ICJ-BERICHTEN NJCM JAARVERSLAG (CONCEPT) Inhoudsopgave

NJCM/ICJ-BERICHTEN

NJCM JAARVERSLAG (CONCEPT) 2009

Inhoudsopgave 1. Inleiding – beleid 2009 en 2010 2. International Commission of Jurists (ICJ) 3. Activiteiten Schaduwrapportages Commentaren en brieven Studieavonden Website 4. Samenwerking met derden 5. NJCM Organisatie NJCM ALV Bestuur Werkgroepen College van Advies Secretariaat 6. Verslagen werkgroepen

1

Inleiding – beleid 2009 en 2010

In 2009 bestond het NJCM 35 jaar. Dit heugelijke feit werd groots gevierd met een lustrumcongres op donderdag 8 oktober 2009 bij Pulchri studio te Den Haag. Het congres droeg de titel ‘16 Miljoen BN-ers? Bescherming van persoonsgegevens in het digitale tijdperk’. De mensenrechtelijke aspecten van de verwerking van persoonsgegevens worden steeds vaker onderwerp van gesprek in de Tweede Kamer, de Europese Unie, bij de Raad van Europa en de Verenigde Naties. Middels het lustrumcongres verdiepte het NJCM zich in de mensenrechtelijke knelpunten en zette het toekomstige beleid op dit terrein uiteen. Het lustrumcongres stond onder leiding van de lustrumcommissie, die bestond uit Quirine Eijkman, Herman Veerbeek, Vincent Böhre, Tuba Yali, Mascha Schapiro, Cassandra Jautze, Franka Olujic´, Toos Verhaar en Moniek Heerings (stagiare). Corien Prins, Hoogleraar recht en informatisering aan de Universiteit van Tilburg en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid zat de dag voor. Tijdens de ochtend stonden vier sprekers op het programma die de problematiek vanuit verschillende perspectieven uitlichtten. De heer Alex Brenninkmeijer, Nationale ombudsman, beet als keynote speaker het spits af met als focus de burger die door de overheid in zijn privacy wordt geschaad. Daarna volgden de heer Bert-Jaap Koops, hoogleraar regulering van technologie, Tilburg Institute for Law, Technology and Society, de heer Bart de NTM|NJCM-Bull. jrg. 35 [2010], nr. 3

345

NJCM/ICJ-berichten | NJCM/ICJ

Koning, auteur van ‘Alles onder controle: de overheid houdt u in de gaten’ en de heer Peter Hustinx, de Europees Toezichthouder voor de gegevensbescherming. Na de inleidingen konden de deelnemers zich tijdens vier verschillende workshops verder verdiepen in de volgende onderwerpen: ‘ICT en wetgeving’, onder leiding van mevrouw Marga Groothuis (Universiteit Leiden) en de heer Paul de Hert (Universiteit van Tilburg), ‘Wettelijke bescherming in de praktijk’, onder leiding van Evelien Brouwer (Universiteit Utrecht) en de heer Egbert Dommering (Universiteit van Amsterdam), ‘Verantwoordelijkheid van het openbaar bestuur’, onder leiding van de heer Ot van Daalen (Bits of Freedom) en mevrouw Jolien Schukking (Rechtbank Utrecht), en ‘Invloed van Europa’ door de heer Herke Kranenborg en de heer Paul van Sasse van Ysselt. Het lustrumcongres werd bezocht door ongeveer 200 bezoekers, waaronder veel actieve en oud-NJCM-leden. Het verslag van het lustrumcongres is verschenen in NJCM-Bulletin jaargang 34, nr. 8. In 2010 verschijnt een lustrumbundel in de reeks van de Stichting NJCM-Boekerij met bijdragen van de meeste sprekers van het congres en anderen. Een aspect van de verwerking van persoonsgegevens was al eerder op de kaart gezet met de schaduwrapportage bij het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (BuPo-verdrag). Naar aanleiding van het commentaar dat hierin werd gegeven op de invoering van de nieuwe Paspoortwet en de daarmee samenhangende opslag van vingerdrukken in een centrale database haalde het NJCM de lokale en nationale media. Sindsdien weten zowel journalisten als gedupeerde als geïnteresseerden het NJCM te vinden voor wat betreft dit onderwerp. Daarnaast coördineerde het NJCM in 2009 nog twee schaduwrapportages, bij het Internationaal verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (CERD) en bij het Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR). Om de bescherming van mensenrechten, waaronder de implementatie van internationale mensenrechtenstandaarden, efficiënter bij te houden en de krachten te bundelen in de lobby, richtte een groep Nederlandse mensenrechtenorganisaties, waaronder het NJCM, het Breed Mensenrechten Overleg Nederland (BMO-NL) op.

2

International Commission of Jurists (ICJ)

Bij het rapporteren aan de verschillende VN-comités werkte het NJCM samen met de moederorganisatie, de International Commission of Jurists (ICJ) in Genève. De ICJ adviseerde het NJCM voornamelijk bij de VN-lobby. Daarnaast vertegenwoordigde de ICJ het NJCM in 2009 bij de presentatie van de belangrijkste punten uit de schaduwrapportage bij het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten.

3

Activiteiten

Schaduwrapportages In 2009 droeg het NJCM bij aan drie schaduwrapportages: - Het NJCM heeft de totstandkoming van de schaduwrapportage bij het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten (BuPo) gecoördineerd en er inhoudelijk aan bijgedragen. De rapportage is in augustus 2008 ingediend bij het VN-Mensenrechtencomité.

346

NTM|NJCM-Bull. jrg. 35 [2010], nr. 3

Ontwerp-jaarverslag NJCM 2009 | NJCM/ICJ-berichten

-

-

Vervolgens zijn in oktober twee NJCM-ers naar Genève afgereisd om d.m.v. lobby de punten uit het rapport kracht bij te zetten. In 2009 schreef het NJCM een addendum bij het rapport t.b.v. de Nederlandse sessie in juli. De ICJ bracht de belangrijkste punten in bij het comité namens het NJCM. In samenwerking met Art. 1 coördineerde het NJCM de totstandkoming van de schaduwrapportage bij het 17e en 18e periodieke rapport van Nederland bij het Internationaal verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (CERD). Dit rapport werd in oktober 2009 aangeboden aan het CERD-comité. De Nederlandse sessie vindt plaats in februari 2010. Op 28 oktober 2009 diende het NJCM de NGO-schaduwrapportage bij het Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR) in bij het VN-comité. Tijdens de Pre-Sessional Working Group op 23 november 2009 brachten twee vertegenwoordigers van het NJCM de belangrijkste punten namens de Nederlandse NGO’s in. De Nederlandse sessie vindt plaats in november 2010.

Commentaren/ brieven/ standpunten In 2009 schreef het NJCM één rapport, één commentaar, vijf brieven, en één standpunt: - Brief over het conflict in de Gaza-strook, i.s.m. het Breed Mensenrechten Overleg (22 januari) - Commentaar t.b.v. de ‘FRA Civil society consultation work programme 2010’ (februari) - Brief over oprichting NIRM (taken), i.s.m. het Breed Mensenrechten Overleg Nederland (5 maart) - Brief over oprichting NIRM (randvoorwaarden) (10 maart) - Standpunt inzake de gewijzigde Sanctieregeling Iraanse onderdanen (25 mei) - Brief over ondertekening door Nederland Facultatieve Protocol bij IVESCR (3 november) - Brief met aanbevelingen t.b.v. Staatscommissie Herziening Grondwet (30 november) - Rapport op verzoek van de ICJ ‘Access to Justice for Human Rights Abuse Involving Corporations, Report for the Netherlands’ (in behandeling) Studieavonden In 2009 organiseerde het NJCM negen studieavonden en het lustrumcongres. Advocaten die aan de studieavonden deelnamen kregen hiervoor opleidingspunten van de Permanente Opleiding Advocatuur. -

Terrorismelijsten en rechtsbescherming: De gevolgen van het Kadi-arrest voor Nederland en de EU (15 januari) Lang leve levenslang: De levenslange gevangenisstraf heroverwogen (12 maart, i.s.m. CMS Derks Star Busmann) Gesloten Jeugdzorg: de beslissing tot opname (19 maart) Openbare orde geordend. De invloed van Europese richtlijnen en regelgeving (18 mei) Mensenrechten en Bedrijfsleven 23 mei 200 Law-finding in family law (28 mei, i.s.m. DCI) Mensenrechten en Bedrijfsleven (23 juni) 16 Miljoen BN’ers? Bescherming van Persoonsgegevens in het Digitale Tijdperk (8 oktober) Legal Empowerment of the Poor. A round table conference on Microjustice (28 oktober) Wet Internationale Misdrijven anno 2009 (12 november)


347


-

De Europese Unie en mensenrechten (19 november, i.s.m. Nederlandse Vereniging voor Europees recht))

Andere activiteiten - Bijeenkomst met FRA-directeur Morten Kjaerum en Nederlandse NGO’s (19 februari) - Presentatie en Lid panel t.b.v. 60 jaar mensenrechtendebat van Franse ambassade (28 maart) - Reis naar Wenen t.b.v. de tweede bijeenkomst van NGO’s die deel uitmaken van het EUGrondrechtenplatform (mei) - Ontvangst en programma bij bezoek Egyptische Officieren van Justitie (28 mei) - Overleg oprichting Nationaal Instituut voor de Rechten van de Mens Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (mei) - Algemene Ledenvergadering, alleen huishoudelijk deel i.v.m. lustrumcongres in oktober 2009 (29 juni) - Ontvangst en programma bij bezoek Emirates Human Rights Association (7 juli) - Voorzitten van de werkgroep vrijheid van meningsuiting en deelname aan de Wilton Park conference ‘Terrorism, Security & Human Rights: Opportunities for Policy Change’ georganiseerd door Wilton Park in samenwerking met de International Commission of Jurists en gesteund door de Engelse ministeries van Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken (1/4 oktober) - Presentatie t.b.v. Universal Periodic Review Expert-meeting van Cordaid & Justitia et Pax (6 oktober) - Periodieke NOvA-audit van Cedeo-erkenning, NJCM is met de hoogste beoordeling beloond als onderwijsinstelling (oktober) - Bijdrage aan de ronde-tafelbijeenkomst Ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie over toekomst Europees Hof Rechten van de Mens (28 oktober) - Deelname aan conferentie ‘Burgerschap in Beeld’, Platform Mensenrechten Educatie (11 november) - Diner met Paraguayaanse Directeur-generaal Mensenrechten bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken (17 november) - Mede-initiatiefnemer van het Breed Mensenrechten Overleg Nederland. Een samenwerkingsverband van Nederlandse mensenrechtenorganisaties die zich richten op de bescherming van mensenrechten in Nederland. In 2009 stonden onder meer op de agenda: de oprichting van het Nationaal Instituut voor de Rechten van de Mens en ontwikkelingen in het vreemdelingenrecht. (18 november) - Deelname bij een door de Europese Commissie georganiseerde bijeenkomst in Dublin waarin burgers uit verschillende lidstaten werden geconsulteerd over de economische en sociale toekomst van Europa (20 november 2009) - Consultatiebijeenkomst Wetvoorstel Nationaal Instituut voor de Rechten van de Mens (NIRM) georganiseerd door het Consortium en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (15 december) - Afronding NJCM-richtlijnen t.b.v. beleidsbeïnvloeding - Hemme Battjes neemt vertegenwoordiging NJCM in de Commissie Meijers over van Rick Lawson. - Overleg met de Stichting Privacy First en anderen over deelname aan proefproces over vingerafdrukdatabank. Het NJCM ondersteunt het initiatief maar is geen procespartij - Deelname aan bijeenkomsten van het Platform Burgerrechten (opgericht 17 mei 2009)

348



-

De Stichting 60 jaar UVRM met Aim for human rights, Justitia et Pax Nederland en het Nederlands Helsinki Comité is opgeheven. Voorzitter Quirine Eijkman was namens het NJCM bestuurslid van de stichting.

Pers - Quirine Eijkman, interview NOS nieuws op 3 over nieuwe Paspoortwet, 13 juli 2009 - Quirine Eijkman, radio interview BNR over sessie Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (BUPO Verdrag), 13 en 14 juli 2009 - Quirine Eijkman, tv-optreden bij RTL-Boulevard over nieuwe Paspoortwet, 15 juli 2009 - Quirine Eijkman, interview naar aanleiding van de schaduwrapportage voor het Verdrag inzake BUPO Verdrag, Nederlands Dagblad 18 juli 2009 - Quirine Eijkman, radio interview in De Andere Wereld (Big Brother Groeit), 20 juli 2009 - Quirine Eijkman, artikel ‘Niet alle vingers spreken de waarheid’, in alle zeven Wegenerkranten 18 september 2009 - Quirine Eijkman, lustrum artikel ‘Trek op die Muur’ in de Groene Amsterdammer, 14 oktober 2009 - Quirine Eijkman, artikel naar aanleiding van het NIRM, Wordt Vervolgd, november 2009 - Quirine Eijkman, radio interview BNR Nieuwsradio (EHRM), 22 december 2009 Naar aanleiding van het BUPO-schaduwrapportage en daarmee samenvallende nieuwe Paspoortwet verschenen veel artikelen op het internet waarin het NJCM werd aangehaald. Bijvoorbeeld op de volgende sites: -

-

-

Het Parool: http://www.parool.nl/parool/nl/224/BINNENLAND/article/detail/253338/ 2009/07/13/Geen-vingerafdrukken-opslaan.dhtml BNR Radio interview maandag 13 juli, 11.05u: http://www.bnr.nl/static/jspx/play.jspx? datum=13/07/2009&tijd=11:05:00&lengte=15&titel=Titel Item over vingerafdrukken-database (inclusief micro-interview) in ‘Journaal op 3’, maandag 13 juli, 22.50u: http://cgi.omroep.nl/legacy/player?/ceres/nos/rest/2009/POW_00235429/ bb.20090713.asf Interview Caroline Forder op Webwereld 14 juli 2009 http://webwereld.nl/nieuws/61573/biometrische-database-ligt-onder-vuur.html Binnenlands Bestuur: http://www.binnenlandsbestuur.nl/nieuws/2009/07/protest-tegen-opslag-vingerafdruk. 121883.lynkx Tweakers.net: interview met Quirine Eijkman over schaduwrapportage en mensenrechten in Nederland, 13 juli 2009

Website De website werd in 2009 goed bezocht, met name rond de studieavonden en het lustrumcongres. Wegens het regelmatig uitvallen van de website heeft het NJCM besloten de website bij een nieuwe provider onder te brengen.


349


4

Samenwerking met derden

Bij het opstellen van schaduwrapportages tracht het NJCM alle Nederlandse NGO’s, die op het terrein van het betreffende verdrag actief zijn, bij het traject te betrekken. Op de rapportages worden alle NGO’s die hebben bijgedragen vermeld. Daarnaast worden de definitieve versies van de rapportages aan andere organisaties voorgelegd voor ondertekening. Het NJCM heeft in 2009 wederom actief deelgenomen aan het Breed Mensenrechten Overleg (BMO), een samenwerkingsverband van niet-gouvernementele mensenrechtenorganisaties dat de mensenrechtenontwikkelingen in het Nederlands buitenlands beleid volgt en het ministerie van Buitenlandse Zaken daarover adviseert. Leden van het BMO zijn: Aim for Human Rights, Amnesty International, CLAT-Nederland, COC Nederland, Defence for Children International Nederland, Hivos, ICCO, Johannes Wier Stichting, Justitia et Pax, Peace Brigades International, Young Women’s Christian Association (YWCA). Waarnemers zijn: Adviesraad Internationale Vraagstukken en het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM) deelnemen. Tevens is is het NJCM actief geweest in het Breed Mensenrechten Overleg Nederland (BMONL), een samenwerkingsverband van mensenrechten NGO’s, die elkaar wederzijds informeren en die gezamenlijk in eerste instantie de overheid beïnvloeden ten gunste van mensenrechten in Nederland. Organisaties aangesloten bij het BMO-NL zijn: Aim for Human Rights, Amnesty International, COC Nederland, Johannes Wier Stichting, Justitia et Pax, Nederlands Helsinki Comité, NJCM, en YWCA. Het Platform Burgerrechten is op 17 mei 2009 opgericht door het Humanistisch Verbond. Het NJCM heeft aan een aantal bijeenkomsten van het Platform Burgerrechten deelgenomen. Het NJCM heeft in 2009 meerdere verkennende gesprekken gevoerd met de Rule of Law en Mensenrechten Coalitie, die bestaat uit Aim for Human Rights, Justitia et Pax, het Nederlands Helsinki Comité en het CILC en gericht is op ontwikkelingssamenwerking. Op basis daarvan is besloten dat zij zich niet bij de coalitie aansluit, maar openstaat voor een strategisch partnerschap. Naar aanleiding van de succesvolle samenwerking met het Platform Mensenrechteneducatie (PMRE) aan het project ‘Mijn rechten = jouw rechten’ in 2008, heeft het NJCM samen met het PMRE in 2009 een nieuw project ontwikkeld: Het Groot Mensenrechtenonderzoek. Dit onderzoek zal uitwijzen wat mensenrechten betekenen voor het dagelijks leven van mensen in Nederland. Het project gaat van start in januari 2010.

5

NJCM

Organisatie NJCM De organisatie van het NJCM bestaat uit twee onderdelen: de vereniging NJCM, die activiteiten ontplooit en de Stichting NJCM-Boekerij, die publicaties uitgeeft. Het werk binnen de vereniging wordt geheel gedaan door vrijwilligers die ondersteund worden door een professioneel secretariaat.

350



Vereniging NJCM Het hoogste orgaan van het NJCM is de Algemene Ledenvergadering (ALV), die eenmaal per jaar bij elkaar komt en het beleid van het NJCM vaststelt. Het bestuur van het NJCM, dat bestaat uit een dagelijks bestuur, algemene bestuursleden en vertegenwoordigers van de werkgroepen van het NJCM, doet jaarlijks voorstellen voor beleid. Het College van Advies adviseert het bestuur hierin. De werkgroepen, die bestaan uit actieve NJCM-leden, volgen ontwikkelingen in de mensenrechten die zich voltrekken op hun rechtsgebied in het nationaal en buitenlands beleid. Daarop initiëren zij activiteiten, zoals het organiseren van studieavonden en het schrijven van onder meer brieven, commentaren, en schaduwrapportages. Daarmee zijn de werkgroepen grotendeels verantwoordelijk en verdienstelijk voor de activiteiten van het NJCM. Stichting NJCM-Boekerij Eind december 2009 telde de Stichting 253 abonnees. De Stichting NJCM-Boekerij geeft naast het Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten, het NJCM-Bulletin, tevens losse publicaties uit. NJCM-Bulletin jaargang 34 (2009) heeft een omvang van 966 pagina’s. Verder bracht de Stichting dit jaar nummer 46 in haar reeks uit. Dit nummer betreft de publicatie ‘Godsdienstvrijheid: afschaffen of beschermen?’ Verslag van het symposium georganiseerd door het NJCM op 8 mei 2008. Mr. M.K. (Mielle) Bulterman (voorzitter), mr. H.J.E. (Herman) Veerbeek (penningmeester) mr. G.J.M (Trudy) Veerman (secretaris). Stichting Vrienden NJCM Jaarverslag 2009 Stichting Vrienden van NJCM De Stichting Vrienden van het NJCM heeft het afgelopen jaar = C 1262,50 van donateurs ontvangen. Dit is minder dan in 2008 toen = C 1743,46 werd gedoneerd. Het aantal donateurs is afgenomen (2008 30 donateurs; 2009 29 donateurs). ALV Het NJCM had op 1 januari 2009: 1017 leden en op 1 januari 2010: 1011 leden. In 2009 zijn er 86 nieuwe leden bijgekomen en hebben 92 leden hun lidmaatschap opgezegd. Bij activiteiten die het NJCM organiseert wordt er actief aan ledenwerving gedaan. De Algemene Ledenvergadering vond plaats op 29 juni 2009. Bestuur Dagelijks bestuur (DB) In de verslagperiode was het DB als volgt samengesteld: mr. dr. Q.A.M. (Quirine) Eijkman – voorzitter prof. mr. C. (Caroline) Forder – vice-voorzitter mr. H.J.E. (Herman) Veerbeek – penningmeester Kerngroep (KG) In de verslagperiode was het KG als volgt samengesteld: mr. drs. J.R. de Hoog (Josta) – algemeen bestuurslid


351


mr. F.M.J. den Houdijker (Marina) – voorzitter werkgroep Staats- en bestuursrecht dr. C. Ryngaert (Cedric, tot 9/09) – voorzitter werkgroep Europees recht mr. J. Schiferli (Joyce) – lid werkgroep Vreemdelingenrecht ) drs. D. Schoemaker (Daan) – lid werkgroep IBM A. van Galen (Aram) – lid werkgroep Strafrecht mr. dr. R.A. Kok (Ruth, tot 9/09) – lid werkgroep strafrecht mr. dr. S.T. Oemrawsingh (Sangini, tot 9/09) – lid werkgroep DOEM Werkgroepen Het NJCM heeft de volgende werkgroepen: - Europees recht (Er) - Duurzame Ontwikkeling En Mensenrechten (DOEM) - Internationale Bescherming Mensenrechten (IBM) - Jeugdrecht (incl. Gezondheidsrecht) - Staats- en bestuursrecht (SBR) - Strafrecht (Sr) - Vreemdelingenrecht (Vr) College van Advies De heer mr. R. de Winter nam in 2009 afscheid van het CvA. Het NJCM-bestuur en het CvA zijn hem zeer erkentelijk voor zijn bijdrage en inspiratie tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten van het bestuur en het college. In de verslagperiode was het College van Advies als volgt samengesteld: prof. mr. J.E. Goldschmidt (voorzitter) prof. mr. E.A. Alkema mr. P. van Dijk mr. J.A. Peters mr. A.M.M. Orie mr. W.M.A. Thomassen Secretariaat Het secretariaat bestaat uit een uitvoerend secretaris en een secretariaatsmedewerker. mr. F. (Franka) Olujic´ – uitvoerend secretaris C.M.H. (Toos) Verhaar – secretariaatmedewerker

6

Verslagen werkgroepen

Werkgroep Duurzame Ontwikkeling En Mensenrechten (DOEM) De werkgroep DOEM kan terugkijken op een bijzonder succesvol en geslaagd jaar. Tijdens de inhoudelijke bijeenkomsten heeft de werkgroep onder meer het VN-rapport ‘Human Rights

352



and Business’ van J. Ruggie bestudeerd.1 Het rapport zet ‘Protect, Respect and Remedy’ uiteen, waarbij Ruggie op diplomatieke wijze de ‘Responsibilty to Respect Human Rights’ voor bedrijven vorm geeft en op de kaart heeft gezet. Zeggen dat je mensenrechten respecteert is niet voldoende, volgens Ruggie. Hiervoor is due diligence vereist: je moet op zorgvuldige wijze onderzoek doen naar mensenrechten compliance: in concern, partner, maar ook ketenverband (bijv. toeleveranciers en overheid). Daarnaast heeft de werkgroep zich verdiept in het VN-Verdrag inzake Inheemse Volkeren.2 Bij deze sessie waren tevens vertegenwoordigers aanwezig van Amnesty International Nederland en het Nederlands Centrum voor Inheemse Volkeren. Voorts heeft de werkgroep twee bijeenkomsten voor derden georganiseerd. In de eerste plaats organiseerde de werkgroep op 23 juni 2009 het seminar ‘Mensenrechten en Bedrijfsleven’ in VAKZUID te Amsterdam. Op dit seminar was een breed publiek vertegenwoordigd, waaronder NGO’s, bedrijfsleven/multinationals, advocatuur en studenten. De werkgroep was zeer verguld met de sprekers die bereid waren om hun medewerking te verlenen aan dit symposium. De heer prof.mr. W.J.M. van Genugten (Universiteit van Tilburg) heeft de ontwikkeling geschetst tussen mensenrechten en ‘Non-State actors’.Voorts heeft mevrouw C. Rees, MA (Harvard University), middels video een toelichting gegeven op het VN-rapport van J. Ruggie. Mevrouw mr. T.E. Lambooy (Universiteit Utrecht en Nijenrode University) sprak aansluitend over de due diligence in het Ruggie-rapport. De heer prof.mr. M. Kamminga (Universiteit van Maastricht) sloot het eerste gedeelte af met een voordracht over aansprakelijkheid in het licht van het Ruggierapport. In het tweede deel van de middag ging de heer prof.mr. C.C. van Dam (King’s College Londen en Universiteit Utrecht) in op de civielrechtelijke aansprakelijkheid van bedrijven wegens het schenden van mensenrechten. Daaropvolgend illustreerde de heer mr. M. Uiterwaal (advocaat bij Böhler Franken Koppe Wijngaarden) het leerstuk van civielrechtelijke aansprakelijkheid aan de hand van casuïstiek. De middag werd afgesloten met een voordracht van mevrouw mr. H. Tiemersma (Amnesty International Nederland), die de rol van de NGO uitlegde in relatie tussen mensenrechten en bedrijfsleven. Zeer bijzonder en inspirerend was de organisatie van ‘Legal Empowerment of the Poor – a round tabel conference on Microjustice’ – die op 28 oktober 2009 werd gehouden in de vertrekken van de Raad van State te Den Haag. Bij deze bijeenkomst verdiepte een select gezelschap van voornamelijk vertegenwoordigers van NGO’s zich in het fenomeen ‘microjustice’, het broertje van microkrediet. Microjustice ondersteunt de ontwikkeling van betaalbare, praktische en juridische oplossingen voor de meest voorkomende problemen van ‘arme’ mensen die behoren tot de zogenaamde ‘bodem van de piramide’. De inleiding werd verzorgd door een aantal specialisten op het gebied van microjustice. De inleiders waren mevr. mr. C. Kernkamp, prof.mr. J.M. Barendrecht, (Universiteit van Tilburg), mevr. M.J. Alting von Geusau (directeur van het Centrum voor Internationale Samenwerking) en mevr. Ir. M. Willems (senior consultant en coördinator bij International Legal Alliance, Microjustice). De heer P.N. Lane Jr, MA, stichter van de Four Worlds Institute en inheems leider, gaf een inspirerende voordracht over microjustice en praktijk in relatie tot inheemse volkeren. Na de inleiding werden in verschillende groepen deelthema’s bediscussieerd in relatie tot microjustice.

1 2

UN. Doc. A/HRC/11/13/, 22 April 2009 en U.N. Doc. A/HRC/8/5, 7 April 2008. UN Declaration on the Rights of Indigenous People, 7 September 2007, A/61/L.67.


353


Leden van de werkgroep zijn namens het NJCM naar verschillende bijeenkomsten geweest, zoals ‘Economische Groei; duurzame en solidaire toekomst’ te Antwerpen, ‘International Law and Sustainable Development’ te Den Haag, een symposium bij ministerie van BUZA over een ‘human rights based approach to the Millenium Development Goals’ in Den Haag en ‘Rights and Humanity’ te Londen. Met betrekking tot de ledenmutatie kan worden gemeld dat de werkgroep het afgelopen jaar drie nieuwe leden heeft mogen verwelkomen naar aanleiding van de plaatsing van een vacature op de website van het NJCM en in het NJCM-Bulletin (mevr. mr. R. Brasz, mevr. mr. C. Kernkamp en mevr. S. Zahri). De heer mr. drs. O. Spijkers is benoemd tot vice-voorzitter en de heer mr. R. Coenraad tot secretaris van de werkgroep. Daarnaast heeft de werkgroep met spijt afscheid genomen van één lid (mevr. mr.dr. S. Oemrawsingh). Het ledenaantal kwam daarmee gemiddeld op acht personen met de kanttekening dat zich eind 2009 een viertal geïnteresseerden heeft aangemeld. Er komen meer en meer DOEM denkers.

Werkgroep Europees recht De werkgroep Europees recht was in 2009 bezig met het werven van nieuwe leden in verband met een gebrek aan actieve leden. Dit is helaas onvoldoende van de grond gekomen. Daarnaast was er in september 2009 een wisseling in het voorzitterschap van de werkgroep. Wel heeft de werkgroep op 19 november 2009 in samenwerking met de NVER (Nederlandse Vereniging voor Europees recht) een studiemiddag in Den Haag georganiseerd getiteld ‘De Europese Unie en Mensenrechten’. Het was een interessante en drukbezochte middag (ca. 90 deelnemers) met deelnemers met verschillende achtergronden (advocatuur, Tweede Kamer, rechterlijke macht, NGO’s, universiteiten etc.). De actualiteit van het onderwerp mede naar aanleiding van de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon per 1 december 2009 en de kwaliteit van de sprekers (prof. Lawson/ Universiteit Leiden, prof. Claes/ Universiteit Tilburg, dr. Corthaut/ Universiteit Leuven) maakten deze middag tot een groot succes! Daarnaast was de werkgroep vertegenwoordigd bij een op 20 november 2009 namens de Europese Commissie georganiseerde bijeenkomst in Dublin – een Europese consultatie van burgers uit verschillende lidstaten over de economische en sociale toekomst van Europa. Tijdens deze bijeenkomst werd input gegeven ten aanzien van aanbevelingen inzake onderwerpen als sociale ongelijkheid en sociale bescherming. In 2010 zal een wervingscampagne worden gestart om de werkgroep nieuw leven in te blazen. Daarbij zal met behulp van input van nieuwe leden een programma worden opgesteld. Daarbij wordt onder andere gedacht aan de volgende onderwerpen: - de Europese Unie en mensenrechten (ontwikkelingen n.a.v. de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon) - contactgroep andere NJCM-werkgroepen m.b.t. Europeesrechtelijke vragen - opvolging EU Fundamental Rights Agency – http://fra.europa.eu/ - mapping van mensenrechtengerelateerde werkzaamheden van Nederlandse Europarlementariërs

354



-

uit te kristalliseren andere onderwerpen gerelateerd aan NJCM-speerpunten (bv. Europees recht en privacybescherming)

Werkgroep Jeugd- en Gezondheidsrecht De werkgroep jeugdrecht en gezondheidsrecht verheugt zich over veel belangstelling en de toetreding van veel nieuwe leden. De werkgroep telt op dit moment 21 leden. De werkgroep heeft zich het afgelopen jaar gefocust op jeugdrecht en is een groot project over gesloten jeugdzorg gestart. In maart van dit jaar is begonnen aan een drieluik van studieavonden over gesloten jeugdzorg. De eerste avond is gehouden op 19 maart 2009 en was getiteld: ‘Gesloten Jeugdzorg: de beslissing tot opname’. De eerste studieavond was een groot succes. Met ruim 135 deelnemers uit verschillende gremia bleek de zaal van de Universiteit Utrecht te klein; zelfs de staanplaatsen waren bezet. Op deze avond werd duidelijk dat het thema leefde en de discussie was dan ook levendig. Op 18 maart 2010 vindt de tweede studieavond plaats. Op deze avond komt de rechtspositie van jeugdigen die gesloten geplaatst zijn aan de orde. Op de derde avond, waarvan de datum nog niet vaststaat, zal de behandeling van jeugdigen met een gesloten plaatsing besproken worden. Bij dit drieluik aan studieavonden hoort een boek over gesloten plaatsing in het licht van mensenrechten. Momenteel wordt er door vele auteurs hard gewerkt aan een bijdrage voor dit boek. Het boek wordt verwacht rond september 2010. Naast de jeugdigen vragen ook de burgers met een beperking de aandacht van de werkgroep. Door de VNG (Ver. Gehandicapten en chronisch zieken Nederland) is de werkgroep geattendeerd op het wetsvoorstel ‘Zorg en dwang’. Op dit wetsvoorstel studeert de werkgroep op dit moment. De werkgroep maakt zich op voor actief jaar.

Werkgroep Internationale Bescherming Mensenrechten (IBM) De Werkgroep IBM houdt zich bezig met het volgen van ontwikkelingen op het gebied van de internationale bescherming van de rechten van de mens (VN, Raad van Europa, EU) en het buitenlandse beleid van de Nederlandse regering inzake de rechten van de mens. De werkgroep komt elke laatste maandag van de maand bijeen om actualiteiten op deze gebieden te bespreken. Dit kan leiden tot een kritische of complimenterende brief aan de Minister van Buitenlandse Zaken, het onder de aandacht brengen van bepaalde onderwerpen van andere NJCM-werkgroepen of van beleidsmakers of parlementsleden of bijvoorbeeld tot het innemen van een standpunt in overleggen met andere mensenrechtenorganisaties. De werkgroep heeft een belangrijke rol in het vertegenwoordigen van het NJCM in overleggen met ministeries, met andere Nederlandse organisaties die zich met mensenrechten bezig houden en met internationale organisaties zoals de Fundamental Rights Agency (FRA). In het licht van deze taak nemen leden van de werkgroep al sinds jaren namens het NJCM deel aan het Breed Mensenrechten Overleg (BMO), gericht op de internationale mensenrechtensituatie, en sinds korter ook aan het BMO-NL, gericht op de mensenrechtensituatie in Nederland. Daarnaast coördineert de werkgroep binnen het NJCM het schrijven van schaduwrapportages ten behoeve van de rapportageverplichtingen van de Nederlandse regering bij verschillende VN-comités en de VN-Mensenrechtenraad. In


355


toenemende mate coördineert de werkgroep ook extern, dus in relatie tot andere NGO’s, de totstandkoming van schaduwrapportages. Ook vertegenwoordigen leden van de werkgroep het NJCM bij de verschillende verdragscomités en de Mensenrechtenraad en coördineren zij eventuele follow-up acties naar aanleiding van de sessies van de VN-comités of de Concluding Observations. Ten slotte streeft de werkgroep ernaar jaarlijks een studieavond te houden over een actueel thema. In 2009 heeft de focus van de werkgroep IBM met name gelegen bij het rapportageproces. De werkgroep heeft bijgedragen aan twee schaduwrapportages die in 2009 zijn ingediend bij VN en activiteiten ontplooid naar aanleiding van de schaduwrapportage die in 2008 al was ingediend bij het VN-Mensenrechtencomité. Daardoor zijn andere activiteiten, zoals het organiseren van een studieavond enigszins op de achtergrond gekomen. Dit staat evenwel voor 2010 op het programma. In 2009 zijn twee schaduwrapportages tot stand gekomen met behulp van een bijdrage van de werkgroep IBM: - CERD De werkgroep heeft, samen met Art. 1, een coördinerende rol gespeeld bij de totstandkoming van de schaduwrapportage ten behoeve van het verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (daarvoor wordt doorgaans de Engelse afkorting gebruikt: CERD) . Ook hebben leden van de werkgroep een inhoudelijke bijdrage geleverd. De rapportage is in 12 oktober 2009 ingediend bij het CERD Comité. Acht organisaties (inclusief het NJCM) hebben het ondertekend. - IVESCR Twee leden van het NJCM (niet-leden van de werkgroep) hebben onder toezicht en begeleiding van de werkgroep de coördinerende rol vervuld bij het schrijven van de schaduwrapportage met betrekking tot het Internationale Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele rechten (IVESCR). Negen organisaties, waaronder het NJCM, hebben aan de schaduwrapportage bijgedragen en hij is ondertekend door in totaal 18 organisaties. Tijdens de pre-session in Geneve, eind november 2009, is de schaduwrapportage door de coördinatoren aan de leden van het ECOSOC-comité aangeboden. Zij hebben in Genève het NJCM vertegenwoordigd door middel van een korte presentatie en vragen van de Comitéleden beantwoord. Verder hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden naar aanleiding van eerdere schaduwrapportages: - IVBPR In juli 2008 werd de schaduwrapportage inzake het Internationaal Verdrag inzake de burgerlijke en politieke rechten (IVBPR) aan het VN-Mensenrechtencomité gestuurd. In juli 2009 werd de situatie op het gebied van de burgerlijke en politieke rechten in Nederland door het comité besproken. Kort voor deze sessie, op 26 juni 2009, is nog een Addendum op de schaduwrapportage aan het comité gestuurd. In het Addendum wordt een korte toelichting gegeven op relevante gebeurtenissen sinds de schaduwrapportage en op de antwoorden van de regering op de List of Issues. De werkgroep was niet in staat een vertegenwoordiging te sturen naar de sessie in

356



juli. In plaats daarvan hebben de coördinatoren een medewerker van het ICJ ‘gebrieft’ over de inhoud van de schaduwrapportage en het Addendum daarop. Tijdens de sessie is intensief telefonisch en e-mail contact geweest tussen de werkgroepleden het de medewerkers van het ICJ. Naar afloop van de sessie heeft de werkgroep – via het ICJ – schriftelijk nadere vragen van de comitéleden beantwoord. - CEDAW Het VN-Vrouwennetwerk heeft in november 2009 een schaduwrapport opgesteld ten behoeve van het verdrag inzake discriminatie van vrouwen. Het NJCM heeft in overleg met de werkgroep dit schaduwrapport ondertekend. Ten slotte heeft de werkgroep een brief opgesteld aan de Minister van Buitenlandse Zaken om hem te complimenteren met de ondertekening van het Facultatieve Protocol bij het IVESCR en haar wens uit te spreken op de hoogte te blijven van de stappen die de minister gaat nemen met het oog op de inwerkingtreding van het Protocol voor Nederland (3 november 2009).

Werkgroep Staats- en bestuursrecht De werkgroep staatsen bestuursrecht volgt de ontwikkelingen op het gebied van het staatsen bestuursrecht en de gevolgen daarvan voor de mensenrechten. De werkgroep telt momenteel negen leden, die werkzaam zijn in onder meer de wetenschap en bij verschillende ministeries. De werkgroep werd in 2009 voorgezeten door Marina den Houdijker. Zij werd de eerste vijf maanden echter wegens verblijf in het buitenland vervangen door Marloes van Noorloos en Jerfi Uzman. Begin 2009 organiseerde de werkgroep – in samenwerking met de werkgroep Europees recht – een studieavond over de gevolgen van de Kadi-uitspraak van het Hof van Justitie EG en de problematiek van de terreurlijsten. Een flink aantal leden van de werkgroep was daarna betrokken bij de organisatie van het lustrum van het NJCM. De werkgroep heeft daarom besloten af te zien van het organiseren van nog meer studieavonden. Op schriftelijk gebied werd in 2009 gewerkt aan een inhoudelijk artikel op het snijvlak van het staatsrecht en de mensenrechten. Een eerder opgesteld standpunt met betrekking tot de kabinetsplannen omtrent wijziging van bepalingen omtrent godslastering en groepsbelediging (artikel 147, respectievelijk 137c Sr) behoefde aanpassing na wijziging van de kabinetsplannen. Naar alle waarschijnlijkheid zal het standpunt in 2010 alsnog naar buiten worden gebracht. Hetzelfde geldt voor voornoemd artikel. Terugblikkend was 2009 voor de werkgroep Staats- en bestuursrecht een rustig jaar waarin de basis is gelegd voor activiteiten voor het lopende jaar. De werkgroep vergadert eens in de vier weken op de woensdagavond in Leiden. Geïnteresseerden in actieve deelname aan deze werkgroep worden van harte uitgenodigd om via het NJCMsecretariaat ([email protected]) contact op te nemen met de werkgroep.


357


Werkgroep Strafrecht De Werkgroep Strafrecht houdt zich bezig met ontwikkelingen op het snijvlak van strafrecht en mensenrechten; leden zijn onder meer afkomstig uit de advocatuur, de wetenschap en de rechtspraak. De Werkgroep wordt voorgezeten door Marloes van Noorloos. In verband met verblijf in het buitenland is het voorzitterschap de laatste vier maanden van 2009 overgenomen door Aram van Galen – veel dank voor zijn inzet! De Werkgroep Strafrecht heeft zich dit jaar voornamelijk bezig gehouden met de organisatie van twee drukbezochte symposia over uiteenlopende onderwerpen. Op 12 maart 2009 vond het symposium ‘Lang leve levenslang?’ plaats in samenwerking met CMS Derks Star Busmann te Utrecht. Aanleiding voor dit symposium was de conclusie van advocaat-generaal Knigge van 30 september 2008 waarin hij stelde dat levenslange gevangenisstraf zonder toetsing op voortijdige vrijlating in strijd kan zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Deze vraag kwam tevens aan de orde tijdens het symposium; naast het mensenrechtelijke aspect werd tevens de praktijk rondom gratieverlening behandeld en werd de levenslange gevangenisstraf in het bredere perspectief van het gehele Nederlandse sanctiestelsel geplaatst. De avond werd voorgezeten door mr. R. Verbunt (rechter-plaatsvervanger te ’s-Hertogenbosch); sprekers waren prof. mr. C. Kelk (emeritus hoogleraar straf(proces)recht/ penitentiair recht en faculteitshoogleraar, Universiteit Utrecht), mr. W. van Hattum (Rijksuniversiteit Groningen en voorzitter van het Forum Humane Tenuitvoerlegging van de Levenslange Gevangenisstraf), mr. F. van Laanen (universitair docent straf(proces)recht, Universiteit van Tilburg) en L. Diepenhorst MPA (raadslid en vice-voorzitter van de sectie gevangeniswezen van de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming). Dankzij de boeiende bijdragen en het uitstekende voorzitterschap kunnen we terugkijken op een zeer geslaagd symposium. Op donderdag 12 november 2009 heeft de werkgroep wederom een drukbezocht symposium georganiseerd, ditmaal over de vervolging en berechting van internationale misdrijven in Nederland: ‘De Wet Internationale Misdrijven anno 2009’. De sprekers, afkomstig uit zowel de zittende als de staande magistratuur (Martin Witteveen, rechter-commissaris internationale misdrijven bij de Rechtbank te Den Haag; Simon Minks, advocaat-generaal bij het ressortsparket te Den Haag), de advocatuur (Liesbeth Zegveld, Böhler Franken Koppe Wijngaarden Advocaten en hoogleraar Internationaal Humanitair Recht te Leiden) en de wetenschap (Larissa van den Herik, universitair hoofddocent Internationaal Publiekrecht aan de Universiteit van Leiden), hebben vanuit diverse achtergronden over hun ervaring met de Wet Internationale Misdrijven (WIM) gesproken. Het symposium werd op uitstekende wijze ingeleid en voorgezeten door Ruth Kok (gerechtsauditeur bij het wetenschappelijk bureau van de Hoge Raad). De interessante bijdragen maakten duidelijk dat de toepassing van de WIM nog steeds veel vragen oproept, zowel van praktische als van meer theoretische aard: aan de orde kwamen onder meer de problemen rondom het horen van getuigen in het buitenland (veiligheid, maar ook taal- en cultuurverschillen), schadevergoeding aan slachtoffers van internationale misdrijven en vraagstukken rondom jurisdictie en vervolgingsbeperkingen.

358



De Werkgroep Strafrecht vergadert eens in de vier tot zes weken – wisselend in Amsterdam, Utrecht of Den Haag – en is altijd op zoek naar nieuwe leden die een actieve bijdrage willen leveren; zij kunnen via het NJCM-secretariaat contact opnemen met Marloes van Noorloos.

Werkgroep Vreemdelingenrecht De werkgroep Vreemdelingenrecht zet zich in voor de rechten van asielzoekers en vreemdelingen in Nederland. Daarnaast houdt deze werkgroep zich bezig met de rechten van etnische minderheden in Nederland. Het afgelopen jaar heeft de werkgroep een aantal nieuwe leden gekregen en heeft Lara Talsma afscheid genomen als voorzitter. Lucille van Wijnbergen heeft haar als voorzitter opgevolgd. De werkgroep heeft in 2009 een studieavond georganiseerd met als onderwerp ‘Openbare orde geordend. De invloed van Europese richtlijnen en regelgeving’ . De sprekers van deze avond waren mr. Aleidus Woltjer (Universiteit Utrecht), mr. Aniel Pahladsingh (jurist bij de afdeling Kennis en Onderzoek van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State) en dagvoorzitter mr. drs. Tineke Strik (lid van de Eerste Kamer voor Groen Links en werkzaam bij het Centrum voor Migratierecht aan de Radboud Universiteit). Tijdens deze studieavond is stilgestaan bij de vraag hoe de ‘openbare orde’ wordt uitgelegd in richtlijn 2004/38/EG (Unieburgers en hun familieleden, inclusief Turkse werknemers en hun familieleden onder besluit 1/80) en de richtlijnen derdelanders onder titel IV EG en welke jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen hiervoor relevant is. Op het ogenblik is de werkgroep bezig zich te oriënteren op de B9-regeling, met name de mensenhandel. In het huidige beleid lijkt het opsporingsbelang van de dader voor het belang van het slachtoffer te gaan. De bewijslast ligt nu bij slachtoffers om aan te tonen dat ze niet terug kunnen naar hun herkomstland. Inmiddels is er gesproken met een aantal mensen waaronder de voorzitter van het ACVZ. In het najaar 2010 wil de werkgroep een symposium organiseren; hierbij wordt onderzocht of samenwerking wenselijk is met andere organisaties en/of andere werkgroepen binnen het NJCM zoals de werkgroep Strafrecht. Verder heeft de werkgroep het onderwerp ‘sociale mensenrechten’ op de agenda staan waar met name de positie van illegaal verblijvenden aandacht zal krijgen. Het lijkt de werkgroep goed met zoveel mogelijk organisaties hierin samen te werken. Gezamenlijk zou dan campagne gevoerd kunnen worden voor o.a. het recht van illegaal verblijvenden op opvang en gezondheidszorg. Inzake het wetsvoorstel tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 waarin de regering voorstelt om in art. 16 Vreemdelingenwet 2000 twee nieuwe gronden voor afwijzing van de aanvraag voor een reguliere verblijfsvergunning op te nemen heeft het NJCM in januari 2010 de petitie ondertekend op initiatief van Stichting LOS en STIL. Het wetsvoorstel stelt o.a. een wijziging van art 16 Vreemdelingenwet 2000 voor, waardoor een verblijfsvergunning geweigerd kan worden als iemand eerder illegaal in Nederland verbleef. Ook de werkgroep Vreemdelingenrecht maakt zich grote zorgen over deze wijziging en is van mening dat de positie van illegalen door de wijziging wordt verslechterd. De werkgroep besteedt zeker aan dit onderwerp nog de nodige aandacht in 2010.


359

ICJ-BERICHTEN NJCM JAARVERSLAG (CONCEPT) Inhoudsopgave

Recommend Documents