het aantal arbeiders benadert 55%, behalve te Elsene waar slechts 43% als NWWZ zijn ingeschreven. In de gemeenten Jette en Evere heeft 70% van hun werklozen een lage scholingsgraad (maximum lager middelbaar), terwijl in Elsene 20% van de UVW's gediplomeerden uit het hoger onderwijs zijn. Van deze groep is de langste werkloosheidsduur in Vorst te vinden, hoewel deze gemeente niet ver af is van het gemiddelde voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Sint-Agatha-Berchem is de gemeente met het kleinste aantal langdurig UVW's (>5 jaar). - De derde groep vormt een gordel in het zuidoosten van het Gewest en bestaat uit gemeenten met een welvarender economische situatie (Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Oudergem, Sint-Pieters-Woluwe, SintLambrechts-Woluwe). Deze gemeenten hebben een bevolking die globaal genomen ‘ouder’ is, met relatief weinig buitenlanders. Ze functioneren meer als verblijfplaats dan als werkplaats, niettegenstaande de verhuizing van de tertiaire administratieve sector en de directiefuncties. Het werkloosheidscijfer is er veel lager dan de gewestelijke trend en de buitenlandse werklozen zijn over het algemeen minder vertegenwoordigd dan de Belgen. Deze “rijke” gemeenten zien een grotere meerderheid aan vrouwen in de rijen aanschuiven, maar deze werklozen zijn meestal meer gediplomeerd en hun werkloosheid is van kortere duur dan wordt waargenomen in de andere gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In verhouding tot de algemene samenstelling van de Brusselse werkloosheid is het aantal werkloze arbeiders hier minimaal (26,8% te Ukkel). De samenstelling van elke groep steunt op de grootst mogelijke homogeniteit, hoewel deze homogeniteit niet altijd op de bestudeerde variabelen kan worden toegepast. De verdeling in drie groepen maakt het mogelijk om een onderscheid te maken tussen de intragewestelijke evolutie van de werkloosheid in de gemeenten met een gunstig sociaal-economisch profiel en de gemeenten die er het slechts aan toe zijn. Via de jeugdwerkloosheid komen de gewestelijke verschillen sterk tot uiting. Deze jeugdwerkloosheid is de beslissende factor van de duale maatschappij, die zich in de jaren 90 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft gevormd. In de meest begunstigde zones in het zuidoosten van de Vijfhoek zijn gemeenten zoals Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Oudergem en de twee Woluwes ruim ondervertegenwoordigd qua jeugdwerkloosheid, terwijl ongeveer twee derde van de jongere werklozen zich in Anderlecht, Molenbeek, SintJoost, Schaarbeek en Brussel bevindt. In Molenbeek, Sint-Joost en Schaarbeek bevindt zich bovendien meer dan 30% van de jonge mannen die slechts lager onderwijs volgden. Dit grote aantal laaggeschoolde werklozen, dat vooral geconcentreerd is in de gemeenten van het centrum en de eerste gordel en dat verband houdt met een aanzienlijke reserve aan arbeiders van buitenlandse oorsprong, maken dat de instapmogelijkheden er veel moeilijker zijn dat in het zuidoosten of in het westen van Brussel.

81

De aanhoudende verslechtering van de situatie van bepaalde gemeenten zoals Schaarbeek, Anderlecht, Molenbeek of Sint-Joost, waar bovendien de meest negatieve factoren voor een terugdringing van de werkloosheid samenkomen, biedt niet de mogelijkheid om verschillen in rijkdom tussen de uiteenlopende categorieën gemeenten van het Gewest te verkleinen. De analyse van de gemeentelijke werkloosheidsgraad van de ingeschreven jongeren verdeeld per geslacht benadrukt op een nog schrijnender wijze de moeilijkheden die de gemeenten van het centrum ondervinden om de niet-werkende arbeiders op hun grondgebied op te slorpen. Werkloosheidsgraad van jongeren - 25 jaar op 30 juni 1998

St-Lambrechts-Woluwe St-Pieters-Woluwe Oudergem St-Agatha-Berchem Evere Watermaal-Bosvoorde Ukkel Ganshoren Jette Mannen

Elsene

Vrouwen Etterbeek

Totaal

Vorst Koekelberg BHG Brussel Anderlecht St-Gillis Schaarbeek St-Jans-Molenbeek St-Joost-ten-Node 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

De werkloosheidsgraad van jongeren onder de 25 jaar in Sint-Joost (45,5%), Molenbeek (42%), Schaarbeek (38,5%) en Sint-Gillis (37,4%) ligt ver boven het gewestelijk gemiddelde (31,5%), terwijl het relatieve aandeel van deze groep (18,9% te Sint-Joost, 18% te Schaarbeek, 14,3% te Sint-Gillis) gelijk aan of hoger dan het gewestelijk gemiddelde is (14,6%). In het totaal van de gewestelijke werkloosheid is deze leeftijdscategorie echter niet bovenmatig aanwezig. De dualiteit van de Brusselse gemeenten komt over het algemeen tot uiting in alle leeftijdscategorieën. Onder de jonge werklozen moet tot slot nog worden opgemerkt dat de werkloosheidsgraad van mannen veel hoger is dan die van vrouwen in gemeenten als Sint-Pieters-Woluwe (21% van de jonge mannen tegenover 16,5% van de jonge vrouwen), Sint-Lambrechts-Woluwe (20,2% tegenover 15,3%) en Elsene (29,7% tegenover 25,8%). Indien men alle leeftijdsklassen in ogenschouw neemt, zijn het desalniettemin de vrouwen die de hoogste werkloosheidsgraad vertegenwoordigen (het vrouwelijke activiteitenniveau is over het algemeen lager dan dat van de mannen), hoewel dit verschil tussen mannen en vrouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in vergelijking met de andere twee gewesten relatief klein is. Opnieuw is de werkloosheidsgraad van de mannen in Brussel, Etterbeek en Sint-Gillis hoger dan die van de vrouwen.

82

ALGEMEEN BESLUIT Bij wijze van besluit merken we in deze analyse op dat er geen systematisch verband bestaat tussen de evolutie van het aantal ondernemingen en het aantal werknemers in een gemeente. Nu eens ziet men het aantal vestigingen dalen en de tewerkstelling stijgen, dan weer maakt men het omgekeerde mee. Het kan ook zijn dat het aantal banen en het aantal vestigingen parallel evolueert. Over het algemeen is Sint-Lambrechts-Woluwe de gemeente die over de gunstigste socio-economische indicatoren op gewestelijk vlak beschikt. Ze is nog verder gegroeid, zowel op het vlak van de vestigingen (+141) als op het vlak van de tewerkstelling (+5.234). Haar economische dynamiek is in alle sectoren zichtbaar, met uitzondering van de handel, waar de resultaten over het algemeen boven het gewestelijk gemiddelde uitsteken. Elsene lijkt de gemeente te zijn die in verhouding tot de rest van het Gewest het meest aan snelheid inboet. Het aantal vestigingen dat zich in deze gemeente bevond is in vijf jaar met 254 eenheden teruggelopen, terwijl het aantal banen er met 7.378 is gekrompen. De economische apathie van deze gemeente wordt gekenmerkt door een ernstige verslechtering van de sectoren die op haar grondgebied het meest vertegenwoordigd zijn (dienstverlening aan ondernemingen, handel) en door resultaten die in alle andere sectoren onder het gewestelijk gemiddelde liggen. Nochtans leek 1997 een stabiel jaar te zijn voor deze gemeente. Wat de tewerkstelling betreft, is de achteruitgang van die aard dat Elsene zich niet meer als de tweede tewerkstellingsbron van het Gewest - na Brussel - kan positioneren. Zoals de analyse van de werkloosheidsgraad per gemeente heeft aangetoond, werd deze uiterst ongunstige evolutie niet gekenmerkt door een sterke stijging van het aantal werkzoekenden in Elsene: een groot deel van de banen die verloren gingen, waren ten nadele van niet-inwoners. Globaal genomen wordt de negatieve evolutie van het aantal vestigingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest enigszins afgeremd door de gemeenten van de tweede gordel. Koekelberg en Ukkel ontsnappen echter niet aan de algemene tendens en verliezen elk 60 tot 110 ondernemingen op hun grondgebied. Als men het op vijfjarige basis bekijkt, is de werkgelegenheid in het zuidwesten van Brussel slechter geëvolueerd dan in het Noorden. In de groep gemeenten Sint-Pieters-Woluwe, Oudergem, Watermaal, Elsene en Vorst zijn er de laatste vijf jaar 15.000 banen verloren gegaan. Het zijn de twee gemeenten die zich op de rand van deze groep bevinden, namelijk Anderlecht enerzijds en Sint-Lambrechts-Woluwe anderzijds, die het meeste van deze achteruitgang profiteren en hun tewerkstellingsvolume elk met 5000 eenheden zagen stijgen. In het geval van gemeenten zoals Oudergem, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde en Sint-Pieters-Woluwe kunnen deze resultaten nogal verrassend overkomen, daar zij tot de welvarendste gemeenten van het Brussels Gewest behoren. Men moet echter niet uit het oog verliezen dat deze situatie de weerspiegeling is van de welvaart van sommigen van hun inwoners en niet van de vitaliteit van hun sociaal-economisch weefsel. Vanuit een sectoraal oogpunt hebben vier sectoren in het Brussels Gewest een belangrijke achteruitgang geboekt. De depressie in de sectoren van de handel, bouw, fabrieksnijverheid en financiële activiteiten deed zich meer in het bijzonder voelen in Koekelberg, Sint-Joost, Sint-Gillis, Molenbeek en Etterbeek, waar de daling van het aantal vestigingen in deze 4 sectoren tezamen tussen 1992 en 1997 respectievelijk -17;3%, -10%, -9,3%, -8,9% en -9,3% bedroeg. In dit kader moet worden vastgesteld dat indien de trend van de laatste jaren zich voortzet - dus als de traditionele sectoren zoals handel, bouw en fabrieksnijverheid achteruit blijven gaan - valt het te verwachten dat binnen nu en vijf jaar de sector die in Brussel de eerste plaats zal innemen, de dienstverlening aan ondernemingen zal zijn. Ook zou de sector fabrieksnijverheid - nog vierde sector in 1992 - binnen enkele jaren naar de zesde plaats kunnen worden verdrongen. De achteruitgang van deze sectoren doet bovendien de instapmogelijkheden van de

83

laagst geschoolde Brusselse arbeiders dalen, terwijl de toename van de dienstverlening aan ondernemingen de positie van de hoogst geschoolde arbeiders daarentegen doet stijgen. Deze plaatselijke aanpak van de sectorale situaties van vestigingen en tewerkstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moet worden gevoegd bij een ruimtelijke analyse van de werkloosheid te Brussel. De territoriale evolutie van de werkloosheid in de Hoofdstad houdt rechtstreeks verband met de natuurlijke bewegingen van de tewerkstelling en de ondernemingen in het gewestelijk bekken. Daar de werkloosheid wordt berekend met de werkplaats en niet de woonplaats als uitgangspunt, kan er echter geen directe link worden gelegd met de soorten werkloosheid. Als we rekening houden met de migratiebewegingen van de inwoners, dan kan de achteruitgang van de werkgelegenheid binnen een gemeente niet worden gelinkt met een groei van het werkloosheidspercentage. De contrasterende voorbeelden van Molenbeek, waar de op twee na grootste vooruitgang van het aantal loontrekkenden, maar ook van de niet-werkende werkzoekenden wordt opgetekend en van Elsene, waar de stijging van het aantal niet-werkende werkzoekenden onder de kleinsten is van het hele Gewest, terwijl deze gemeente toch de belangrijkste daling van het aantal loontrekkenden vertoonde, bewijst dat de band ‘tewerkstelling/werkloosheid’ in het Brussels Gewest bijzonder ingewikkeld is. Hierbij blijkt op het sociaal-economische vlak dat de gewestelijke verschillen sterk tot uiting komen in de jeugdwerkloosheid. Zij is de beslissende factor van de dualiteit die zich in de loop van de jaren 90 in het Brussels Gewest heeft voltrokken. Het grote aantal ongeschoolde werklozen die geconcentreerd zijn in het centrum en de eerste gordel en die gepaard gaat met een belangrijk reservoir van buitenlandse werknemers, bemoeilijkt in vergelijking met het zuiden of het zuidwesten van Brussel de instapmoeilijkheden in bepaalde gemeenten aanzienlijk. De toename van het aantal niet-werkende werkzoekenden in bepaalde gemeenten zoals Schaarbeek, Molenbeek of Sint-Joost biedt geen mogelijkheden om de verschillen in rijkdom in het Gewest te verminderen. Tot slot legt de analyse van de werkloosheidsgraad per gemeente de moeilijkheden bloot die de gemeenten uit de eerste gordel ondervinden om het hoofd te bieden aan de werkloze arbeiders die op hun grondgebied wonen. De werkloosheidsgraad bij jongeren onder de 25 jaar ligt er ver boven het gewestelijk gemiddelde, terwijl het relatieve aandeel van deze bevolking in deze gemeenten niet wijst op een uitgesproken vertegenwoordiging van deze leeftijdsklasse in de totale gewestelijke werkloosheid. Tot besluit: de evolutie van de economische structuur van Brussel schenkt in zekere zin voldoening, onder andere door de aanwezigheid van een gevarieerd weefsel en de aanwezigheid van grote ondernemingen te Brussel, maar is ook een bron van onzekerheden, zoals de relatieve zwakte van de kleine ondernemingen en de moeilijkheden voor de plaatselijke economie om echte vooruitzichten te bieden aan jonge Brusselaars van buitenlandse oorsprong. Deze verschillen tussen de evolutie van het aantal vestigingen, de tewerkstelling en de werkloosheid illustreren nogmaals de moeilijkheid om in een stadsgewest dat wordt gekenmerkt door aanzienlijke sociaaleconomische en ruimtelijke breuklijnen, globale oplossingen uit te werken voor ontwikkelingen waarvan de gevolgen al naargelang de gemeente verschillen. En daar tal van Brusselaars buiten hun woongemeente werken, blijft de evolutie van het plaatselijk economisch weefsel vaak een inzet die te zelden in de schaduw blijft.

84

Bijlagen

34.171 11.396 7.983 45.411 15.188 12.258 18.240 8.167 28.724 16.223 6.299 25.280 16.846 7.258 38.984 28.106 9.889 18.064 13.798

362.285


BHG

op 1 maart 1991

Totale beroepsbevolking

305.077

28.339 10.352 7.113 37.050 12.728 10.735 15.323 7.204 23.973 14.135 5.201 20.141 13.167 5.249 31.386 25.162 8.952 16.238 12.629

Actief

77.500

25,4

162.846

53,4

% 50,1 62,4 66,4 31,6 58,3 60,3 59,5 67,5 49,2 63,6 66,5 60,2 54,1 56,6 51,0 52,5 61,6 57,7 58,2

A.W. 14.188 6.457 4.725 11.716 7.425 6.474 9.115 4.866 11.789 8.987 3.457 12.118 7.122 2.972 16.013 13.198 5.515 9.363 7.346

A.W. 8.195 2.064 1.098 17.065 2.903 2.026 3.176 1.024 6.968 2.641 715 3.444 2.978 885 7.385 6.878 1.699 3.862 2.494

% 28,9 19,9 15,4 46,1 22,8 18,9 20,7 14,2 29,1 18,7 13,7 17,1 22,6 16,9 23,5 27,3 19,0 23,8 19,7

Naar Brussel

Werkend in de woongemeente

30.960

A.W. 2.803 1.058 778 3.895 1.119 1.345 1.512 815 1.954 1.481 554 2.012 1.218 454 3.379 2.452 903 1.835 1.393 10,1

% 9,9 10,2 10,9 10,5 8,8 12,5 9,9 11,3 8,2 10,5 10,7 10,0 9,3 8,6 10,8 9,7 10,1 11,3 11,0

Buiten Brussel

ACTIEVE WOONBEVOLKING Uitstroom

193.806

A.W. 16.991 7.515 5.503 15.611 8.544 7.819 10.627 5.681 13.743 10.468 4.011 14.130 8.340 3.426 19.392 15.650 6.418 11.198 8.739

Totaal

63,5

% 60,0 72,6 77,4 42,1 67,1 72,8 69,4 78,9 57,3 74,1 77,1 70,2 63,3 65,3 61,8 62,2 71,7 69,0 69,2 33.771

3.153 773 512 4.374 1.281 890 1.520 499 3.262 1.026 475 2.567 1.849 938 4.609 2.634 835 1.178 1.396

Andere

554.744

36.208 9.723 5.087 244.212 17.429 20.838 21.971 3.297 36.591 10.282 3.578 15.252 21.721 11.166 34.942 23.955 9.130 19.075 10.287

Actief

162.846

29,4

314.398

56,7

477.244

ACTIEVE BEROEPSBEVOLKING Instroom Komende van Komende uit de Totaal Brussel rest van het land V.A. % V.A. % V.A. 10.364 28,6 17.649 48,7 28.013 3.082 31,7 4.577 47,1 7.659 1.767 34,7 2.222 43,7 3.989 65.035 26,6 162.112 66,4 227.147 6.081 34,9 8.445 48,5 14.526 5.107 24,5 13.705 65,8 18.812 5.940 27,0 12.855 58,5 18.795 1.112 33,7 1.161 35,2 2.273 14.825 40,5 14.798 40,4 29.623 2.585 25,1 5.056 49,2 7.641 1.474 41,2 1.389 38,8 2.863 5.480 35,9 6.328 41,5 11.808 6.559 30,2 12.184 56,1 18.743 4.028 36,1 6.253 56,0 10.281 9.766 27,9 17.791 50,9 27.557 7.086 29,6 9.991 41,7 17.077 2.936 32,2 4.495 49,2 7.431 6.500 34,1 8.713 45,7 15.213 3.119 30,3 4.674 45,4 7.793

Wonende en werkende beroepsbevolking per gemeente, beweging binnen het Brussels Gewest en daarbuiten

Bijlage I : Vestigingen naar omvang en per gemeente

86,0

% 77,4 78,8 78,4 93,0 83,3 90,3 85,5 68,9 81,0 74,3 80,0 77,4 86,3 92,1 78,9 71,3 81,4 79,8 75,8

86

153,1

106,0 85,3 63,7 537,8 114,8 170,0 120,5 40,4 127,4 63,4 56,8 60,3 128,9 153,8 89,6 85,2 92,3 105,6 74,6

Werkgelegenheidsgraad

Bijlage II : Activiteitenniveau Aantal loontrekkenden en beroepsbevolking per gemeente

Brussel Evere St-Lambrechts-Woluwe St-Joost St-Gillis Anderlecht Elsene Etterbeek Vorst Watermaal Oudergem Schaarbeek Ukkel Molenbeek St-Pieters-Woluwe Berchem Jette Ganshoren Koekelberg

Loontrekkenden 30 juni 96 231.761 22.423 26.060 11.450 23.062 40.208 36.934 18.066 18.934 9.499 11.023 34.940 23.460 19.148 9.802 4.542 9.352 3.497 2.867

Bevolking 15 - 64 1 jan 96 87.704 18.797 29.962 14.337 30.103 55.607 51.227 25.530 29.255 15.724 18.474 68.262 47.364 42.857 24.162 11.528 24.095 12.045 10.116

557.028

617.149


In % 264,3 119,3 87,0 79,9 76,6 72,3 72,1 70,8 64,7 60,4 59,7 51,2 49,5 44,7 40,6 39,4 38,8 29,0 28,3 90,3

(Bronnen: NIS, RSZ, eigen berekeningen)

Activiteitsniveau (bevolking van 15-65 jaar) Totaal (16 - 65 jaar) M

V

< 25 jaar T

M

V

T


69,2 67,1 72,8 75,6 69,0 66,7 71,8 70,4 71,3 72,1 72,8 69,0 65,4 64,6 65,6 64,5 66,8 62,9 59,9

56,1 55,0 63,3 65,0 59,7 57,7 60,8 59,8 55,5 61,4 57,1 52,5 53,6 50,8 52,8 53,7 57,8 53,0 48,4

62,6 60,8 67,9 70,5 64,2 62,0 66,1 64,8 63,5 66,6 64,9 60,8 59,7 57,9 59,3 58,8 62,1 57,5 53,8

42,9 31,7 37,8 40,1 36,1 35,0 37,6 34,0 36,5 38,9 45,2 40,8 38,9 41,2 38,7 22,1 26,9 23,8 20,3

39,2 29,8 41,1 37,6 37,3 33,2 37,9 38,9 31,6 38,3 37,3 35,9 35,2 36,5 34,5 23,5 24,7 24,1 20,5

41,1 30,8 39,4 38,8 36,7 34,1 37,8 36,4 33,9 38,6 41,1 38,3 37,0 38,8 36,6 22,8 25,8 23,9 20,4


68,8

56,6

62,7

36,1

33,8

35,0

87

6,9

100

Totaal

11,9

Handarbeiders

Andere arbeiders

14,3

4,4

Gebouwen

2,9

Kledij

23,4 7,3 11,8

7,6

15,9

Vervoer

Personen in de dienstverlening waarvan : horeca schoonmaak

Verkopers

Kantoorbedienden

100

3,0

6,1

6,9

1,5

2,3

17,1 6,3 6,6

7,2

23,8

4,2

0,9

7,3

20,7 11,6 9,1

2,1

9,8 5,1 4,8

Anderlecht

Vrije en technische beroepen waarvan : beroepen hoger onderwijs gezondheidszorg, maatschappelijk werk en onderwijs Directeurs en administratieve kaderleden

Oudergem

Kunstenaars

a. Percentage per gemeente

3,0

St-Agatha-Berchem 100

5,1

9,4

9,5

2,7

3,3

22,2 7,1 9,5

8,6

21,0

1,6

13,7 6,9 6,7

4,9

Brussel 100

5,2

10,9

12,6

3,3

2,6

25,6 8,9 12,4

7,0

15,0

1,4

11,4 6,1 5,3

5,4

Etterbeek 100

3,7

7,1

9,0

3,4

2,7

22,5 8,7 10,1

6,8

19,7

2,7

16,9 10,3 6,6

2,8

Evere 100

4,8

9,6

11,0

3,4

3,2

23,4 6,9 11,0

6,3

20,9

1,6

13,0 5,7 7,3

5,8

Vorst 100

5,2

9,2

12,1

2,9

2,2

22,2 6,7 10,9

7,6

17,4

2,1

13,4 7,7 5,7

3,7

Ganshoren 100

5,3

7,5

8,2

3,0

3,2

23,8 9,1 9,0

9,6

21,4

1,4

12,9 6,0 6,9

100

4,0

6,3

9,0

1,6

2,3

19,8 8,3 6,8

6,7

18,4

2,8

18,4 10,1 8,3

10,7

Elsene

Bijlage III : Indeling van de niet-werkende werkzoekenden per gemeente

3,2

Jette 100

4,5

8,0

9,5

3,5

2,7

22,6 7,9 9,4

9,3

21,4

1,8

13,5 6,9 6,6

2,8

Koekelberg 100

6,0

10,1

13,3

3,3

2,8

24,3 8,7 11,5

7,8

18,5

0,7

10,3 5,3 5,0

1,6

St-Jans-Molenbeek 100

5,5

13,2

14,9

4,2

2,8

25,3 8,1 13,0

7,2

15,4

0,7

9,1 4,6 4,5

10,3

St-Gillis 100

4,9

9,1

14,1

2,8

2,1

23,7 8,8 10,3

6,2

13,5

1,2

12,2 6,0 6,1

3,6

St-Joost-ten-Node 100

3,4

10,6

12,8

6,3

2,2

33,8 9,1 20,5

4,7

13,0

0,6

9,1 5,1 4,0

4,2

Schaarbeek 100

4,2

10,2

13,4

5,0

2,6

25,7 6,9 14,6

5,9

16,0

1,2

11,6 5,9 5,6

8,1

Ukkel 100

4,0

4,9

6,5

1,0

1,6

17,1 6,5 6,4

10,7

22,5

4,8

18,6 10,8 7,8

10,9

Watermaal-Bosvoorde 100

4,0

3,3

5,6

0,9

0,9

12,2 4,6 3,1

8,4

25,9

4,2

23,7 12,9 10,8

5,5

St-Lambrechts-Woluwe 100

2,8

4,6

6,2

0,6

1,9

14,2 5,0 4,8

8,9

26,4

5,5

23,4 13,4 10,1

6,2

St-Pieters-Woluwe 100

2,8

3,5

4,9

0,7

1,3

13,7 4,6 5,1

6,6

24,8

6,8

28,7 18,0 10,8

88

100

4,8

9,5

11,8

3,4

2,5

23,4 7,7 11,3

7,1

17,3

1,8

13,2 7,1 6,1

5,1

BHG

12,3

13,8

13,0

13,4 15,4

10,7

Transport

Kledij

Gebouwen

Handarbeiders Andere arbeiders

Totaal

9,8

Kantoorbedienden

11,3 10,7 10,1 11,3

5,5

Directeurs en administratieve kaderleden

Vervoer Personen in de dienstverlening waarvan : horeca schoonmaak

4,5

8,0 7,7 8,4

Vrije en technische beroepen waarvan : beroepen hoger onderwijs gezondheidszorg, maatschappelijk werk en onderwijs

Anderlecht

Kunstenaars

b. Percentage per beroep

2,3

Oudergem

1,6

1,0 1,0

0,9

0,7

1,5

1,6 1,2 1,3 0,9

2,2

3,7

2,5 2,6 2,4

0,8

St-Agatha-Berchem 1,4

1,4 1,5

1,1

1,1

1,9

1,7 1,3 1,3 1,2

1,7

1,2

1,5 1,4 1,6

16,1

Brussel 16,8

19,3 18,2

17,9

16,3

17,7

16,4 18,4 19,3 18,5

14,6

12,5

14,5 14,5 14,5

Etterbeek 4,1

3,1 3,2

3,1

4,2

4,5

4,0 4,0 4,6 3,7

4,7

6,1

5,3 6,0 4,4

4,4

Evere 2,4

2,4 2,4

2,2

2,4

3,0

2,1 2,4 2,1 2,3

2,8

2,1

2,3 1,9 2,8

1,3

Vorst 5,3

5,1 5,7

5,4

4,4

4,6

5,6 5,0 4,6 5,1

5,3

6,2

5,4 5,7 5,0

6,1

Ganshoren 1,6

1,3 1,8

1,1

1,4

2,0

2,1 1,6 1,9 1,3

2,0

1,2

1,5 1,3 1,8

1,1

Elsene 7,1

4,8 5,9

5,4

3,3

6,6

6,7 6,0 7,7 4,3

7,6

11,0

10,0 10,2 9,7

15,0

Jette 3,3

2,8 3,0

2,6

3,3

3,6

4,3 3,2 3,3 2,7

4,0

3,2

3,3 3,2 3,5

2,1

Koekelberg 2,0

2,1 2,5

2,2

1,9

2,3

2,2 2,1 2,2 2,0

2,1

0,8

1,6 1,5 1,6

1,1

St-Jans-Molenbeek 9,7

13,5 11,2

12,3

12,0

10,8

9,8 10,5 10,2 11,3

8,7

3,7

6,8 6,4 7,2

3,0

St-Gillis 6,6

6,3 6,6

7,8

5,4

5,5

5,7 6,7 7,5 6,0

5,1

4,5

6,1 5,6 6,6

13,4

St-Joost-ten-Node 3,8

4,2 2,7

4,1

7,0

3,3

2,5 5,5 4,4 6,9

2,8

1,2

2,6 2,7 2,5

2,6

Schaarbeek 13,8

14,9 12,0

15,7

20,3

14,3

11,3 15,2 12,3 17,8

12,7

9,2

12,1 11,6 12,7

11,5

Ukkel 4,4

2,3 3,7

2,4

1,3

2,9

6,6 3,2 3,7 2,5

5,7

11,5

6,2 6,7 5,6

7,0

Watermaal-Bosvoorde 1,4

0,5 1,1

0,7

0,4

0,5

1,6 0,7 0,8 0,4

2,1

3,2

2,5 2,5 2,5

3,0

St-Lambrechts-Woluwe 2,5

1,2 1,4

1,3

0,4

1,9

3,1 1,5 1,6 1,0

3,7

7,5

4,4 4,6 4,0

2,6

St-Pieters-Woluwe 1,6

0,6 0,9

0,6

0,3

0,8

1,4 0,9 0,9 0,7

2,2

5,8

3,4 4,0 2,7

1,9

89

100

100 100

100

100

100

100 100 100 100

100

100

100 100 100

100

BHG

BIBLIOGRAFIE • 13de Congres van de Franstalige Belgische Economisten WALLONIE en BRUSSEL : evolutie en perspectieven, Commissie 3, Planifactie, Indeling van het Grondgebied en Grensoverschrijdende Relaties, 1998. • Service d'Etudes du CESRW, La Coopération Wallonie-Bruxelles, première approche d'analyse et de valorisation des intérêts communs en matière économique, sociale et institutionnelle, rapport final, janvier 1999, Gaetan Servais. • Dossier BRES 95, Indicateurs de Disparités dans la Région de Bruxelles-Capitale, Cédric Schupp. • Steunpunt, De arbeidsmarkt in Vlaanderen, jaarboek 1999. • Charles Picqué, POUR BRUXELLES, Entre Périls et Espoirs, 1998. • Centre de Sociologie du Travail, de l'Emploi et de la Formation, Fonds Social Européen, Evaluation du Programme Opérationnel de la RBC, Objectif III 1994-1998, rapport final, Valter Cortese, Matthieu Veinstein, juin 1999. • Brussels Observatorium van de Arbeidsmarkt en de Kwalificaties, De evolutie van de werkgelegenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest sedert de invoering van de Gewestelijk Ontwikkelingsplan, februari 1998. • PCD communaux • ONSS, Employeurs et travailleurs assujettis à la sécurité sociale au 30 juin 97 (statistique décentralisée). • Commission communautaire commune de Bruxelles-Capitale, L'état de la pauvreté dans la Région de Bruxelles-Capitale, annuaire 1998.

90

Het Brussels Observatorium van de arbeidsmarkt en de kwalificaties werd opgericht in 1995 en is een orgaan dat door het Europees Sociaal Fonds in het kader van Doelstelling 4 wordt gecofinancierd. Zijn taak bestaat erin zich te voorzien van de nodige instrumenten om de behoeften en kwalificaties op de arbeidsmarkt te voorspellen en de nieuwe bekwaamheden te identificeren die een gevolg zijn van technologische en organisatorische mutaties. Medewerkers : verantwoordelijke : Stéphane THYS (fr) Koen BOIS d'ENGHIEN (nl) Paul CLERBAUX (fr) Mourad DE VILLERS (fr) Alexandra LAMBERT (fr) Gaëtane LECOCQ Sabine VANBUGGENHOUT (fr) secretariaat : Alexandra DE WIT (nl)

Anspachlaan 65 - 1000 Brussel Tel. : 02/505.14.54 - Fax : 02/505.78.19 (e-mail [email protected])

Anspachlaan 65 - 1000 Brussel - http://www.bgda.be Verantwoordelijke uitgever : E. Courthéoux, Anspachlaan 65, 1000 Brussel

D/1999/57.47/4

Inhoudstafel I. Vaststellingen en trends

Recommend Documents