informatiemap heupoperatie

informatiemap heupoperatie

2

Voorwoord U heeft in overleg met uw arts besloten tot een operatie aan uw heup: het plaatsen van een heupimplantaat. De komende tijd kunt u zich gaan voorbereiden op deze operatie, zowel lichamelijk als praktisch. Om het effect van de operatie zo groot mogelijk te laten zijn, is uw eigen inzet daarbij van groot belang. Daarom is deze voorlichtingsmap gemaakt. De map helpt u de operatieve procedure en het revalidatieproces te begrijpen. Ook leest u hoe u het beste met uw nieuwe heupgewricht om kunt gaan. Hoe meer u over uw operatie weet voordat u in het ziekenhuis aankomt, hoe gemakkelijker en sneller u kunt revalideren. In de map is stap voor stap beschreven hoe het traject voor en na de operatie voor de meeste mensen verloopt. De zorg die hierin beschreven staat kan variëren afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Afhankelijk van uw persoonlijke situatie vullen we de map aan met ander foldermateriaal. Wij verzoeken u al het materiaal dat u ontvangt te lezen en eventueel in te vullen. Wees actief betrokken bij uw zorg en stel vragen wanneer u deze heeft. Breng uw map mee naar elke afspraak en vergeet hem vooral niet tijdens uw opname in het ziekenhuis. Tot slot wensen we u veel succes.

3

Inhoud Voorwoord

3

Inhoud

4

Gegevens OLVG

7

1

De heupoperatie

9

1.1

Anatomie van de heup

9

Het heupgewricht

9

Waarom een heupprothese

9

Klachten

10

Het implanteren van een nieuwe heupprothese

11

De prothese

11

Het plaatsen van de heupprothese

11

1.3

Risico’s en mogelijke complicaties

12

2

Voor de operatie

15

2.1

Stap voor stap voorbereiden

15

Stap 1

voorlichting revalidatie en anesthesie

16

Stap 2

houd contact met Bureau opname

18

Stap 3

tien algemene aanwijzingen

19

Stap 4

maak uw spieren sterker

21

Stap 5

regel aanpassingen in uw woonomgeving

26

Stap 6

regel alvast zaken voor uw ontslag

30

Stap 7

ga na of u zich voldoende heeft voorbereid

32

1.2.

2.2

Meest gestelde vragen voor de operatie

33

3

Verblijf in het ziekenhuis

37

3.1

De verpleegafdeling

37

3.2

De operatie

37

3.3

Na de operatie

37

3.4

Ontslag

39

4

4

Na ontslag uit het ziekenhuis

41

4.1

Dagelijkse activiteiten en verder herstel

41

4.2

Fysiotherapie na ontslag

42

4.3

Verzorging van uw nieuwe heup

42

4.4

Tips en richtlijnen

43

Checklist: Veiligheid en valpreventie in en om het huis

49

Controlelijst voor de operatie

53

5

6

Gegevens OLVG

Belangrijke adressen en telefoonnummers Bezoekadres

Postadres

Website

OLVG

OLVG

www.olvg.nl

Oosterpark 9

Postbus 95500

Amsterdam

1090 HM Amsterdam

Algemene telefoonnummer

(020) 599 91 11

Bureau opnameplanning Orthopedie

(020) 599 36 50 (maandag t/m vrijdag 10.00 tot 12.00 uur)

Polikliniek Orthopedie

(020) 599 30 52

Nurse Practitioners Orthopedie

(020) 599 24 15 of (020) 599 27 56

Verpleegafdeling C7 Orthopedie

(020) 599 27 04

Verpleegafdeling C8 Orthopedie

(020) 599 29 70

Bezoekuren De bezoekuren van het ziekenhuis zijn dagelijks van 15.30 tot 16.30 uur en van 18.30 tot 20.00 uur. Er mogen maximaal twee bezoekers tegelijkertijd bij elke patiënt. Post De post wordt op de afdeling bezorgd. Voor een snelle verwerking is het prettig als uw post als volgt wordt geadresseerd: Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Naam, afdeling C7 of C8 Postbus 95500 1090 HM Amsterdam

7

8

8

1

Informatie heupoperatie

1.1

Anatomie van de heup

Gewrichten in ons lichaam vormen de beweeglijke verbindingen tussen twee botstukken. Een gewricht bestaat uit twee botdelen die zo zijn gevormd, dat ze precies tegen elkaar aan kunnen liggen of in elkaar passen. De boteinden van beide botdelen (de gewrichtsvlakken) zijn bekleed met een laagje kraakbeen, zodat ze gemakkelijk over elkaar glijden. Het kraakbeen is glad en veerkrachtig en wordt gevoed door het gewrichtsvocht. De botdelen van een gewricht worden op hun plaats gehouden door een stevig kapsel. Om dit kapsel bevinden zich pezen en spieren. De spieren zorgen voor de beweeglijkheid, de benige gedeelten van een gewricht zorgen voor de stevigheid. Het heupgewricht Het heupgewricht is een kogelgewricht. Bij een kogelgewricht passen de gewrichtskop en de gewrichtskom precies in elkaar en kunnen naar alle kanten bewegen. Het heupgewricht verbindt het bekken met het dijbeen. De kop van het heupgewricht bevindt zich in het bovenste gedeelte van het dijbeen. De gewrichtskom bevindt zich in het bekken. Door het heupgewricht kan het been met behulp van spieren in alle richtingen worden bewogen.

een gezond heupgewricht

Waarom een heupprothese Gewrichtsslijtage is een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt. In medische termen heet dit ‘artrosis deformans’ of kortweg ‘artrose’. Artrose kan voorkomen in alle gewrichten van het menselijk lichaam, dus ook in het heupgewricht.

9

Slijtage tast de gladde kraakbeenlaag van het gewricht aan. Hierdoor kan de kraakbeenlaag uiteindelijk helemaal verdwijnen. De gewrichtsvlakken kunnen daardoor niet meer zo soepel langs elkaar glijden, met als gevolg dat het bewegen steeds moeilijker en pijnlijker wordt.

versleten heupgewricht

Klachten Door slijtage kunt u allerlei klachten krijgen:



Een voortdurende pijn in de lies. De pijn kan uitstralen naar de dijstreek, het bovenbeen en de knie en soms ook naar het onderbeen.



Stijfheid bij het opstaan als u heeft gezeten. Men spreekt ook wel van ‘startpijn’.



Moeite met lopen en de neiging voorover te lopen.



Niet kunnen bukken of traplopen.



Pijn gedurende de nacht.



Verergering van de klachten bij vochtig en koud weer.



Moeite met het vastmaken van uw schoenveters.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de klachten te verminderen:



pijnstillers: de arts schrijft deze voor.



loop met een stok aan de kant van uw ‘goede’ heup.



fysiotherapie: de fysiotherapeut probeert door oefeningen de pijn te verlichten en uw heupgewricht zo beweeglijk mogelijk te houden.



operatie: als pijnstillers en fysiotherapie onvoldoende helpen is een operatie vaak de enige oplossing.



gewichtsvermindering.

10

1.2

Het implanteren van een nieuwe heupprothese

Het doel van het implanteren van een heupprothese is:



verminderen van de pijn



verbeteren van de kwaliteit van leven



herstellen van functieverlies van uw heup.

De prothese Heupprothesen zijn ontworpen om de anatomie van uw heup zo dicht mogelijk te benaderen. Er zijn diverse typen heupprothesen. Uw orthopedisch chirurg kiest de prothese die het meest geschikt voor u is. Iedere heupprothese bestaat uit meerdere delen:



Acetabulumdeel: dit gedeelte vormt de nieuwe heupkom. Het is meestal gemaakt van een combinatie van een metaallegering (kobaltchroom) met poly-ethyleen.



Femurdeel: dit gedeelte vormt de nieuwe heupkop. In het bovenbeen wordt een pin geplaatst waarop de nieuwe kop geplaatst wordt. Deze kop kan van metaal gemaakt zijn, maar ook van keramiek.

nieuw heupgewricht Het plaatsen van de heupprothese Tijdens een operatie van het heupgewricht vervangt de arts het aangetaste gewricht door een kunstgewricht (een prothese). Om bij het heupgewricht te kunnen komen, maakt de orthopedisch chirurg een snee aan de zijkant van uw bovenbeen. Vervolgens maakt hij het gewrichtskapsel open om de kop uit de kom te kunnen halen. Hierna verwijdert hij de kop en maakt de kom schoon. In het heupbeen plaatst de orthopedisch chirurg een nieuwe kunststof kom. In het dijbeen brengt hij een metalen pin in met daarop een kop. Kop en kom passen precies in elkaar. De prothese wordt, net als het zieke gewricht, op de plaats gehouden door het gewrichtskapsel. Als de kop in de kom is gezet, worden het gewrichtskapsel, de spieren en de huid weer dichtgemaakt (gehecht). In de meeste gevallen verankert de arts de kom en de prothese met botcement in het bot, maar er kan ook gekozen worden om de prothese zonder cement vast te maken. Dit is afhankelijk van uw leeftijd . De operatie duurt één tot anderhalf uur.

11

1.3

Risico’s en mogelijke complicaties

Een operatie voor het implanteren van een heupprothese is een vaak toegepaste procedure die veilig en heel effectief is gebleken. Wereldwijd worden jaarlijks maar liefst een miljoen heupprothesen geïmplanteerd. Patiënten hebben minder pijn en ervaren functieverbetering in vergelijking met hun toestand voor de operatie. Het operatief vervangen van een heupgewricht is zelfs een van de succesvolste orthopedische ingrepen. Net als bij andere operaties gelden ook hier de nodige risico’s en bestaat kans op complicaties. Deze komen zelden voor en uw orthopedisch chirurg en de medewerkers van de afdeling Orthopedie doen er alles aan om deze complicaties te voorkomen. Een aantal mogelijke risico’s en complicaties staat hieronder beschreven. Complicaties met anesthesie Uw anesthesioloog bespreekt met u de mogelijke complicaties en de verschillende mogelijkheden van verdoving voor de operatie. Heeft u in het verleden complicaties ervaren met verdovingen, zorg dan dat u uw anesthesioloog hiervan op de hoogte stelt. Luxatie Een heupluxatie is het uit de kom schieten van de heupkop. Dit kan al direct na de operatie gebeuren, maar ook nog vele jaren na uw heupoperatie. U vermindert de kans op een heupluxatie als u de adviezen van uw orthopedisch chirurg en fysiotherapeut zorgvuldig opvolgt. Beschadigingen aan bloedvaten en zenuwen Meerdere bloedvaten en zenuwen lopen in de omgeving van uw heupgewricht. Deze structuren lopen kans om uitgerekt of beschadigd te raken tijdens de operatie. Dit kan gevoelloosheid of slapheid in delen van het geopereerde been tot gevolg hebben. Al het mogelijke wordt gedaan om dit te voorkomen. Infectie Na het plaatsen van een nieuw heupgewricht loopt een zeer klein percentage van de patiënten een infectie op. Dit kan een oppervlakkige infectie zijn, maar ook een diepe infectie rond de delen van de prothese. Diepe infecties kunnen tot ernstige complicaties leiden, waardoor de ziekenhuisopname verlengd wordt. Behandeling van dergelijke infecties kan op verschillende manieren. U kunt via een infuus antibiotica toegediend krijgen, maar ook een operatieve ingreep kan noodzakelijk zijn om de wond te reinigen. Bij een diepe infectie kan uw orthopedisch chirurg besluiten de prothese geheel te verwijderen. Infecties komen vaker voor bij mensen met diabetes, met reumatoïde artritis en bij patiënten met aandoeningen van het immuunsysteem. Er blijft gedurende de tijd dat u een prothese heeft altijd kans op infectie bestaan.

12

Bloeduitstorting/zwelling Het is mogelijk dat na de operatie een bloeduitstorting met een zwelling van het gehele been ontstaat. Dit is een normaal verschijnsel na het plaatsen van een heupprothese. De zwelling verdwijnt in de loop van enkele maanden. U kunt de zwelling tegengaan door een steunkous te dragen. Breuken Breuken van het dijbeen en van het bekken komen soms voor tijdens de operatie, vooral als de botten zacht of broos zijn. Breuken kunnen ook ontstaan als u na de operatie hard valt. Meerdere chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn om het probleem te verhelpen. Soms zijn extra implantaten nodig. Wondcomplicaties Ook huidnecrose (donkergekleurde wondranden door afsterving weefsel) of een situatie waarbij de operatiewond steeds weer open gaat kan voorkomen. Om problemen op lange termijn te voorkomen dienen deze complicaties vroegtijdig te worden gesignaleerd en behandeld. Behandeling bestaat uit operatief reinigen van het gewricht of opnieuw hechten van de wond. Trombose van een diepgelegen ader Het ontstaan van bloedstolsels in de aderen van de benen is een bekende complicatie. Al het mogelijke wordt gedaan om het ontstaan ervan te voorkomen. Een voorzorgsmaatregel is bijvoorbeeld het toedienen van medicijnen. Deze medicijnen krijgt u soms in tabletvorm, maar meestal via een injectie (fraxiparine). Zij verdunnen het bloed en verminderen hierdoor de kans op stolsels. Een andere belangrijke preventieve maatregel is vroege mobilisatie (zo snel mogelijk uit bed), maar ook het dragen van een elastische kous. Longembolie Bloedstolsels die in een beenader ontstaan kunnen soms losraken, meegevoerd worden in de bloedbaan en in de longen terechtkomen. Dit heet een longembolie. Dit is een ernstige situatie die zel fs een dodelijke afloop kan hebben. Al het mogelijke wordt gedaan om deze complicatie te voorkomen. Vetembolie Vet van het beenmerg kan in de bloedbaan terecht komen en zelfs uw longen bereiken. Dit heet een vetembolie. Ook deze complicatie kan zeer ernstig zijn. Al het mogelijke wordt gedaan om deze complicatie te voorkomen. Doorliggen Doorligplekken, vooral rond de hiel, kunnen al na 24 uur bedrust ontstaan. Neem daarom regelmatig de druk weg van uw hielen en zitvlak. Als u een branderig gevoel of pijn ervaart rond deze lichaamsdelen, breng dan het verplegend personeel hiervan op de hoogte. 13

Verschil in beenlengte Na uw heupoperatie kan het voorkomen dat een beenlengteverschil is ontstaan. Indien het verschil meer dan twee centimeter bedraagt en het verschil tot klachten leidt, adviseren wij een verhoogde schoenzool. Vijftig procent van de bevolking heeft, zonder dat men zich hiervan bewust is, een beenlengteverschil tot anderhalve centimeter. Looppatroon Na het plaatsen van een heupprothese is het looppatroon van sommige patiënten niet optimaal. Dit heeft allerlei oorzaken. Meestal is dit na zes maanden geheel of grotendeels verdwenen. Losraken Uw heupprothese is een mechanisch werkend geheel en is daarom onderhevig aan wrijving en slijtage. Bijna alle heupprothesen functioneren 15 jaar na de operatie bij normaal gebruik nog naar volle tevredenheid. Als de heupprothese overmatig wordt belast zoals uitzonderlijk veel traplopen, rennen, hurken en ander activiteiten met een grote belasting, kan de heupprothese vroegtijdig losraken. Als u rekening houdt met de belasting op uw heup dan heeft uw heupprothese een langere levensduur. Algemene medische problemen Na een ingrijpende operatie kan een aantal algemene medische complicaties ontstaan. Gelukkig komen deze zelden voor. Degenen met een grotere kans op deze complicaties worden van tevoren medisch onderzocht. Deze complicaties zijn: hartaandoeningen, beroertes, longontsteking, ingeklapte long, blaasinfecties, nieraandoening.

14

14

2

Voor de operatie

Een goede voorbereiding is het halve werk…

2.1

Stap voor stap voorbereiden

In dit hoofdstuk beschrijven wij stap voor stap welke voorbereidingen u moet treffen voor de operatie. Hoe beter u bent voorbereid, hoe gemakkelijker u het gehele proces zal doorlopen.

Stap 1


Stap 2


Stap 3


Stap 4


Stap 5


Stap 6


Stap 7


15

Stap 1:


Na het besluit tot de heupoperatie heeft de arts u op de wachtlijst geplaatst. De polikliniekassistent heeft voor u een afspraak gemaakt voor de voorlichtingsbijeenkomst, een bezoek aan de nurse practitioner en bij de Polikliniek Pre-operatief Onderzoek (PPO). Deze twee laatste bezoeken vinden altijd aansluitend plaats. U heeft de folder ‘Anesthesie en pijnbestrijding’ en de bijbehorende vragenlijst ontvangen. Het is belangrijk dat u de folder leest en de vragenlijst invult voordat u naar de afspraak op de PPO gaat. Joint Care Bij heupoperaties volgens het Joint Care programma nemen wij u samen met drie andere patiënten op dezelfde dag op en wordt u op dezelfde dag geopereerd. Samen met hen revalideert u en verblijft u overdag in een speciaal daarvoor ingerichte huiskamer in het ziekenhuis. Tijdens de opname ligt de nadruk op een actieve revalidatie. Dit betekent dat wij u niet als zieke benaderen. U verblijft zo min mogelijk in bed en draagt gewoon uw eigen kleding. Door intensieve oefeningen en een optimale begeleiding kunt u na vier dagen naar huis of naar een revalidatie-instelling. Door complicaties of langzamer herstel bestaat altijd de kans dat de opname langer duurt. Bij het Joint Care programma is het noodzakelijk om twee voorbereidende bezoeken aan het ziekenhuis te brengen. Voorlichtingsbijeenkomst U krijgt voorlichting over de operatie, de revalidatie en de fysiotherapie. De voorlichting wordt gegeven door de nurse practitioner en de fysiotherapeut. U kunt vanzelfsprekend ook uw vragen stellen. Deze bijeenkomst duurt ongeveer twee uur. Nurse practitioner De nurse practitioner is een verpleegkundige die naast een verpleegkundige opleiding ook een medische opleiding gevolgd heeft. Daardoor kan de nurse practitioner bepaalde taken overnemen van de arts. De nurse practitioner bespreekt met u de verschillende revalidatiemogelijkheden en de thuissituatie. Hij overlegt met u de operatiedatum. Indien u dit wenst geeft de nurse practitioner u voorlichting over de totale heupprothese. Vanzelfsprekend kunt u ook uw vragen stellen. De nurse practitioner spreekt u ook tijdens uw opname in het ziekenhuis en bij de nacontroles van uw heup. PPO Op de PPO heeft u een consult bij de anesthesioloog. Hij bespreekt de manier van verdoven met u. Daarnaast heeft u een gesprek met een verpleegkundige. Hij geeft u verschillende praktische instructies. Er zijn twee soorten verdoving: de algehele anesthesie (narcose - helemaal slapen) en de loco-regionale anesthesie (plaatselijke verdoving door middel van een ruggenprik). De anesthesioloog bepaalt in overleg 16

met u en de orthepedisch chirurg de soort verdoving. Indien nodig neemt een medewerker van de PPO bloed af, maakt een hartfilmpje of een foto van longen. Voorin de map vindt u de folder ‘Anesthesie en pijnbestrijding’ en bijbehorende vragenlijst.

17

Stap 2:


Het is op dit moment nog niet bekend wanneer u aan de beurt bent voor de operatie. De arts bepaalt hoe lang de wachttijd mag zijn. Een wachttijd kan alleen bestaan indien de arts dit medisch verantwoord acht. Het Bureau opname van Orthopedie plant de opnamedatum in overleg met de arts. U ontvangt telefonisch of per brief bericht over de datum en tijd van uw operatie. Deze datum is onder voorbehoud. Uw opname gaat definitief door als de opnameplanner u oproept en u instemt met de voorgestelde datum. Helaas kunnen spoedoperaties van andere patiënten tot uitstel van uw operatie leiden. Indien u vragen heeft over de opnamedatum of veranderingen wilt door geven, neemt u dan contact op met Bureau opname Orthopedie via telefoonnummer (020) 599 36 50. Het bureau is bereikbaar van maandag tot en met donderdag tussen 10.00 en 12.00 uur.

18

Stap 3: 1.


Richt u op het slagen van uw operatie

Het is van belang dat u, uw orthopedisch chirurg, het ziekenhuispersoneel en uw familie als een team samenwerkt en een positieve houding heeft ten aanzien van het slagen van de operatie. Dankzij goed overleg onderling krijgt u beter inzicht in de doelen en verwachtingen van alle betrokken partijen. 2.

Besteed extra aandacht aan een goede voeding

Voeding is een belangrijk element in tijden van stress, zoals voor een operatie. Hoe beter de conditie van uw lichaam voor de operatie, hoe beter het herstel zal zijn. Zorg dat u zoveel mogelijk voedingsmiddelen eet die rijk zijn aan ijzer. Bijvoorbeeld: rood vlees, lever, bonen, noten en gedroogde vruchten. 3.

Voorkom overgewicht

Overgewicht betekent extra belasting van de toch al beschadigde gewrichten. Daarom is afvallen een van de beste manieren om de toestand van uw heup te verbeteren en de resultaten van de operatie te optimaliseren. Win advies in bij uw huisarts voordat u begint met uw dieet. 4.

Stop met roken

Als u nog niet was gestopt, is het misschien een goed moment om dat nu te doen. Dit vermindert namelijk de kans op complicaties tijdens en na uw operatie. Heeft u behoefte aan advies en ondersteuning, dan kunt u terecht bij uw huisarts. 5.

Zorg dat alle infecties voor de operatie genezen zijn

Hieronder vallen onder andere tandabcessen, blaasinfecties, ontstoken beenzweren, verkoudheid en griep. De reden hiervoor is dat infecties zich tijdens de operatie door uw lichaam zouden kunnen verspreiden en zo uw nieuwe gewricht kunnen besmetten. Daarom moet u uw orthopedisch chirurg zo snel mogelijk op de hoogte brengen als u vermoedt of zeker weet dat u een infectie heeft. Dit zou kunnen betekenen dat uw operatie naar een later tijdstip verschoven moet worden. 6.

Zorg voor een gezonde huid

Het is belangrijk dat uw huid voor de operatie geen defecten vertoont, bijvoorbeeld een geïnfecteerde likdoorn, een eeltknobbel, insectenbeten, wondjes, krabwonden van dieren. Uw huid dient vrij van infectie te zijn. Dit is vooral belangrijk als u huidproblemen heeft zoals eczeem of psoriasis. Als zich aandoeningen ontwikkelen zoals een zweer op uw been of huiduitslag dient u uw huisarts te raadplegen.

19

7.

Zorg voor gezonde tanden en tandvlees

In ongezonde tanden en tandvlees kan een infectie verborgen zitten die zijn weg zou kunnen vinden naar een heupprothese. Indien u een infectie waarschijnlijk acht, dient u een afspraak met de tandarts te maken. 8.

Besteed extra aandacht aan al bestaande medische aandoeningen

Om te voorkomen dat uw operatie wordt uitgesteld is het belangrijk dat bestaande aandoeningen zoals diabetes, in de gaten worden gehouden en dat eventuele problemen zo snel mogelijk worden behandeld. Een van de meest voorkomende problemen die voor de operatie om behandeling vragen is een hoge bloeddruk (hypertensie). Als u weet dat u last heeft van een hoge bloeddruk, kan het nuttig zijn uw bloeddruk in de periode voor de operatie regelmatig te laten controleren door de huisarts. 9.

Stel v ragen over het gebruik van geneesmiddelen

Mocht u vragen hebben over het voortzetten van het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, bel dan uw huisarts of informeer bij het ziekenhuispersoneel tijdens de geplande intake- en voorlichtingsbijeenkomst. 10.

Schakel mensen in om u te helpen

Het is wenselijk dat u iemand in uw omgeving hebt, partner, familielid, vriend(in), kennis, die de weken na de operatie ondersteuning kan bieden bij huishoudelijk werk en persoonlijke verzorging. Dit kunnen overigens ook meerdere personen zijn die afwisselend begeleiding bieden.

20

Stap 4:


Een goede voorbereiding is heel belangrijk. Sterke spieren en een goede lichamelijke conditie kunnen de revalidatie na de operatie vergemakkelijken. U kunt thuis al oefeningen doen om de spieren rond het heupgewricht te versterken en het heupgewricht zelf zo beweeglijk mogelijk te houden. Ook het lopen met elleboogkrukken kunt u voor de operatie al oefenen. Wanneer de operatiedatum bekend is, raden wij u aan om een fysiotherapeut bij u in de omgeving te benaderen voor de revalidatie in uw eigen woonomgeving. U kunt dan alvast een afspraak maken voor na uw ziekenhuisopname. Deze oefeningen maken uw spieren sterker en houden u soepel. Belangrijk hierbij is dat u al deze oefeningen doet afhankelijk van de pijn. Wanneer een bepaalde oefening pijn veroorzaakt moet u deze oefening niet doen.

21

Uitgangshouding

Uitvoering

Rugligging op

Trek de voet naar u toe

bed/bank, benen

en druk de achterkant

gestrekt.

van uw knie in de onderlaag (span de bovenbeenspieren aan).

Rugligging, gestrekte

Beweeg uw hiel over

benen.

het bed richting uw zitvlak. Schuif langzaam weer terug naar gestrekte stand.

Rugligging, gestrekte

Beweeg uw been over

benen.

de onderlaag zijwaarts en weer rustig terug. Tenen blijven naar het plafond gericht.

22

Uitgangshouding

Uitvoering

Zit op stoel of op rand Strek uw knie vanuit bed/bank.

gebogen stand langzaam zo ver mogelijk.Til uw bovenbeen niet op.

Ga rechtop staan en

Breng uw been

houdt u ergens aan

langzaam zijwaarts en

vast voor de nodige

terug.

steun.

Blijf hierbij rechtop staan, leun niet zijwaarts!

23

Uitgangshouding

Uitvoering

Ga rechtop staan en

Til langzaam uw knie

houdt u ergens aan

op. Buig niet verder in

vast voor de nodige

uw heup dan in een

steun.

hoek van 90°. Leun hierbij niet naar achteren.

Ga rechtop staan en

Breng uw been naar

houdt u ergens aan

achteren.

vast voor de nodige

Leun hierbij niet naar

steun.

voren en houdt uw knie gestrekt.

24

Uitgangshouding

Uitvoering

Ga rechtop staan en

Ga langzaam op uw

houdt u ergens aan

tenen staan.

vast voor de nodige

Blijf hierbij rechtop

steun.

staan!

25

Stap 5:


Omdat u ongeveer drie maanden met een of twee krukken zal lopen, kunt u voor uw operatie in uw woning al een aantal dingen doen die uw thuiskomst na de operatie makkelijker en veiliger maken. U heeft hiervoor hulp nodig van uw familie of vrienden. Hieronder volgt een aantal adviezen. Looppaden Verwijder waar mogelijk losse kleden om struikelen te voorkomen. Als u de kleden niet kunt verwijderen breng er dan een antisliplaag onder aan. Denk ook aan losliggende bedrading. Zorg dat de overgang tussen verschillende soorten vloerbedekking zo gelijkmatig en veilig mogelijk verloopt om struikelen te voorkomen. Trappen Zorg dat de leuningen goed zijn verankerd aan een of beide zijden van de trap (indien van toepassing). Zorg dat eventuele trapbekleding veilig en vlak is. Meubels Zet meubels zo neer dat looppaden niet worden versperd en dat er voldoende ruimte is voor een looprekje, krukken of rollator. Verplaats veel gebruikte voorwerpen naar een gemakkelijke bereikbare plaats ongeveer ter hoogte van uw taille. Hulpmiddelen Wij verzoeken u om een aantal hulpmiddelen te regelen voordat u geopereerd wordt. Het is raadzaam om met deze hulpmiddelen voor de operatie te oefenen. Neemt u de kleine hulpmiddelen ook mee naar het ziekenhuis zodat u ze daar kunt gebruiken. De hulpmiddelen zijn nodig voor een periode van maximaal drie maanden na de operatie. Het gaat om de volgende hulpmiddelen: hulpmiddel

wat

waarom

hoge stoel met armleggers

Bijvoorbeeld een verstelbare stoel

Een hoge zitting is minder

met armleggers. De stoel dient een belastend voor het gaan staan. goede zithoogte te hebben.

Met de armleggers kunt u zich afzetten bij het omhoog komen.

26

hulpmiddel

wat

waarom

losse toiletverhoger

Een seniorentoilet voldoet aan de

Een hoge zitting is minder

juiste hoogte.

belastend voor het gaan staan en u kunt makkelijker overeind komen.

beugels diagonaal naast het toilet

Juiste plaats voor de beugels is als Om tijdens het omhoog komen u zit en met licht gebogen armen

vanaf het toilet de heup te

De beugels stevig kunt vastpakken. ontlasten. toiletverhoger met rekje

Deze plaatst u over het toilet voor Om tijdens het omhoog komen de juiste zithoogte en biedt tevens vanaf het toilet de heup te steun bij het gaan staan door de

ontlasten.

handgrepen die eraan zitten. po-stoel

Handig als u ’s nachts naar het toilet moet en er geen toilet op de slaapetage is.

bedklossen/verhogers

De hoogte van het bed moet

De juiste zithoogte bij het in- en

minimaal 50 cm zijn. Een

uit bed stappen is belangrijk om te

seniorenbed is hoog genoeg.

voorkomen dat u te laag komt te zitten.

douchestoel/tuinstoel

Voor in de douche.

De eerste periode na de operatie is het veiliger om zittend te douchen.

antislipmat

Voor in de douche.

Om uitglijden te voorkomen.

beugels

Bij eventuele drempels in de

Handgreep biedt stevige steun

badkamer bijvoorbeeld bij het

voor het veilig instappen van de

instappen van de douchebak.

douchebak.

Indien de douche boven het bad

Zittend op de badplank douche,

hangt.

dus niet staand in verband met uw

badplank

veiligheid. Niet in bad gaan zitten! elleboogkrukken

U heeft zeker de eerste 6 weken na de operatie krukken nodig. U dient hier zelf voor te zorgen. U neemt ze mee naar het ziekenhuis. 27

Kleine hulpmiddelen De kleine hulpmiddelen zijn met name voor het wassen en aankleden. Bij een nieuwe heup mag u niet hurken. Dit heeft consequenties voor het wassen en aankleden. De ‘helping hand’ is erg handig bij het oprapen of pakken van spullen. Deze hulpmiddelen moet u zelf kopen. Handige hulpmiddelen zijn: Lange schoenlepel

vergemakkelijkt het aandoen van de schoenen

Elastische veters

zorgen ervoor dat u niet hoeft te bukken om de veters te strikken of de schoenen uit te doen

Tenenwasser/badborstel

met deze borstel kunt u uw tenen, of rug wassen

Sokaantrekker

vergemakkelijkt het aandoen van sokken

Helping hand

met deze grijper kunt u spullen oprapen zonder te bukken

Het lenen van hulpmiddelen via Amsterdam thuiszorg Voor het lenen van hulpmiddelen kunt u terecht bij de uitleenservice van Amsterdam thuiszorg. U kunt hen bereiken op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur. Het is een uitleenpunt waar u artikelen gratis kunt lenen voor een periode van drie maanden. Het is geen winkel voor verkoop. Amsterdam thuiszorg levert de artikelen de eerstvolgende werkdag na de aanvraag gratis thuis. Over het tijdstip van bezorging kunt u op de dag van bezorging telefonisch navraag doen. De uitleenservice levert artikelen niet af in het ziekenhuis. U kunt wel afspreken dat zij bij de buren afleveren. U kunt artikelen ook ophalen na telefonisch overleg. Heuppatiënten lenen vaak de volgende artikelen: elleboogkrukken, toiletverhoger (met of zonder armsteunen), douchestoel, bedverhogers, stoelverhogers. Een hoog-laag bed wordt niet geleverd, alleen in uitzonderlijke situaties. Adres : Uitleenservice Amsterdam Thuiszorg Gyroscoopweg 64 1042 AC Amsterdam (westpoort) Telefoon (020) 886 16 00

28

Voor het aanschaffen van kleine hulpmiddelen zoals de helping hand, lange schoenlepel. Adres: Firma Vos en zoons 1 e Oosterparkstraat 64-66 1091 HC Amsterdam Telefoon: (020) 694 23 79 Adres: Welzorg Buitenveldertselaan 80-82 1081 AB Amsterdam

29

Stap 6:


Wanneer u met ontslag mag na gemiddeld vier dagen kunt u naar huis of naar een revalidatie-instelling. Het is belangrijk om hier voor uw operatie al over na te denken en eventueel stappen in te ondernemen. Ontslag naar huis Het is belangrijk dat u de aanpassingen in uw huis voor de opname heeft gedaan. Als u na vier dagen naar huis gaat, heeft u nog een operatiewond. Deze moet verzorgd worden. Ook de trombosemiddelen (prikjes) moeten worden gegeven. Dit kunt u beide zelf doen. Het verpleegkundig personeel kan u dat leren. Ook een famililid of begeleider mag dit leren. Huishoudelijk werk mag u de eerste 6-12 weken na de operatie niet doen omdat u nog met krukken loopt en dit te belastend is. Licht huishoudelijk zoals afwassen is wel mogelijk. Zodra u weer zonder krukken loopt kunt u weer meer huishoudelijk werk doen. De Thuiszorg kan uitkomst bieden, indien niemand uit uw omgeving u kan ondersteunen met deze taken. Thuiszorg Het regelen van thuiszorg, aansluitend op ontslag, verloopt via de transferverpleegkundige in het OLVG. De transferverpleegkundigen zijn medewerkers van Amsterdam thuiszorg die vanuit het OLVG thuiszorg kunnen regelen. Als thuiszorg noodzakelijk is zorgt de verpleegkundige dat een gesprek hierover tussen u en de transferverpleegkundige plaatsvindt. U maakt dan afspraken over de thuiszorg. Een aanmelding bij de transferverpleegkundig moet uiterlijk twee werkdagen voor ontslag plaatsvinden. Zij kunnen alleen bemiddelen voor cliënten die wonen of logeren in Amsterdam of Diemen. Relevante thuiszorg die geboden kan worden in deze situatie: lichamelijke verzorging, aan- en uittrekken van steunkousen, medicatie uitzetten, injecteren van antistollingsmiddel, wondverzorging, maaltijdvoorziening, huishoudelijke hulp, alarmering. Er kan geen indicatie afgegeven worden voor huishoudelijke hulp wanneer u samenleeft met een gezonde meerderjarige partner of huisgenoot. De transferverpleegkundigen zijn te bereiken op telefoonnummer (020) 599 33 90, e-mail [email protected]. Zij zijn aanwezig op werkdagen. Voor thuiszorg dient u een inkomensafhankelijke eigen bijdrage te betalen. Informatie hierover is te verkrijgen bij het CAK (Centraal Administratie Kantoor), telefoonnummer 0800-1925, e-mail: www.cak-bz.nl. Revalidatie elders Wanneer u niet naar huis kunt na opname in het ziekenhuis bestaat de mogelijkheid om verder te revalideren in een verpleeghuis.

30

Flevohuis-orthocare Verpleeghuizen hebben speciale afdelingen om te revalideren: de kort-verblijf-afdelingen. Deze afdelingen zijn bestemd voor tijdelijke opnames. Het revalidatieproces is voor iedereen anders. De duur van een opname kan variëren. Het OLVG heeft een samenwerkingsverband met het Flevohuis in Amsterdam Oost. Het Flevohuis heeft een aantal bedden binnen het OLVG op afdeling B7 (orthocare). Indien nodig gaat u na uw opname op deze afdeling B7 revalideren. Dit is afhankelijk van de beschikbaarheid van bedden. Maar vanzel fsprekend kunt u ook uw voorkeur voor een ander verpleeghuis opgeven. Wel is het noodzakelijk dat daar plaats is. Het transferpunt in het OLVG regelt de plaatsing in een verpleeghuis en verricht alle inspanning om de plaatsing die u wenst mogelijk te maken. Uitgangspunt is dat het niet mag leiden tot verlenging van de ziekenhuisopname. De zorg die in het verpleeghuis wordt geleverd, valt onder de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). Dit houdt in dat de zorg in belangrijke mate gesubsidieerd wordt en dat u zelf een eigen bijdrage betaalt. De hoogte van de eigen bijdrage is afhankelijk van uw inkomen en van uw leefsituatie. (zie folder orthocare unit en eigen bijdrage AWBZ) Hersteloord/zorghotel Na uw ziekenhuisopname kunt u ook naar een hersteloord of zorghotel. Dit is een instelling waar u na uw ziekenhuisopname kunt verblijven. Er werken verpleegkundigen, artsen en fysiotherapueten die u de zorg kunnen bieden die u nodig heeft. Een verblijf hier kan wenselijk zijn als u bijvoorbeeld alleenwonend bent. U kunt hier dan enkele dagen tot weken verblijven tot u voldoende aangesterkt bent om zelfstandig weer naar huis te kunnen gaan. Het verschil met de hierboven genoemde kort-verblijf-afdelingen is dat een hersteloord/zorghotel meer een hotel is. U kunt dus ook meer luxe verwachten in de vorm van roomservice, eenpersoonskamers etcetera. Deze zorg wordt niet gesubsidieerd en kan daardoor prijzig zijn, afhankelijk van uw verzekering. Voorwaarde om naar een hersteloord te gaan is dat u dit zelf van te voren geregeld heeft en er dus een plekje voor u beschikbaar is bij ontslag uit het ziekenhuis.

31

Stap 7:


Controlelijsten Vul de controlelijsten achterin deze map in.

32

2.2

Meest gestelde vragen voor de operatie

Hoe lang blijft mijn kunstheup goed? Over het algemeen blijven kunstheupen langer dan 15 jaar goed functioneren. Sommige gewrichten slijten echter al voor die tijd en worden losser. Hoe lang uw heupprothese goed blijft is afhankelijk van allerlei factoren zoals:

 uw fysieke conditie  uw gewicht  de mate waarin u actief bent. Het is nuttig om te bedenken dat een prothesegewricht anders is dan een natuurlijk gezond gewricht. Tegenwoordig is het operatief implanteren van een heupprothese een veelvoorkomende en voorspelbare procedure geworden. Veel patiënten ervaren verlichting van pijn en functieverbetering vergeleken met hun situatie voor de operatie. De onderdelen van de prothese kunnen echter slijten omdat ze bij het bewegen tegen elkaar schuiven en rollen. Wat is de gemiddelde leeftijd waarop mensen een heupprothese krijgen? De gemiddelde leeftijd is 73 jaar. Sinds ik op de wachtlijst sta heb ik minder pijn in mijn heup. Wat moet ik doen? Als de pijn minder is geworden kan dat betekenen dat u niet geopereerd hoeft te worden. Mocht u om welke reden dan ook twijfelen, bespreek dit dan met uw eigen huisarts of orthopedisch chirurg. Welke problemen kan ik verwachten in het ziekenhuis? Verwardheid Verwarring in de eerste paar dagen na de operatie komt vrij vaak voor. Dit wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van de narcose en het verblijf in een vreemde omgeving. Tegen de tijd dat u naar huis gaat is de verwarring normaal gesproken weer helemaal verdwenen. De ene patiënt heeft meer kans om verward te raken dan de andere. De verpleegkundige bepaalt tijdens het opnamegesprek aan de hand van een scorelijst of dat bij u het geval is. Als dit zo is overlegt zij dit met de arts. Duizeligheid en misselijkheid Dit is een veel voorkomend probleem, vooral de eerste drie dagen na de operatie. Meestal is het een bijwerking van de narcose.

33

Gebrek aan eetlust Dit is niet ongebruikelijk en kan tot een aantal weken na de operatie aanhouden. Toch is het belangrijk dat u gezond eet en voldoende vloeistof binnen krijgt om uw herstel te bespoedigen. Obstipatie (moeilijke stoelgang) Een ander veelvoorkomend probleem dat kan ontstaan na een operatie is obstipatie. Dit wordt meestal veroorzaakt door verandering in leefritme, de geneesmiddelen en door het voedsel. Obstipatie kan vrij snel worden opgelost als het vroeg wordt ontdekt. Het is dan ook belangrijk dat als dit gebeurt of als u gevoelig bent voor obstipatie, u de verpleegkundige hiervan op de hoogte brengt. Hoe gevaarlijk is het implanteren van een heupprothese? Een heupprothese implanteren is een zware operatie. Net als bij elke grote operatie is er een kleine kans op overlijden. Heb ik na de operatie geen pijn meer? Tijdens de operatie wordt de oorzaak van uw pijn weggenomen. U moet er echter wel rekening mee houden dat uw nieuwe gewricht en de wond tot 12 weken na de operatie behoorlijk pijnlijk kunnen zijn. Om deze pijn te verminderen kan het ziekenhuispersoneel verschillende vormen van pijnverlichtende technieken toepassen, zoals zenuwblokkades, orale pijnstillers, ijspakkingen en beenoefeningen. De pijn na het plaatsen van een heupprothese wordt geleidelijk aan minder, beginnend ongeveer twee weken na de operatie. Drie tot vier maanden na de operatie treedt een aanzienlijke verbetering op. Soms voelt men een doffe pijn na lange wandelingen. Dit gevoel kan optreden tot ongeveer twaalf maanden na de operatie. 'Startpijn' (pijn bij de eerste stappen na het opstaan) kan nog een poosje aanhouden. Dit pijnlijke gevoel verbetert zonder behandeling. Het betekent niet dat de prothese niet goed functioneert of los zit! Hoe lang zal ik in het ziekenhuis blijven? U gaat meestal vier dagen na uw operatie met ontslag, naar huis of revalidatie. Hoe succesvol is deze operatie? Na de operatie ondervindt u een belangrijke toename in de bewegelijkheid van de geopereerde heup en een duidelijke vermindering van de pijn. Onderzoek heeft aangetoond dat vrijwel alle heupprotheses succesvol zijn geweest. Hoe goed kan ik mijn heup na de operatie bewegen? Over het algemeen is na de operatie de beweeglijkheid van het betreffende gewricht iets minder. Toch wordt de beweeglijkheid van de heup ten behoeve van de meeste dagelijkse activiteiten hersteld. Het is ook

34

belangrijk om de voorzorgsmaatregelen (zie hoofdstuk 4 paragraaf 4) voor uw heup op te volgen, omdat dit voorkomt dat uw nieuwe heup uit de kom schiet. Hoe lang blijft mijn been dik? De zwelling vermindert meestal gedurende de eerste weken na ontslag uit het ziekenhuis. Het dik worden kan verminderen door dagelijks één uur, 's morgens en 's avonds, de benen hoog te leggen. De zwelling is over het algemeen 's avonds het grootst en neemt af wanneer u de oefeningen goed blijft doen. Wat kunnen de meeste mensen met hun gewricht doen nadat zij uit het ziekenhuis zijn ontslagen? De meeste mensen zijn in staat tot de volgende activiteiten:



U kunt lopen met een loophulpmiddel, zonder hulp van iemand anders.



U kunt zelfstandig in en uit bed te stappen, op een stoel gaan zitten en er weer uit op te staan.



U kunt plaatsnemen op het toilet en weer opstaan.



U kunt uzelf wassen en aankleden met de nodige hulpmiddelen.

Hoe vaak moet ik oefenen ? Drie keer per dag 10 minuten oefenen is voldoende. Daarnaast is het belangrijk dat u dagelijks een heel uur of tweemaal een half uur helemaal plat gestrekt op de rug gaat liggen. Voer de oefeningen serieus uit, maar overdrijf het niet! U kunt de oefeningen terugvinden in deze map. Wanneer mag ik weer gaan autorijden? Autorijden is een individuele aangelegenheid. Als u voldoende controle heeft over uw geopereerde been kunt u na zes weken weer gaan autorijden. Het is niet verstandig om te rijden wanneer u nog pijnmedicatie slikt. Raadpleeg uw arts en ook de polisvoorwaarden van uw verzekeringsmaatschappij. Wanneer mag ik weer gaan fietsen? Als u voor de operatie ook al regelmatig fietste, mag u ongeveer zes weken na de operatie weer gaan fietsen. U moet wel weer voldoende controle over uw been hebben. Gebruik een damesfiets vanwege de lage instap. Het is aan te raden van tevoren te oefenen op een hometrainer. Wanneer mag ik weer douchen of in bad? Wij raden u aansluitend aan de operatie aan de wond niet nat te laten worden tijdens het douchen. Wij ontraden u een bad te nemen. Als het hechtmateriaal is verwijderd, is er geen belemmering meer. De hechtingen worden meestal twee weken na de operatie verwijderd.

35

Wat voor soort schoenen kan ik het best aantrekken? Het is verstandig om schoenen te dragen die vast aan de voet zitten en een brede hak hebben. Vermijd de eerste drie maanden hoge hakken en slippers. Moet ik een steunkous dragen? Het dragen van een steunkous helpt om de zwelling in het been te verminderen. U dient de steunkous thuis alleen te dragen als dat is afgesproken met het ziekenhuis. Wanneer mag ik weer op mijn zij slapen? De eerste zes weken moet u op rug liggen. Daarna mag u op de zij liggen die geopereerd is. Na drie maanden mag u ook op de niet geopereerde zij liggen. U mag op uw zij slapen met een kussen tussen de benen, zodat u comfortabel ligt. Plaats nooit een kussen onder de knie. Hoe verzorg ik mijn wond? De wond moet schoon en droog blijven. De huid rondom het hechtmateriaal kan er wat rood en geïrriteerd uitzien. Wanneer het hechtmateriaal na ongeveer 14 dagen verwijderd is, zal deze roodheid langzamerhand afnemen. Wanneer het wondgebied gezwollen of rood wordt of er komt vocht uit, is het verstandig met de nurse practitioner of de huisarts te overleggen wat u moet doen. Na het verwijderen van het hechtmateriaal kunt u zich weer gaan douchen. Het beste kunt u de wond van boven naar beneden wassen en niet van links naar rechts. De eerste maanden is het beter om de wond met uw handen te wassen en niet met een washand. Let er ook op dat u rond het wondgebied geen crème of lotion gebruikt.

36

36

3

Verblijf in het ziekenhuis

431

De verpleegafdeling

Specifieke informatie over de gang van zaken tijdens uw opname op de afdeling Orthopedie kunt u lezen in de folder ‘Informatie over Orthopedie’. 3.2

De operatie

Informatie over de operatie kunt u lezen in het gedeelte over de heupoperatie. 3.3

Na de operatie

Direct na de operatie brengen we u naar de verkoeverkamer. Dit wordt ook wel de recovery of uitslaapkamer genoemd. Een verpleegkundige is bij u om bepaalde functies te controleren. Wanneer uw bloeddruk en hartslag stabiel zijn gaat u terug naar de verpleegafdeling. U heeft dan:



een infuus in uw arm, om vocht en antibiotica (24 uur) toe te dienen



een katheter in uw blaas, om urine op te vangen



een drukverband om uw been, om bloeduitstortingen zoveel mogelijk te voorkomen



een abductiekussen: dit is een speciaal kussen wat tussen de benen geplaatst wordt om te voorkomen dat u bepaalde bewegingen maakt die de heup uit de kom kunnen doen laten schieten



een wonddrain: deze zuigt overtollig wondvocht en bloed af. Deze drain met opvangsysteem heet retransfusiesysteem.

Retransfusiesysteem Via dit systeem is het mogelijk uw eigen verloren bloed terug te geven. Tijdens en na de operatie kan bloedverlies optreden. Vroeger was het soms nodig om bloed van de bloedbank te geven. Nu krijgt u op de operatiekamer een drain in uw been om bloed op te vangen. Een filtersysteem zuivert dit opgevangen bloed. Via een infuus krijgt u dit bloed weer terug. Via dit systeem krijgt u de eerste zes uur na de operatie uw eigen bloed terug.

Een verpleegkundige brengt u in uw bed terug naar uw eigen kamer. De verpleegkundigen van de afdeling Orthopedie nemen de zorg weer over. U mag na enkele uren beginnen met het drinken van water. Uitbreiden van drinken en eten is afhankelijk van eventuele klachten van misselijkheid. De eerste dag heeft u bij uw lichamelijke verzorging nog hulp nodig van een verpleegkundige. Het is de bedoeling dat u zich zo snel mogelijk weer zelfstandig verzorgt. Uw versleten heup is immers vervangen en verder bent u niet ziek. De dag na de operatie nemen we bloed af om te controleren of u tijdens de operatie niet te veel bloed heeft verloren. Het drukverband gaat de eerste ochtend na de oefening af. Ook de drain wordt dan verwijderd. Het

37

infuus blijft een a twee dagen in uw arm om vocht en eventueel medicijnen toe te dienen. De katheter gaat na een dag uit. Liggen en slapen Het is het meest gemakkelijk om gedurende de eerste zes weken op uw rug te liggen. Het is belangrijk dat uw heup zoveel mogelijk gestrekt ligt. De eerste zes weken moet u met een kussen tussen de benen slapen.

Revalideren De dagen na de operatie komt u na het ontbijt uit bed. U begint afhankelijk van hoe u zich voelt met revalideren. Het zal de eerste dagen niet altijd even makkelijk zijn om te revalideren, maar zo behaalt u de beste resultaten. U start met looptraining en gaat u op weg naar zelfstandigheid. Bij het revalideren zijn mensen om u heen om u te steunen. Denk hierbij aan de verpleegkundige, fysiotherapeut, medepatiënten en begeleider. Pijn Het is normaal dat u na de operatie enige pijn en ongemak ervaart. U krijgt regelmatig pijnstillers om uw pijn zoveel mogelijk te verlichten en u in staat te stellen fysiotherapie te volgen. Breng altijd de verpleegkundige op de hoogte als u pijn heeft! Antistolling Om een complicatie als trombose te voorkomen leren wij u om zichzelf eenmaal daags een injectie met antistolling te geven. Deze injectie geeft u tot zes weken na de operatie. Wondzorg Uw wond moet schoon en droog gehouden worden tot deze volledig is genezen. U kunt dit zelf doen of uw partner kan dit verzorgen. Wanneer het noodzakelijk is kan ook de wijkverpleging uw wond verzorgen. Fysiotherapie Na de operatie komt de fysiotherapeut soms al op de operatiedag zelf om u oefeningen op bed te laten doen. De daaropvolgende dagen bezoekt de fysiotherapeut u iedere dag. De oefeningen worden uitgebreid en er wordt ook veel aandacht geschonken aan het weer goed kunnen lopen. Een van de eerste dingen die u met behulp van de fysiotherapeut leert, is hoe u veilig uit bed kunt stappen, hoe u moet zitten en staan. Meestal loopt u met elleboogkrukken. Na overleg is het soms ook mogelijk met een ander loophulpmiddel te lopen, bijvoorbeeld met een rollator. Naarmate u vooruitgang boekt en u meer vertrouwen krijgt, bent u steeds beter in staat om zel fstandig te lopen met behulp van het loophulpmiddel. De fysiotherapeut leert u, indien mogelijk en van toepassing, om trappen op en af te lopen.

38

3.4

Ontslag

U gaat met ontslag wanneer de arts in overleg met u heeft geconcludeerd dat de medische behandeling in het ziekenhuis kan worden afgesloten. U heeft in de voorbereiding op de operatie of bij het opnamegesprek al aangegeven waar u na ontslag naartoe gaat. De dag van ontslag Op de dag van ontslag heeft u zowel met de arts als met de verpleegkundige een ontslaggesprek. In deze gesprekken krijgt u adviezen voor thuis en krijgt u informatie over recepten en controleafspraken. U kunt meestal tussen 10.00 en 11.00 uur het ziekenhuis verlaten. Vervoer na ontslag Meestal kunt u met een auto worden vervoerd. Soms is het medisch noodzakelijk dat u per rolstoeltaxi of ambulance naar huis of revalidatie wordt vervoerd. De behandelend arts geeft hier een verklaring voor. Houdt u er rekening mee dat u de vervoerskosten van de rolstoeltaxi eerst zelf (contant) moet betalen. Afhankelijk van uw verzekering kunt u deze kosten declareren bij uw zorgverzekeraar. Wilt u meer informatie neem dan contact op met uw zorgverzekeraar. Medicijnen en verbandmiddelen Na ontslag uit het ziekenhuis levert uw eigen apotheek weer uw medicijnen en verbandmiddelen. Het Apotheek Service Punt van het OLVG faxt het ontslagrecept naar uw apotheek. Op de dag van ontslag staan de medicijnen en verbandmiddelen voor u klaar of worden bij u thuis bezorgd.

39

39

40

4

Na ontslag uit het ziekenhuis

4.1

Dagelijkse activiteiten en verder herstel

Bij thuiskomst heeft u de eerste paar weken hulp nodig. Daarom dient u iemand in te schakelen die boodschappen doet en u met het huishoudelijke taken helpt. U gebruikt uw normale medicijnen. U blijft de oefeningen doen zoals uw fysiotherapeut en orthopedisch chirurg hebben aangegeven. Actief blijven en de voorgeschreven oefeningen doen zijn de snelste manier om volledig te herstellen. U kunt verwachten dat u uw heupgewricht weer volledig kunt gebruiken. Dit vraagt wel tijd. Wissel rust en activiteiten regelmatig af. Hieronder treft u een aantal adviezen om de overgang van ziekenhuis naar thuis wat veiliger en gemakkelijker te maken. Autorijden Uw persoonlijke veiligheid staat voorop. Om gas te kunnen geven, te schakelen en te remmen heeft u een goede controle over uw been nodig. Meestal mag u zes weken na de operatie weer autorijden. Weer aan het werk U mag weer aan het werk als uw orthopedisch chirurg u hier toestemming voor geeft. Dit kan twee tot zes weken na de operatie zijn en is afhankelijk van het soort werk dat u verricht. Iedereen herstelt in zijn eigen tempo. Reizen U mag zoveel u wilt buitenshuis zijn. Vergeet niet uw hulpstukken mee te nemen. Naar het buitenland met het vliegtuig: u mag vanaf zes weken na de operatie weer gaan vliegen. Houdt u er wel rekenig mee dat wanneer dit een vlucht betreft die langer duurt dan twee uur u wel tussendoor even de benen strekt. Ook moet u er rekening mee houden dat wanneer u bij de douane komt de metaaldetectoren af kunnen gaan in verband met uw metalen kunstheup. Meld dit altijd bij de douane. Voeding U mag alles eten en drinken. Om goed en zo snel mogelijk aan te sterken is het belangrijk dat u veel groente en fruit eet, en mager vlees voor proteïne en ijzer Seksuele activiteiten U kunt weer seksueel actief zijn zodra u daar behoefte aan heeft. Laat uw partner een actieve rol spelen. Waarschijnlijk zijn bepaalde houdingen comfortabeler dan andere. Uw fysiotherapeut, orthopedisch chirurg of verpleegkundige kan eventuele vragen beantwoorden.

41

Sport en activiteiten Uw nieuwe heupprothese is ontworpen voor activiteiten in het dagelijks leven, maar niet voor sporten met een hoge belasting. Lopen, zwemmen en fietsen kunnen wij aanraden. Intensieve sporten zoals joggen en rennen kunnen het functioneren en langdurig succes van uw gewricht belemmeren of in gevaar brengen. Vermijdt u daarom deze sporten. Metaaldetectors Uw nieuwe prothese bevat metaal dat metaaldetectors en beveiligingsapparaten zou kunnen activeren. 4.2

Fysiotherapie na ontslag

Na ontslag adviseren wij u om door te gaan met oefenen, thuis en bij een fysiotherapeut in uw directe omgeving. Wanneer u met ontslag mag krijgt u een brief voor uw eigen fysiotherapeut mee om verder te revalideren. Actief blijven en doorgaan met oefenen is de snelste manier om volledig te herstellen. Begeleiding van een fysiotherapeut is heel belangrijk bij het werken aan een goed looppatroon en het afbouwen van het gebruik van de krukken. De eerste paar maanden na de operatie vergen veel inspanning, inzet en motivatie van uw kant om uw heup weer goed te laten functioneren. U kunt het beste een fysiotherapeut bij u in de buurt kiezen, het liefst met oefenmogelijkheden zoals een hometrainer, roei-apparaat of loopband. Uw huisarts heeft een overzicht van alle fysiotherapeuten bij u in de buurt. Fysiotherapie heeft u gemiddeld twee keer per week nodig voor ongeveer drie maanden. In het begin zal de fysiotherapeut bij u in huis komen. U spreekt zelf met de fysiotherapeut af wanneer u naar de pratkijk zal komen. Neem, zodra u de operatiedatum heeft, gelijk met de fysiotherapeut contact op om alvast een afspraak te plannen voor na uw ziekenhuisopname. 4.3

Verzorging van uw nieuwe heup

U kunt uw nieuwe heup beschermen door een aantal eenvoudige stappen te nemen: stap 1 voorkom infectie en let op de symptomen ervan Uw nieuwe heup is gevoelig voor infecties. Daarom is het belangrijk dat u besmetting voorkomt. Indien u ergens in uw lichaam een infectie krijgt, bijvoorbeeld een infectie aan de huid, blaas, longen, keel of gebit, dan kan deze infectie in de bloedbaan terechtkomen en zich verspreiden naar uw heup. Breng uw

42

huisarts op de hoogte wanneer u vermoed dat u elders een infectie heeft. Indien nodig behandelt hij u of verwijst u door. stap 2 informeer de chirurg bij iedere chirurgische ingreep Als u in de toekomst nogmaals wordt geopereerd, dient u de chirurg op de hoogte te brengen dat u een heupprothese heeft. Ook al betreft het een kleine operatie zoals het verwijderen van een moedervlek, ingegroeide teennagel, een oogoperatie of tandheelkundige ingrepen. stap 3 laat uw heup controleren Bij ontslag krijgt u een schema mee voor poliklinische controles. Wij verwachten u:



twee weken na de operatie op de polikliniek Orthopedie. Wij verwijderen dan de agraves (nietjes), tenzij u naar een revalidatie-instelling gaat



zes weken na de operatie voor functiecontrole bij de nurse practitioner



een jaar na de operatie voor functiecontrole bij de nurse practitioner



vervolgens eenmaal per twee jaar voor functiecontrole bij de nurse practitioner

stap 4 nurse practitioner Een nieuwe ontwikkeling in het OLVG betreft het inzetten van de nurse practitioner. De nurse practitioner is een verpleegkundige die een extra medische opleiding gevolgd heeft zodat zij ook taken van artsen kunnen overnemen. De poliklinische bezoeken voor en na uw opname vinden in principe altijd plaats bij de nurse-practitioner. Ook zijn de nurse practitioners verantwoordelijk voor u tijdens uw opname. U zult hun in principe elke ochtend zien tijdens het ‘visite lopen’. stap 5 voorkom overgewicht en beweeg voldoende Het juiste lichaamsgewicht zorgt ervoor dat de druk en de kracht op de nieuwe heup niet te hoog is. Blijf in beweging! Denk bijvoorbeeld aan wandelen, zwemmen of fietsen. Dit is een uitstekende manier om uw nieuwe heup te versterken en om voldoende training te krijgen om fit te blijven. Doe de activiteiten alleen met toestemming van uw arts. Vermijd sporten met een hoge belasting zoals bijvoorbeeld vechtsporten of het lopen van een marathon. 4.4

Tips en richtlijnen

Het doel van de tips en richtlijnen is het voorkomen van luxatie. Luxatie is het uit de kom schieten van de nieuwe heupkop. De kans dat dit gebeurt is klein, maar deze wordt kleiner door het in acht nemen van de tips en richtlijnen. Bij de operatie is het gewrichtskapsel opengemaakt. Ook de spieren die de gewrichtsdelen bij elkaar houden zijn opzij gelegd. Dit heeft tijd nodig om te herstellen. Daarom moet de eerste zes weken na de operatie worden voorkomen dat de heupkop uit de kom schiet. De volgende basisregels helpen luxatie te voorkomen. 43

1.

Zorg dat het geopereerde been niet de middellijn kruist. Dit betekent dat u niet met de benen over elkaar mag zitten.

2.

Draai het been dat geopereerd is niet naar binnen of naar buiten. Let hierop als u zich bijvoorbeeld wilt omdraaien.

3.

Zorg ervoor dat de hoek in de heupen niet groter dan 90 graden wordt. Een hoek van 90 graden of kleiner is goed.

niet zo

maar zo

of zo

Blijvende regels De eerste zes weken na de operatie is de kans op luxatie het grootst. De tips en richtlijnen gelden daarom voor de eerste zes weken, maar er blijven toch een aantal zaken waar u altijd rekening mee moet blijven houden:



U mag niet meer hurken



U mag niet met de benen gekruist zitten.



De hoek in de heupen mag niet groter worden dan 90 graden.

Tips en richtlijnen Onderstaande adviezen kunt u gebruiken bij het uitvoeren van allerlei dagelijkse handelingen. Deze adviezen zijn vooral gericht op energiebesparing en zorgen ervoor dat u uw nieuwe heup niet teveel belast.



Gebruik zoveel mogelijk een hoge kruk of stoel bij het uitvoeren van activiteiten die u voor de operatie staande uitvoerde. Denkt u hierbij aan afwassen, strijken, koken, brood smeren.



Probeer tijdens alle activiteiten het staan en lopen met zitten af te wisselen. Hierdoor kunnen de spieren weer geleidelijk wennen aan het belasten. Ook voorkomt dit dat de nieuwe heup niet langdurig wordt belast.



Zorg ervoor dat u niet te ver hoeft te reiken. De kans om uw evenwicht te verliezen is dan groter. Doe liever een stapje erbij, zodat u steeds zoveel mogelijk in het midden voor u werkt. 44



Plan uw activiteiten per dag. Stel prioriteiten en wissel zware en lichte taken af. Laat voldoende ruimte voor pauzes.



Richt uw woon- en werkomgeving zo praktisch mogelijk in. Zorg dat de spullen die u regelmatig nodig heeft tussen heupen schouderhoogte opgeborgen zijn.



Bereid uw werkplek voor voordat u ergens aan begint. Verzamel alles wat u nodig heeft van te voren.

45

Specifieke adviezen per activiteit In en uit bed gaan



Zorg ervoor dat u de voet van het geopereerde been goed recht houdt, zowel bij het in bed gaan als uit bed gaan.



Als u op de rand van het bed zit, legt u dan bij voorkeur eerst het niet-geopereerde been in bed en dan pas het andere been.



Bij het uit bed gaan, begint u eerst met het geopereerde been.



Blijf de eerste weken op uw rug slapen met een dik kussen tussen de benen.



Na zes weken mag u weer op de geopereerde heup liggen, bij voorkeur met een kussen tussen de benen



Na drie maanden mag u ook op de niet geopereerde heup liggen met in eerste instantie een kussen tussen de benen.

Eisen aan het bed



Zorg ervoor dat u met de voeten plat op de grond op de rand van het bed kunt zitten, met de heupen in een hoek van 90 graden of kleiner.



Hebt u toch een te laag bed, dan kunt u er een extra mat ras op leggen of bedklossen gebruiken.



De hoogte van het bed blijft na zes weken ook belangrijk, omdat de hoek in de heupen niet meer groter dan 90 graden mag zijn.

Gaan zitten en opstaan



Het is belangrijk dat u bij het opstaan en gaan zitten uw rug zo recht mogelijk houdt en de benen in lichte spreidstand houdt.



Maak gebruik van de armleuningen bij het opstaan en ook bij het gaan zitten op de stoel.



Zorg tijdens het zitten dat de benen enigszins uit elkaar blijven, een vuistbreed ruimte tussen de knieën is voldoende.

Eisen aan de stoel



De afmetingen van de stoel moeten zodanig zijn dat u met uw heupen en knieën in een hoek van 90 graden kunt zitten.



Een vlakke stevige zitting, waarin u niet teveel kunt wegzakken.



Een (hoge) rugleuning en beiderzijds armleuningen voor voldoende steun.



Een tuinstoel voldoet vaak aan de juiste afmetingen.



Het zitten op de bank bij voorkeur vermijden. Deze is vaak te laag.



De hoogte van de stoel blijft na 6 weken ook belangrijk, omdat de hoek in de heupen niet meer groter dan 90 graden mag zijn.

46

Eisen aan het toilet



Hierbij geldt weer dat u moet zorgen dat de heupen in een hoek van 90 graden of groter blijven.



De meeste toiletten zijn te laag. Wij advieren u daarom om een losse toiletverhoger bij de thuiszorg te lenen.



Een seniorentoilet heeft wel de juiste hoogte.



Het plaatsen van twee beugels aan weerskanten van het toilet geeft u extra steun bij het opstaan van het toilet. deze zijn verkrijgbaar bij een doe-het-zelf-zaak.



De hoogte van het toilet blijft na zes weken ook belangrijk, omdat de hoek in de heupen niet groter dan 90 graden mag zijn.

Baden en douchen



Douchen verdient de voorkeur boven het gebruik van een bad, omdat baden teveel buigen in de heup vereist.



Indien u toch van het bad gebruik maakt, kunt u dit doen met behulp van een badplank die dwars over het bad ligt, zodat u zittend kunt douchen.



Wij raden u aan om de eerste tijd zittend te douchen. Plaats daarvoor een stabiele tuinstoel met armleuningen in de douchebak.



Een antislipmat in de douchebak voorkomt uitglijden en geeft stabiliteit.



Indien u een hoge instap naar de douche heeft raden wij u aan om aan de muur een beugel te bevestigingen. U kunt dan steunen bij het overbruggen van het hoogteverschil.

Aan en uitkleden



Probeer de handelingen zoveel mogelijk zittend uit te voeren, in het bijzonder het aantrekken van broek, sokken en schoenen. Dit is veiliger en makkelijker.



Maak gebruik van eventuele hulpmiddelen, zoals een kousenaantrekhulp, lange schoenlepel en helping hand. Deze zijn verkrijgbaar bij de thuiszorgwinkel.



Trek uw knie niet teveel op, om bijvoorbeeld de broek aan te trekken.

Spullen van de grond rapen



Na de operatie mag u niet meer hurken, omdat de hoek in de heupen dan groter wordt dan 90 graden.



Bukken is wel mogelijk door het geopereerde been naar achteren of zijwaarts naar buiten te plaatsen en met een hand te steunen op een stoel of tafel.



Met behulp van een helping hand kunt u wel staand of zittend spullen oprapen van de grond.

47

Huishoudelijke activiteiten:



Probeer tijdens alle activiteiten staan en zitten goed af te wisselen. Neem voldoende rustpauzes.



Wij raden u aan om uw spullen in kastjes, bijvvorbeeld in de keuken, zo in te delen, dat de spullen die u vaak gebruikt tussen heupen schouderhoogte staan. U hoeft dan niet onnodig veel te bukken of te reiken.



Voorkom tijdens het schoonmaken dat u veel moet bukken. Gebruik materialen met lange stelen.



Voor zwaardere werk zaamheden zoals stofzuigen, bed verschonen, ramen zemen heeft u voorlopig hulp nodig.

Tuinieren



Om bij de grond te kunnen werken, mag u niet meer gehurkt zitten.



Knielen is wel mogelijk. Breng dan eerst de knie van het geopereerde been naar de grond.



U kunt eventueel ook de andere knie op de grond plaatsen.



Bij het weer opstaan, zet u eerst de voet van het niet geopereerde been op de grond.



Steun met beide handen op de knie van het niet geopereerde been om overeind te komen.

Vervoer per auto



Zet de autostoel zo ver mogelijk naar achteren, zo mogelijk ook iets met de rugleuning.



Leg een stevig kussen op de zitting om deze af te vlakken en om op een goede hoogte te zitten, zodat uw heupen in een hoek van 90 graden blijven.



Bij het in de auto stappen is het belangrijk dat u eerst gaat zitten. U kunt eventueel een vuilniszak op de zitting leggen, zodat u makkelijk in en uit de auto kunt draaien.



Als u zit, is het belangrijk dat u niet met twee benen tegelijk de auto in of uit draait, maar been voor been in en uit stapt.



Met zelf autorijden moet u nog even wachten totdat uw arts toestemming heeft gegeven.

48

48

Checklist: Veiligheid en valpreventie in en om het huis

Test de veiligheid bij u thuis: zet een vinkje in elk hokje waar de tekst klopt met de situatie bij u thuis.

Huiskamer 

In de kamer staan de spullen niet te dicht op elkaar, zodat er voldoende loopruimte is en u zich niet steeds stoot of struikelt.



Alle meubels zijn goed stabiel; erop leunen of steun zoeken gaat zonder schuiven of kantelen.



De luie stoel is niet te diep, zodat opstaan weinig moeite kost.



Er liggen geen losse kleden op de grond waarover u kunt struikelen of uitglijden.



De vloer is voldoende stroef, zodat uitglijden niet kan.



De telefoon staat op een makkelijk bereikbare plaats.



Op de grond liggen geen losse snoeren waarover u kunt struikelen of uitglijden.



Het raampje of schuifje om verse lucht binnen te laten is te bedienen zonder klimpartijen.

Keuken 

De dingen die u vaak nodig heeft, staan op grijphoogte.



De spullen in de provisiekast of kelder zijn zonder rekken of bukken te pakken.



De vloer is st roef, ook als er water is gemorst.



De keukenkastjes sluiten goed, zodat u zich er niet aan stoot.

Gang en trap 

Gang en trap zijn goed verlicht.



Er liggen geen obstakels in de gang.



Er liggen geen spullen op de trap.



De trap is stroef.



De vloerbedekking op de trap zit goed vast; de eventuele traproeden ook.



De trap heeft aan beide zijden een solide leuning.



Bij de laatste treden (boven- en onderaan de trap) zit een extra handgreep.

Slaapkamer 

Het bed is voldoende hoog, zodat opstaan geen problemen geeft.



Er liggen geen losse kleedjes waarover u kunt struikelen of uitglijden.



Er is een lichtknopje bij het bed, zodat opstaan in het donker niet nodig is. 49

Badkamer en toilet 

Er is voldoende ruimte om te wenden en te keren.



Er zijn handgrepen aangebracht (steun bij het bad, de douche en het toilet, zoals een douchebeugel). Handgrepen zijn niet verplicht maar maken het gebruik van toilet en badkamer wel gemakkelijker.



Er zijn veiligheidsmaatregelen genomen, zodat uitglijden onder de douche of in het bad niet mogelijk is (antislipstickers of tegels, douche- of badmat).



De matjes zijn voorzien van een antisliplaag.



De deur is ook vanaf de buitenzijde te ontgrendelen.



Over de hoge rand van het bad of de douche stappen geeft geen problemen.

Rondom het huis 

De stoep en het straatje naar de voordeur zijn vlak. Er liggen geen losse tegels en er steken geen tegels uit.



Er is een goede verlichting op plaatsen waar dit nodig is.



De stoep en het straatje zijn niet begroeid met mos of overwoekerd met onkruid.

Algemeen 

In huis is een veilige huishoudtrap aanwezig (stevig, stabiel, antislip en met een steunbeugel).



Elektrische apparaten en snoeren zijn goed onderhouden.



Zowel in de huiskamer, de slaapkamer als de badkamer is er een (draadloze) telefoon.

In geval van nood 

Voor het geval er iets misgaat zijn er afspraken gemaakt met de coach, buren, kinderen of huisgenoten.



In geval van nood is er hulp via de telefooncirkel of een alarmeringssysteem.

Hoeveel veilige ’s kreeg uw huis ? Tel het aantal ’s bij elkaar en bekijk hieronder hoe veilig uw huis is. 28 – 36

Heel

goed

Maar denk nog niet:” Mij kan niets gebeuren”. Blijf op uw hoede. 18 – 28

Goed Blijf op uw hoede. Kan het nog beter ? Ga na hoe uw huis “heel goed” kan worden.

9 – 18

Matig U loopt meer risico dan nodig is. Verbetering op enkele punten is geen overbodige luxe.

50

0–9

Slecht In uw huis is het oppassen geblazen. Verbetering is op tal van punten nodig. Wacht hier niet te lang mee.

(Bron checklist: Osteoporosestichting)

51

52

Controlelijst voor de operatie Zorg dat u voor de operatie het volgende heeft gedaan.

het verstrekte voorlichtingsmateriaal gelezen alle vragen noteren die u nog wilt stellen uw woning zonodig aanpassen voor uw thuiskomst. uzelf voorbereiden op de operatie iemand inschakelen voor hulp of assistentie benodigdheden voor het ziekenhuis inpakken. verpleegkundige anamnese invullen

Wat u mee moet nemen naar het ziekenhuis

gemakkelijk zittende kleding goed ingelopen platte schoenen met antislipzool en veters of klitteband sokken en ondergoed nachtkleding het loophulpmiddel dat u nu gebruikt krukken toiletartikelen alle geneesmiddelen die u normaal inneemt.

53

deze voorlichtingsmap telefoonnummers van familie, v rienden of verzorgers die u ophalen uit het ziekenhuis en naar huis brengen

boeken of tijdschriften om te lezen gehoorapparaat en extra batterijen (indien van toepassing)

Breng a.u.b. geen waardevolle spullen mee naar het ziekenhuis. Laat al uw sieraden thuis of geen ze in bewaring bij familieleden Breng slechts een klein geldbedrag mee naar het ziekenhuis voor krant e.d.

54

Redactie en uitgave Communicatie en Patiëntenvoorlichting februari 2008/orthopedie/301-034

55

informatiemap heupoperatie

Recommend Documents