Hoezo 4% rendement? Fiscus legt lat te hoog voor beleggers. januari 2012 veb.net 8,50. beleggingsfondsen 48 De januskop van convertibele obligaties

01

januari – 2012 – veb.net – € 8,50

Fiscus legt lat te hoog voor beleggers

Hoezo 4% rendement?

interview

Britse superbelegger James Montier

24

VS

Wall Street kijkt steeds meer naar Europa

44

beleggingsfondsen

De januskop van convertibele obligaties

48

de buitenstaander

58

Joris Luyendijk legt bankiers onder microscoop

De VEB Fondsenrating Uw gids in fondsenland!

FONDSENRATING Op de Dag van de Belegger 2010 kondigde de VEB een aanzienlijke uitbreiding aan van het aantal fondsen dat in de VEB fondsenrating wordt beoordeeld. Inmiddels zijn al 6.000 beleggingsfondsen beschikbaar op de website van de VEB, waarbij het beleggingsfondsendeel in een nieuw jasje is gestoken. De unieke rating beoordeelt fondsen op basis van rendement, risico en met name kosten. Van kosten weet u namelijk zeker dat ze uw toekomstig rendement verlagen. De VEB Fondsenrating is door haar samenstelling daarom uw gids in fondsenland.

Wilt u weten welke fondsen als beste beoordeeld worden? Kijk dan snel op www.veb.net/fondsenrating

inhoud

– € 8,50

– veb.net

01

– 2012 januari

inhoud

lat te fiscus legt

ggers hoog voor bele

Hoezo 4% ent? rendem

Macro economie

31

Eurocrisis

Overheden die het geld met bakken tegelijk over de balk smeten. Dat zou de oorzaak zijn van de eurocrisis. “Te kort door de bocht”, zegt Cees Rijsdijk . US

FISC

44 interView

elegger Britse superb r James Montie

24

VS

kijkt steeds Wall Street a meer naar Europ

ndSen

beleggingSfo

van De januskop obligaties convertibele

48

Staander

Damrak

5%ent

58

de buiten

dijk legt Joris Luyen microscoop bankiers onder

Voorwoord

-2,77%

V

Aandelenemissie komt vaak veel te laat

dem

ren

reëel rendement

4e% nt me d

ren

000

50.

€ 1.0 000

0. 1.04

-2,77%Met een beursnotering kan je geld ophalen via

Inflatie

de uitgifte van aandelen. Maar bedrijven gebruiken die mogelijkheid nauwelijks.

59 15.8

€ 1.0

aak weten mensen niet wat ze willen € totdat ze het zien,’ is één van de Inflatie t 6 n e 6.18 em gevleugelde uitspraken van het overleden d n .00 1 re € 0 boegbeeld van Apple, Steve Jobs. In alle coverstory030.00 1. € bescheidenheid durven we te zeggen dat u, Inflatie ent lezer van Effect, de uitzondering bent die de regel .513 dem 996 ren € 0 bevestigt. U weet goed wat u wilt en heeft ons dat 00 20. de afgelopen jaren laten weten. € 1.0 Inflatie Daarin bleek allereerst dat u tevreden bentment Elk jaar een 41 rendement van 4 procent. Dat is waar de fiscus beleggers op afe 6.8 end r over Effect. Tevreden over de diepgang, de rekent. € 98Maar veel particuliere beleggers hebben de afgelopen elf jaar juist geld 0 0 10.0 onderwerpkeuze en de onafhankelijke en kritische verloren op hun beleggingen. € 1.0 Nederland Inflatie benadering die de VEB voorstaat. Europa 8 6 7.1 Toch hebben wij gekozen voor verandering. Vanaf Amerika € 97 dit nummer is Effect daarom een maandblad. Het Opkomende markten beleggingsfondsen geeft ons meer tijd om te doen waar wij goed in Europese obligaties (7-10 jaars) zijn: eigen onderzoek en kritische analyses van Amerikaanse obligaties (7-10 jaars) nieuwe ontwikkelingen in beleggingsland. Daar Bedrijfsobligaties ligt onze kracht en die willen wij u in volle glorie Goudmijnen (aandelen) presenteren. Goud (spot) Zo zijn wij voor deze Effect aan het rekenen Sparen (=3.4% rente op rente) Beleggingsproducten zijn er geslagen met de vermogensrendementsheffing, in vele soorten en maten. de belasting over uw vermogen boven een Beleggers krijgen soms bepaalde grens. De fiscus houdt geen rekening aanbiedingen die te mooi lijken met de rendementen die u werkelijk heeft behaald om waar te zijn of vooral vragen maar gaat uit van een fictief rendement van vier oproepen. Dan biedt de VEBprocent per jaar. checklist uitkomst. Over die gang van zaken bestaat de nodige onvrede bij u en dat is begrijpelijk als we kijken naar het recente verleden. Uit onze analyse blijkt dat de meeste particuliere beleggers die vier interview procent gemiddeld rendement afgelopen jaren niet hebben behaald. Zij zagen de waarde van hun kapitaal over de afgelopen elf jaar juist afnemen. De nieuwe Effect, zoals we die maar even gemakshalve noemen, is een verandering, geen revolutie. U treft veel vertrouwde onderdelen, maar ook een aantal nieuwe rubrieken. En dat in Hij wordt gezien als de beste beleggingsstrateeg ter compleet nieuwe vormgeving. wereld. Voor James Montier blijft beleggen simpel We blijven bezig om het grootste, onafhankelijke maar niet eenvoudig. “De cijfers moebeleggingsblad van Nederland te verbeteren. En ten voorkomen dat je domme dindaarbij is uw hulp zeer welkom. gen doet.”

3%

verenigde staten

-1,96%

Wall Street opent tegenwoordig om drie uur ‘s nachts

2%

1%

Onhaalbare lat van de fiscus

Driemaal Euro Stoxx 50

36

14

Onze correspondent Gerben van der Marel ontdekte in zijn eerste maanden in New York steeds belangrijker wordt op Wall Street. 4) WAARIN HADdat JEEuropa DUS MOETEN BELEGGEN OM IETS OVER TE HOUDEN?

4,5%

Beleggingsfondsen

dividendrendement

Het beste van twee werelden +5,6% is moeilijk verkrijgbaar

48

+1,7% én een kans op mooie rendementen. Dat is het dubbele gezicht van Zekerheid converteerbare obligaties. Helaas is het aanbod en moeilijk te doorgronden. +1,9% +9,8%

Dashboard

21

+11,2%

Valutakoersen (t.o.v. euro) 0,01

0,10

0,20

0,40

rub

R

0,12

0,41

0,60

0,80

1,00

€

1,20

1,40

au$

vs$

chf

1,08

1,18

1,37

1,60

1,80

Grootste stijgers/ dalers

2,00

AEX

CHF = Zwitserse Frank | R = Renminbi | Roebel = RUB Tom Tom

-5

Non-farm Payrolls

0

5

10

euro

1,25%

15

Statistieken & financiële agenda

Japan Nikkei 225

Rusland MICEX

1234

Eurozone Stoxx 50

1234

1234

FED

Hong Kong Hang Seng

VS S&P 500

1234

1,5%

1234

bond bond

Nieuw in Effect: een maandelijks dashboard van de internationale economie.

Smits Int.

Brazilie

1234

1%

Beursvolatiliteit

Baltic Dry Index

+20%

ING

+15% +10% +5% koers

AEX

positiever

negatiever

60

gemiddelde koers

0,75%

Sentimentmeter

150

44

-5% -10% -15% -20%

100 50

€ 25,15

goud

4 - effect // januari 2012

€ 15

€ 25,15

graan

€ 8,23

koffie

-

€ 18,

orange juice

-

+ 5%

-2 %

€ 18,

€ 15,15

varkens-pensen

€ 4,98

-

-

€ 18,

+ 5%

€ 18,

+ 5%

+ 5%

-

miljard euro

€ 30

prijs kg

22,

75

€ 15

€

james montier 24 Kruistocht in spijkerbroek

$ 103,25

olie

€ 22,+ 5%

+ 5%

-150

sentiment t.o.v. AEX

€ 12,15

zilver

-

€ 18,

0

-50

-100

€ 30

€ 15

prijs kg

€ 30

prijs kg

€ 15

€ 30

prijs kg

€ 15

€ 30

prijs kg

€ 15

€ 30

prijs kg

€ 15

€ 30

prijs per bevrogen varkens pens kg

en verder...

Nieuws Profiel Beeldspread Column Jan Maarten Slagter Column Paul Frentrop Thuisbelegger Avontuurlijk beleggen Column Sheila Sitalsing Technische analyse VEB Nieuws Boze belegger Column Wouter Weijand Beursgong Next

6 11 12 18 28 30 35 40 42 53 56 57 66 66

58

Joris luyendijk de buitenstaander

effect // januari 2012 - 5

kort nieuws

kort nieuws

uitgestuurd om te bezuinigen. De ongeoorloofde capriolen van Adoboli wisten die besparing meteen uit. De overeenkomsten tussen Kerviel en Adoboli, zijn opvallend. Twee jonge handelaren die fraude kunnen plegen omdat ze weten hoe ze de beveiligingssystemen van banken weten te omzeilen. En dat lukt alleen met kennis van die controlesystemen. Zowel Kerviel als Adoboli

begonnen hun carrière bij de bank in de zogenoemde back office, waar transacties worden afgehandeld en gecontroleerd. Nog een opvallende overeenkomst: beide heren namen weinig vakantie. Ze moesten continu aan de knoppen zitten om hun capriolen te verhullen. Het is één van de stelregels die banken al langer kennen: fraudeurs gaan niet op vakantie.

In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië zijn banken verplicht hun handelaren een aantal weken verlof op te leggen. In deze periode mogen handelaren op geen enkele manier contact hebben met de handelsvloer. In Europa is er geen verplichting maar wordt deze zogenoemde ‘mandatory time of absence’ wel aanbevolen door toezichthouders. Een rondgang leert dat veel handelsdesks de regeling volgen. In de dealingroom van Rabobank in Utrecht zijn handelaren verplicht om één keer per jaar een periode van twee weken aaneengesloten vakantie op te nemen. Datzelfde geldt voor alle medewerkers van ING’s afdeling Financial Markets. En ook in de dealingroom van ABN Amro is het vrijwel onmogelijk om een personeelsuitje te organiseren waar iedereen bij kan zijn. Alle 105 handelaren in Nederland moeten er verplicht twee weken tussenuit.

De fondsen van Kempen, ASR, SNS en Insinger hebben ook een open-endstructuur. De fondsen beleggen alleen niet direct in vastgoed, maar in vastgoedaandelen als Unibail-Rodamco en Corio, waardoor het risico dat het fonds dicht moet door uitstroom van beleggers een stuk kleiner is. Dat ook closed-end fondsen waar beleggers de koers op de beurs bepalen - het moeilijk kunnen hebben laat het aandeel Homburg Invest zien. Het aandeel is nog maar drie dubbeltjes waard terwijl het aandeel in 2007 nog de 45 eurogrens aantikte. Nu de toezichthouder AFM eind 2011 het fonds zijn vergunning heeft afgenomen om nog langer te opereren als beleggingsinstelling in Nederland, lijkt het een verloren zaak. Maar het is niet alleen kommer en kwel. Unibail-Rodamco, dat belegt in Europese winkels en kantoren, wist de AEX ruim voor te blijven met een plus van 3 procent. Volgens veel analisten heeft Unibail dan ook een portefeuille van zeer hoge kwaliteit. Niet

alleen particuliere beleggers brandden hun vingers aan pandjes die minder waard werden. Topman Latenstijn van SNS Reaal moet zo nu en dan wakker schrikken uit de nachtmerrie die Property Finance heet. Er werd de afgelopen jaren al

meer afgeboekt op de vastgoedportefeuille van deze tak dan er ooit voor werd betaald. Vergeleken met SNS presteerden veel vastgoedbeleggingen juist weer erg goed; het aandeel SNS zakte de afgelopen jaren met 90 procent.

door de mand

Fraudeurs gaan niet op vakantie Het is één van de bijeffecten van een crisis op de beurs: onverwachte en forse koersbewegingen laten frauderende effectenhandelaren genadeloos door de mand vallen. Dat was het geval met Nick Leeson die in 1995 de fameuze Barings Bank omtrok. De werkgever van Jérôme Kerviel, Société Générale, bestaat nog wel, maar wankelde nadrukkelijk toen de jonge handelaar zijn werkgever met een verlies van 4,9 miljard euro opzadelde. De Kerviel van de Eurocrisis is Kweku Adoboli, de handelaar van UBS, die in september vorig jaar voor 1,4 miljard euro aan schade veroorzaakte bij UBS. De Zwitserse bank had even daarvoor 3500 man de laan

vastgoedpijn

Fors in het rood Vastgoed bracht beleggers de afgelopen jaren weinig plezier. De rendementen van veel beleggingen waren negatief en sommige beleggingsfondsen moesten zelfs hun deuren sluiten, doordat te veel beleggers tegelijk de branduitgang opzochten. Dit gebeurde bij MEI-Real Estate, het Fundament Vastgoed fonds van Anexxum en de Stedekroon en Property NL fondsen van Wilgenhaege. De zogenoemde open-endstructuur van de beleggingsfondsen zorgt ervoor dat beleggers kunnen uitstappen tegen de intrinsieke waarde, de waarden van bezittingen min schulden. Maar vastgoed, zoals kantoren en winkels is vaak niet goed verhandelbaar, waardoor een fonds zijn deuren (tijdelijk) moet sluiten als panden niet verkocht kunnen worden.


Rendementen vastgoedbeleggingen vanaf de top 1 februari 2007 - 30 december 2011 inc. dividend

Uniball-Rodamco

3,1%

Insinger Real Estate Equity -2,8%

-26% AEX-Index -29,8%

Vastned Retail

-31,9% Wereldhave -33,4% -37,4% -54,1% -55,3% -66,2% -98,9%

Corio Nieuwe Steen Investments

SNS Euro Vastgoedfonds ASR Europa Vastgoedfonds Kempen Best-Selection Europe Homburg Invest

aanbieder

Zwart of rood tussenbalans

Superbelegger Warren Buffett: geluksvogel of niet? Het is vloeken in de kerk voor ‘Buffett adepten’. Maar laten de drie magere laatste jaren van Buffett niet zien dat hij in zijn carrière gewoon een geluksvogel is geweest? Begint Buffett nu echt oud te worden? Of is het omdat hij dit jaar opeens in door hem altijd verguisde technologiebedrijven (IBM en Intel) stapte? Kan het zijn dat de grootmeester van zijn à propos is, omdat zijn beoogde opvolger Sokol moest opstappen na vermeende handel met voorkennis? Feit is dat Buffetts investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway afgelopen jaar vijf procent slechter presteerde dan de belangrijkste Amerikaanse beursindex S&P. En eigenlijk zijn de prestaties van het orakel uit Omaha al langer onder de maat: de laatste drie jaar hobbelt Buffett achter de index aan. Dat is opmerkelijk voor een man met zo’n indrukwekkende staat van dienst. Sinds 1965 verdiende de Amerikaan jaarlijkse twintig procent met beleggen. Een mandje aandelen van de vijfhonderd grootste Amerikaanse bedrijven steeg in die periode 9,4 procent in waarde. Buffett zal de eerste zijn die toegeeft dat zijn verbazingwekkende rendement vooral te danken is aan prestaties in de jaren zeventig en tachtig. Dat succes maakte het fonds populair, waardoor het sterk in omvang is toegenomen. Dat maakt het steeds moeilijker voor de topbelegger om vers geld even rendabel te beleggen als reeds ingelegd geld. De eigenzinnige risicohoogleraar Nassim Nicholas Taleb heeft zo zijn eigen gedachten bij Buffetts vroegere successen. De eigenzinnige Taleb meent dat er te weinig bewijs

Feit is dat Buffett’s investeringsmaatschappij afgelopen jaar vijf procent slechter presteerde dan de beursindex S&P

is dat de mooie rendementen van Buffett het gevolg zijn van kundig beleggen. “Het zou raar zijn als onder al die miljoenen beleggers niet iemand zat die dezelfde fantastische rendementen zou hebben behaald”, zo stelt de zelfbenoemde ‘psycholoog van het toeval.’ Duidelijk is in ieder geval dat Buffetts bleke prestaties van de laatste jaren veel navolging onder beleggers heeft gehad.

Rendement van Buffett t.o.v. de S&P 500 6000 5000

Berkshire A 3943

4000 3000 2000 1000

S&P 500

0 100 1988

2000

517

2011

Ingezoomd op de laatste drie jaar 160

S&P 500

140

141 120

120 100 100

Berkshire A

Is de beurs een casino? Sommige mensen beweren van wel. Beurskoersen zijn, in ieder geval op korte termijn, onvoorspelbaar. Dat maakt de beurs nog niet tot een gokhal. Maar een bedrijf als De Optieclub doet dat wel. Als een bedrijf adverteert met de tekst: Binnen één uur 81 procent winst!, is de aandacht snel getrokken. Als het goed is ook uw wantrouwen. Want als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is het dat ook. Met de kreet probeert De Optieclub de aandacht te trekken voor binaire opties. Een financieel instrument dat al in de professionele wereld bekend is, maar voor particulieren in Nederland vooralsnog niet beschikbaar was. Met ‘all or nothing’ opties, zoals ze in het Engels ook worden genoemd, kan worden gegokt of een effect na een bepaalde tijd hoger of lager staat dan op het moment van het afsluiten van het contract. Bij De Optieclub is die tijdspanne maximaal een uur, Contracten kunnen worden afgesloten op acht aandelenindices, waaronder de AEX, Dow Jones en FTSE Eurotop 100, drie valutaparen zoals de Euro/Dollar-verhouding en de grondstoffen goud en zilver. Heeft de speculant goed gegokt dan ontvangt hij zijn inleg plus 81 procent. Heeft hij pech dan is hij zijn inleg kwijt. Een bekend principe? Inderdaad, de keuze voor rood of zwart aan de roulettetafel is ook een binaire optie, alles of niets. Maar wie wil gokken gaat liever naar een echt casino. Daar wordt tenminste de volledige inleg als winst uitgekeerd bij een goede gok. En de bank wint niet altijd.

80 60 40 20 0

2009

2010

2011

2012

De grote winsten van Buffett dateren van tientallen jaren geleden. De laatste twee jaar presteert de topbelegger slechter dan de index.


kort nieuws

kort nieuws

Het miljardenbal op het Damrak

26,2

Afname/toename marktkapitalisatie (miljarden euro’s) per sector in 2011

Olie

Voedingsproducent

8,2 IT hardware Bouw

Detailhandel

-1,1

-0,5

Farmacie/ biotech*

-0,3

-2,1

-3,7

-2,6 Industrie*

Chemie

-7,3 Electronica

Logistiek/ luchtvaart

1,3

IT software

Uitzenders

-1,1 Media

-6,2

-3,5

-3,6

Telecom

-3,3 Vastgoed

-9,6 Financials

Fotografie REUTERS/Novum

Basisindustrie

-21,4

damrak

Verdampen op de beurs De begrotingen van de ministeries van Financiën, Defensie en Verkeer en Waterstaat samen. Dat is het verlies aan beurswaarde van de vijftig grootste bedrijven met notering in Nederland. In totaal verdampte binnen de AEX en AMX ruim 30 miljard euro. En dat was nog miljarden hoger uitgevallen als een paar mastodonten de balans wat rechter hadden

2011


getrokken. De beurswaarde van grote jongens als Shell en Unilever en (olie) opslagbedrijf Vopak uit de Midkap steeg met 37 miljard euro. Chipmachinefabrikant ASML was de vierde onderneming die haar beurswaarde zag stijgen. De klappen vielen uiteraard in de financiële sector, waar 10 miljard euro vervloog. Pijnlijk waren ook de koersdalingen na de splitsingen bij Arcelor Mittal en TNT, die het beeld bij de Nederlandse basisindustrie en logistieksectoren dieprood deden kleuren. In de AMX vielen Imtech, CSM en USG op. Technisch dienstverlener Imtech is een zwaargewicht onder de

*De AMX zag Crucell en Draka in de loop van 2011 uit de index verdwijnen door overnames. Dit zorgde voor een uitstroom van in totaal drie miljard euro (beurswaarde eind 2010).

midkappers en verloor in 2011 ruim 700 miljoen euro aan beurswaarde. CSM maakte het bonter met een min van bijna één miljard euro. Het bakkerij- en melkzuurbedrijf ging in 2011 diep door het stof en gaf twee winstwaarschuwingen. Uitzender USG had ook een winstwaarschuwing in petto voor beleggers en zag de beurskoers in 2011 meer dan halveren (-678 miljoen euro). De twee andere Nederlandse uitzenders – Randstad en Brunel – presteerden relatief beter, maar in absolute zin nam de beurswaarde van het veel grotere Randstad af met 2,8 miljard euro.

Fondsknallers 2011:

Door het putje:

1. KBC Renta Sterlingrenta: +19,0% 2. Morgan Stanley Global Infrastucture Fund: +18,7% 3. Threadneedle Sterling Bond Retail Gross: +18,2%

1. Lyxor ETF FTSE Athex 20 (Greece): -62,8% 2. BNY Mellon Vietnam India and China: -46,5% 3. HSBC Global Investment Fund - Indian Equity: -44,0%

azië

Korean discount? Toen de Noord-Koreaanse leider Kim Jong Il kort voor de kerst overleed, daalde de Zuid-Koreaanse beurs met drie procent. De man die tijdens zijn studie in drie jaar tijd 1500 boeken en zes opera’s schreef, nooit naar de wc ging en bij een potje golf steevast drie of vier keer een hole-in-one sloeg, had namelijk ook een kernwapenprogramma dat in handen viel van zijn volstrekt onbekende zoon. Het verlies werd echter snel

weer goedgemaakt en de week kon nog met winst worden afgesloten. Beleggers laten blijkbaar de lage waardering van de Zuid-Koreaanse markt zwaarder wegen dan het risico dat de nieuwe communistische leider bij de noorderburen rare dingen gaat doen. De Koreaanse beurs staat al een tijdje onder druk doordat de afnemende vraag uit Europa een steeds groter probleem wordt voor de grote exportkampioenen van het land, zoals Samsung, LG, Hyundai en Daewoo. Zuid-Korea was net als Taiwan en Singapore één van de Aziatische tijgers, de opkomende markten van de jaren tachtig en negentig. Dat was ruim voordat iedereen de mond vol

had van de BRIC-landen. Zuid-Korea is inmiddels een volwassen economie. Het land kampt dan ook nu met terugvallende binnenlandse vraag en zwakke investeringsuitgaven door lokale ondernemingen. De relatief hoge schulden bij huishoudens drukken de

Top 3 beleggingsfondsen Korea FONDSNAAM

TER

Lyxor ETF MSCI Korea

0,65%

-10,48%

db x-trackers MSCI Korea

0,65%

-10,65%

iShares MSCI Korea

0,74%

-10,74%

RENDEMENT 1 JAAR

VEB-FONDSENRATING

consumptie. Het lijkt warempel Nederland wel. Toch wordt 2012 misschien wel een aardig jaar om eens wat ZuidKoreaanse aandelen op te pikken. De regering heeft een aantal fiscale stimuleringsmaatregelen aangekondigd, de rente zal vermoedelijk verlaagd worden. In 2012 vinden er verkiezingen plaats, in april voor het parlement en in december voor het presidentschap. De Koreaanse aandelenbeurs kent een gemiddelde koers-winstverhouding van acht, terwijl twaalf nu de norm is voor de meeste andere Aziatische aandelenbeurzen. Ook hier lijkt het op de Nederlandse situatie: geen Dutch maar een ‘Korean discount’. Het is voor Nederlandse beleggers niet eenvoudig direct te beleggen in Koreaanse aandelen. Enkele van de grotere bedrijven hebben een notering op de Amerikaanse Nasdaq (‘pink sheets’, vaak weinig handel) of in Duitsland. Makkelijker is het via een beleggingsfonds.


profiel Topman van het jaar

kort nieuws

Tekst Patrick Beijersbergen

daadkracht beloond door beleggers Hij is de eerste topman die niet uit Unilevers eigen kweek kwam. Sinds begin 2009 zet Paul Polman de lijnen uit bij het Brits-Nederlandse concern. Beleggers kozen hem onlangs tot topman van het jaar.

soap ajax

Vergoeding voor sponsor Onlangs werd in Rotterdam de Marathonweg bij het Feyenoordstadion omgedoopt in de Coen Moulijnweg. Als je echt iets hebt betekend voor je stad dan wordt er een straat naar je vernoemd. En alleen de allergrootsten is het gegeven dat er niet op een nieuwbouwwijk wordt gewacht. Aegon kreeg het in Den Haag voor elkaar dat het plein voor haar hoofdkantoor, het toen ook nogal troosteloze Mariahoeveplein, werd omgedoopt in Aegonplein. Het enige dat de verzekeraar daarvoor moest

In juli 2008 werd Aegon hoofdsponsor van Ajax. Tot nu toe is dat een minder gelukkige keuze geweest

doen was de opknapbeurt betalen. Dat kostte destijds vier miljoen gulden, plus de verplichting om het plein twintig jaar te onderhouden. Goed voor de gemeente, goed voor de sponsor. In juli 2008 werd Aegon met dezelfde gedachte hoofdsponsor van

Aandeel Ajax wint wel van haar sponsor en ook van de AEX

100

Ajax 72,9

juli 2008 = 100

80

AEX 72,9

60

40

37,2 Aegon

20

0 Seizoen ’08-’09


Seizoen ’09-’10

Seizoen ’10-’11

Seizoen ’11-’12

Ajax. Tot nu toe is dat een minder gelukkige keuze geweest. Een bestuurlijke crisis die de club maanden in een wurggreep houdt, dramatische resultaten in de Champions League en idiote supporters die de keeper van de tegenstander in de rug aanvallen. Jan Driessen, directeur communicatie bij Aegon, is de wanhoop nabij. “Iedere keer vraag je je af: kan het nog erger?”, reageerde hij. „En dan kan het nog erger. Dit is droefmakend. (…) Als Aegon zijn wij uiteraard altijd voor de voorbeeldfunctie, maar dit is een slecht voorbeeld van hoe je je moet gedragen.” Aegon is sinds het seizoen 2008-2009 hoofdsponsor van Ajax. De overeenkomst is aangegaan voor zeven jaar, dus de Haagse verzekeraar moet nog drieënhalf seizoen de strapatsen van de beursgenoteerde voetbalclub verduren. De kosten voor het sponsorschap zouden maximaal twaalf miljoen euro per jaar zijn. Hoe de vergoeding precies wordt vastgesteld is niet duidelijk, maar het lijkt voor het huidige seizoen redelijk als Ajax aan Aegon een vergoeding betaalt, in plaats van andersom.

olman, kwam in 2008 over van Nestlé, waar hij financieel bestuurder was en werkte daarvoor lange tijd bij Procter & Gamble. Vanaf het begin besteedde hij veel aandacht aan waardecreatie en duurzaamheid. In dit verband hekelde hij onder meer de koppeling van beloningen aan successen op de korte termijn. Dit soort zaken levert volgens Polman een onwenselijke stimulans op voor het nemen van risico’s en leidt af van het creëren van waarde op de lange termijn. Beleggers hebben niet gewacht op die lange termijn. In de traditionele topman-van-het-jaarverkiezing die de VEB organiseert, troefde hij onlangs onder meer Shell-topman Voser en ASML-boegbeeld Meurice af. Dit is een publieksprijs, beleggers waarderen u blijkbaar. Wat betekent dit voor u? “Een eer voor Unilever maar misschien ook een erkenning van onze strategie die gericht is op de lange

termijn. Eén van onze doelen is om de groei van ons bedrijf direct te koppelen aan de verbetering van de samenleving. Als we ons blijven richten op consumenten en samenleving en innovaties brengen via merken die waarde toevoegen, zullen beleggers dit blijven terugzien als rendement op lange termijn. Het doet ons deugd dat de beleggers onze visie en aanpak waarderen.” In welk opzicht doet Unilever het op dit moment beter dan bijvoorbeeld Procter & Gamble en Nestlé, uw oude werkgevers? “Ik laat het aan jullie en anderen om vergelijkingen te trekken tussen de verschillende bedrijven. De sterkere innovaties en hogere omzet in de ontwikkelingslanden helpen ons. Het mag duidelijk zijn dat we niet langer hoeven aan te klampen bij de concurrentie maar in staat zijn zelf afstand te nemen. Ondanks de competitieve omgeving zijn er nog vele mogelijkheden om onze omzet te laten groeien. In het bijzonder in de opkomende markten waar wij op termijn 75 procent van onze groei en omzet vandaan gaan halen.”

"EEn van onze doelen is om de groei van ons bedrijf direct te koppelen aan de verbetering van de samenleving"

doortastende idealist aul Polman is niet het P type leider dat op de winkel past. Hij wil Unilever laten groeien, het liefst harder dan de rest. Intussen pleit hij voor een nieuwe vorm van kapitalisme. Een duurzame vorm waarin meer ruimte is voor rechtvaardigheid. amen met de topmanS nen van Shell, DSM, AkzoNobel en Philips schreef hij onlangs een open brief. Het kwintet riep Europese regeringsleiders op tot daadkracht in de eurocrisis.

Wat mogen beleggers in 2012 van Unilever verwachten? “2012 zal een moeilijk jaar worden voor de wereldeconomie. Unilever zal verder werken aan haar transformatie, met daarin focus op efficiënte uitvoering van onze strategie en de ontwikkeling van een presentatiecultuur. Onze prioriteiten voor de lange termijn blijven: winstgevende volumegroei realiseren die beter is dan onze markten, stabiele en duurzame verbetering van de onderliggende brutowinstmarge en een sterke kasstroom.”


in beeld Eurocrisis

Tekst Joost Schmets

Sarkozy kust Merkel op Billboard in Parijs Als het om controversiële reclamecampagnes gaat, heeft Benetton een naam hoog te houden. Na jaren van radiostilte trekt het Italiaanse kledingmerk nu opnieuw de aandacht met posters van zoenende wereldleiders. De serie, waaronder de fotomontage van een kussende Angela Merkel en Nicolas Sarkozy, viel niet bij iedereen in de smaak. De gemiddelde nieuwsvolger heeft het duo afgelopen jaar al vaker zien zoenen. Twee onhandige regeringsleiders die elkaar met afgewende hoofden begroeten voor wéér een eurotop. Twee botsende karakters. Hij, de temperamentvolle advocaat die cola light verkiest boven wijn en succes afmeet aan het type Rolex. Zij, de bedachtzame natuurkundige, besloot Griekenland honderden miljarden steun te geven en ging toen een bordje linzensoep eten in de eigen keuken. De eurocrisis dwong ze tot een verstandshuwelijk, dit jaar kan de scheiding volgen. Merkel kan de miljardensteun aan Europa thuis steeds moeilijker verkopen. Voor Sarkozy zal een herverkiezing als president moeilijk worden. Maar eerst nog een paar zoenen voor Europa. Tijdens een volgende serie topontmoetingen.


Fotografie REUTERS/Novum

afscheidszoen?


coverstory Onhaalbare lat van de ficus

Tekst Jasper Jansen en Koos Henning

Heffing op beleggingen veel te hoog

hoezo 4% rendement? 14 - effect // januari 2012

Elk jaar een rendement van 4 procent. Dat is wat de fiscus van beleggers verwacht. En dat al elf jaar lang. Makkelijker kan de Belastingdienst het niet maken. En leuk is het al tijden niet meer. Veel particuliere beleggers hebben de afgelopen elf jaar juist geld verloren op hun beleggingen.

b

Binnenkort ontvangt u hem weer, de blauwe envelop van de belastingdienst. De fiscus zal u voorrekenen dat u op uw vermogen een ‘fictief’ rendement heeft gemaakt van 4 procent om hier vervolgens 30 procent van af te romen. Dat is immers de manier waarop sinds 2001 beleggingen worden belast. Fictief was dit rendement van 4 procent het afgelopen jaar zeker. Wie in januari 2011 zijn geld heeft gestoken in een tienjarige Nederlandse staatsobligatie ging akkoord met een rentevergoeding van iets meer dan 3 procent. Bij banken viel niet veel meer te halen. Met het nodige uitzoekwerk kreeg u bij sommige banken met enig geluk een procentje of drie. Geen 4 procent, maar tenminste nog een positief resultaat. Voor aandelen ligt dat beduidend anders. De hoofdgraadmeter op Nederlandse beurs, de AEX, liet een verlies zien van ruim 12 procent. Ook met (beursgenoteerd) vastgoed, bedrijfsobligaties en aandelen uit opkomende landen was moeilijk 4 procent rendement te halen. Al met al lijkt het aannemelijk dat uw vermogen slonk in 2011. Toch gaat de belasting ervan uit dat u het fictieve rendement van 4 procent heeft gemaakt, met als ge-

volg dat de fiscus 1,2 procent van uw vermogen boven 20.785 euro afsnoept. Uit onderzoek van de VEB blijkt dat beleggers sinds de invoering van de heffing in 2001 die vier procent rendement over de jaren niet hebben behaald. Zij zagen de waarde van hun kapitaal over die elf jaar afnemen. Maar er zijn verschillen. Wat was het rendement van een defensieve, neutrale en offensieve belegger sinds 2001? En is de fictieve 4 procent voor de komende elf jaar wel haalbaar? Drie keer niks Om te kijken welk effect de belastingverplichtingen hebben op de rendementen van beleggers stelden we drie typische beleg-

4%

rendement is wat de Belastingdienst al elf jaar verwacht van beleggers


xxxxxxx xxxxxxxx coverstory Onhaalbare lat van de ficus

1 VERMOGENSRENDEMENTSHEFFING (VRH) WORDT BEREKEND UIT HET VERMOGEN IN BOX 3

1,34%

stemmen uit het veld

nominaal

0,53%

Inkomen uit werk en woning Inkomen uit aanmerkelijk belang

X

BO

1

OX

B

2

X

BO

3

nominaal

VRH (1,2%)

Inkomen uit sparen en beleggen: ∫ tweede huis ∫ betaal-/spaarrekeningen ∫ effectenrekeningen ∫ aandelen/obligaties

4

OVER DE AFGELOPEN ELF JAAR BEHAALDE GEEN VAN DE PROFIELEN GEMIDDELD EEN POSITIEF REËEL RENDEMENT

inflatie (2,1%)

2

-1,96% reëel

-2,77%

NAAST DE FISCUS, LEIDT OOK INFLATIE TOT WAARDEVERMINDERING

s iscu

f

reëel

e

ati infl

-3,58% reëel

Fiscus gaat uit van een gemiddeld jaarlijks rendement van 4%

+4%

Tweede Kamerlid voor de PvdA en kritisch over huidige manier van heffing

nominaal

€ 1.000.000

€ 975.000

Ed Groot

-0,28%

€ 950.000

Hierover betaal je 30 % belasting. Dat is 1,2% Vervolgens komt de inflatie langs en haalt 2,1% op.

Fiscus

In dat geval houd je dus 0,7% rendement over.

5%

rendement

€ 1.050.000

3


VRH

rendement € 1.040.000

NEUTRAAL

OFFENSIEF

75% obligaties 20% aandelen 5%bankrekening



3%


+ € 16.000

2%


1%

- € 4.000

- € 13.000

nominaal

Hoe kwam u op vier procent fictief rendement?

rendement

reëel

“We hebben uitvoerig gekeken naar de rendementen van de afgelopen honderd jaar. Internationaal was vier procent een niet meer dan redelijk rendement.Uiteindelijk was het verhaal ‘hou het simpel, bouw een redelijke vrijstelling in en neem een laag tarief’.”

- € 23.000

Gegevens gelden voor periode 1-1-2001 tot en met 1-11-2011

Defensieve belegger beste uit de bus met reëel rendement van -2 procent

Waarom wil staatssecretaris van Financiën Frans Weekers er niet aan? Aan de ene kant zegt hij dat een langjarig gemiddelde niet veel had uitgemaakt en aan de andere kant dat de belastinginkomsten nu robuust zijn. Die inkomsten wil de staatssecretaris in de huidige crisis niet missen, maar ik vind dat kortzichtig. Als je kijkt naar de conjunctuur dan ga je mensen in tijden van slechte koopkracht –

wanneer veel mensen willen sparen – straffen. De heffing is daarom procyclisch. Beter zou zijn om mensen meer lucht te geven en in slechte tijden en in goede tijden wat meer tegen de wind in te leunen.”

Welke actie gaat u ondernemen? “Begin dit jaar behandelen we de fiscale agenda voor 2013. Tijdens het debat ga ik de oneerlijke heffing opnieuw aan de orde stellen. Het systeem is namelijk op relatief eenvoudige manier eerlijker en robuuster te maken voor de lange termijn.”

voormalig staatssecretaris van Financiën en grondlegger vermogensrendementsheffing

€ 1.010.000

+ € 6.000

“Nou nee, veel mensen sparen in onzekere tijden, maar met de huidige spaartarieven wordt de inflatie nauwelijks goed gemaakt. Daar komt de vermogensrendementsheffing dan nog eens overheen. We kunnen met het huidige fictieve rendement van 4 procent dan ook niet uit de voeten. Het rendement zou moeten aansluiten op het voortschrijdende

tienjaarsgemiddelde van tienjarige Nederlandse staatsobligaties.”

Willem Vermeend

inflatie

JE REËLE VERMOGEN SLINKT ALS JE NOMINALE € 1.000.000 RENDEMENT LAGER IS DAN 3,3% Op een vermogen van € 1 miljoen en een rendement van 3%, leidt € 950.000 dit dus tot een verlies van € 3.730 .

gingsportefeuilles samen: een defensieve, een neutrale en een offensieve portefeuille. De mandjes zijn samengesteld uit aandelen- en obligatiefondsen die populair zijn onder particuliere beleggers en ten minste elf jaar bestaan. De uitkomsten van deze exercitie zijn ronduit bedroevend. De minste pijn is geleden door de defensieve belegger. Hij of zij zag zijn vermogen in de laatste elf jaar met gemiddeld 1,34 procent per jaar groeien. De positieve rendementen op de obligatieportefeuille en het spaargeld bij de bank (bij elkaar 80 procent) konden het verlies op aandelen meer dan compenseren, wat resulteerde in een klein plusje. De neutrale en offensieve beleggers zitten zwaarder in aande-

€ 1.050.000

4%

DEFENSIEF

Vermogensrendementsheffing: u bent geen fan?

len. Tegenover meer risico stond in de laatste elf jaar echter geen hoger rendement. De neutrale portefeuille gaf een rendement van 0,53 procent op jaarbasis. De offensieve portefeuille rendeerde met min 0,28 procent zelfs negatief. Als we de belastingheffing van 1,2 procent van het rendement aftrekken, dan blijft er alleen bij de defensieve portefeuille een klein plusje staan van 0,14 procent. Bij de andere twee portefeuilles slinkt het vermogen op jaarbasis met respectievelijk 0,67 procent en 1,48 procent nadat de heffing is gestort op de rekening van de belastingdienst. Enorme belastingdruk Maar de fiscus is niet de enige die

afroomt. Ook de inflatie laat een flink deel van het (bruto) rendement verdampen. In de laatste elf jaar steeg het prijspeil met gemiddeld 2,1 procent per jaar. Als een belegger qua koopkracht niet achteruit wil, moet naast de heffing van 1,2 procent ook de inflatie van 2,1 procent als rendement worden gemaakt. Dit is de beleggers niet gelukt. De defensieve, neutrale en offensieve portefeuille boekte een reëel rendement van minus 1,96, 2,77 en 3,58 procent. Eens kijken wat deze getallen betekenen voor een belegger die begin 2001 drie ton euro offensief had belegd? Ten eerste snoept het negatieve nominale rendement al 0,28 procent rendement per jaar weg, bij elkaar al bijna 9.000 euro

Waarom is het systeem toentertijd aangepast? “We wilden een stabiele stroom aan

belastinginkomsten genereren en een eerlijkere en rechtvaardigere heffing invoeren. Tot die tijd betaalden veel mensen via slimme belastingconstructies minder belasting dan zou moeten. De huidige regeling is destijds met grote meerderheid in de Kamer aangenomen. Het voortschrijdende gemiddelde op tienjarige Nederlandse staatsobligaties is destijds ook aan de orde geweest, maar daar wilde de kamer niet aan.”

Vindt u met de kennis van nu een systeem van voortschrijdende ge-

middeldes nu beter? “Ik heb mensen nooit horen klagen toen de rendementen hoger lagen. Mensen vergeten dat het tarief van dertig procent in verhouding tot de belasting die op arbeid wordt geïnd helemaal niet zo hoog is. En het is eigenlijk nog minder dan dertig procent vanwege de vrijstelling van een kleine 21 duizend euro. Het probleem van een voortschrijdend gemiddelde is nu dat niemand in de Tweede Kamer hier geld voor wil uittrekken. Dus elk voorstel zal budgettair neutraal moeten zijn.”

Reint Kars particulier belegger, geen fan van de huidige systematiek

De f iscus is niet de enige die afroomt. Ook de inflatie laat een flink deel van het (bruto) rendement verdampen.

Een rendement 4 procent op leggen. Heeft u afgelopen jaren haald?

van bedat ge-

“Nee, ik heb op mijn aandelenportefeuille in de laatste elf jaar een nominaal rendement geboekt van slechts 0,17 procent. Vooral de verliezen in 2002 en 2008 hakten er hard in. In 2011 zat ik tot december

op een verlies van 13 procent, en het ziet er niet naar uit dat ik hier nog een plusje van 4 procent van kan maken.”

Verwacht u dit rendement wel de komende tien jaar te halen? “Niemand kan de beurs voorspellen, maar het is mogelijk. Mijn portefeuille is sterk gericht op de olie- en gassector. Een paar bedrijven kunnen daarin de komende tijd doorbreken."

Moet de heffing anders?

“Als er een heffing over het rendement op vermogen moet zijn is het eerlijker om te rekenen met een voortschrijdend gemiddeld rendement over bijvoorbeeld de afgelopen tien tot vijftien jaar. Maar nog beter is dat je belasting betaalt over inkomsten uit beleggingen die ook daadwerkelijk op de rekening zijn bijgeschreven, denk bijvoorbeeld aan dividendbelasting."


coverstory Onhaalbare lat van de ficus

afrekenen!

door Jan Maarten Slagter

I

k ben ze u nog schuldig: de resultaten van de elf goede voornemens die ik vorig jaar formuleerde. 1. Op naar de 50.000 leden. Niet gelukt. Met ongeveer 47.000 leden zijn we 3 procent kleiner dan aan het begin van het jaar. De financiële crisis speelt ook ons parten. 2. VEB Beleggingsfondsenrating is de belangrijkste graadmeter in fondsenland. We hebben dit jaar een grote sprong voorwaarts gemaakt – we volgen nu ruim zesduizend fondsen met onze onafhankelijke en objectieve maatstaf. 3. 'Wat en hoe met geld', een bestseller. VEB-econoom Patrick Beijersbergen schreef een toegankelijke gids. Premier Mark Rutte nam het eerste exemplaar in ontvangst. We zijn inmiddels toe aan de derde druk. 4. Aandeelhouderonvriendelijke wetsvoorstellen van tafel. We doen ons uiterste best de verhoging van de drempels voor het agenderingsrecht en het enquêterecht van tafel te krijgen. Beide wetsvoorstellen liggen nog bij de Tweede Kamer. 5. Gelijke kansen in overnameproces Draka. De belangstelling van het Chinese Tianjin Xinmao leidde nooit tot een concreet bod en het Italiaanse Prysmian ging er met de buit vandoor na een eentweetje met grootaandeelhouder Flint. 6. Compensatie voor lekken Super de Boer. De rechtbank Utrecht oordeelde dat Super de Boer aansprakelijk is voor de schade als gevolg van het lekken van koersgevoelige informatie over de overname door Jumbo in september 2009. Super de Boer is in hoger beroep gegaan. 7. Wanbeleid vaststellen bij Fortis. In de zomer van 2010 publiceerden de door de Ondernemingskamer aangestelde onderzoekers een vernietigend rapport. Over de vraag of de geconstateerde feiten wanbeleid opleveren, vond in april een zitting plaats. We wachten op de uitspraak. 8. Faillissement Van der Moolen ontleed. Ook over de gang van zaken bij het hoekmansbedrijf waren de Ondernemingskamer-onderzoekers duidelijk in hun rapport van afgelopen mei: het was een puinhoop. In december werd hierover gepleit. Uitspraak volgt. 9. Wanbeleid vaststellen bij Landis. Op 15 december sprak de Ondernemingskamer het verlossende woord over het faillissement uit 2002 (!): wanbeleid door bestuur en commissarissen. Op naar de schadevergoeding! 10. Hoger beroep KLM winnen. We verloren en overwegen nu cassatie tegen het dividendbeleid van KLM, dat gelijk is aan dat van Air France KLM, terwijl KLM aanzienlijk beter presteert dan Air France. 11. AEX boven 400, BMI onder de 25. U weet het zelf: het was een zwaar jaar. Einduitslag: you win some, you lose some. En op de rest moet je soms lang wachten.


In de tien jaar voor 2001 was het gemiddelde rendement op tienjarige staatsleningen 6,5%.

21% leverden Nederlandse aandelen gemiddeld op aan rendement in de tien jaar voor 2001.

van het startbedrag. Als daar de opgestapelde heffingen van 36.000 euro nog bijkomen blijft hier nog iets meer dan 255.000 euro van over. Tot slot gaat daar nog eens 62.000 vanaf om voor de inflatie te corrigeren, waardoor er iets minder dan twee ton overblijft. Bij de defensieve en neutrale portefeuille bedraagt het “reële verlies na de vermogensrendementsheffing” ongeveer 58.000 en 83.000 euro. Doordat u belasting betaalt over rendement dat u niet maakt wordt de belastingdruk erg hoog. Rekent u mee. Het jaarlijkse nominale rendement van een defensieve belegger was 1,34 procent. Aangezien de heffing 1,2 procent is, impliceert dit een belastingdruk van liefst 90 procent (1,2 gedeeld door 1,34). Bij een rendement van 0,53 procent van de neutrale belegger is de belastingdruk zelfs meer dan 100 procent (226 procent). Bij de offensieve portefeuille is niet eens sprake van rendement, terwijl er wel belasting betaald moet worden. Andere tijden Het fictieve rendement lijkt vooral gekozen met een blik in de achteruitkijkspiegel. Oud-minister van Financiën Gerrit Zalm en zijn staatssecretaris Willem Vermeend vonden het in 2001 nog schappelijk om van beleggers een rendement van 4 procent per jaar te verlangen. Voor obligatiebeleggers was dat in de jaren daarvoor een gemakkelijk opgave gebleken. In de tien jaar voor 2001 bedroeg het gemiddelde rendement op tienjarige staatsobligaties 6,5 procent. De aandelenbelegger had helemaal geen reden tot klagen. Nederlandse aandelen leverden in die periode een gemiddeld rendement van ruim 21 procent (inclusief dividend) op. Daar kwam nog bij dat de vastgoedprijzen door het dak gingen. Na die mooie rendementen lijkt het te billijken dat slechtere tijden het gemiddelde over de jaren richting 4 procent drukt. Na tien

vette jaren komen tien magere jaren, en andersom. Hier valt wat voor te zeggen, maar toch is er reden om aan te nemen dat het huidige fictieve rendement aan de hoge kant is. Stel dat u in de komende decennia daadwerkelijk 4 procent rendement maakt bij een inflatie van 2,1 procent. Hoe lang doet een neutrale belegger

gatie bewegen zich in tegengestelde richting, waardoor een belegger met zware koersdalingen wordt geconfronteerd in dit rooskleurige scenario. En de kwakkelende aandelen dan? Het is waar dat aandelenkoersen over het algemeen de tendens hebben om terug te trekken naar hun langjarig gemiddelde

"When the facts change, I change my mind. What do you do, sir?" John Maynard Keynes

professionals halen fictieve grens net op het nippertje Particuliere beleggers hebben over de afgelopen jaren gemiddeld geen 4 procent rendement weten te behalen. Maar hoe zit het met professionele partijen? Drie grote pensioenfondsen redden het over de afgelopen elf jaar maar net. Het ambtenarenpensioenfonds ABP, Zorg en Welzijn, en het staalpensioenfonds PMT behaalden respectievelijk een jaarlijks rendement van 4,3, 4,6 en 4,7 procent.

Beeld De Wolf images

column Jan Maarten Slagter is directeur van de VEB xxxxxxx xxxxxxxx

er dan over elf jaar heffingen van ruim 36.000 euro goed te maken? Het antwoord: ongeveer twintig jaar. Pas in 2026 begint de belegger weer voor zichzelf aan de reële opbouw van vermogen. En dan is nog niet eens rekening gehouden met de verwachting dat het komende jaren moeilijk zal worden om rendementen van 4 procent te halen. De huidige effectieve rendementen op veilige obligaties liggen ver onder de 4 procent. De Amerikaanse, Duitse en Nederlandse obligaties rentes renderen momenteel respectievelijk 1,9, 1,8 en 2,2 procent. Als de rentes op deze niveaus blijven liggen komt u niet in de buurt van de fictieve grens. En mocht de rente oplopen dan is het niet meteen feest. De rente en de koers van een obli-

(‘mean reversion’). Toch vragen sommige economen zich af of dit in de komende jaren zal gebeuren. Nieuwe wereld Neem bijvoorbeeld de grootste obligatiebelegger ter wereld, Pimco. “Ten opzichte van waar we vandaan komen zal de wereld op grote schaal schuld moeten afbouwen, zal er een tendens zijn naar antiglobalisering en zullen er meer restrictieve regels opgelegd worden. De wereldeconomie zal structureel lage groei en een hoge werkloosheid laten zien.” Dit klinkt niet als een klimaat waarin het makkelijk lijkt om structureel 4 procent rendement op aandelen te maken. Hetzelfde gaat eigenlijk op voor de vastgoedmarkten. Natuurlijk zijn er

investeringsmogelijkheden waar misschien een mooi rendement geboekt kan worden, zoals bijvoorbeeld in goud en opkomende markten. Maar deze beleggingen zijn allerminst risicovrij. Misschien is er in de nieuwe wereld wel geen garantie voor de 4 procent rendement. Toen een journalist econoom John Maynard Keynes de vraag stelde waarom hij zijn visie over iets had veranderd zei hij: “When the facts change, I change my mind. What do you do sir?“. Zou het niet verstandig zijn om die 4 procent naar beneden te halen?

Reageren? Mail naar [email protected]

De professionele beleggers hebben een voorsprong op de particulier. Zo kunnen zij makkelijker beleggen in activaklassen die ongevoeliger zijn voor het gedijen van financiële markten. Zo steekt bijvoorbeeld het ABP al snel 10 procent van haar vermogen in private equity- en hedgefondsen; fondsen die onder alle omstandigheden een positief rendement willen realiseren. Maar ook de beleggingen in infrastructuur, grondstoffen en aandelen in opkomende markten lijken goed te hebben uitgepakt in het laatste decennium. Toch kun je je afvragen of 4 procent genoeg is voor pensioenfondsen. Zo prognosticeert pensioenfonds Zorg en Welzijn een 8 procent om aan haar verplichtingen te kunnen voldoen. In de laatste twintig jaar bedroeg het rendement hier 8,4 procent, maar in het laatste elf jaar is dit rendement dus ongeveer gehalveerd. De drie pensioenfondsen hebben allemaal een dekkingsgraad die onder de vereiste 105 procent ligt.


Beleggingstips 2012 De beste tips voor 2012 van 12 professionele beleggingsexperts! t.w.v.

€14,95

GRATIS VOOR LEDEN Maarten Hartog

Teslin Capital Management

Dennis van der Putten

SNS Reaal

Sybren Brouwer

ABN Amro

Jan Willem Berghuis

Kempen Capital Management

Wouter Weijand

BNP Paribas Investment Partners

Willem Burgers

Keijser Capital

Sven Bouman

Saemor Capital

Marc Langeveld

Antaurus Capital Management

Najib Nakad

Hof Hoorneman Bankiers

Evert Waterlander

Optimix Vermogensbeheer

Mark Glazener

Robeco

Jasper Jansen

VEB

In Beleggingstips 2012 komen professionele beleggers aan het woord, twaalf experts die vanuit hun eigen invalshoek uitstekende beleggingsresultaten hebben geboekt. Hun kijk op de toekomst rendeert en dat maakt hun verwachtingen voor 2012 bijzonder interessant. Daarnaast houden zij elk een paar bekende en minder bekende beleggingswijsheden tegen het licht, van onder andere Warren Buffett, Godfried Bomans, John Maynard Keynes en Johan Cruijff.

Bestel nu Beleggingstips 2012 via: www.veb.net/bt2012

WEES ER SNEL BIJ, WANT DE VOORRAAD IS BEPERKT!

productfolder Beleggingsproducten langs de meetlat


Driemaal Euro Stoxx 50 beleggingen gewogen Beleggingsproducten zijn er in vele soorten en maten. Beleggers krijgen soms aanbiedingen die te mooi lijken om waar te zijn of vooral vragen oproepen. Dan biedt de VEB-checklist uitkomst.

E

en beetje belegger krijgt ze regelmatig aangeboden. Notes of certificaten waarin bijvoorbeeld aandelen, opties of obligaties met elkaar versleuteld zijn. De glimmende folders beloven van alles, maar in de praktijk hebben deze zogenoemde gestructureerde producten de laatste jaren de nodige kritiek te verduren gehad. Ze worden vaak te duur, te ingewikkeld en slecht verhandelbaar genoemd. Er komen er dan ook niet meer zoveel op de markt als enkele jaren gelden. Deze maand halen wij drie recente, gestructureerde producten langs de VEB-checklist. De onderliggende waarde van deze drie gestructureerde producten is de Dow Jones Euro Stoxx 50 index. Deze index is de belangrijkste graadmeter van de aandelenbeurzen in de eurozone en bevat de grootste bedrijven in beurswaarde. Daaronder zijn momenteel drie Nederlandse bedrijven te vinden: ING, Philips en Unilever. Shell zit er niet in, omdat dit formeel een Brits bedrijf is en dus buiten de eurozone valt. Frankrijk levert met zeventien aandelen en een gewicht van 35 procent de grootste bijdrage, gevolgd door Duitsland. De Euro Stoxx 50 index bestaat voor bijna een kwart uit bedrijven in de financiële sector, zeven banken en vijf verzekeraars.

Kempen Deep Barrier II

Product 1 Kempen Deep Barrier Note II Wat is het en voor wie? ‘Meeprofiteren van een mogelijk stijgende kapitaalmarktrente met voorwaardelijke kapitaalbescherming,’ kopt de brochure van de tweede Deep Barrier Note van Kempen, dochter van Van Lanschot Bankiers. Deze note loopt vijf jaar en geeft ieder jaar een coupon die is gekoppeld aan de 10-jaarsrente met een opslag van 2,45 procent. Er geldt een voorwaardelijke kapitaalbescherming: als de Euro Stoxx 50 op enig moment tijdens de looptijd lager sluit dan op 40 procent van de startwaarde, vervalt de bescherming en wordt afgelost tegen de eindwaarde van de index, maar dan met een maximum van 100 procent. Het product werd in juni naar de markt gebracht en was bedoeld voor beleggers die geloven dat de lange rente zou gaan stijgen en dat de aandelenbeurzen geen extreme daling meer zouden meemaken. kansen, kosten en risico’s Koerswinst aan het eind van de rit is niet mogelijk bij

Bedoeld om te profiteren van een stijgende rente. Maximaal rendement: 10-jaars rente plus 2,45% per jaar.

dit product, wel tussentijds als de rente stijgt. Het neerwaarts risico is er wel, indien de Euro Stoxx 50 een flinke smakker maakt. Nu is deze index sinds juni al met 16 procent gezakt, dus dat risico is een stuk dichterbij gekomen. Kosten zijn volgens de folder 2,5 procent, dus een half procent per jaar. Wat moeten we hiervan denken? Bij dit product is de mogelijke koersdaling groter dan de mogelijke koersstijging, en dat is een belangrijk nadeel. Verder is het door de combinatie van blootstelling aan

checklist Product: Deep Barrier Note Aanbieder: Kempen VEB checklist beleggingsproducten 1 Rendementsperspectief 2 Originaliteit 3 Neerwaarts risico 4 Kredietwaardigheid 5 Kosten: helder en redelijk? 6 Verhandelbaarheid 7 Begrijpelijkheid 8 Informatievoorziening 9 Toegevoegde waarde 10 Toezicht van de AFM

Totaalscore

X VX X V VX VX VX V X V

Kempen Deep Barrier Note II

10-jaars rente plus 2,45% per jaar is hoogst haalbare. Leuk idee om te kunnen profiteren van stijgende rente. Alleen afgedekt als de index meer daalt dan 40%. Voldoende, Van Lanschot heeft een A-rating bij S&P. Kosten volgens brochure 0,50% per jaar. Beursnotering Euronext, maar flinke bied-laatspread. Matig, scenario’s mogelijk met de rente en de index. Goed. Brochure geeft duidelijke informatie. Neerwaarts risico groter dan aandelen en obligaties. Product staat onder toezicht van de AFM.

5/10 Conclusie: dit kan beter.

effect // september 2011 - 21

productfolder Beleggingsproducten

productfolder aandelen van de eurozone wel een prima inkomstenstroom. Over een periode van zeven jaar is dat toch zo’n 30 procent. De note zal bij een hogere index aan het einde van de rit sterk achterblijven.

Product 2 Rabo Eurostoxx 50 Note maart 2017 Wat is het en voor wie? De Eurostoxx 50 Note maart 2017 die de Rabobank in maart 2010 op de markt bracht is een rechttoe rechtaan garantieproduct met een looptijd van zeven jaar. Er wordt een garantie gegeven dat de belegger na afloop 100 procent van zijn inleg terugkrijgt, plus 100 procent van de procentuele stijging van de Euro Stoxx 50 index. Daarmee is het een prima beleggingsvehikel voor beleggers die willen profiteren van stijgende beurskoersen, zonder de daarbij behorende neerwaartse risico’s. Als prijs voor de garantie leveren beleggers het dividendrendement in. Dat is geen geringe prijs, want met ruim 4 procent geeft een directe belegging in de vijftig grootste ontwikkelingen in de aandelen- en rentemarkten ook een tamelijk ingewikkeld product. Er zijn in 2007 ‘best practices’ opgesteld voor gestructureerde producten door de Nederlandse Vereniging van Banken, maar daar is duidelijk niet naar gekeken. In België heeft de toezichthouder inmiddels hardere maatregelen genomen. Hier zijn producten met meer neerwaarts risico dan opwaarts potentieel nu gewoon verboden. Het is de vraag of deze note door de Belgische beugel zou kunnen. De Deep Barrier Note is dagelijks verhandelbaar op Euronext Amsterdam (ISIN NL0009805993) en koerst op dit moment ruim onder de nominale waarde van 1.000 euro. Profiteren van een stijgende kapitaalmarktrente is er niet bij geweest, want deze is gedaald van 3,5 procent naar 2,5 procent. Daardoor is Deep Barrier Note nu met een stevige korting te koop, dat wel.


Nadeel van deze Notes: de geringe verhandelbaarheid op de beurs. gevolg: een flink verschil tussen bieden laatkoers

kansen, kosten en risico’s Het risico van dit product is zeer klein, ook al omdat de uitgever een bank is met een uitstekende rating. Tussentijds kan de koers wel degelijk dalen bij een zwakke beursontwikkeling of stijgende rente. Een extra risico is de ‘Asian tail’ die het product kent: de afrekenkoers is het gemiddelde van de laatste 18 maanden. Dit kan gunstig uitpakken bij een dalende beurs in de eindfase, maar de belegger mist een deel van de boot bij een stijging.

Rabo Eurostoxx Note Recht-toe-recht-aan product. Geeft 100% van de koerswinst, geen dividend.

checklist Product: Eurostoxx 50 Note maart 2017 Aanbieder: Rabobank VEB checklist beleggingsproducten 1 Rendementsperspectief 2 Originaliteit 3 Neerwaarts risico 4 Kredietwaardigheid 5 Kosten: helder en redelijk? 6 Verhandelbaarheid 7 Begrijpelijkheid 8 Informatievoorziening 9 Toegevoegde waarde 10 Toezicht van de AFM

Totaalscore

VX X V V VX VX V V V V

Rabo Eurostoxx 50 Note maart 2017 100% van de koerswinst, geen dividend. Meer rechttoe rechtaan bestaat niet. Is volledig afgedekt. Prima, Rabobank heeft AAA-status (behalve van S&P ). Kosten volgens brochure €4,50, dat is 0,64% per jaar. Beursnotering Euronext, maar flinke bied-laat spread. Ja, alles valt of staat met niveau van de Eurostoxx 50. Goed. Brochure geeft duidelijke informatie. Stevige garantie en voldoende opwaarts potentieel. Product staat onder toezicht van de AFM.

7,5/10 Conclusie: destijds prima, nu minder aantrekkelijk

Wat moeten we hiervan denken? Rabo’s Eurostoxx50 Note maart 2017 werd in 2010 gekozen tot gestructureerd product van het jaar door beleggingssite IEX. De eenvoud van het product is prijzenswaardig en de kosten zijn redelijk. De Eurostoxx50 Note maart 2017 is dagelijks verhandelbaar op Euronext Amsterdam (ISIN XS0484781587) en koerst op dit moment iets onder de nominale waarde van 100 euro, vooral omdat de index nu flink lager staat dan de startwaarde van 2877,44. Pas boven die stand mag de belegger weer aan koerswinst denken.

de dow jones euro stoxx 50 index is de belangrijkste graadmeter van de aandelenbeurzen in de eurozone

checklist Product: Liric Eurozone november 2021 Aanbieder: ING

VEB checklist beleggingsproducten 1 Rendementsperspectief 2 Originaliteit 3 Neerwaarts risico 4 Kredietwaardigheid 5 Kosten: helder en redelijk? 6 Verhandelbaarheid 7 Begrijpelijkheid 8 Informatievoorziening 9 Toegevoegde waarde 10 Toezicht van de AFM

Totaalscore

V X V V VX VX V V V V

Kempen Deep Barrier Note II

110% van de koerswinst, plus 1,2 % coupon. ING maakte al vele Lirics. Is volledig afgedekt. Goed, uitgever ING Bank heeft een A+ rating bij S&P. Kosten volgens brochure €4,90. Dat is 0,49% per jaar. Beursnotering Euronext, maar flinke bied-laatspread. Ja, alles valt of staat met niveau van Eurostoxx 50. Goed. Brochure geeft duidelijke informatie. Opwaarts potentieel groter dan dat van de index. Product staat onder toezicht van de AFM.

8/10 Conclusie: een prima product.

ING Liric Eurozone Garantie voor volledige inleg plus 110% stijging EuroStoxx 50 Index.

Product 3 ING Liric Eurozone november 2021 Wat is het en voor wie? De Lirics van ING zijn garantieproducten die de bank al sinds de jaren negentig maakt. De ING Liric Eurozone november 2021 werd in november 2011 door verhandeling geïntroduceerd en heeft een looptijd van tien jaar. Er is een garantie dat de belegger na afloop 100 procent van zijn inleg terugkrijgt, plus 110 procent van de procentuele stijging van de Euro Stoxx 50 index én een jaarlijkse coupon van 1,2 procent. Daarmee is het een aantrekkelijker product voor beleggers die willen profiteren van stijgende beurskoersen dan de Rabo 2017 Note uit 2010. De prestatie van de note blijft dichter bij de index. Dankzij de

110 procent deelname kruipt deze zelfs langzaam richting de directe belegging. kansen, kosten en risico’s Het risico van dit product is zeer klein, ook al omdat de uitgever een Nederlandse systeembank is met een A+ rating. Tussentijds kan de koers echter wel degelijk dalen bij een zwakke beursontwikkeling of

een stijgende rente. Ook de Liric kent een ‘Asian tail’, een in notes veel toegepaste constructie bedoeld om bescherming te bieden tegen plotseling sterke koersschommelingen. In dit geval is de afrekenkoers het gemiddelde van de laatste twaalf maanden. Wat moeten we hiervan denken? Een vergelijking van de Liric 2021 met de Rabo Eurostoxx50 Note maart 2017 is uiteraard niet eerlijk. De kenmerken verschillen, maar vooral de omstandigheden waren in maart 2010 anders dan in november 2011. Van beide producten is de eenvoud te prijzen en de kosten zijn voor zover wij deze kunnen zien ook redelijk. Het ING product is ook dagelijks verhandelbaar op Euronext Amsterdam (ISIN XS0695424175). De startwaarde is met 2291,47 aanzienlijk lager dan de Rabo Note, de participatie van 110 procent en de coupon van 1,2 procent komen daar nog bij. Deze Liric is een prima product.


interview James Montier

Tekst Koos Henning & Joost Schmets

Kruistocht inspijkerbroek

v

Fotografie Tim foster

Tegendraads maar bevlogen. Het liefst buitenstaander maar inmiddels omarmd als de beste beleggingsstrateeg ter wereld. Voor James Montier blijft beleggen simpel maar niet eenvoudig. “De cijfers moeten voorkomen dat je domme dingen doet.”


james montier “De financiële wereld heeft een verknipt idee van risico”

Voor iemand die beslissingen moet nemen over 75 miljard euro aan beleggingen loopt James Mortier er tamelijk gewoontjes bij. Een polo, spijkerbroek en een paar degelijke schoenen zijn niet echt de standaarduitrusting in het Londense financiële district, tevens centrum van de Europese financiële wereld. Het zal Montier een zorg zijn. Hij heeft geen dure pakken nodig gehad om al jarenlang door zijn collega’s te worden uitgeroepen tot beste beleggingsstrateeg ter wereld. En misschien weerspiegelt deze verschijning ook wel de tegendraadse opinies die Montier en zijn werkgever gemeen hebben. Sinds 2009 werkt de 40-jarige Brit bij de Amerikaanse vermogensbeheerder Grantham, Mayo & Van Otterloo (GMO), waar hij samenwerkt met de legendarische oprichter Jeremy Grantham. Net als Grantham schrikt Montier niet terug voor harde uitspraken. Het overgrote deel van de financiële wereld is volgens Montier “een waar-

deloze bedoening”. “Economen en analisten? Daar heb je niks aan. Ik ben blij dat ze hier niet werken.” Hoe anders is de Brit als het over beleggen gaat. Dan verandert hij in een aimabele reus met zendingsdrang. Zijn belangrijkste boodschap: “tegen de kudde ingaan loont, waarde is alles bij beleggen”. De economische omstandigheden zijn afgelopen jaar fors verslechterd. Hoe anticipeert u daarop? We doen er juist alles aan om er niet op te anticiperen. Dat is het voordeel van een waardebelegger: je kijkt alleen naar de waardering van aandelen en dergelijke en wacht op kansen die komen.

“Economen en analisten? Daar heb je niks aan. Ik ben blij dat ze hier niet werken”

Voor mij is het minder belangrijk om naar de toekomst te kijken. Het gaat er vooral om waar we vandaag zijn. En dan hopelijk krijgen we later kansen. Een recessie zou wel eens betere kansen kunnen baren. Verwacht u een wereldwijde recessie? In Europa is het al duidelijke zaak. En ook in de Verenigde Staten is een recessie goed mogelijk dit jaar. Alle indicatoren wijzen in die richting. U zegt dat een recessie betere kansen biedt voor beleggers, waren die er dan niet afgelopen paar maanden? Ik denk dat die er wel waren, maar irritant genoeg duurden die niet lang. Eind september waren er mogelijkheden. Europese aandelen waren aantrekkelijk geprijsd. Maar toen kwam de forse beursrally in oktober. Toen zag je beurzen met 20 procent in één maand stijgen. Enorm als je bedenkt dat wij toen en voor de komende jaren rekening houden met een groei van een procent of zeven per jaar. Dat is dus drie jaar rendement in één maand. Zat er logica achter die oktoberrally? Ja, ik denk het wel. Dankzij de eurocrisis raakten aandelen aantrekkelijk geprijsd. Het was in die tijd een soort krantenkoppenroulette. Grote onduidelijkheden maakten dat de kleinste gebeurtenissen breed werden uitgemeten in het nieuws en grote invloed hadden. Dat bood kansen aan beleggers. Niet dusdanig dat je dacht: verkoop je oma, verkoop je huis en stop het geld in beleggingen, maar toch: interessante kansen, dankzij de onrust. En dan grijpt u die? Zeker, als we ondergewaardeerde beleggingen zien, kopen we die. Toch hield u toen en nu nog een groot deel van de toevertrouwde gelden in cash aan. Klagen uw klanten daar niet over? Ik krijg vaak de reactie: “we betalen je niet om geld op een spaarrekening


INTERVIEW James Montier te zetten.” “Maar jullie betalen me ook om niks stoms te doen”, zeg ik dan. Als ik cash houd doe ik dat om verstandig te zijn voor mijn klanten, want zelf zouden ze dat niet doen. Het geld staat klaar voor als kansen zich voordoen. Als ik het teruggeef is het misschien weg als er rendement te maken is. U bent bang dat ze zich laten meeslepen? Absoluut. Dat is precies de kern van onze manier van beleggen. Luister niet naar je gevoel. De enige factor die altijd werkt in een beleggingsproces is lage waardering. Wij gebruiken modellen om aandelen en andere beleggingen op waarde te schatten. Dat is eigenlijk een vrij eenvoudige exercitie. Als ik naar aandelen kijk zijn er een paar vuistregels die er toe doen. Aandelen moeten goedkoop zijn en dan bedoel ik niet meer kosten dan zestien keer de gemiddelde winst die een bedrijf heeft gemaakt over de afgelopen tien jaar. Bovendien moet er een rendement te maken zijn dat twee keer zo groot is als die op veilige obligaties. De bijbehorende beursfondsen moeten regelmatig geld teruggeven aan beleggers door dividend uit te keren. Dat dividend moet ongeveer twee derde zijn van het rendement op een gemiddelde veilige obligatie. En er mag niet te veel schuld in de bedrijven zitten. Tot zover het gemakkelijk deel, want dit is gewoon een kwestie van wat formules. Het wordt pas echt moeilijk om de modellen gediscplineerd te volgen. Wat is daar zo moeilijk aan? Omdat er altijd het gevaar is dat je overmoedig wordt. Veel beleggers gebruiken modellen, maar als het er op aan komt wijken ze er van af. Ze gebruiken hun modellen als een soort basis, hun eigen expertise doet de rest. Helaas zegt alle bewijs dat het juist omgekeerd is: modellen zijn het plafond. De inbreng van beleggers vreet alleen maar rendement weg. Ik heb wat dat betreft ook mijn leermomenten gehad in het verleden.


Ik weet zeker dat al mijn studenten een tien zouden scoren als ik ze zou vragen hun eigen huiswerk na te kijken. Maar in de financiële wereld zeiden toezichthouders tegen banken: meten jullie maar zelf hoeveel risico jullie lopen.

anders is. De cijfers zijn mijn enige leidraad. Niet al mijn collega’s zijn dat met me eens, overigens. Maar de cijfers zijn de cijfers. De rest zijn meningen en dan krijgt vaak degene gelijk die de meeste overtuigingskracht heeft.

wie is... james montier Excentriek, enfant terrible maar bovenal briljant strateeg. In de beleggingswereld staat James Montier er gekleurd op.

het voorbeeld Aandelen kopen die na grondige analyse ondergewaardeerd zijn. Dat is waardebeleggen. Benjamin Graham is de grondlegger van deze stroming, James Montier een overtuigd aanhanger. En hij niet alleen, Warren Buffett noemde Graham ooit ‘zijn belangrijkste leermeester buiten mijn vader’. Volgens Graham worden resultaten uit het verleden vaak te ver doorgetrokken naar de toekomst, waardoor beleggers systematisch te enthousiast of niet enthousiast genoeg reageren. Beleggers profiteren door aandelen te kopen op het moment dat de prijs onder de intrinsieke waarde ligt.

Ik heb wel eens niet geluisterd naar mijn modellen en prompt presteerden de modellen beter dan ik. En dan dacht ik, verdomme, ik heb hele artikelen geschreven over alle bewijzen voor de modellen die we gebruiken. En nu doe ik het toch niet. Warren Buffett zei al: beleggen is simpel maar niet gemakkelijk. Hoe kan een belegger die valkuilen in gedrag, zoals overmoed, omzeilen? Leer eerst inzien op welke gebieden je fouten maakt en denk niet al je vooroordelen tegelijk af te leren. Veel beleggers zijn bijvoorbeeld én overmoedig én lijden aan zelfoverschatting. Als de beleggingen stijgen is dat hun verdienste, dalingen zijn de schuld van de markt. Onderken dat en probeer ze een voor een het hoofd te bieden. Want anders kom je in de situatie dat je jezelf voorneemt op 1 januari te stoppen met roken, drinken, meer

te gaan sporten en aardiger voor collega’s te zijn. In februari is er van al die mooie beloftes vaak niets meer over. En als die horde is genomen. Wat dan? Hoe ga je tekortkomingen op beleggingsgebied praktisch te lijf? Discipline is het toverwoord om je te beschermen tegen irrationele gedragingen. Zorg voor duidelijke processen en structuren die daarbij helpen. En let vooral op de waarderingen van beleggingen. Dat is de enige factor in een beleggingsproces die altijd werkt. Een andere veel gesignaleerde fout door aanhangers van beleggingspsychologie, zoals uzelf, is te denken dat het ‘deze keer anders is’. Heeft u tijdens de eurocrisis nooit de neiging gehad om te denken dat dit de uitzondering is die de regel bevestigt? Nee, ik denk nooit dat het deze keer

De 40-jarige Brit, getrouwd, twee dochters, leerde het vak van zijn vader die fondsmanager was. In vakantietijd mocht James wel eens meehelpen. Na studies economie in Portsmouth en aan Warwick University begon hij zijn carrière in 1992 bij Dresdner Bank waar hij na vijf jaar vertrok na onenigheid met zijn bazen over het schrijven van een kritisch stuk over de Hong Kong dollar. Drie jaar later belandde hij – via NatWest – opnieuw bij de Duitse bank, nu als aandelenstrateeg. Daarna vormde hij jarenlang een roemrucht duo met oerpessimist Albert Edward bij Société Générale. Sinds 2009 is hij aan boord bij GMO, dat zich vooral richt op institutionele klanten en meer dan 75 miljard euro onder beheer heeft. Sommige strategieën van de Amerikaanse vermogensbeheerder zijn via omwegen verkrijgbaar voor particuliere beleggers, bijvoorbeeld via het Wells Fargo Advantage Asset Allocation Fund dat in de verschillende geldmarkten, aandelen en obligatiestrategieën belegt.

stabiele marges en weinig schulden. Denk aan Procter & Gamble, Johnson & Johnson. Die aandelen zijn relatief gezien aan de goedkope kant. U belegt vrijwel niet in banken. Maar gaat voor kwaliteitsaandelen. Wanneer kunnen bankaandelen weer kwaliteitsaandelen worden genoemd? Als financiële instituten weer ouderwetse banken worden die leningen uitgeven en spaargeld ophalen, dan kunnen ze weer hoge kwaliteitsbeleggingen worden. Nu zou dat eventueel alleen weggelegd zijn voor instellingen als creditcardmaatschappijen, die leven van kredieten. Hoge kwaliteit betekent voor mij drie dingen: een hoge en stabiele winstgevendheid en geen al te grote hefbomen met schuld. Weinig leverage dus. Het is duidelijk dat banken, vooral de Europese, niet voldoen aan dat laatste kenmerk. Banken bieden nu geen enkele veiligheid. Ze hebben enorm hoge verplichtingen en zetten daar maar heel weinig eigen vermogen tegenover. Er hoeft maar iets mis te gaan of ze worden van de kaart geveegd.

Ziet u uitwegen uit de huidige malaise? Er zijn in ieder geval geen gemakkelijke uitkomsten. Die waren er misschien tien jaar geleden, maar nu niet meer. Wat je in een situatie als de huidige nodig hebt zijn enerzijds structurele hervormingen tot een bepaald niveau en dan tijdelijke maatregelen om de grootste stress uit de markt te halen. Je kiest dan dus eigenlijk voor fiscale discipline en laat op monetair gebied de teugels wat vieren door geld in het systeem te pompen. De slechtste optie is tegelijk fiscaal en monetair de broekriem aanhalen. Dan krijg je een depressie. En toch is die route een tijdje gevolgd. Allerlei instanties zoals de Europese Commissie en het IMF riepen landen op om te bezuinigen. Ondertussen weigerde de ECB in te grijpen. Sommige economen zeggen dat we langzamerhand zijn toegegaan naar een economie met klimaatbeheersing. Markten willen een stootvrije omgeving en centrale bankiers moeten die schokken opvangen. Hoe ziet u dat? Daar kan ik me maar ten dele in vinden. Kijk naar de Verenigde Staten onder de vorige Fed-voorzitter Alan Greenspan. De eerste beslissing na zijn aantreden was de aandelenmarkten steunen door de rente te verlagen. Daar is op zich niets mis mee. Als ze de markten ook maar afremmen als de markten te euforisch worden en dat doen ze niet. U laat al enige tijd weten weinig kansen voor beleggers te zien. GMO houdt veel cashgeld aan in zijn fondsen. Ziet u uitzonderingen? Ik geloof wel in sommige Amerikaanse kwaliteitsbedrijven, bedrijven met

“Over de oplossing van de eurocrisis: De slechtste optie is tegelijk fiscaal en monetair de broekriem aanhalen. Dan krijg je een depressie”

Wanneer is die situatie ontstaan? Sluipenderwijs denk ik. Toen ik twintig jaar geleden begon in deze wereld, had je nog wel financiële instellingen van hoge kwaliteit, maar ergens onderweg zijn ze in de bankensector hun verstand verloren en hebben ze zichzelf suf geleend. Waar waren de toezichthouders om dat te voorkomen? De regels die zij hebben gemaakt, waren gewoon om te lachen. Ik heb les gegeven aan de universiteit. Ik weet zeker dat al mijn studenten een tien zouden scoren als ik ze zou vragen hun eigen huiswerk na te kijken. Maar in de financiële wereld zeiden toezichthouders tegen banken: meten jullie maar zelf hoeveel risico jullie lopen. Banken hebben zichzelf dus opgeblazen tot bubbelproporties. Ziet u


column Paul Frentrop is publicist en hoogleraar corporate governance aan Nyenrode xxxxxxx xxxxxxxx

vrijwillig verliezen

door Paul Frentrop

W

anneer mijn buurman zijn hypotheek niet langer kan betalen en ik naar zijn bank stap en zeg: “doe niet zo flauw, scheld hem de helft van zijn schuld kwijt”, dan denk ik niet dat de bank dat zal doen. Ik zal met zachte hand het kantoor uit worden geleid en als het incident de krant haalt, worden aangeduid als ‘een verwarde man’. Misschien beland ik wel in een ‘zorgtraject’. Toen Europese regeringsleiders in juni 2011 banken vroegen om de helft van de schulden van de Griekse overheid kwijt te schelden, deden een stuk of twintig banken dat echter wel. Tot genoegen van PvdA's financieel specialist Ronald Plasterk, die dat als voorwaarde had gesteld voor redding van de Grieken. Ook de banken moesten pijn lijden, zo vond hij. Maar het bleek niet zo slim om banken te chanteren. De crisis werd daardoor alleen maar erger. Op Sinterklaasavond 2011 gaven Angela Merkel en Nicolas Sarkozy toe dat ze fout hadden gehandeld. Ze beloofden om nooit meer ‘vrijwillige verliezen’ te zullen vragen van banken. Maar het is gebeurd en wat zullen we straks in de jaarverslagen van deze banken lezen over hun geste van vorig jaar? Soms moeten kredieten ‘geherstructureerd’ worden, maar aandeelhouders maken zich zorgen als een bank zomaar vorderingen kwijtscheldt. Zeker als die leningen verzekerd waren via ‘credit default swaps’. Bovendien werden (en worden) diezelfde leningen door de Europese Centrale Bank als onderpand aanvaard. Sterker nog: dezelfde staatsleningen moesten banken volgens de ‘Basel-regels’ aanhouden als liquiditeit. Toch namen een paar banken ‘vrijwillig’ verliezen op die leningen, maar andere banken niet. Hoe zal de accountant dat verklaren? Wanneer een voetbalteam vrijwillig verliest, zoals Dynamo Zagreb vorige maand met 1-7 leek te doen tegen Olympique Lyon, wordt al gauw aan omkoping gedacht. Banken zijn van die verdenking gered als de Grieken hun leningen echt niet terugbetalen. Want dan hebben ze met hun ‘vrijwillig verlies’ in ieder geval de helft van hun vordering veilig gesteld. Intussen vinden accountants het goed nieuws wanneer door alle onrust de koersen dalen van de obligaties die banken zelf hebben uitstaan. Zij zeggen opgewekt: “Daling van de schuldprijs is winst. Want de bank kan zijn schuld goedkoper terugkopen”. Gebrek aan vertrouwen, oftewel slecht bankieren, wordt zo omgetoverd in boekhoudkundige winst. Zulke dingen gebeuren wanneer politiek wordt vermengd met boekhouden. En dat is waar beleggers mee te maken hebben. Meng een flinke scheut politiek met een toefje boekhouden, zo luidde het recept dat aan de euro ten grondslag lag. Laat dan tien jaar koken. Het resulterende gerecht blijkt niet te eten.


INTERVIEW James Montier nu bubbels ontstaan? Er is geen vermogensklasse die echt dramatisch uit de rails loopt momenteel in termen van overwaardering. Als je iets zou moeten noemen dan zijn het de Amerikaanse staatsobligaties. De rentes op tienjarige obligaties zijn zo’n procent of twee. Dat is behoorlijk bar. Maar of dit een bubbel is in de klassieke zin des woords, dat denk ik niet. Je kunt er normaal gesproken geen fantastische rendementen op halen. Daarom zou ik het eerder een marktverstoring willen noemen. Waarom kopen mensen obligaties met zulke lage rentes als ze nu doen? Ik denk dat ze vergeten dat obligaties kunnen dalen. Obligatiebeleggers hebben de slechte gewoonte om vooral naar effectief rendement, ‘yield’, te kijken. De Amerikaanse Centrale Bank heeft allerlei acties verzonnen om de obligatierendementen laag te houden. Kunstmatige lage prijzen dus. Dan weet je een ding zeker, jij wilt niet de laatste persoon zijn die de obligaties heeft. Want als de Centrale Bank een stapje opzij zet en rendementen naar normale niveaus stijgen, word je gekruisigd. Obligaties die je dan nog in portefeuille hebt kun je alleen tegen bodemprijzen verkopen. Zegt u hiermee niet dat beleggers geen risico kunnen inschatten? Mensen in de financiële wereld hebben in grote meerderheid een verknipt idee van risico. Allereerst omdat ze compleet in modellen blijven hangen en vergeten dat het om een kunstmatige weergave van de werkelijkheid gaat. Natuurkundigen bijvoorbeeld zijn daar een stuk verder in. Ze weten: een veer en een steen vallen even hard omlaag in vacuüm. Toch zul je geen natuurkundige vinden die gaat wedden dat ze ook in de echte wereld even hard vallen. In de financiële wereld denken we dat modellen perfecte afspiegelingen zijn van de werkelijkheid en dat we erop kunnen rekenen. Daar komt dan ook nog bij dat

die kunstmatige werkelijkheid ultiem wordt versimpeld. Ten onrechte, je kunt risico niet in één enkel getal vangen of je dat nu volatiliteit noemt of beta of wat dan ook. Het probleem is dat geen enkel getal het echte concept van risico ook maar benadert. Hoe kan het beter? Laten we terug gaan naar de basis. Voor mij en eigenlijk voor alle beleggers is de basis Benjamin Graham. Het enige waar beleggers zich zorgen over moeten maken is een permanent verlies van kapitaal. Dat betekent dat je geld gaat verliezen en het nooit meer terug ziet. Dat is iets heel anders dan forse prijsschommelingen, volatiliteit. Dan gaat het om tijdelijke verliezen, het gaat op en neer. Als je het zo bekijkt zijn er drie soorten van risico. Het eerste risico loop je wanneer je meer voor je beleggingen betaalt dan de waarde van die stukken. Het kan ook zijn dat je simpelweg de waarde verkeerd hebt ingeschat, een bedrijf gaat bijvoorbeeld failliet. De derde factor gaat over financieel risico. Neem je veel risico’s, door veel te beleggen met geleend geld dan kan dat ertoe leiden dat je je geld permanent kwijtraakt. Denk aan hedgefondsen. Die kunnen hun beleggingsstrategie zo inrichten dat ze maar zeer ten dele gevoelig zijn voor stijgingen of dalingen op de beurs. Maar omdat er zo veel met geleend geld wordt gewerkt, zijn kleine dalingen al genoeg om de boel om te trekken. Al bij kleine koersdalingen kun je gedwongen zijn je belegging te verkopen. Dat is meestal juist het verkeerde moment. In uw essays verwijst u vaak naar Benjamin Graham, een man die geboren is in de 19de eeuw. Hebben we sinds die tijd geen ontwikkeling meer doorgemaakt? Begrijp me goed. Er zijn nog genoeg levende beleggers die ik interessant vind. Ik ben geen gek die zich wentelt in een soort ‘dead investor society’. Maar als je de boeken van een paar van die oude rotten zoals Benjamin

Fotografie xxxxxxxxx

“Mensen in de financiële wereld hebben in grote meerderheid een verknipt idee van risico”

Graham en David Dodd gelezen hebt dan is er een basis hoe te denken over beleggen. Neem het boek dat Graham en Dodd gezamenlijk schreven in de jaren dertig, Security Analysis. Daarin is alles eigenlijk al gezegd. Bijna niemand leest dergelijke ‘oude’ boeken nog, dus herhaal ik ze maar zo’n beetje in mijn teksten. Om ze onder de aandacht te brengen. U bent dus uitgeleerd? Integendeel. Er komt nooit een einde aan leren over beleggen. Ik ben nog steeds bezeten van het beleg-

gen. Als ik ’s avonds thuiskom blijf ik erover nadenken. Televisie interesseert me niet, ik pak liever de beleggingsboeken erbij. Sinds kort trouwens uitsluitend als de kinderen naar bed zijn. Laatst werd ik door mijn vrouw betrapt toen ik mijn dochter van drie zat voor te lezen uit een of ander investmentboek. De kleine wilde per se voorgelezen worden en ik had geen ander materiaal in de buurt. Dus ik dacht: je kunt niet vroeg genoeg beginnen met beleggen. Overigens was de aandacht van de kleine snel weg. Daar moet ik aan gaan werken.


Fotografie nationale beeldbank

thuisbelegger Wim Swarte

Tekst Joost Schmets

“Mijn beste belegging is een verkoop geweest”

n

u neemt Wim Swarte pas echt de tijd om te beleggen. Veertig uur per week is hij bezig met de beurs. “Of ik niet beter kan gaan vissen of wandelen? Dat doe ik ook, dat wandelen dan.” Bezig met beleggen sinds… Mijn studententijd. Maar op mijn achtste kwam ik voor het eerst met de beleggingswereld in aanraking. Mijn vader werkte als vermogensbeheerder avant la lettre en ik ging dan wel eens met hem mee naar de beurs. Toen ik eenmaal zelf kon beleggen ging dat mondjesmaat. De kosten om te handelen waren hoog. En als student kun je je geld wel beter ge-


Actieve of passieve belegger? Mijn portefeuille beslaat enkele tonnen euro’s. Per week besteed ik zo’n veertig uur aan beleggen. Dat betekent nieuws volgen, jaarverslagen lezen, praten met bestuurders en aandeelhoudersvergaderingen bezoeken. Ik vertegenwoordig daar vaak via de VEB hele groepen particuliere beleggers. Belegt nu in… Zo’n 90 procent van mijn portefeuille is solide en voor de lange termijn belegd, de rest is spielerei. Ik beleg vrijwel uitsluitend in aandelen op de Nederlandse beurs. Ik wil weten wie

Tekst Cees Rijsdijk

wie is...

wim swarte Een studie wiskunde in Delft bracht Wim Swarte uiteindelijk in de wereld van de zuivel.

Meer dan zestig jaar geleden maakte Wim Swarte voor het eerst kennis met beleggen. Met dank aan zijn vader, die werkzaam was in de financiële wereld. De interesse in de beurs is sindsdien nooit echt verdwenen. Maar sinds zijn pensionering zijn de remmen echt los.

bruiken. Bovendien had ik nauwelijks de tijd om me in bedrijven te verdiepen. Studeren en feesten, in willekeurige volgorde, waren veel belangrijker.

macro visie

een bedrijf bestuurt, wie de managers zijn. Ik heb een reeks beursgenoteerde bedrijven die ik met extra aandacht volg. Denk aan Ten Cate, Kendrion, een paar biotechbedrijven. Obligaties laat ik links liggen. Dat gaat toch meer om economische ontwikkelingen en daar heb ik minder gevoel bij. Vroeger waren het rustige beleggingen, maar moet je nu eens kijken. Beste belegging Mijn beste belegging is een verkoop geweest. Het weekend voordat Lehman Brothers viel in 2008 heb ik al mijn belangen in banken en verzekeraars verkocht. Het voelde niet goed

"beleg alleen in bedrijven die je begrijpt"

Elf jaar lang was hij bestuursvoorzitter van melkcoöperatie Imeko. Sinds zijn pensioen in 2002 volgt hij de beurs met meer dan gemiddelde interesse. In zijn beleggingsportefeuille is vooral plaats voor Nederlandse bedrijven.

meer om in die sector te zitten. Als je gevoel dat zegt, moet je rigoureus afscheid nemen, zo heb ik geleerd. Slechtste belegging Dat is Innoconcepts. Meteen ook een voorbeeld waarbij ik mijn eigen gevoel negeerde, omdat ik te lang bleef geloven in het bedrijf. Ik kon me niet voorstellen dat de bestuurders er zo’n puinhoop van zouden maken. Het bedrijf is nu failliet en dat heeft mij veel geld gekost. Mijn advies aan beleggers Beleg alleen in bedrijven, die je begrijpt, waarvan je de kwaliteit van de bestuurders kunt inschatten. Verzamel informatie over hen en probeer te achterhalen in welke netwerken zij opereren. Verdiep je in de bedrijven waarin je belegt. Blijf dicht bij huis.

Overheden zwakke eurolanden niet altijd de hoofdschuldige Overheden die het geld met bakken tegelijk over de balk smeten. Dat is in de beeldvorming de oorzaak van de eurocrisis. Beleggingsstrateeg Cees Rijsdijk laat zien dat die visie te kort door de bocht is. De eurocrisis is alweer zijn derde jaar ingegaan en er is nog steeds geen gebrek aan berichten die deining veroorzaken. Recent kwam onder meer naar voren dat kredietbeoordelaar Standard & Poor’s Frankrijk uit het lijstje van landen met de hoogste kredietstatus dreigt te gooien. Dit natuurlijk tot chagrijn van de Fransen. De altijd zo diplomatieke gouverneur van Banque de France, Noyer, gaf uiting aan gekrenkte trots door te stellen dat als kredietbeoordelaars

landen gaan afwaarderen, ze moeten beginnen met het Verenigd Koninkrijk waar de overheidstekorten en schulden veel hoger zijn dan in Frankrijk. Via een woordvoerder riposteerde de Britse premier dat Londen tenminste geloofwaardige plannen heeft om de tekorten aan te pakken. Een en ander doet de toch al gespannen relatie tussen de landen uiteraard geen goed, maar uit economisch oogpunt is vooral interessant te bezien wie er gelijk heeft. Als we naar de rente kijken zou je zeggen dat de Britten het

Als de Fransen dit alles van te voren hadden bedacht, was ze een hoop rentefrustraties bespaard gebleven

bij het rechte eind hebben. De Franse 10-jaarsrente is gestegen tot 3,3 procent, terwijl de Britse rente op 2,0 procent slechts fractioneel hoger is dan het rendement op de zeer veilige Duitse obligaties. Toch is de werkelijkheid minder simpel. The easing way out Het echte punt is dat Frankrijk geen eigen centrale bank meer heeft die in uiterste schuldnood als ‘lender’ of ‘last resort’ te hulp kan schieten door Franse staatsobligaties op te kopen. De ECB is volgens haar mandaat niet bevoegd deze rol over te nemen en koopt slechts in beperkte mate papier op van de zwakke eurolanden. De Bank of England is daarentegen wel een echte lender of last resort voor de overheid. De Britse centrale bank


macro visie heeft sinds maart 2009 al voor GBP 200 mrd aan ‘Gilts’ gekocht (dat is 14% van de totale overheidsschuld) en kondigde onlangs een uitbreiding van het opkoopprogramma aan. Ook de Amerikaanse Federal Reserve voert een dergelijk beleid van ‘quantitative easing’. Ondanks torenhoge begrotingstekorten is de staatsrente laag, want beleggers weten dat als het er echt op aankomt, de Amerikaanse centrale bank zal voorkomen dat beleggers hun lening niet terugkrijgen. Als de Fransen dit alles van te voren hadden bedacht, was ze een hoop rentefrustraties bespaard gebleven. Sancties bijna automatisch Uiteindelijk kan de eurocrisis alleen luwen als beleggers er helemaal van opaan kunnen dat de overheden in euroland hun verplichtingen zullen nakomen, ook bij ontstentenis van een te hulp schietende ECB. Het was met die gedachte dat de politieke leiders bij de vorige Top besloten harde afspraken te maken over tekorten schuldreductie en over de daaraan gekoppelde (bijna) automatische sancties. De landen mogen maximaal een tekort van 3 procent van het BBP hebben en een voor de conjunctuur gecorrigeerd tekort van maximaal 0,5 procent. Daarnaast moet de schuld in een tijdsbestek van twintig jaar teruggebracht worden tot 60 procent van het BBP. Meer dan spilzucht alleen Dat klinkt allemaal uitstekend, maar het is hoogst twijfelachtig of het zal werken. Dat komt omdat het ontstaan van de eurocrisis niet enkel valt terug te voeren op de spilzucht van overheden. Landen als Griekenland en Italië hadden in de economisch goede jaren van voor 2008 inderdaad te hoge overheidstekorten en schulden. De huidige probleemlanden Spanje en Ierland voldeden echter toen moeiteloos aan de tekorten schuldcriteria van het zogenaamde Groei- en Stabiliteitspact. Probleemland Portugal


hing tussen de twee groepen in.

Niet de overheidstekorten, maar de schulden van overheid plus private sector voorspellen betalingsproblemen

Onschuld in Madrid en Dublin In Spanje en Ierland lag het probleem niet bij de overheid, maar bij de private sector. Aangemoedigd door sterk dalende rentes na de invoering van de euro en ruimhartige kredietverlening van banken ontstond in beide landen een onroerendgoedbubbel die zijn weerga niet kende. Uiteindelijk is die luchtbel uiteengespat en de hoge overheidstekorten zijn in hoge mate een gevolg van die ongelukkige private kredietexpansie. Niet de overheidstekorten, maar de tekorten op de lopende rekening van de betalingsbalans - die aangeven in hoeverre een land als geheel (overheid plus private sector) schulden opbouwt – voorspellen betalingsproblemen. Excessieve bancaire kredietverlening zelf is natuurlijk al een ‘red light’, evenals onmatig stijgende vastgoedprijzen. Plannen beste onderpand Enkel sturen op overheidstekorten is dus verkeerd. Sterker nog: wan-

neer de tekorten vooral een gevolg van conjuncturele tegenwind zijn, kunnen de geëiste bezuinigingen en/of belastingverhogingen de zaken nog eens verergeren vanwege de schadelijke (pro-cyclische) economische effecten. Natuurlijk is het belangrijk dat de begrotingen in evenwicht gebracht worden, alleen niet enkel op basis van boekhoudregels. Geloofwaardige plannen voor de middellange termijn zijn minstens net zo belangrijk. Aansluitend dienen zwakke landen ruim plaats in te bouwen voor economische hervormingen. Die brengen duurzame welvaartsgroei en geen welvaart die steeds op de pof moet worden gekocht. Voor een stabielere muntunie is een automatisch solidariteitsmechanisme onmisbaar. Alleen als alle landen voor elkaars schulden aansprakelijk zijn, kunnen staatsobligaties hun status van veilige belegging terug krijgen. Om misbruik te voorkomen is gemeenschappelijke aansprakelijkheid alleen mogelijk als de vrijheid van landen om een eigen begrotingsbeleid te voeren,

Dividendrendement ruim hoger dan obligatierente 6 Dividendrendement MSCI Index (Europa) 5

4,93

4,69

4

3 2,36 1,86

2

Duitse 10-jaarsrente 1

0 2001

2003

2005

2007

2009

2011

Tekort op de lopende rekening in diverse eurolanden vanaf januari 1999 (als % van nationaal inkomen)

10

Nederland 7,5

5

3,5

4,8

Duitsland

3,2 0

Frankrijk

0,3 -1,7 -2,1

-2,2 -2,6 -2,8

Italië

-5

-5,7

Spanje -7,2

Portugal

-10

-15

99

00

01

02

in hoge mate wordt ingeperkt. We spreken dan over een echte fiscale unie. Dit alles is voor veel landen nu nog een brug te ver, maar de euro is nog jong en er is nog veel ruimte voor voortschrijdend inzicht. Gouden tijd voor obligaties voorbij Beleggers wordt vaak voorgehouden dat aandelen op korte termijn veel risico in zich bergen, maar op langere termijn toch de beste rendementen leveren. Die wijsheid wordt danig op de proef gesteld. De afgelopen jaren waren per saldo niet best. Als we bijvoorbeeld naar de afgelopen tien jaar kijken, zien we dat beleggers beter in obligaties hadden kunnen beleggen. Gelukkig voor aandelenbeleggers bieden rendementen uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Bedacht moet worden dat de belangrijkste reden van het uitstekende rendement op obligaties de inflatie- en rentedaling is geweest die zich al begin jaren

03

04

05

06

tachtig inzette. Met een 10-jaarsrente van beneden de 2 procent op Duits staatspapier is het einde aan die beweging nu echter wel in zicht. Tenzij er Japanse toestanden ontstaan, zullen obligatiebeleggers het in de toekomst vooral moeten hebben van het couponrendement. Het te verwachten rendement op aandelen is het dividendrendement plus de groei van het dividend. Die groeifactor zorgt ervoor dat normaal gesproken beleggers genoegen nemen met een dividendrendement (directe rendement van aandelen) dat lager is dan de obligatierente (directe rendement obligaties). Dividend geeft rendement Op dit moment doet zich de bijzondere situatie voor dat het verwachte dividendrendement van de Europese MSCI/aandelenindex op ruim 4,5 procent duidelijk boven de obligatierente ligt. Dat betekent dat aandelen dus erg goedkoop zijn geworden. Daarbij moet ook nog bedacht worden dat het deel van de

07

08

09

10

11

Op een wat langere termijn is het aannemelijk dat de langste periode van slechte aandelenrendementen achter ons ligt

12

13

winst dat in deze periode aan dividend uitgekeerd wordt naar historische maatstaven niet hoog is. Waar in 2008 ook Financials nog hoge dividenden uitkeerden, wordt dat nu gedaan door solide bedrijven die het dividenddeel van de winst vermoedelijk niet snel zullen verlagen. Uiteraard biedt dit alles geen garantie voor 2012, maar op een wat langere termijn is het aannemelijk dat de langste periode van slechte aandelenrendementen achter ons ligt.

over de auteur

•Cees Rijsdijk is beleggingsstrateeg bij SNS Bank. •Maandelijks geeft hij in Effect zijn visie op macro-economische ontwikkelingen •Reageren? [email protected]


Waarom we stoppen met denken als we beginnen met uitgeven

s gemakkelijk geld an financiële mee100 aan te breken? n hebt?

Anna Dijkman & Chris Zadeh

Anna Dijkman & Chris Zadeh

ar bezig met ereld, en vormen samen oek te schrijven eld. Door zich behavioral ciologie laten en dat we een geld omgaan

der, Annemarie n Smit over hun

n die nnee


AVONTUURLIJK

Leger aan PolderBuffetts belooft wonderrendementen

De psychologie van geld?

Wie wil het niet, meeliften op de successen van een superbelegger? Een keur aan schreeuwerige, Je gaat naar het Concertgebouw in Nederlandstalige websites Amsterdam. Het kaartje, dat je al eerder belooft wonderrendementen voor € 20 had gekocht, stop je in je zak. Je waarbij die van Warren neemt ook nog een los briefje van Bij het Concertgebouw aangekomen,ontdek Buffett verbleken. je dat je het kaartje onderweg bent verloren. Er zijn nog kaartjes voor dezelfde prijs aan de kassa te koop. Wat doe je, betaal je voor een nieuw kaartje? Meer dan de helft Daan Verbeek doet niet moeilijk van de mensen aan wie dit wordt gevraagdover een paar superlatieven meer of minder. In bonte kleuren en grote zou naar huis gaan.

letters verkondigt de zelfbenoemde beursexpert zijn wijsheden op de Stel je nu een bijna identiek scenario voor, website nexttrades.nl. alleen heb je nog geen kaartje gekocht. “Dit is nog maar het begin. Ik Als je van huis gaat neem je twee briefjes zal u in mijn rapport vertellen wat er van € 20 mee. Bij het Concertgebouw blijktkomen gaat en wat u kunt doen om dat je nog maar één briefje hebt, het andere hier met winsten van 2.744 procent uit te komen.” ben je onderweg kwijtgeraakt. Gebruik je de psychologische overgebleven € 20 om een kaartje te kopen? Verbeek blijkt de beroerdste valkuilen en Ja, zegt bijna 90% van de mensen aan wie niet. Hij is bereid zijn succesvolle een soortgelijke vraag wordt gesteld. Dat isstrategie te delen met een beperkte groep beleggers. Voor 800 euro per bijna twee keer zoveel als bij verlies van het jaar, dat dan weer wel. Het bedrijf manieren om kaartje! Blijkbaar ervaren mensen het verlies achter nexttrades is Virtual Inze te vermijden van een kaartje van € 20 heel anders dan het vestment NV in Harderwijk. Talloze verlies van een briefje van € pogingen om telefonisch een toelichting te krijgen op de werkwijze van Daan mislukken. Via de website wordt duidelijk dat het hier gaat om een zeer actieve handelsstrategie in Amerikaanse opties. Ook andere zelfbenoemde beleggingsexperts op internet zijn moeilijk persoonlijk aanspreekbaar. Dat geldt bijvoorbeeld voor Hans Maven Publishing is gespecialiseerd in het toegankelijk maken van wetenschappelijke Veenstra, ook al uit de stal van Virkennis over menselijk gedrag. Per jaar verschijnen tien titels met de meest interessante tual Investments, die schermt met nieuwe inzichten en onderwerpen op dit gebied. Maven Publishing geeft boeken, een gemiddeld rendement van 113

9

30

5 1 Waarom we stoppen met denken € r o o v l e d boekhanmet uitgeven debeginnen in we Nuals

Illustratie Studio illurama

den, illustraties ze de valkuilen laten ze zien anier met onze nnen gaan.

financieel Trapezewerk

e-boeken en luisterboeken uit en organiseert evenementen.

Zelfbenoemde beleggingsexperts op internet zijn moeilijk aanspreekbaar procent over de afgelopen tien jaar. En ook Jack Hoogland – een jaarabonnement voor 1195 euro – is moeilijk benaderbaar. Jack Hoogland heeft een trading methode ontwikkeld op basis van veranderingen in winsttaxaties die in verschillende varianten wordt aangeboden (o.a. ‘MaandagTrader-

Waar? Op internet. Wat? Schreeuwerige aanbie-

dingen voor beleggingstips met enorme rendementen. Beloofd rendement? Tot wel 2.744 procent. Wat kost dat? Honderden euro’s per jaar. Koffie? Vergeet het. Fysiek contact is niet mogelijk en de telefoon wordt zelden opgenomen. Doen? Wij niet.

Expert’). Daarmee claimt hij een rendement dat oploopt tot 91 procent op jaarbasis, en dat gedurende tien jaar. De onderneming achter deze dienstverlening blijkt gevestigd in het Limburgse Gennep. Eén van de sites waarop Hoogland actief is, topaandelen.com, blijkt een vrijwel identiek Duits broertje te hebben: topaktien.de. Alleen is de auteur op deze site niet Jack Hoogland maar ene René Sip, blijkbaar de Duitse Jack Hoogland. Na enig zoeken vinden we het telefoonnummer van Sip Internetmarketing, gevestigd op het adres in Gennep. Bingo. Het is René Sip zelf die de telefoon opneemt, in vlekkeloos Nederlands. Sip vertaalt Hooglands analyses voor de Duitse markt en gebruikt zijn eigen naam omdat hij al een nieuwsbrief voor Duitsland had voordat ze gingen samenwerken. Toch een wat dubieuze constructie. Wij vragen het telefoonnummer van Hoogland zelf en dat krijgen wij even later zowaar via de mail. Hoogland heeft een aantal belangrijke toevoegingen: geld verdienen met een zeer actieve tradingsstrategie zoals maandagtrader is onmogelijk als je niet tegen zeer lage kosten kan handelen. Dat kan dus bij geen enkele Nederlandse bank of broker. Verder blijken de door hem getoonde rendementen vóór 2007 fictief te zijn. Hoogland benadrukt dat beleggers nooit blind op een adviseur moeten vertrouwen, ook niet op hem. Toezichthouder AFM weet van het bestaan van dergelijke sites. Er gebeurt op zichzelf niets illegaals. De wet laat ruimte om op een website te beweren dat je geweldig kunt beleggen. En zolang het niet om persoonlijk advies gaat houdt de AFM geen toezicht. “Maar bij mij zouden wel wat alarmbellen afgaan als er met zulke rendementen wordt geschermd”, laat een medewerker van de AFM Consumentenlijn weten.


damrak damrakDe one beurs pagers

Tekst peter schutte

Aandelenemissie komt vaak veel te laat Geld ophalen via de uitgifte van aandelen. Dat is één van de grote voordelen van een beursnotering voor bedrijven. In praktijk wordt vaak onzorgvuldig met die kans omgesprongen. Dat heeft al veel aandeelhouderswaarde vernietigd.

Illustratie Studio illurama

De voordelen van een beursnotering zijn wel bekend. Het beursgenoteerde bedrijf kan zijn eigen geld gaan printen; via uitgifte van nieuwe aandelen kan nieuw kapitaal worden aangetrokken. Daarnaast levert een beursnotering veel gratis publiciteit en zijn aandelen (en de opties daarop) een extra manier om werknemers aan het bedrijf te binden. Voor de eigenaren is een beursgang vaak het moment om te cashen. Maar het belangrijkste voordeel, de mogelijkheid om via emissies kapitaal aan te trekken, wordt maar weinig benut. Opvallend is ook dat bedrijven erg terughoudend zijn om over dit onderwerp te praten.


Kredietcrisis De kredietcrisis maakte opnieuw duidelijk hoe belangrijk solide balansverhoudingen zijn. Te veel schulden leidt tot herfinancieringsproblemen omdat banken kritischer worden in hun kredietverlening. Bij een te hoge schuldenlast moeten bedrijven in minder goede tijden de schuldpositie terugbrengen. Dat beperkt de ruimte

Het belangrijkste voordeel van de beurs, geld ophalen via emissies, wordt maar weinig benut

voor investeringen in toekomstige groei, bijvoorbeeld via onderzoek en ontwikkeling. Ondernemingen lopen daardoor concurrentieachterstand op, met alle nadelige gevolgen voor de toekomstige winstontwikkeling. Een aandelenemissie moet dan later alsnog plaatsvinden maar dan tegen een sterk gereduceerde koers. Het emissiewapen wordt dan niet meer offensief ingezet, maar defensief. Gevolg: een onnodig grote verwatering van de winst. Schuld mag Het is op zich logisch dat bedrijven proberen de business met een goede dosis vreemd vermogen te laten draaien. Schuld is in de regel goedkoper dan eigen vermogen. Eigen vermogen komt van aandeelhouders en die willen gecompenseerd worden voor de risico’s die ze lopen. Vreemd vermogen, schuld, levert bedrijven fiscaal voordeel op; betaalde rente op leningen is aftrekbaar van de belasting. Enige hefboomwerking in de balans door schuld kan dus goed uitpakken. Maar als de bedrijfsactivitei-

ten inzakken en er te veel is geleend, dan komen aandeelhouders van een koude kermis thuis. Te laat met emissie Er zijn voorbeelden genoeg van aan de Nederlandse beurs genoteerde bedrijven die onzorgvuldig met de financieringsverhoudingen zijn omgegaan. Het zijn bedrijven die pas vers geld gaan ophalen als de nood aan de man is. Ingenieursbureau Grontmij financierde twee grote overnames voor een flink deel met schuld. Maar toen de opdrachten terugliepen begon de schuldenberg te knellen. Grontmij kocht in 2006 het Deense Carl Bro voor 168 miljoen euro, waarvan 140 miljoen met vreemd vermogen werd gefinancierd. In 2010 werd het Franse Ginger voor 120 miljoen euro ingelijfd. Hiervoor werd 85 miljoen euro geleend, terwijl ook nog 26 miljoen euro aan nettoschuld van de Fransen werd binnengehaald. Afgezet tegen de huidige winstontwikkeling is de nettoschuld van 222 miljoen euro nu veel te hoog. De aandeelhou-


damrak De beurs ders voelen de pijn. Dividend wordt voorlopig niet uitgekeerd, terwijl de beurswaarde dit jaar al met driekwart is geslonken. Een claimemissie ligt in het verschiet. TNT Een ander voorbeeld van nalatigheid met kapitaalversterking is PostNL. Bij de splitsing van TNT in PostNL en TNT Express eind mei van dit jaar ontstond een omvangrijk gat in de balans van PostNL. Het concern verzuimde extra eigen vermogen aan te trekken en kwam met de ingenieuze oplossing het postbedrijf een 29,9 procentbelang in TNT Express mee te geven. Achteraf gezien een grove inschattingsfout. Door de economisch tegenwind, maar ook zeker door interne problemen, is de beurswaarde van TNT Express fors gedaald en heeft PostNL navenant op zijn belang moeten afboeken. Gevolg is dat PostNL eind derde kwartaal nog slechts een eigen vermogen kende van 221 miljoen euro, wel erg weinig afgezet tegen het balanstotaal van 3,9 miljard euro en een nettoschuld van dik 1 miljard euro. Ook hier voelen aandeelhouders de pijn. Het interessante cashdividend is opgeschort en wordt voorlopig in nieuw uit te geven aandelen voldaan, terwijl de beurskoers van PostNL sinds de splitsing met driekwart is gedaald. Op basis van de huidige beurskoersen is het belang dat PostNL houdt in TNT Express zelfs meer waard dan beurswaarde van PostNL. Dat betekende dat stand alone PostNL een negatieve marktkapitalisatie heeft, oftewel de waarde van het bedrijf wordt door de beurs lager ingeschat dan de hoogte van de schulden. Het bedrijf wil niet reageren op de vraag waarom het tot nu geen geld heeft opgehaald via een emissie. Homburg Wat te denken van Homburg Invest? Het vastgoedfonds vond het normaal om de vastgoedportefeuille voor ruim 80 procent met schuld te financieren. Toen er noodgedwongen afgeboekt moest worden op de


portefeuille en de inkomsten hieruit terugliepen vanwege leegstand, werd de zaak onhoudbaar. Homburg Invest heeft inmiddels een negatief eigen vermogen en staat aan de vooravond van een faillissement. De schuldenberg is zo omvangrijk dat zelfs obligatiehouders het ergste moeten vrezen. Oprichter en langdurig bestuursvoorzitter Richard Homburg weigerde aandelen uit te geven omdat hij de beurskoers van het aandeel te laag vond. Als grootaandeelhouder wenste hij liever niet de koek met meerderen te delen. Laat die beurskoers nu net de risico’s van de scheve balansverhoudingen weerspiegelen. De aandelen zijn nu vrijwel niets meer waard. Een tijdige omvangrijke emissie had dit leed kunnen voorkomen. Nu wil Homburg wel graag schuld omruilen voor aandelen, maar steekt de AFM daar een stokje voor. De bouwers De kredietcrisis en de uitloop daarvan heeft beursgenoteerde bouwbedrijven als BAM en Heijmans hard geraakt. De klap kwam des te harder aan omdat deze bedrijven al voor de crisis zwakke balansen hadden. Beide bedrijven wachtten rijkelijk lang met een aandelenemissie waardoor deze met fikse kortingen in de markt moesten worden gezet. Automatiseerder Ordina spant de kroon, al raakte het bedrijf vooral in de problemen door mismanagement op activiteitenniveau. Door forse verliezen op een mislukt project moest Ordina in 2009 een omvangrijke emissie doen van ruim 20 miljoen euro, waardoor het aantal uitstaande aandelen met circa een vijfde toenam. Tegelijkertijd ging de onderneming ook nieuwe schulden aan. Bij ING en Delta Lloyd werd een lening afgesloten van 27,5 miljoen euro tegen een rente van 13,5 procent. Een voor de leningverstrekkers interessant rentepercentage, maar voor de aandeelhouders de opmaat voor een forse claimemissie van 40 miljoen euro, waarmee een verwatering van liefst 82 procent optrad. De opbrengst van de emissie

wordt deels gebruikt om de woekerlening af te lossen. De vreemd vermogenverschaffers hebben er een interessante investering aan gehad, de aandeelhouder zit met de gebakken peren.

Een ander voorbeeld van nalatigheid met kapitaalversterking is PostNL. Bij de splitsing van TNT in PostNLen TNT Express ontstond een omvangrijk gat in de balans van PostNL.

De meeste bedrijven zijn terughoudend met uitgifte van nieuwe aandelen. Er is ook een groep die dat juist weer overmatig doet om verliezen te dekken

Het effect is echter maar klein.

Biotech De biotechsector is bij uitstek een branche waar aandelenemissies bijzonder slecht getimed worden. Octoplus stelde eind november 2007 een aandelenemissie van 25 miljoen euro uit vanwege het destijds slechte beursklimaat. De gevolgen waren desastreus. Octoplus kwam in grote geldnood en heeft noodgedwongen een groot deel van de toekomstige groeikansen moeten verkopen. De beurskoers is sinds het afblazen van deze emissie gedaald van circa 4 euro naar nog maar 50 cent. Nu zit ook branchegenoot AMT met een negatief eigen vermogen. De ontwikkelaar van gentherapieën dreigt om te vallen. En dat terwijl al langer duidelijk was dat er zo veel geld uit bedrijf uitvloog dat overleven afhankelijk werd van één beslissing waar AMT geen volledige controle over had: goedkeuring van het belangrijkste product door een Europese toezichthouder.

Teslin De conclusie is dus dat bedrijven veelal leven en groeien van ingehouden winsten en schuldfinanciering. Een bekende tegenstanders van deze politiek is Frederik van Beuningen van investeringsmaatschappij Teslin. Van Beuningen ziet in de regel het liefst dat bedrijven de winst volledig uitkeren en als ze geld nodig hebben een emissie uitschrijven. Veel bedrijven hebben de laatste jaren een groter deel van hun winst uitgekeerd, maar dat kwam vooral omdat ze weinig goede investeringsmogelijkheden zagen. Een rondje langs groeiende beursfondsen leert dat de meeste bedrijven niet staan te springen om geld uit de markt te halen. Vaak is dat om de simpele reden dat hun balans al sterk is en de meestal kleinere overnames toch als eerste uit eigen middelen voldaan zullen worden. Alexander van der Lof, CEO van technologiebedrijf TKH: “Onze waardering is wel zo redelijk dat dit geen hindernis is om sectorgenoten op te kopen. Gezien onze sterke solvabiliteit van 44 procent komt een emissie nu niet in aanmerking,”

De uitzonderingen De meeste bedrijven zijn dus terughoudend met uitgifte van nieuwe aandelen. Er is ook een groep die dat juist weer overmatig doet om verliezen te dekken. Pharming en Antonov staan hierom bekend, maar ook Swedish Automobile, inmiddels failliet, trok meerdere keren geld uit de markt. Vreemde eend in de bijt is Oranjewoud dat regelmatig emitteert, maar waarbij de aandelen veelvuldig door grootaandeelhouder Centric van Gerard Sanderink worden afgenomen. Sanderink bezit ruim 83 procent van de aandelen Oranjewoud, wat ook geen gezonde situatie is. Verder maken veel bedrijven gebruik van stockdividend, wat ook als een kleine emissie kan worden gezien omdat de bedrijfswinst in kas blijft.

Imtech Ook een woordvoerder van technisch dienstverlener Imtech laat weten dat de huidige waardering geen hindernis vormt andere bedrijven over te nemen. “De meeste bedrijven die wij kopen zijn niet beursgenoteerd, terwijl de multiple die wij daarvoor betalen lager ligt dan onze eigen waardering. Een emissie is voorlopig niet aan de orde omdat wij via een bankfaciliteit van 700 miljoen euro onze financiering voor de uitvoering van ons strategisch plan 2015 al hebben veiliggesteld.” Fietsenfabrikant Accell is de afgelopen tien jaar fors gegroeid, maar een aandelenemissie is daar niet aan te pas gekomen. De onderneming uit Heerenveen heeft de groei altijd uit eigen middelen en vreemd vermogen kunnen voldoen. Volgens financieel

Een rondje langs groeiende beursgenoteerde bedrijven leert dat de meeste niet staan te springen om geld uit de markt te halen directeur Hielke Sybesma heeft toch ook het jaarlijkse stockdividend meegeholpen. Sybesma: “Naar gelang de omvang van een overname wordt de financieringsaanpak steeds belangrijker, maar dit maakt altijd onderdeel uit van een totaalplaatje. De economische omstandigheden, de houding van het management van het doelwit spelen ook een rol. De relatief lage waardering van het eigen aandeel is dan ook niet doorslaggevend geweest in het besluit af te zien van de overname van het Duitse Derby.” Goede kans dat Accell daarvoor wel de kapitaalmarkt op had gemoeten.

80%

_ Vastgoedfonds Homburg vond het normaal om de portefeuille voor viervijfde met schuld te financieren.

Arseus Medisch bedrijf Arseus heeft vorig jaar twee grote overnames in Brazilië gedaan, volledig gefinancierd met vreemd vermogen. Hierdoor scheert het bedrijf dicht tegen de bankconvenanten aan. Topman Ger van Jeveren voelt zich hier niettemin comfortabel bij. “Arseus heeft een doorlopende kredietfaciliteit tegen gunstige voorwaarden. Wij hebben de afgelopen jaren bewezen de crisis goed tot zeer goed door te komen. Er wordt thans dan ook geen aandelenemissie overwogen.” Hoewel de meeste analisten

Arseus op de kooplijst hebben staan, wordt de schuldpositie soms wel als risicofactor aangemerkt. Arseus is wellicht een apart geval omdat private equity circa 37 procent van de aandelen bezit en mogelijk voor extra financiering kan zorgen. Unit4 Edwin van Leeuwen, CFO van softwarebedrijf Unit4 ziet bij de huidige solvabiliteit van 30 procent geen directe aanleiding een emissie te doen. “Als wij een bedrijf overnemen dan is de volgorde van financiering cash, lening en dan pas een emissie. Unit4 wordt door analisten wel eens als ondergewaardeerd aangemerkt, maar Van Leeuwen nuanceert dit. “Wat is ondergewaardeerd? Iedereen vindt zich ondergewaardeerd en waar kijk je dan precies naar. In ieder geval kunnen wij genoeg bedrijven kopen die een lagere waardering hebben dan wij. CEO en medeoprichter Chris Ouwinga bezit nog circa 6 procent van de aandelen Unit4. Dat is wel eens 20 procent geweest, dus verwateringsangst lijkt bij Ouwinga geen rol te spelen. “”Hij doet wat in het belang is van de onderneming”, aldus Van Leeuwen.


damrak De beurs

column Sheila Sitalsing is freelance financieel journalist

Dit gaat niet over u

Emissiestilte aan het Damrak Een opsomming van emissies door aan Euronext Amsterdam genoteerde bedrijven in 2011 levert een bescheiden lijst op. De kleine detacheerder DPA beet in 2011 het spits af met een claimemissie ter financiering van de overname van Interim Groep. Aegon trok in februari ruim 900 miljoen euro uit de markt om de overheidssteun terug te betalen. Het betrof hier 10 procent van het uitstaande aandelenkapitaal. De laatste emissie van 2011 komt op naam van biotechbedrijf AMT dat het eigen voortbestaan voorlopig redde met een portie vers geld. Een jaar eerder werd er vaker nieuw geld aangetrokken, voornamelijk ter financiering van overnames. In december 2010 deed Dockwise een claimemissie ter financiering van een groot schip. De uitgiftekoers van destijds 17 euro kwam als een kleine schok, maar de huidige koers bedraagt nog maar 11 euro. In juli 2010 was het internetmarketeer en overnamemachine LBi die via een claimemissie een grote acquisitie financierde. Eerder dat jaar deden Imtech (overname Zweedse NEA ), Nieuwe Steen (overname VastNed O/I) , Acomo (overname Deli-bedrijven), Corio (overname delen Multi) emissies voor gerichte expansie. In de eerste maanden van 2010 trokken Unit4 (overname Teta) en USG People (balansversterking en financiering toekomstige overnames) geld uit de markt. Beide versterkten hun kapitaal met een kleine 10 procent, de omvang waarvoor veel bedrijven een vrijbrief hebben gekregen van hun aandeelhouders. De emissiekoers van 12,25 euro voor USG People bedroeg ruim het dubbele van de huidige beurskoers. Unit 4 emitteerde tegen 19,75 euro, ook boven de huidige koers van rond de 18 euro. (De auteur van dit artikel heeft aandelen van een aantal genoemde bedrijven in bezit)


door Sheila Sitalsing

Een opsomming van emissies in 2011 levert een bescheiden lijst op. Een jaar eerder werd er vaker nieuw geld aangetrokken, voornamelijk ter financiering van overnames

ingen die u doet als belegger: als twee bedrijven naar de beurs gaan, eentje met een naam die prettig in het gehoor ligt en eentje met een moeilijke naam, kiest u voor de eerste. Omdat dat fijner voelt. Omdat velen dat doen met u, doet het mooienaamfonds het de eerste week beter dan zijn lelijke broertje. Mettertijd verdwijnt het effect. Nog zoiets: als u voor een aandeel heeft gekozen, gaat u zich er onbeheerst aan hechten. Fonds onder water? Dumpen die handel, zegt de ratio. Maar u piept: “Nog heel eventjes vasthouden, het komt goed, ik kan toch niet met verlies verkopen?!" Vooruit, ú niet, u bent een koele kikker die consistent superieure resultaten boekt. Maar de anderen vallen wel continu aan hun driften ten prooi. De anderen, dat zijn zij die zich laten leiden door ‘cognitive ease', waarbij alles wat prettig klinkt verleidelijk is. De anderen, dat zijn zij die te lang vasthouden aan foute aandelen omdat ze steevast kansen overschatten en risico’s onderschatten, en omdat ze een bloedhekel hebben aan het nemen van hun verlies. Het staat allemaal beschreven in Thinking Fast and Slow van Daniel Kahneman, een van de leukste boeken van 2011. Nobelprijswinnaar Kahneman is een van de grondleggers van de behavioural finance, het huwelijk tussen economie en psychologie dat poogt te verklaren waarom de rationeel handelende, nutsmaximaliserende homo economicus zo vaak faalt. Ook en vooral op de beurs, waar modegevoeligheid en hysterie een mooi resultaat hinderlijk in de weg staan. In TFAS legt Kahneman uit hoe we ons permanent laten foppen door ons brein, gedreven door chronische zelfoverschatting en optimisme en tientallen andere afwijkingen. Natuurlijk kunnen we onszelf verslaan, leerde ik toen ik ooit een congres bezocht over gedragseconomie. ’s Ochtends lieten we ons inwrijven dat we grossieren in onnozelheid. ‘s Middags leerden we een slaatje te slaan uit andersmans onnozelheid, met beleggingsstijlen als mean reversing & trending en value investing. Helaas. Volgens Kahneman maakt het allemaal weinig uit. De beleggingsindustrie is volgens hem gebouwd ‘op een illusie van vakmanschap’. Professionele beleggers zijn hooggeschoolde mensen, die moeilijke dingen doen als het analyseren van data. Gewapend met die kennis gaan ze beleggen. Maar vette winsten? Mwa. Zo liet Kahneman eens wat statistiek los op een grote beleggingsfabriek. Je zou denken dat ervaren, dure krachten het beter doen, consistent door de tijd heen. De correlatie tussen de jaar-opjaar-resultaten bleek evenwel 0,01 – zeg maar nul. Gewoon het betere gokwerk, dus. De vermogensbeheerders knikten beleefd en dachten ondertussen: dit gaat dus niet over mij. Net zoals dit stukje niet over u gaat.

WEA_83%_VEB 0501_2012_final3.indd 1

1/5/2012 11:21:17 AM

Technische analyse

Tekst Tekst royce Royce tostrams Tostrams

Nieuw jaar nieuwe kansen

In mijn laatste column heb ik u geïnformeerd over de risico’s in de verschillende beleggingscategorieën in 2012. Mijn conclusie daarin was dat er niet één asset is met duurzame kansen. Halverwege 2011, ben ik voor mijn klanten begonnen om de langetermijnportefeuilles in aandelen af te bouwen. De enige aandelen die ik in mijn Nederlandse portefeuille thans aanhoudt zijn ASML, Vopak, Koninklijk Olie en Unilever. Op Wall Street zijn dat Apple, Starbucks, McDonald’s, Bed Bath & Beyond, CocaCola en Atria. Genoemde aandelen bieden sterke trends en zijn stuk voor stuk outperformers.

Vol in cash Zoals aangegeven in mijn vorige column adviseer ik vooral cash. In deze fase van de Businesscycle ben ik zelfs gek op cash. In mijn langetermijnbeleggingsportefeuilles, is slechts 30% van het vermogen in aandelen belegd, de rest houd ik liquide. Verder adviseer ik geen beleggingen in vastgoed of grondstoffen. Wie herinnert zich de prijsdalingen in olie, koper of tarwe prijzen in 2008 en 2009 niet? De volgende economische crash kan ten minste

net zo serieus worden als de vorige crisis. Met betrekking tot obligaties wacht ik op nieuwe kansen. De problemen waarmee we nog steeds geconfronteerd worden zijn schulden en valutarisico’s. De enige oplossing daarvoor is dat overheidsfinanciën structureel gesaneerd worden. Bovendien moeten centrale banken stoppen met geld bij drukken. De enige munt die ik op dit moment vertrouw is de Japanse yen, de yen beweegt zich binnen een sterke stijgende trend. Cash moet begin volgend jaar dus uw belangrijkste belegging worden. Wel moet u uw liquiditeit rendabel maken tijdens de crisis. Ik zal deze twee zaken wat uitdiepen. Waarom is cash zo belangrijk? Ten eerste omdat er geen langetermijnalternatieven voor beleggers zijn, niet één van de belangrijke assets, zoals aandelen, grondstoffen, vastgoed en obligaties beweegt al opwaarts. Ten tweede ziet u op mijn grafieken dat alle overige assets op dit moment een hoog risico kennen, even afgezien van de tijdelijke opleving die altijd vlak na de jaarwisseling optreedt. Alleen cash biedt een veilige haven tegenover de turbulentie op die andere financiële markten. Ik geloof dat cash een goed zwemvest biedt

"In deze fase ben ik gek op Cash. De huidige problemen zijn nog steeds gerelateerd aan schulden en valutarisico’s"

tijdens de volgende storm. Tijdens deze financiële crisis ben ik dan ook vooral gefocust om uit de wind te blijven. Geen positie is ook een positie! Renderend maken Dan het tweede deel van mijn antwoord, hoe kunt u cash renderend maken? Ten eerste door rustig aan de zijlijn af te wachten en pas weer in de aandelenmarkt te stappen als deze crisis voorbij is. Ik geloof niet dat de bodem in de aandelenmarkt al is gezet. Ik wacht de bodem gewoon af en koop dan pas weer aantrekkelijke aandelen voor een fractie van de beurskoers van nu. Of misschien wel onroerend goed of grondstoffen. Mijn belangrijkste uitdaging volgend jaar zal zijn om de bodem in de aandelenmarkt op tijd te zien! U kunt ook actief worden op de aandelenmarkt door in neerwaartse richting te speculeren. Dat kan door shortposities in aandelen aan te gaan. Ik doe dat ook voor mijn klanten, middels de Turboportefeuille, net zoals in het afgelopen jaar.

Altria Altria

Altria Altria (v.h. (v.h. Philip Philip Morris) Morris) beweegt beweegt in in een een mooie mooie stijgende stijgende trend trend 2008 2008

2009 2009

2010 2010

25

20 20

20 15

16 16

10

2011 2011

2007

2008

2009

2010

2011 © Bron: www.tostrams.nl

© Bron: www.tostrams.nl © Bron: www.tostrams.nl

Unilever 1991-2011

Pas na een eventuele uitbraak hierboven komt er voldoende ruimte voor langetermijnposities

Deze uitbraak maakt de weg vrij naar hogere niveaus.

2000 1600 1200 1000

30

Unilever is sinds 1998 al meerdere keren op deze horde afgeketst.

A

10

600 De lange grafiek van de S&P 500 index laat goed zien dat een Buy&Hold strategie op Wall Street niet werkt.

22 18 14

800 Bij ‘A’ is al een eerste hogere bodem gevormd die koopkrachtige vraag aangeeft.

400

6

2

1991

2001



30

24 24

S&P500 index1991-2011

Royce Tostrams is technisch analist en directeur van de Tostrams groep.

Tussentijdse updates zijn te vinden op www.tostrams.nl

40 35

28 28

FACTS

Maandelijks presenteert hij zijn (technische) analyse in Effect

De uptrend wordt hervat zodra ASML boven deze horde breekt. Koersdoel daarna op 38-40.

ASML Holding 32 32

Grafiek www.tostrams.nl

I

Een nieuw jaar, nieuwe kansen, betoogt technisch analist Royce Tostrams in zijn maandelijkse bijdrage. Kansen blijkt in dit verband vooral een kwestie van mogelijkheden wegstrepen.

1991

2001


effect // januari 2011- 43

vs

Onze man op Wall Street

Tekst gerben van marel

die urgentie van de eurocrisis ook voelbaar op de New York Stock Exchange (NYSE). Doreen Mogavero is oprichter en directeur van broker Mogavero, Lee & Co. Het effectenhuis heeft voornamelijk vrouwen in dienst. “Crisis? Ja het is niet de eerste keer dat ik het voel. Ik werk al sinds begin jaren tachtig in deze business. Toen kon het wel een beetje ruig en fysiek worden op de beursvloer met al die mannen.” Omdat de handel veelal via computers loopt oogt het relatief rustig. “Maar de spanning is er zeker”, zegt Mogavero.

Wall Street opent tegenwoordig om drie uur ’s nachts Sinds de schuldencrisis krijgt Europa meer aandacht dan ooit op Wall Street, zo ontdekte correspondent Gerben van der Marel in zijn eerste maanden in New York. Een kroniek van een onstuimig Europees najaar, bezien vanaf 6.000 kilometer. “Voor ons begint de beursdag inmiddels om drie uur ’s nachts.”

w

“Wordt dit probleem nu opgelost of niet?” Het is 11 oktober 2011. Vanuit de CNBC-studio’s in Englewoods Cliff, New Jersey, krijgt William Bowder van Hermitage Capital die vraag nog maar eens voorgelegd. De Amerikaanse fondsmanager steekt van wal over de dreigende afkeuring van een europlan door het Slowaakse parlement. De meewarige blik van de presentator spreekt boekdelen. Is het nu werkelijk waar dat het parlement van een nietig landje als


De werkelijkheid is dat kleine nieuwsfeiten de koersen van Amerikaanse grootbanken een paar procent naar beneden kunnen sturen

Slowakije het machtige Wall Street in beweging zet? Terwijl de ticker tape onder in beeld de dieprode tussenstanden van de Europese beursindices laat zien, kan ook Browder - zelf vooral een Rusland-specialist - een lach niet onderdrukken. Slowakije. De werkelijkheid is dat op het eerste gezicht kleinere nieuwsfeiten inderdaad de koersen van Amerikaanse grootbanken een paar procent naar beneden kunnen sturen. Browder zegt dat zijn

fonds een ‘flat book’ heeft op Europa. “Elke long positie in Europese effecten is afgedekt met een short positie. We hebben onze risico’s in Europa allemaal afgedekt. Opluchtingsrallies lopen we daarmee weliswaar mis, maar daar doen we het niet meer voor.” Browder pleit voor een krachtig optreden van de Europese Centrale Bank (ECB). “Anders komen we in een Lehman-type of situation.” Ruim 25 kilometer verder, aan de overkant van de Hudson River, is

vroeger op Mogavero erkent dat het de laatste jaren niet altijd even vrolijk is op de beurs door alle onzekerheden. “Het is een markt voor professionals geworden.” Op de beurs zijn veelal behoudende institutionele beleggers met risico-averse strategieën actief. Er valt ook goed geld aan te verdienen maar particuliere beleggers zijn grotendeels verdwenen, weet Mogavero. Toch zit lang niet elke particulier stil, ze zijn zelfs vroeger op dan ooit. Dat blijkt uit cijfers van TD Ameritrade, broker voor kleinere beleggers. De firma heeft het aantal transacties in futures op de breed samengestelde Amerikaanse S&P-index met 50 procent zien toenemen. De orders worden geplaatst tussen drie en zes uur ’s ochtends. Inderdaad, als de Europese beurzen de stemming wereldwijd domineren. Een broker op de New Yorkse beursvloer, die voor een middelgrote firma de portefeuille buitenlandse aandelen op Wall Street beheert , heeft het er zwaar mee. “Midden in de nacht kijk ik al naar de koersen

Doreen Mogavero had 36 jaar geleden een vakantiebaantje op de beurs van New York. Ze besloot te blijven. Inmiddels is ze oprichter en mede-eigenaar van Mogavero, Lee & Co, het enige effectenhuis op Wall Street waar vrouwen in de meerderheid zijn.

van Europese beurzen. Ik moet wel, al vindt mijn vrouw het vreselijk al die apparatuur in de buurt van ons bed.” De broker, die van zijn baas en vooral de juridische afdeling van het bedrijf alleen anoniem geciteerd mag worden, vertelt een oorlogsveteraan te zijn. Hij is erbij als de VS in 1991 Irak binnenvallen. “De Spartaanse tijden op de beurs zijn mij dus niet vreemd.” pluk de nacht De financiële wereld en vooral de Amerikaanse is altijd al een sector geweest voor de meer matineuze types. Maar dankzij de paniek in Europa is de officieuze opening bell op Wall Street volgens handelaren om half drie ’s ochtends: de opening van de Europese beurzen. “De technologie helpt wel enorm”, zegt de broker voor buitenlandse aandelen op Wall Street. “Ik word ’s nachts gebeld door topmannen van Europese beursfondsen en hun mensen van investor relations. Ik heb mijn beeldscher-

men naast onze slaapkamer staan en kan er meteen achter kruipen als het moet. Dit betekent dat ik ver voor zonsopgang thuis in New Jersey veel kan doen voordat ik hier rond acht uur de beursvloer oploop.” “We hebben een nieuw credo: carpe noctem – pluk de nacht”, zegt Douglas Kass, een hedgefondsmanager in The New York Times. Hij zet zijn wekker inderdaad om half drie. Om even te kijken wat de situatie is in Europa. Ook sleutelfiguren van obligatiehandelaar Pacific Investment moeten steeds vroeger op. In hun geval zelfs om één uur ’s nachts. Omdat ze zetelen in Californië. De bekende uitdrukking ‘All quiet on the bond front’ is allang verleden tijd. Niemand wil slapend arm worden. Het is alle hens aan dek omdat de bewegingen van obligatiekoersen sterk van invloed zijn op aandelenkoersen. Terug naar Wall Street waar brokers met nog meer noviteiten worden geconfronteerd. Bij aan-

Demonstranten in Zuccoti Park, Manhattan, het wereldwijde epicentrum van de Occupybeweging. Half november werd het tentenkamp ontruimd.

Dankzij de paniek in Europa is de officieuze opening bell op Wall Street volgens handelaren om half drie ’s ochtends: de opening van de Europese beurzen effect // januari 2012 - 45

VS Onze man op Wall Street

xxxxxxx xxxxxxxx op snel herstel van de neergesabelde Europese obligaties. De nieuwszenders zijn al uren voor de opening bell op Wall Street bezig met de beurs. Op CNBC babbelen vier mannen aan tafel rond half acht over de beurzen en de energie spat eraf. Als de reclame eraan komt geeft de rock-classic Wild Thing een extra boost aan de gespannen sfeer in de uitzending. Focus: de Europese markten die allang open zijn. Het is een breuk met het verleden waarin Wall Street altijd leidend was. Europese beurshandelaren en beleggers kenden jarenlang relatief ontspannen ochtenden.

De bekende uitdrukking 'All quiet on the bond front' is allang verleden tijd komst op de beurs worden ze begroet door betogers van Occupy Wall Street. Anthony Drizis van de New York Stock Exchange (NYSE) die een rondleiding verzorgt, vindt het maar vreemd dat de menigte zo lang heeft gekampeerd om de hoek van het beursgebouw. “Ze zouden moeten gaan demonstreren upstate, waar de superrijke hedgefondsen zitten. Hier werken gewoon mensen die van negen tot vijf naar hun werk gaan.” Drizis vertelt dat de eurocrisis sterk leeft op de beurs. “Dat komt natuurlijk ook omdat de internationalisering van de beurshandel de laatste jaren echt een vlucht heeft genomen. De beurs maakt het steeds makkelijker om 24 uur per dag te handelen als je dat wil.” De crisis leeft volgens hem ook bij de gewone Amerikaan. Hij is zelf van Griekse afkomst. “Ik moet mijn moeder telkens uitleggen dat het uiteindelijke wel goed komt met de Griekse economie. De economie is tegenwoordig overal.” De occupiers krijgen steun van econoom en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz. “We hebben veel te veel regels die democratie aan banden leggen en veel te weinig regels om te voorkomen dat Wall Street zich misdraagt.” Hegdefondsmanager John Paulson staat voor het tegengeluid uit de financiële wereld. De firma’s en hun werknemers spekken volgens hem met hun belastingen de staatskas. “In plaats van het demoniseren van onze succesvolle ondernemingen, moeten we ze juist steunen en aanmoedigen om te blijven in New York City.”


Voorop in het nieuws Dat Europa eind 2011 de wereldwijde financiële markten domineert, zelfs het grote Wall Street, krijgt ook de gewone Amerikaan ingepeperd. Nieuwszenders CNN en MSNBC leggen meer nadruk op de ‘eurocrisis’ dan de beweerde seksuele intimidatie van oud-pizzabakker Herman Cain die presidentskandidaat wil worden voor de Republikeinen. Fox News houdt het dichter bij huis maar schuld is wel hét topic: de studentenleningen van Amerikanen naderen het duizelingwekkende bedrag van $1 miljard. “De volgende financiële ramp.” Daarnaast brengen de nieuwszenders het laatste nieuws over het omgevallen MF Global. Het is duidelijk waarom het verhaal aanslaat: het is het eerste grote hedgefonds in 2011 dat kopje onder gaat. Het fonds wordt gerund door Jon Corzine, een oud-topman van zakenbank Goldman Sachs en een ex-gouverneur. Voor de financiële wereld is het vooral een groot verhaal omdat MF Global is omgevallen doordat het speculeerde

Jon Corzine, MF Global

meebetalen Ook de financiële media profiteren van de nachtelijke interesse. Bloomberg ziet de omzet van haar nieuwsdienst voor mobieltjes sterk toenemen eind 2011. De grootste activiteit is volgens Bloomberg in de VS waar te nemen tussen twaalf en drie uur ’s nachts, als de Europese beurzen het stokje overnemen van de Aziatische en vervolgens tussen vijf en zeven uur ’s ochtends, als de Amerikanen wakker worden en de situatie op de Europese beurzen in zich opnemen. President Obama herhaalt telkens zijn centrale boodschap: hij is bezorgd over een spill over naar de VS maar hij vindt ook dat Europa ‘zijn eigen boontjes moet doppen’. Bekende economen als Jeffrey Sachs en Ken Rogoff, die in 2009 al voorspelde dat te hoog werd opgegeven van herstel, waarschuwen dat de crisis makkelijk kan overslaan naar de Verenigde Staten. Sachs: “We moeten hopen dat de Europeanen het goed doen. Dit is zeker van grote impact, zo niet grotere impact op de wereldeconomie dan de gebeurtenissen in de 2008.” Het is niet zonder reden dat de beslissende eurotop begin december wordt ingeleid door een tour van de Amerikaanse minister van Financiën Timothy Geithner langs de Europese wereldsteden. Na het sluiten van het europact spuiten de beurzen omhoog, de Dow Jones schrijft

er 3 procent bij. Maar de politieke reacties zijn zuinigjes. Mooi dat er een akkoord is over strikte begrotingsregels en sancties maar meer actie, vooral vuurkracht bij de ECB, is nodig volgens de Amerikanen. “Want”, zegt Obama nog een keer, “dit heeft een enorme impact op de VS.” Obama’s eigen belang is er ook. De schuldencrisis in Europa heeft in verkiezingsjaar 2012 de grootste invloed op het herstel van de zwakke Amerikaanse economie. Dat de Amerikanen zich bemoeien met het oplossen van de eurocrisis is ook vanuit financieel oogpunt gezien niet zo gek. Aangezien de VS ruim 17 procent bijdraagt aan het IMF-budget lopen de Amerikaanse belastingbetalers volgens critici een risico van bijna $20 miljard. Als Spanje of Italië in grotere problemen komen kan de rekening al snel oplopen tot $220 miljard, aldus de conservatieve denktank American Enterprise Institute. flink geraakt Als de euro inderdaad uiteenvalt wordt volgens een studie van het IMF vooral het Europese continent en Groot-Brittannië hard geraakt. Maar ook de Amerikaanse economie is verre van immuun. Neem de export vanuit de VS naar Europa die jaarlijks op circa $300 miljard uitkomt, ofwel 20 procent van de export van de VS. De potentiële impact verschilt wel sterk per sector. Autofabrikanten, makers van huishoudelijke producten, computers en medicijnen hebben sterke banden met Europa. Maar retailers en telecommunicatiebedrijven worden nauwelijks geraakt, aldus een studie van Citigroup. Amerikaanse banken zullen grote hinder ondervinden als Europa (deels) verder moet zonder eenheidsmunt. Volgens cijfers van de Bank for International Settlements (BIS) hebben Amerikaanse banken voor $220 miljard in Europees schuldpapier zitten. Veel minder helder zijn de complexe financiële dwarsverbanden tussen de VS en Europa via hedgefondsen en verzeke-

20% Jaarlijks exporteren de VS circa $300 miljard. Eenvijfde daarvan betreft handel met eurolanden.

raars. Ze lopen risico’s zoals MF Global in het najaar. De nieuwskoppen zijn niet vergeten. optimisme Ondanks alle nervositeit in de politiek en bij de vroege vogels in de beurshandel zijn de meeste analisten positief over Amerikaanse aandelen. Ze zien weinig redenen om hun optimisme over individuele aandelen te temperen vanwege de financiële

brandhaard aan de overkant van de oceaan. De groeiprognoses van de grote beursfondsen zijn nauwelijks teruggeschroefd. Analisten blijven bullish. Zucotti Park bij het beursgebouw is sinds 15 november weer verlaten door de Occupiers. Toeristen blijven komen. Niet voor het tentenkamp maar voor een foto van de bekende woest ogende bronzen stier op Wall Street, symbool voor optimisme en een stijgende beurs.


BELEGGINGSfondsen

Tekst Koos Henning en Ronald van Genderen

Het beste van twee werelden is moeilijk verkrijgbaar In grillige beurstijden hebben beleggers behoefte aan zekerheid zonder de kans op mooie rendementen te verspelen. Converteerbare obligaties komen dan bovendrijven als interessante belegging. Helaas is het aanbod beperkt en moeilijk te doorgronden.


halen vielen op staatsobligaties uit sterke landen. Een hang naar zekerheid en hoop op betere tijden. Voor één beleggingsinstrument lijkt het de ideale voedingsbodem, converteerbare obligaties. Het is een beleggingsinstrument met twee gezichten. Convertibles combineren kansen van koerswinst op aandelen met de relatieve veiligheid van obligaties. Omhoog en stabiel Converteerbare obligaties of convertibles zijn obligaties die de houder kan omzetten in aandelen van de uitgevende instelling. Net als gewone obligaties kennen convertibles een nominale waarde, een rentecoupon en een einddatum. Wat ze bijzonder maakt is het recht om de obligatie niet af te laten lossen in geld, maar in aandelen. De

30% _ Het rendement op ‘sterke’ staatsobligaties afgelopen drie jaar

Een hang naar zekerheid en hoop op betere tijden. Voor één beleggingsinstrument lijkt het de ideale voedingsbodem

obligatie wordt feitelijk gecombineerd met een call-optie, een recht om aandelen te kopen. Stijgen de aandelen van de onderneming dan zal ook de koers van de converteerbare obligatie oplopen. In eerste instantie zal dat niet één op één zijn, maar naarmate de koers verder stijgt zal de koers van de convertible steeds meer met de aandelenkoers meebewegen. Omgekeerd geldt dat bij een daling van de aandelenkoers de convertible steeds minder met de aandelenkoers zal schommelen, maar zich steeds meer als een pure obligatie zal gedragen. voor iedere portefeuille De twee verschillende kanten maken converteerbare obligaties geschikt voor aanvallende en verdedigende beleggers. Een defensieve belegger kan extra rende-

Zo werken convertibles De houder van een converteerbare obligatie heeft de mogelijkheid om zijn obligatie aan het einde van de looptijd in te ruilen voor aandelen van de uitgevende onderneming tegen een op voorhand vastgestelde verhouding, de conversie ratio. Door deze conversieratio te vermenigvuldigen met de aandelenkoers kan op ieder moment de conversiewaarde worden berekend. Converteerbare obligaties worden uitgegeven tegen een prijs die hoger is dan de waarde van het aandeel waartegen ze zijn in te wisselen (“converteren”). Deze meerprijs is de conversiepremie. Een convertible kan zich in drie fasen bevinden (zie grafiek). In de

falliet

converteerbare obligatie koers

Aandelenbeleggers moeten wel haast zeeziek zijn geworden van de heftige schommelingen op de beurs afgelopen jaar. De aandelenmarkten lijken manisch depressief zonder uitzicht op een geschikt antidepressiva. Voortdurende onzekerheid in Europa jaagt de beurskoersen alle kanten op maar per saldo toch omlaag. Ook op de obligatiemarkten zijn de mooie tijden uit het recente verleden even ver weg. De onzekerheid heeft beleggers massaal richting veilig geacht staatspapier gejaagd. Effectieve rendementen op leningen van de meest kredietwaardige landen staan op historisch lage niveaus. Ze zijn nog maar net voldoende om de inflatie te verslaan. Dat is een groot verschil met winsten van een procent of dertig die afgelopen drie jaar in totaal te be-

Convertibles combineren kansen van koerswinst op aandelen met de relatieve veiligheid van obligaties

convertable ‘out of the money’

convertable ‘in the money’

convertable ‘at the money’

delta conversie waarde

converteerbare obligatie

obligatie waarde

conversie premie conversie ratio aandelenkoers

eerste fase gedraagt de convertible zich noch als pure obligatie, noch als puur aandeel. De convertible is nu ‘at-the-money’ en de delta, die de beweeglijkheid van de convertible koers ten opzichte van de aandelenkoers meet, ligt rond de 0,5. Iedere

procent verandering in de aandelenkoers resulteert in een verandering in koers van een half procent voor de converteerbare obligatie. Naarmate de koers van een aandeel stijgt, zal de converteerbare obligatie steeds meer gaan

meebewegen met de aandelenkoers en bereikt het stadium van ‘in-themoney’. Uiteindelijk zullen convertible en aandeel gelijke bewegingen laten zien. Daalt het aandeel, dan zal de convertible steeds meer een normale obligatie worden. De schommelingen in de aandelenkoers hebben dan steeds minder effect op de converteerbare obligatie hebben. De obligatiewaarde legt geen absolute bodem onder de waarde van de converteerbare obligatie, want net als bij ieder andere bedrijfslening zal ook de converteerbare obligatie fors in waarde dalen op het moment dat een onderneming in financiële problemen komt.


BELEGGINGSfondSen

top 3

op de balansverhoudingen. Voor bedrijven die geld nodig hebben kan de uitgifte van een converteerbare obligatie ook gunstiger zijn dan een aandelenemissie. De conversieprijs van een convertible ligt boven de huidige beurskoers, terwijl de uitgiftekoers bij een emissie vaak een aanzienlijke korting kent. Daardoor zullen er per saldo minder aandelen bijkomen als de convertible wordt omgezet in aandelen. Dat betekent dat de potentiële winstverwatering lager uitvalt. De verwatering van de winst per aandeel wordt bovendien uitgesteld, wat voordelig is voor bestaande aandeelhouders. Voor zittende aandeelhouders betekent het desondanks nog altijd een nadeel, omdat de winst per aandeel uiteindelijk toch zal verwateren. Als de converteerbare obligatie wordt omgezet in aandelen zullen de rentelasten van de onderneming dalen, waardoor de winst voor aandeelhouders stijgt. De hogere winst moet worden verdeeld over meer aandelen, waardoor per saldo de winst per aandeel over het algemeen altijd lager zal uitkomen.

Fondsen lexicon ■ Rendement: de procentuele opbrengst bestaande uit het koersresultaat en dividend over genoemde periodes

Fondsen met hoge VEB-rating: F&C Global Convertible Bond Hedged (A)

laag

TER: 1,34%

TER

Fondsaanbieder: F & C Fondsmanager: Anja Eijking Risico: Volatiliteit -10,04% Maximaal verlies -15,55% Rendement: 1 jaar: -8,18% 3 jaar: 35,81%

Kosten:

laag omloopfactor hoog

Lombard Odier Funds - Convertible Bond (P) Isin code LU0159201655

TER: 1,23%

hoog

TER

laag

Het fonds selecteert wereldwijd en richt zich vooral op regio’s Kosten: met goede economische vooruitzichten. In die regio’s wordt gekozen voor obligaties van hoge kwaliteit. Het fonds dekt minimaal 90% van de portefeuille af naar de euro. Fondsaanbieder: Lombard Odier Fondsmanager: N. Barazal, J Hémand & G. Mazzoni Risico: Volatiliteit 6,21% Maximaal verlies -9,72% Rendement: 1 jaar: -4,42% 3 jaar: 19,70%


Morgan Stanley Global Convertible Bond Fund (A) Isin code LU0149084633


TER

TER: 1,36%

hoog

Fondsaanbieder: Morgan Stanley Fondsmanager: Tom Willis, Christian Roth Risico: Volatiliteit 9,04% Maximaal verlies -3,27 Rendement: 1 jaar: -4,45% 3 jaar: 35,30%

laag

Kosten: Het fonds belegt wereldwijd voor de lange termijn. Dekt valutarisico af naar de dollar. Sinds maart 2009 is er ook een variant beschikbaar die de valutaschommelingen afdekt naar de euro.

■ Total Expense Ratio (TER): alle kosten die in een jaar in mindering zijn gebracht op het vermogen van het beleggingsfonds, exclusief transactie- en interestkosten, als percentage van het gemiddelde vermogen. ■ Portfolio Turnover Rate (PTR)

hoog

Het fonds richt zich wereldwijd op investment grade convertibles. Twintig procent mag belegd worden in obligaties met een lagere rating. De valutaschommelingen zijn afgedekt naar de euro. Er is ook een variant beschikbaar die de valutaschommelingen niet afdekt.


of Omloopfactor: de waarde van alle effectentransacties, gecorrigeerd voor in- en uitstroom van gelden, in een jaar als percentage van het gewogen gemiddelde vermogen. De omloopsnelheid geeft een indruk van de mate waarin er actief beheer plaats vindt en is een indicator van de transactiekosten. ■ Volatiliteit: standaarddeviatie van de koersuitslagen van een beleggingsfonds. Hoe hoger de volatiliteit, hoe hoger het risico. ■ Maximaal verlies: het verschil tussen de hoogste en de laagste koers van het beleggingsfonds in een periode. een andere indicator van het risico. Hoe hoger het maximale verlies, hoe hoger het risico. ■ VEB Fondsenrating: Nuttig hulpmiddel om op lange termijn succesvol in beleggingsfondsen te beleggen. Rating op basis van risico, rendement én kosten. De kosten zijn daarbij veruit het belangrijkst. Kosten van een beleggingsfonds zijn een bepalende factor voor het toekomstige rendement. Een uitgebreide rating van beleggingsfondsen is te vinden op www.veb.net/fondsenrating

Peter Burke Janus Head On display at Cass Sculpture Foundation

Isin code LU0293751276

mentskansen aan de portefeuille toevoegen zonder het risico veel op te laten lopen. Converteerbare obligaties geven vaak een hogere couponrente dan het dividend dat de uitgevende instellingen op hun aandelen uitkeren. Een offensievere belegger profiteert door het risico van zijn portefeuille te verlagen zonder dat een groot deel van het opwaarts potentieel in te leveren. Het legt een bodem onder de koers en de koersontwikkeling is stabieler dan die van de aandelen. Zeker in onzekere tijden zijn dat waardevolle eigenschappen waar ieder type belegger zijn voordeel mee kan doen. vele voordelen Mooi, die voordelen voor beleggers. Toch zou dit type belegging waarschijnlijk niet bestaan als er

geen voordelen voor de uitgevende instellingen te behalen waren. Voor hen is het een relatief goedkoop financieringsinstrument. De couponrente is in vergelijking met een normale lening al snel één tot enkele procenten lager. Zeker in tijden van hoge rentestanden is dat kostenvoordeel mooi meegenomen. Daarnaast kan het aantrekkelijker zijn om nieuw geld op te halen via convertibles dan via een ‘gewone’ obligatie-uitgifte of aandelenemissie. Een obligatie uitgeven maakt de balans van een onderneming zwakker, omdat de schuldenlast groter wordt. Dat is bij een converteerbare obligatie ook zo, maar uiteindelijk zal deze in principe worden omgezet in aandelen. Vreemd vermogen verandert dan in eigen vermogen met een positief effect

Geld ophalen met convertibles kan gunstiger zijn voor bedrijven

Ook nadelen De voordelen die convertibles aan bedrijven bieden zijn meteen een waarschuwing aan beleggers waard. Juist omdat er minder rente hoeft te worden betaald worden ze vaak uitgegeven door bedrijven met een zwakke balans en/of een lage kredietstatus. Voor dit soort bedrijven zijn de lagere financieringslasten een groot voordeel. Ook voor bedrijven zijn de instrumenten niet onder alle omstandigheden gunstig. Denk aan de huidige situatie. Om de economie op gang te houden is de rente nu historisch gezien laag. Door die lage rentestanden zijn bedrijven al in staat om tegen aantrekkelijke tarieven geld op te halen. Het aantal uitgiftes van converteerbare obligaties is, zeker in Neder-


BELEGGINGsfondSen xxxxxxx xxxxxxxx land, dan ook flink terug gelopen afgelopen jaren. Slechts drie bedrijven met een beursnotering in Nederland, USG, ASMI en Wereldhave, hebben op dit moment een convertible uitstaan. Alleen de convertible van USG is via de beurs te koop. Schaars en complex aanbod Dat is in een notendop ook meteen een probleem voor geïnteresseerde beleggers. Het aanbod dicht bij huis is schaars en informatie achterhalen over converteerbare obligaties is moeilijk. Daar komt bij dat het niet gemakkelijk is om de meest kansrijke obligaties te selecteren. De hybride structuur (obligatie en aandeel) en de verschillende additionele karakteristieken die de uitgever aan een lening kan meegeven, maken van converteerbare obligaties complexe instrumenten. Het zijn dan ook vooral professionele partijen als pensioenfondsen en verzekeraars die een hoofdrol spelen in de markt voor converteerbare obligaties. Zelf maken Voor beleggers zijn er twee alternatieve manieren om toch te kunnen beleggen in deze instrumenten. Ten eerste is het vrij eenvoudig om het product zelf in elkaar te zetten. Dat kan door een normale bedrijfsobligatie te combineren met een call optie op de aandelen met een ongeveer gelijke looptijd. Daarbij is zelf te kiezen welke mate van gevoeligheid voor bewegingen in de aandelenkoers hij wenst door te kiezen voor optie met een bepaalde uitoefenprijs. Wie zich de moeite van zelf maken wil besparen kan ervoor kiezen via beleggingsfondsen in convertibles te stappen. Op de website van de VEB is een selectie van ruim zeventig in Nederland verkrijgbare fondsen te vergelijken. In het kader op pagina 50 vindt u een drietal wereldwijd beleggende converteerbare obligatiefondsen met een hoge VEB-fondsenrating.

52 - effect // JANUARI 2012

‘Convertibles nu goedkoop’ Maxime Perrin (Lombard Odier)

pties, aandelen, obligaties. Een converteerbare obligatiebelegger zal van alle drie de instrumenten wat af moeten weten om er in te beleggen. Wie de selectie van de juiste convertible aan professionals wil overlaten kan kiezen voor één van de beleggingsfondsen die zich in dit instrument hebben gespecialiseerd. We selecteerden drie wereldwijd beleggende converteerbare obligatiefondsen met een hoge VEB-fondsenrating uit het universum van ruim zeventig fondsen. De geselecteerde fondsen zijn goedkoop en presteerden relatief goed. Om meer inzicht te krijgen in de beleggingscategorie en de kansen in de markt spraken we met Maxime Perrin, werkzaam bij het Lombard Odier Convertible Bond fonds, één van de geselecteerde beleggingsfondsen. De gevoeligheid van de convertibles naar de aandelenmarkt, in het vakjargon ‘delta’, is één van de belangrijkste parameters die de fondsmanagers van Lombard Odier sturen. De beste rendementen zijn volgens Perrin te vinden bij convertibles met een middelmatige gevoeligheid naar aandelen (delta tussen de 35 en 60 procent). “Bij convertibles met een hoge delta is de call-optie voor het omzetten van de convertible in aandelen veel waard. Hoe hoger de optiewaarde, hoe meer de convertible zich als een aandeel beweegt. Bij convertibles met een lage delta gedraagt het product zich juist als een obligatie en is het neerwaartse risico kleiner. Het nadeel is dat de weg omhoog niet snel gevonden wordt, omdat er (bijna) geen optiewaarde is. Bij convertibles met een middelmatige gevoeligheid heb je het beste van beide werelden: bescherming bij een kwakkelende beurs en opwaarts potentieel, omdat de optie niet waardeloos is.” Het fonds is op dit moment defensief gepositioneerd. Bijna 20 procent van het geld dat beleggers hebben ingelegd wordt in kas gehouden en niet belegd. Normaal gesproken heeft het fonds een kaspositie van vier procent. Zijn er dan geen kansen in de convertible markt? Perrin: “Sinds september 2011 zijn converteerbare obligaties relatief goedkoop aangezien de losse componenten – een obligatie en een optie – méér waard zijn. Maar convertibles kunnen vaak lang goedkoop blijven. We hebben net als in 2009 geen haast met het maken van een draai in onze portefeuille, omdat de schommelingen van onze convertibles voldoende laag zijn om een goed voor risico gecorrigeerd rendement neer te zetten. Wanneer de kansen zich voordoen bouwen we de berg cash geleidelijk af.” Voor beleggers met een lange adem liggen de kansen in Azië, stelt Perrin. Converteerbare obligaties zijn er volgens hem momenteel het goedkoopst. “Helaas is er geen garantie dat de waarde bij deze convertibles op korte termijn ontluikt. De optiemarkt is er minder ver ontwikkeld en de fondsen kunnen ook moeilijker aandelen lenen en verkopen (‘short gaan’). Aziatische convertibles kunnen hierdoor vaak lang goedkoop zijn. Alle cash à la minute naar Azië is geen optie.”

veb nieuws

Vraag het de VEB Wat moet ik met mijn perpetuele obligaties? Wat gebeurt er als een beleggingsfonds failliet gaat en hoe kan ik vragen stellen aan Ajaxcommissaris Johan Cruijff? De Beleggersservice van de VEB krijgt dagelijks honderden vragen van aangesloten beleggers. Iedere Effect geven ze antwoord op een aantal veelgestelde vragen.

Ajax houdt 10 februari een buitengewone aandeelhoudersvergadering (BAvA). Ik ben aandeelhouder van Ajax en wil bij die BAVA aanwezig zijn. Hoe zorg ik daarvoor? Via drie stappen heeft u toegang tot de BAvA: 1. U belt/mailt uw bank of broker en geeft aan de BAVA van Ajax te willen bijwonen. 2. Uw bank of broker zorgt voor de aanmelding en u ontvangt per mail/gewone post een registratiebewijs. 3. U levert dit registratiebewijs voorafgaand aan de BAVA in bij de registratiebalie en krijgt vervolgens toegang tot de zaal.

Wat zijn perpetuele obligaties? Perpetuals of perpetuele obligaties zijn een bijzonder type obligaties. Gewone obligaties zijn geldleningen met een bepaalde looptijd, maar perpetuele obligaties kennen deze vaste looptijd niet. De onderneming is dan ook niet verplicht om het geleende geld na een bepaalde tijd af te lossen, maar kan besluiten dit wel te doen. Perpetuele obligaties brengen een belangrijk risico met zich mee. Zo zijn perpetuele obligaties veel gevoeliger voor de schommelingen in de rente dan gewone obligaties. Tevens kunnen of moeten onder bepaalde voorwaarden de couponbetalingen worden opgeschort. Een ander risico is dat deze obligaties veelal achtergesteld zijn bij een eventueel faillissement. Als beloning voor deze risico’s en onzekerheden worden beleggers meestal gecompenseerd met een hogere rentecoupon dan gewone obligaties. Het is raadzaam om kennis te nemen van alle voorwaarden die staan vermeld in het prospectus voordat u in dit type obligaties belegt.

Wat is de invloed van de nieuwe bankregels op perpetuele obligaties? Door de nieuwe bankregels van het internationale bankenakkoord Basel III zullen veel hybride leningen gaan verdwijnen. Vanaf 2013 zullen perpetuele obligaties in een afbouwperiode van tien jaar niet meer tot het eigen vermogen van banken mogen worden gerekend. Hierdoor zal deze financieringsvorm die een (relatief) hoge rente kent minder aantrekkelijk gaan worden. Er zijn bijvoorbeeld banken die op de nieuwe bankregels anticiperen door perpetuele obligaties op te kopen via een tenderbod en nieuwe producten ontwikkelen, zoals CoCo’s (Contingent Convertible bonds). Dit zijn obligaties die onder vooraf bepaalde omstandigheden omgezet moeten worden in aandelen en banken daarmee aan de kapitaaleisen kunnen blijven voldoen. Beleggers in deze zogenaamde ‘bufferobligaties’ voorzien de bank in dat geval van een kapitaalinjectie..

Wat gebeurt er met mijn aandelen als mijn effectenbank omvalt? De levering en de bewaring van effecten zijn geregeld in de Wet giraal effectenverkeer (Wge). De effecten worden (fysiek middels een global note) in bewaring gegeven bij Euroclear, waarbij de banken zijn aangesloten. Door deze regeling vallen effecten zoals binnenlandse aandelen, binnenlandse (staats)obligaties, turbo’s, speeders, structured products en warrants buiten het vermogen van de bank. In geval van faillissement blijven dergelijke effecten dus buiten schot. Met obligaties, gestructureerde producten, turbo’s en warrants loopt de belegger echter wel debiteurenrisico op de uitgevende instelling van dit product. Voor effecten die niet in de verzameldepots van Euroclear vallen en die niet via een bewaarbedrijf bewaard worden, zoals opties, futures en andere derivaten, kent Nederland het beleggerscompensatiestelsel. Dit stelsel dekt vorderingen tot maximaal 20.000 euro per persoon.

Vragen of klachten over een fonds, bank of vermogensbeheerder? Dan zit een team van deskundigen klaar om u van dienst te zijn. Voor VEB-leden is de Beleggersservice telefonisch bereikbaar op maandag en donderdag van 10.00 uur tot 13.00 uur via telefoonnummer 070-3130000. Mailen kan ook naar [email protected]


veb nieuws

Leden lezen met voordeel

Kosten uitbetaling Shellschikking vermijdbaar

De VEB werkt aan een breed aanbod van beleggingsboeken dat voor leden met korting te bestellen is. Iedere maand twee aanbiedingen uitgelicht.

Bij de eerste betaling van de Shell-compensatie heeft een aantal claimanten hun compensatie per cheque ontvangen. Verzilveren kan kostbaar zijn en die extra kosten zijn gemakkelijk te vermijden. Afgelopen maanden ontvingen Shell-claimanten de eerste uitbetaling van de Shell-schikking. In totaal heeft de Claims Administrator - de instantie die belast is met uitvoering van de Shell-schikking - 120.000 geldige claims voor compensatie ontvangen. Bij de eerste uitbetaling ontving de Claims Administrator 1200 elektronische uitbetalingen retour door incorrecte of niet-complete bankgegevens. Deze betalingen zullen alsnog per cheque worden voldaan. Het innen van een cheque bij de bank is vrij kostbaar. Ook bij een elektronische uitbetaling kunnen banken kosten in rekening brengen, maar deze ligt in de regel veel lager dan de kosten die worden berekend bij het innen van een cheque. Shell-claimanten die bij de eerste uitbetaling reeds een cheque hebben ontvangen en deze nog niet hebben geïnd kunnen de cheque terugsturen naar de Claims Administrator. Het bedrag wordt dan alsnog elektronisch overgeboekt. Wat doen? Daarvoor zijn een paar handelingen nodig. 1. Allereerst moet de cheque ongeldig gemaakt worden door het Engelse woord ‘VOID’ over de hele oppervlakte van de cheque te schrijven. 2. Daarna kan de cheque geretourneerd worden naar : Royal Dutch


Edin Mujagic

Het Inflatiespook

royaldutchshellsettlement.com of telefonisch via: 00 800 00 800 900 (gratis).

Shell Settlement Administrator, P.O. Box 62677, London EC2P 2UB, United Kingdom 3. Vermeld daarbij uw claimnummer (claimant ID) en en geef aan dat u een verzoek tot elektronische overboeking doet. 4. Vermeld ook uw Iban code (uw internationale rekeningnummer), de BIC- Bankidentificatiecode, tenaamstelling rekeninghouder, de naam en het adres van uw bank. 5. Voor meer informatie kunnen claimanten contact opnemen met de Claims Administrator via info@

Tweede tranche In de loop van 2012 zal naar verwachting de tweede uitbetaling van de Shell schikking volgen. Deze laatste fase van de uitbetaling bestaat uit het tweede deel van de vaste vergoeding (maximaal 52 dollar) plus het restant van de reeds voor 95% uitbetaalde, goedgekeurde claims. Hebt u de cheque uit de eerste deelbetaling al verzilverd maar wilt u een tweede tranche via een elektronische overschrijving ontvangen? Geef dan uw juiste bankgegevens door aan de Claims Administrator. 1. Vermeld uw naam en adres, uw claimnummer, Iban code (uw internationale rekeningnummer), BICBankidentificatiecode, tenaamstelling rekeninghouder en de naam/ adres van uw bank. 2. U kunt deze gegevens met het verzoek tot elektronische overboeking per e-mail zenden naar [email protected]. Per post kan ook: stuur uw verzoek naar Royal Dutch Shell Settlement Administrator, P.O. Box 62677, London EC2P 2UB, United Kingdom.

cursusaanbod veb 2012 Beleggers zijn nooit uitgeleerd. Daarom zal de VEB ook in 2012 weer een reeks cursussen organiseren. De volgende cursussen staan op stapel (onder voorbehoud). • kennismaken met de beurs in Amsterdam • cursus opties 1 en opties 2 in de Bilt, Apeldoorn, Breda, Akersloot, Wolvega en Roermond • optiedagen, waarop de cursussen opties 1 en opties 2 worden gegeven in Amsterdam • optiecursus voor gevorderden, nieuw • cursussen ETF’s • cursus beleggingsfondsen • themadagen ‘inzicht in de jaarcijfers’ Cursusdata worden zo spoedig mogelijk bekend gemaakt. U vindt ze in de volgende Effect en op onze website, www.veb.net/ cursus

Financiële markten hebben er de voorbije maanden haast om gesmeekt: de Europese Centrale Bank moet alle registers open trekken om de crisis te bestrijden. Onorthodoxe maatregelen als het bijdrukken van geld moeten overwogen worden. Ook binnen de ECB blijken er bankiers bereid de geldpersen aan te zetten. De vertrekkend ECB-bestuurder Lorenzo Bini Smaghi liet eind december weten dit een reële mogelijkheid te vinden. De meest uitgesproken tegenstander van dergelijke actie onder de economen in Nederland prijs: is Edin Mujagic. En hij weet Normale de boodschap kernachtig -leden: Voor VEB sten) verzendko te verpakken. “'De geldper(inc. btw en sen aanzetten? Elke student

€ 18,95 € 16,50

economie weet: Dat doe je niet.” Want ‘kwantitatieve verruiming’, zoals het eufemistisch heet, leidt tot inflatie en niet zo’n beetje ook. Zijn afkeer van extra geld drukken heeft Mujagic beschreven in zijn boek “Het inflatiespook”. De komende twee decennia zal, volgens Mujagic, het geld sneller in waarde achteruit hollen dan afgelopen 25 jaar. Drijvende krachten zijn de groeiende vraag van opkomende landen naar grondstoffen, en het opstuwend effect dat de vergrijzing zal hebben op de vraag naar personeel. Het boek is inmiddels anderhalf jaar oud en op het eerste gezicht is inflatie niet meteen de meest acute bedreiging waar Europa mee te kampen heeft. Toch is het nuttig de argumentatie van de Mujagic er op na te slaan.

Kluwer Belastinggids Komende periode is het weer tijd om de belastingformulieren in te vullen. Dat zorgt ieder jaar voor een stroom aan hulpboeken op de markt. Uitgever Kluwer richt zich in haar jaarlijkse Belastinggids op de doorsnee belastingbetaler zonder speciale fiscale affiniteit. Het taalgebruik in de Kluwer Belastinggids 2012 is toegankelijk en de inhoud wordt laagdrempelig gepresenteerd dankzij veel voorbeelden Met behoedzame stappen.

€ 25,95 € 20,95

prijs: Normale -leden: ) Voor VEB endkosten tw en verz (inc. b

Ga naar www.veb.net/voordeel2012 voor bestelinformatie


boze Belegger Christine Kroonenberg

column Wouter Weijand is fondsmanager bij BNP Paribas

cash en carry

Fotografie nationale beeldbank / anja robertus

"Ik kreeg minder aandelen toebedeeld dan ik had gewild. Toen was dat een tegenvaller"

‘Nina zei: Houden die aandelen’ Christine Kroonenberg kreeg als vriendin van Nina Brink de kans om met voorrang op aandelen World Online in te tekenen. Het kostte haar ruim 280.000 euro. En eigenlijk meer.

H

“

et is nu meer dan elf en een half jaar geleden, maar in mijn herinnering was de stemming op dat World Online-feest in het Okura Hotel best positief. Oké, het aandeel World Online had het bij de beursgang een dag eerder niet zo goed gedaan, maar dat zou nog komen. Dachten we toen. Dat had ook te maken met de sfeer in die tijd. Het kon gewoonweg niet fout gaan met internet-


aandelen. We hadden een paar maanden eerder de beursgang van Terra Networks in Spanje meegemaakt. Dat aandeel ging in drie maanden ruim dertien keer over de kop. En ook World Online leek een loterij zonder nieten. Je probeerde gewoon zoveel mogelijk aandelen te pakken te krijgen. Prospectus lezen? Ik geloof niet dat ik het boekwerk ooit heb mogen ontvangen. Ik heb er overigens ook niet om gevraagd. Nina Brink (tegenwoordig Storms,

"Nina Brink was mijn buurvrouw. Ja, we waren vriendinnen"

red.) was mijn buurvrouw in Amsterdam. We deden veel dingen samen. Ja, we waren vriendinnen. Daarom mocht ik ook meedoen aan het Friends and Family Program, waardoor ik met voorrang aandelen kon krijgen. Uiteindelijk werden mij 6544 aandelen toebedeeld. Dat is minder dan ik eigenlijk had gewild. Toen was dat een tegenvaller, nu ben ik er blij om. Ten tijde van dat feest in het Okura dacht iedereen dat de grote koerssprong nog wel zou komen,

door Wouter Weijand

V

wie is...

Christine Kroonenberg De weduwe van vastgoedmagnaat Jaap Kroonenberg is één van de ongeveer 12.000 gedupeerde World Online-beleggers die zich hebben aangesloten bij de VEB. De afwikkeling van de schikking die is bereikt voor beleggers is nu in volle gang.

maar die kwam dus niet. En dan ga je twijfelen: moet ik ze verkopen of blijven zitten? Nina en de mensen om haar heen adviseerden ons om de aandelen te houden. Het resultaat is bekend, ik ben mijn geld kwijt. En dat niet alleen, ook mensen in mijn omgeving heb ik toen aangeraden om hun geld in de aandelen te steken. Eén van mijn broers heeft op mijn advies flink ingekocht. Toen de aandelen waardeloos bleken, moest ik hem financieel ondersteunen. De vriendschap met Nina is door de hele kwestie aangetast. We hebben er destijds uitgebreid over

gesproken. We gaan nu gewoon als buren met elkaar om. We groeten elkaar nog steeds vriendelijk. Ik heb respect voor de actie van de VEB. Dat ze de zaak voor ons gedupeerden gewonnen hebben van de banken, want die zaten natuurlijk helemaal fout. Waarschijnlijk had Nina zich goed ingedekt tegen claims. Maar tegen imagoschade bestaat geen verdediging. Ik wacht nu op compensatie uit de VEB-schikking. Beleggen in aandelen doe ik sindsdien nauwelijks meer. Ik stop het liever in pandjes. Dan heb je in ieder geval de stenen nog als het fout gaat.”

rolijk word je niet als je terugdenkt aan dit soort supermarkten: er heerste armoede, dat was snel duidelijk, maar de spullen waren dan ook bijna gratis en dat scheelde weer. Die Cash en Carry lijkt vandaag de dag nog het meest op de ECB. Wat gaan we nou krijgen, roept u uit? De ECB? Precies, want zo gedraagt zich thans onze voornaamste monetaire instelling: er heerst financiële armoede in Europa: banken knijpen ‘m, maar knijpen ook elkaar af. De komende jaren moeten zij honderden miljarden aan obligaties aflossen en herfinancieren. Wie gaat hun dat geld lenen? Dat geld, dat zij veelal in staatsobligaties van perifere landen hadden gestoken? De ECB verzon een list: nee, hoor, aan Quant Easing mogen wij echt niet beginnen, dat zou monetaire heiligschennis zijn: de geldpers, dat is alleen de Amerikanen voorbehouden. En eindeloos staatsschulden opkopen, dat mag ook niet: onze interventies zullen beperkt blijven….maar groot genoeg natuurlijk om de ‘bond vigilantes’ onder de duim te houden, dat weer wel. Maar als we in plaats van driemaands geld driejaars geld tegen 1 procent ter beschikking stellen, dan hebben we in één klap de financieringsbehoefte van het Europese bankwezen voor jaren zeker gesteld? En zo geschiedde: de grootste monetaire versoepeling uit de Europese geschiedenis werd een feit. Het leek op een soort prijs, waarbij je drie minuten onbeperkt en zo ongeveer gratis mag winkelen in een supermarkt. En met die bijna 500 miljard, die uit deze superbank werd gesleept, kon natuurlijk weer in lokale, hoogrentende staatsobligaties worden belegd: jawel, hij is weer terug, de Carry-trade! Tegen 1 procent lenen en tegen 5-6-7 procent weer uitzetten. Om vervolgens al die staatsobligaties weer in onderpand terug te geven aan diezelfde superbank, onze superlommerd, tegen weer diezelfde cash, hoe is het mogelijk! Cash en Carry, gratis geld verdienen met als enige risico dat de euro uiteenspat, maar dat is juist wat de ECB met deze maatregel, in de hoop op een selffulfilling prophecy, wil voorkomen. En natuurlijk was er angst en kritiek: dat er zo enorm veel gebruik van deze faciliteit was gemaakt, moest toch wel duiden op armoede, op gebrek aan geld. Maar zou die enorme omvang niet veeleer een teken zijn van optimisme, van hoop op een bak geld te verdienen, met deze superbonanza? Ik houd het daar maar op. Draghi houdt zich nog even van de domme, nee, in naam voert hij een soort Bundesbankbeleid. Maar feitelijk heeft hij al een soort monetaire bazooka uit de kast gehaald, die de liquiditeit en rentabiliteit van het Europese bankwezen een forse injectie geeft.


de buitenstaander Toezien in verwondering

Bankiers besnuffeld

paspoort

Joris Luyendijk

fotografie Merlijn Doomernik / hollandse hoogte

Een studie antropologie bracht de 41-jarige Luyendijk via het Midden-Oosten en het Binnenhof naar de Londense City. Vanaf juni 2010 werkt Luyendijk als freelancer voor de Britse kwaliteitskrant The Guardian. Hij probeert door te dringen in de krochten van the City, de vierkante mijl die het spreekwoordelijke hart is van de Londense financiële wereld. Luyendijk wil vooral zelf te weten komen hoe het werkt in de bankierswereld. Op de website van The Guardian doet hij verslag van zijn bevindingen. Conclusies mogen mensen zelf trekken. “Ik lever de bouwstenen aan.”

Tekst Joost Schmets

“Een lijvige heer in krijtstreep met een sigaar in de ene hand en een glas whisky in de andere. Die karikatuur van een City-bankier kan echt de vuilnisbak in. Tegenwoordig zou zo iemand het geen dag meer volhouden. Het gaat nu om discipline, extreme honger naar geld en genoeg testosteron om concurrenten het vel over de oren te trekken als dat nodig is.” Aan het woord is de publiciteitsman van een effectenmakelaarskantoor in het Londense financiële hart, the City. Als zijn baas zou weten dat dit citaat uit zijn mond is gekomen staat hij binnen vijf minuten op straat. Want persoonlijke ontboezemingen in de pers worden niet getolereerd in de Londense financiële wereld. De enige persoon die naam en verhaal aan elkaar kan koppelen is de Nederlandse schrijver die ze heeft opgetekend: Joris Luyendijk. Lange tijd viel Luyendijk niet te betrappen op enige interesse in geld en beleggen. De antropoloog hield zich vooral bezig met de Arabische wereld. Vanaf 1999 was hij Midden-Oosten-correspondent voor onder meer de Volkskrant, NRC Handelsblad en de NOS. Ook na terugkomst in Nederland in 2003 wees niets erop dat Luyendijk ooit nog eens in de financiële wereld terecht zou komen. Totdat de kredietcrisis in 2008 losbarstte. “Toen Lehman Brothers omviel begon ik me, net als veel andere mensen, zorgen te maken over mijn spaargeld.” Tijd om ook eens het economische katern van

Recente crises en schandalen hebben het imago van bankiers verwoest. Antropoloog en schrijver Joris Luyendijk trok naar het financiële hart van Londen om te onderzoeken wie er schuilgaan achter de verhalen over miljoenenbonussen, een hyperluxe levensstijl en enorme risico’s.

Niemand overziet wat hier gebeurt. Een vliegtuig zonder piloot de krant erop na te slaan. Een aanbod van hoofdredacteur Alan Rushbridger van de Britse kwaliteitskrant The Guardian deed de rest. De Brit bleek onder de indruk van Luyendijks boek over de Midden-Oosten-jaren en bood hem een baan aan. Sinds juni 2010 bivakkeert Luyendijk in Londen. Hij probeert erachter te komen hoe de hazen lopen in het financiële district the City. Zijn opgedane kennis deelt hij met de bezoekers van de website van The Guardian waar hij een weblog bijhoudt. Het is een bijzondere manier om kennis te maken met de complexe en hermetisch gesloten wereld van de Londense bankier. “Er is nauwelijks serieus antropologisch onderzoek te vinden over de financiële wereld”, zegt Luyen-

dijk tijdens een kop koffie op de redactie van The Guardian. “Vreemd eigenlijk want juist hier kunnen menselijke beslissingen enorme financiële gevolgen en dus impact op de samenleving hebben.” “Laatst sprak ik er nog over met een vakgenoot. We bleken het eens: het blijkt gemakkelijker om onderzoeksgeld los te peuteren voor een antropologische studie naar stammencultuur in Mali dan bestudering van het bankiersgilde.” En dus koos Luyendijk voor een journalistieke aanpak. Onder voorwaarde van absolute anonimiteit probeerde hij spelers uit de the City aan de praat te krijgen. “Ik heb één standaard openingsvraag: iedereen heeft een hekel aan je. Heb je een hekel aan jezelf? Nee? Vertel me dan over je leven, je successen en mislukkingen en beschrijf een gemiddelde werkdag.” Zo heeft Luyendijk inmiddels tientallen monologen kunnen optekenen van fondsmanagers, effectenhandelaren, investment bankers, slimme wiskundigen, zakenadvocaten en obligatiespecialisten.

Recente schandalen en de crisis hebben de reputatie van bankiers en beurshandelaren geen goed gedaan. Hoe kijken ze daar zelf tegenaan? “De meesten erkennen dat ze in een sector van uitwassen functioneren. Maar niemand meent zelf over de schreef te gaan. Iedereen zegt te opereren binnen het toegestane speelveld. “Zolang het niet illegaal is doe ik niets verkeerd’, is dan het argument. Wat ze daarbij vergeten te vertellen is dat de sector miljoenen euro’s spendeert aan legers lobbyisten die als taak hebben het speelveld zo ruim mogelijk te maken.” Je begon dit project uit bezorgdheid over je eigen spaargeld. Heeft de opgedane kennis je inmiddels gerustgesteld? “Absoluut niet. Niemand overziet wat er hier gebeurt. Als ik aan de financiële markten denk, zie ik een vliegtuig voor me waar wij met zijn allen inzitten. Ineens zie je rook uit de motor komen. Je wilt opstaan om te zien wat er aan de hand is maar komt maar moeilijk vooruit: je buurman wil niet wijken en het

koffiekarretje staat in de weg. Als je uiteindelijk met veel moeite de cockpit bereikt en de deur opent blijkt die leeg. Een piloot ontbreekt.” Wat baart je het meeste zorgen? “Dan denk ik toch vooral aan de geautomatiseerde beurshandel, high frequency trading. Zeven dagen per week, 24 uur per dag flitsen duizelingwekkende hoeveelheden geld de aardbol over. Dat gaat dan via verschillende technische systemen - de een verouderd, de ander splinternieuw - die op allerhande manieren aan elkaar zijn geknutseld. Niemand kan voorzien wat daar nog voor fouten en gevaren inzitten.” Hoe kan het dat juist de financiële sector zo gebrandmerkt wordt door beloningsexcessen terwijl slechts een minderheid qua salaris kan tippen aan de gemiddelde profvoetballer? “Afgezien van de schandalen is het natuurlijk zo dat de resultaten die behaald worden weinig tastbaar zijn. Als je fors verdient aan de koop en verkoop van aandelen creëer je niet direct iets. En natuurlijk is het een kleine groep die het beeld bepaalt. Je moet maar eens op donderdagavond naar een kroeg gaan in the City. Daar komen de snelle jongens om hun ‘trofee’ op te halen. Zo noemen ze de knappe dames die op zoek zijn naar een rijke bankier. Dat geld verdienen is uiteindelijk een echte testosteronkwestie. De meisjes zouden gewoon niet meer moeten vallen voor deze mannen. Dat is het begin van een oplossing.”


dashboard xxxxxxx xxxxxxxx

VEB DASHBOARD De stand van de economie in één oogopslag

Valutakoersen t.o.v. euro 0,10

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,24

€

vk£ 0,82

1,31

brR hk$

1,21

2,36 9,88 40,68

1,27

VK

1,93%

2,02%

positiever

sentimentmeter

positiever

negatiever

negatiever

AEX

0.75

aex

Nederland Duitsland

1441 2299

1277

Euro Stoxx 50 (€) -2,5%

+5

2007 2007

2008 2008

2009 2009

2010 2010

2011 2011

prijsverandering Prijsverandering grondsto en grondstoffen jaargemiddelde jaargemiddelde % maandelijkse stijging/daling % maandelijkse stijging/daling

60 - EFFECT // SEPTEMBER 2011

60 - effect // Januari 2012

18593

68 < feb. 2011

RD Shell

9,4%

POST NL nv

8,8%

8390

Nikkei 225 [Yen] -2,2%

0

dec. 2011 >

-5

Beurs

Toename/afname index in een maand +10% +8%

AirFr. KLM

9,0%

Bovespa (reaal) -1,6%

Aegon nv

8,9%

-10 ING groep

13,4%

Baltic Dry Index Spanje

5,58%

-15

1621

Italië

-4%

2006 2006

9,1%

120

koers

sentiment sentiment t.o.v. t.o.v. aexAEX

Westmin.

Hang Seng (HKD) -1,8%

-2%

00

AEX

Boskalis

MICEX (roebel) -1,2%

S&P 500 ($) +1,5%

+2%

0,25 0,25

97,90

0,98%

2,28% 1,85%

+4%

0,50

¥

Japan

+6%

0,50

ruR

Grootste stijgers/ dalers

+10

58600

0.75

100,-

+15

VS

Banengroei x 1000

Sentimentmeter

50,-

tussen 6 dec. 2011 en 6 jan. 2012

Nonfarm Payrolls

E

2,-

zwF = Zwitserse frank | brR = Braziliaanse reaal | ruR = Russische roebel | ca$ = Canadese $

Tienjaarsrente

de Amerikaanse economische cijfers. Een enkeling noemt ook nog de sterke dollar als positief punt. De pessimisten denken dat het europrobleem in januari weer de kop op zal steken. Er is tenslotte nog geen structurele oplossing gevonden. Dat professionals ook maar mensen zijn mag blijken uit het feit dat de 114 deelnemers eind 2010 dachten dat de AEX eind 2011 op (gemiddeld) 391 zou staan. Dit jaar deden 104 experts mee en zij gaan gemiddeld uit van een stand van 335 aan het einde van 2012. Opvallend veel profs (23) gaan van een daling uit.

1,80

zwF au$ us$ ca$

In een oogopslag de stand van de wereldeconomie in een aantal kernindicatoren. Dat is wat het VEB Dashboard beoogt. en onderdeel van het Dashboard is de Sentimenmeter, samengesteld door Corné van Zeijl. Hij vraagt iedere maand een flinke groep beursprofessionals naar hun verwachtingen over de ontwikkeling van de AEX-index. Voor januari zijn de meeste opvallend optimistisch gestemd. 58% gaat van een stijging uit en slechts 22% van een daling. Dit optimisme is gebruikelijk rond de jaarwisseling. Veel experts rekenen dan ook op een januari-effect, maar ook op verbeteringen van

1,60

1426

7,12%

-6% -8% -10%

Goud

< jan. 2011

1617,9

-6,4%

1200 1000

Zilver

28,8

-12,2%

$ per troy ounce

20

113,1 +2,3%

90

25 2200

Olie

50 $ per troy ounce

80

Mais

643,5 +7,9%

500 140 $ per vat Brent

400

jan. 2012 >

299,3

K 300

-5,3%

Sinaasappelsap 140

Peildatum 9 jan. 2012

177,8 +3,3%

275 1000 $ per bushel

250

Varkenspens

-20

83,9 -5,8%

75 400 $ per bag Arabica

120

200

$ per Engelse pond

70

100 $ per Engelse pond

EFFECT // SEPTEMBER 2011 - 61 effect // Januari 2012 - 61

stats

AEX 09-01-12 NAAM BEDRIJF

SECTOR TOPMAN Aegon

Ahold

Air France-KLM

AkzoNobel

Aperam

Arcelor Mittal

slotkoers

mut. 4 wkn

hoog 12 mnd

laag 12 mnd

beursw.**

mut. 12 mnd

datum hoog

datum laag

€ 3,05

-1,1%

€ 5,71

€ 2,59

d.o. 2 wkn** d.o. 6 mnd**

5.784

€ 5,9 € 10,26

-38,05% 4,0%

09-03-11 € 10,00

23-09-11 13.892 € 7,62 2.067

€ 10,8

8,12%

01-02-11

26-08-11

€ 3,83 € 1,2

-5,4% -74,58%

€ 15,30 12-01-11

€ 3,41 23-11-11

€ 38,08 € 8,3

8,4% -14,05%

€ 53,74 28-04-11

€ 29,25 23-09-11

AMX 09-01-12 div.10

div.11*

div.12*

wpa10

wpa11*

wpa12*

pay-out10

PEG-ratio

div. r.10

div. r.11

div. r.12

k/w10

k/w11

k/w12

koersdoel

Volatiliteit

€ 0,00

€ 0,10

€ 0,20

€ 0,83

€ 0,42

€ 0,58

0,0%

-

0,0% € 0,29

3,4% € 0,37

6,43% € 0,43

3,7 € 0,73

7,2% € 0,87

5,25% € 0,97

€ 4,44 39,7%

48,7% 1,3

4.167

2,9%

3,6%

4,14%

13,5

11,8%

10,58%

€ 10,44

18,8%

2.446 4.164

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0

€ 0,01 0,29%

€ 2,08 1,9

€ -1,54 -

-€ 1,68 -

0,0% € 5,70

49,8%

371 1.059

€ 1,40 4,0%

€ 1,44 3,8%

€ 1,49 3,92%

€ 3,23 10,9

€ 3,01 12,6%

€ 3,19 11,93%

43,3% € 39,62

Corio

DSM

1,6% -63,05%

€ 32,20 27-01-11

€ 9,41 23-09-11

333 708

€ 0,00 0,0%

€ 0,59 5,5%

€ 0,60 5,59%

€ 1,22 8,6

€ 0,09 122,4%

€ 0,76 14,01%

0,0% € 16,22

4,5 53,1%

€ 14,69 € 21,6

7,3% -41,34%

€ 28,55 08-02-11

€ 10,47 5.945 23-09-11 10.841

€ 0,58 4,2%

€ 0,59 4,0%

€ 0,61 4,18%

€ 1,50 9,1

€ 1,71 8,6%

€ 1,90 7,72%

38,5% € 21,22

0,5 47,9%

€ 32,38 € 13,5

-0,6% 17,64%

€ 32,95 21-02-11

€ 21,22 09-08-11

1.223 2.683

€ 0,40 1,3%

€ 0,43 1,3%

€ 0,45 1,39%

€ 2,35 13,2

€ 3,27 9,9%

€ 2,04 15,86%

17,0% € 30,45

0,8 32,3%

€ 28,46 € 2,7

8,2% -13,69%

€ 38,46 01-03-11

€ 20,67 23-09-11

220 382

€ 1,24 4,7%

€ 1,21 4,2%

€ 1,18 4,16%

€ 3,11 8,5

€ 2,40 11,9%

€ 2,34 12,16%

39,9% € 29,29

35,6%

€ 31,52 € 3,0

-3,1% -28,36%

€ 50,46 04-04-11

€ 28,26 25-11-11

234 400

€ 2,69 8,3%

€ 2,73 8,7%

€ 2,78 8,80%

€ 4,31 7,5

€ 2,91 10,8%

€ 3,05 10,34%

62,4% € 44,01

23,0 0,3

€ 36,37 € 6,4

3,8% -10,83%

€ 47,42 01-06-11

€ 29,84 23-09-11

400 1.050

€ 1,35 3,9%

€ 1,41 3,9%

€ 1,48 4,06%

€ 3,03 11,6

€ 3,67 9,9%

€ 3,24 11,24%

44,6% € 44,40

0,9 30,7%

€ 46,76 € 3,5

9,1% -20,59%

€ 63,68 06-04-11

€ 34,01 04-10-11

249 568

€ 1,50 3,5%

€ 1,52 3,2%

€ 1,61 3,45%

€ 3,47 12,3

€ 3,33 14,1%

€ 3,90 12,00%

43,2% € 54,07

39,0%

€ 36,78 € 20,0

6,5% 2,47%

€ 43,29 19-05-11

€ 30,40 24-08-11

426 1.047

€ 0,76 2,2%

€ 0,81 2,2%

€ 0,89 2,41%

€ 2,54 13,6

€ 2,57 14,3%

€ 2,80 13,14%

29,9% € 36,52

1,4 21,1%

€ 5,49 € 20,8

2,8% -26,16%

€ 9,50 30-03-11

€ 4,21 16.796 23-09-11 34.893

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

€ 0,20 3,68%

€ 0,85 6,3

€ 1,42 3,9%

€ 1,33 4,13%

0,0% € 8,34

60,2%

€ 8,66 € 13,3

-3,6% -17,17%

€ 12,30 06-04-11

€ 8,41 24-11-11

5.067 7.699

€ 0,80 8,9%

€ 0,85 9,8%

€ 0,90 10,40%

€ 1,15 7,8

€ 1,22 7,1%

€ 1,23 7,06%

69,6% € 11,07

3,8 22,1%

€ 15,64 € 15,4

3,2% -32,42%

€ 25,45 18-01-11

€ 12,01 23-09-11

2.384 4.980

€ 0,75 4,9%

€ 0,75 4,8%

€ 0,79 5,03%

€ 1,54 9,8

€ 0,74 21,1%

€ 1,27 12,32%

48,7% € 16,78

10,6 34,5%

€ 2,70 € 0,9

19,1% -68,62%

€ 10,05 14-01-11

€ 1,98 25-11-11

2.587 3.065

€ 0,27 11,9%

€ 0,29 13,7%

€ 0,29 10,71%

€ 0,74 3,1

€ 0,50 4,3%

€ 0,53 4,00%

36,3% € 4,60

47,7%

€ 23,68 € 3,9

5,6% -39,73%

€ 43,10 14-02-11

€ 19,59 13-09-11

348 832

€ 1,18 5,3%

€ 1,26 5,3%

€ 1,28 5,39%

€ 1,65 13,6

€ 2,36 10,0%

€ 2,42 9,77%

71,5% € 31,51

0,7 40,5%

€ 8,82 € 6,3

0,9% -1,53%

€ 10,33 14-02-11

€ 7,38 19-08-11

1.418 2.546

€ 0,41 4,7%

€ 0,42 4,8%

€ 0,46 5,16%

€ 0,51 17,1

€ 0,81 10,9%

€ 0,87 10,14%

80,8% € 9,93

3,1 22,4%

€ 28,90 € 175,5

5,2% 19,65%

€ 27,65 21-12-11

€ 20,12 09-08-11

4.341 7.757

€ 1,25 4,6%

€ 1,31 4,5%

€ 1,37 4,74%

€ 2,43 11,3

€ 3,42 8,5%

€ 3,59 8,05%

51,6% € 29,38

2,1 21,5%

€ 15,32 € 2,7

-1,2% -8,66%

€ 20,93 05-04-11

€ 11,75 09-08-11

636 1.134

€ 0,51 3,3%

€ 0,41 2,7%

€ 0,89 5,82%

€ 1,04 14,9

€ 0,91 16,8%

€ 1,87 8,19%

49,3% € 20,25

1,2 41,4%

€ 6,29 € 3,1

10,7% --

€ 10,20 30-05-11

€ 4,46 06-10-11

510 1.427

€ 0,30 5,3%

€ 0,07 1,1%

€ 0,13 2,02%

---

€ 0,14 45,2%

€ 0,33 19,28%

-€ 6,23

---

€ 2,93

9,4%

€ 8,03

€ 2,40

907

€ 0,00

€ 0,00

€ 0,00

€ 0,49

€ 0,47

€ 0,47

0,0%

0,8

€ 0,6

-61,86%

03-01-11

23-09-11

1.791

0,0%

0,0%

0,0%

5,5

6,2%

6,23%

€ 3,83

60,5%

€ 132,55 € 12,1

1,2% -2,69%

€ 162,95 07-07-11

€ 123,30 25-11-11

226 429

€ 8,00 6,1%

€ 8,09 6,1%

€ 8,33 6,28%

€ 23,82 5,5

€ 8,95 14,8%

€ 9,37 33,6% 14,1% € 153,31

4,9 28,0%

€ 26,48 € 77,7

3,3% 18,52%

€ 25,78 21-12-11

€ 20,90 17-03-11

3.344 6.506

€ 0,83 3,2%

€ 0,88 3,3%

€ 0,94 3,54%

€ 1,46 17,6

€ 1,55 17,0%

€ 1,70 15,6%

57,0% € 26,43

2,2 17,2%

€ 13,06 € 3,9

1,2% -18,39%

€ 17,93 16-02-11

€ 11,49 24-11-11

535 1.039

€ 0,67 5,2%

€ 0,69 5,3%

€ 0,72 5,49%

€ 0,97 13,3

€ 1,46 8,9%

€ 1,52 8,6%

69,1% € 15,36

10,1 26,3%

Fugro

Heineken

ING

KPN

Philips

PostNL

Randstad

Reed Elsevier

Royal Dutch Shell A

SBM Offshore

TNT Express

TomTom

Unibail-Rodamco

Unilever

Wolters Kluwer

ADD

HOLD

REDUCE

SELL

9

12

14

2

0

slotkoers

mut. 4 wkn

beursw.**

mut. 12 mnd

€ 13,28 € 1.435

Mutatie 0,00 2 0

AMG

Gem. aanbev. 2,17 4 5 15

Mutatie 0,00 4 0

Arcadis

Gem. aanbev. 2,68 2 8 16

Mutatie 0,00 5 1

€ 7,50 € 206 € 13,30

hoog 12 d.o. 2 laag 12 mnd mnd wkn** datum hoog datum laag d.o. 6 mnd**

8,4% € 17,28 € 10,10 -8,73% 04-04-11 09-08-11 2,7% € 16,92 € 6,79 -26,83% 06-04-11 04-10-11 12,7%

€ 18,15

216 438

div.10

div.11*

div.12*

wpa10

wpa11*

wpa12*

pay-out10

PEG-ratio

div. r.10

div. r.11

div. r.12

k/w10

k/w11

k/w12

koersdoel

Volatiliteit

€ 0,28 2,3%

€ 0,34 2,6%

€ 0,36 2,7%

€ 0,98 12,5

€ 1,34 9,9

€ 1,41 9,4

351 397

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

€ 0,07 111,9

€ 0,99 7,6

€ 1,40 5,3

28,6% € 16,00 0,0% € 12,53

Mutatie 0,00 0 1

Gem. aanbev. 2,44 11 8 8

Mutatie 0,04 3 2

BinckBank

Gem. aanbev. 2,28 6 9 12

Mutatie -0,04 3 2

Brunel

Gem. aanbev. 2,56 4 4 5

Mutatie 0,00 1 0

CSM

Gem. aanbev. 2,21 6 10 3

Mutatie 0,00 2 0

Delta Lloyd

Gem. aanbev. 2,05 12 10 6

Mutatie 0,00 1 0

Eurocomm. Prop.

Gem. aanbev. 1,86 7 7 0

Mutatie 0,00 1 1

Heijmans

Gem. aanbev. 1,88 5 4 13

Mutatie -0,06 9 3

Imtech

Gem. aanbev. 3,03 9 11 12

Mutatie 0,00 1 1

Logica

Gem. Aanbev. 2,24 7 9 12

Mutatie 0,11 5 4

Mediq

Gem. aanbev. 2,73 6 11 17

Mutatie 0,00 2 1

Nutreco

Gem. aanbev. 2,49 3 7 11

Mutatie 0,00 2 0

Ordina

Gem. Aanbev. 2,52 5 6 10

Mutatie 0,65 2 2

Pharming

Gem. aanbev. 2,58 1 13 9

Mutatie 0,04 1 1

SNS Reaal

Gem. aanbev. 2,52 6 5 3

Mutatie -0,06 0 0

Ten Cate

Gem. aanbev. 1,79 8 11 3

Mutatie -0,73 1 0

Unit 4

Gem. aanbev. 1,87 2 2 13

Mutatie 0,08 8 2

USG People

Gem. aanbev. 3,22 2 0 15

Mutatie 0,00 3 1

VastNed Retail

Gem. aanbev. 3,05 5 11 7

Mutatie 0,00 4 0

Vopak

Gem. aanbev. 2,37 9 12 12

Mutatie 0,00 2 2

Gem. Aanbev 2,35 6 6 11

Mutatie 0,03 5 1

Gem. aanbev. 2,62

Mutatie 0,00

AANBEVELINGEN BUY

ADD

HOLD

REDUCE

SELL

7

2

3

0

0

-39,9% -55,0%

€ 11,61

99

€ 0,47

€ 0,48

€ 0,53

€ 1,12

€ 1,17

€ 1,33

42,0%

2,18

€ 955

-18,38% 15-02-11 20-12-11

121

4,0%

3,6%

3,9%

10,5

11,3

10,0

€ 16,05

33,3%

€ 23,61 € 1.281

10,6% € 31,78 € 15,10 -10,17% 11-05-11 09-08-11

135 328

€ 0,40 1,9%

€ 0,45 1,9%

€ 0,48 2,0%

€ 2,11 10,1

€ 2,56 9,2

€ 2,06 11,5

19,0% € 26,88

-45,4%

€ 3,14 € 732

12,7% € 5,83 € 2,17 -31,28% 14-04-11 23-11-11

1109 1098

€ 0,03 1,1%

€ 0,19 5,9%

€ 0,20 6,3%

€ 0,08 34,9

€ 0,55 5,7

€ 0,52 6,0

37,5% € 3,83

-47,5%

€ 7,89 € 588

-0,4% € 13,16 € 6,80 -33,23% 21-04-11 09-08-11

155 254

€ 0,51 6,4%

€ 0,48 6,0%

€ 0,54 6,8%

€ 0,60 13,2

€ 0,93 8,4

€ 1,07 7,4

85,0% € 12,39

1,38 35,6%

€ 23,42 € 551

3,7% € 34,99 € 19,70 -20,36% 10-05-11 18-08-11

19 46

€ 0,80 3,5%

€ 0,93 4,0%

€ 1,04 4,4%

€ 1,09 20,7

€ 1,87 12,5

€ 2,10 11,2

73,4% € 32,20

-39,8%

€ 12,60 € 890

8,0% € 27,10 € 8,96 -49,10% 17-01-11 25-11-11

212 488

€ 0,90 7,7%

€ 0,84 6,7%

€ 0,84 6,7%

€ 1,44 8,1

€ 1,07 11,8

€ 1,29 9,7

62,5% € 12,77

1,9 41,5%

€ 12,14 € 2.071

-4,6% € 19,91 € 9,61 -22,45% 08-02-11 23-09-11

215 479

€ 1,00 7,9%

€ 1,03 8,5%

€ 1,08 8,9%

€ 3,75 3,4

€ 0,93 13,0

€ 2,51 4,8

26,7% € 17,90

-45,5%

€ 23,46 € 958

-2,7% € 36,65 € 22,41 -25,96% 01-06-11 15-12-11

58 131

€ 1,82 7,5%

€ 1,95 8,3%

€ 1,99 8,5%

€ 2,43 9,9

€ 1,93 12,1

€ 1,99 11,8

74,9% € 30,73

5,35 27,0%

€ 7,68 € 130

8,3% € 23,90 € 6,58 -46,97% 28-04-11 25-11-11

91 114

€ 0,35 4,9%

€ 0,37 4,8%

€ 0,62 8,1%

€ 0,93 7,6

€ 1,02 7,5

€ 1,56 4,9

37,6% € 10,93

-51,1%

€ 21,17 € 1.939

6,0% € 28,48 € 15,60 -20,39% 04-01-11 09-08-11

283 521

€ 0,65 3,3%

€ 0,69 3,2%

€ 0,77 3,6%

€ 1,70 11,7

€ 2,04 10,4

€ 2,24 9,5

38,2% € 26,80

0,87 36,7%

€ 0,82 € 1.163

13,2% € 1,78 € 0,70 -46,62% 18-02-11 14-12-11

842 1037

€ 0,05 6,9%

€ 0,05 6,5%

€ 0,05 6,7%

€ 0,11 6,4

€ 0,12 7,0

€ 0,13 6,2

43,8% € 0,94

2,23 44,0%

€ 11,35 € 686

0,8% € 14,85 € 10,80 -12,53% 12-04-11 25-11-11

56 68

€ 0,46 4,1%

€ 0,47 4,1%

€ 0,52 4,6%

€ 1,30 8,7

€ 1,37 8,3

€ 1,56 7,3

35,4% € 15,26

-23,5%

€ 52,17 € 1.832

6,5% € 57,89 € 39,75 -2,15% 22-12-10 09-08-11

71 145

€ 1,50 3,1%

€ 1,74 3,3%

€ 1,98 3,8%

€ 3,17 15,5

€ 4,31 12,1

€ 4,75 11,0

47,3% € 57,70

-23,7%

€ 0,96 € 88

-1,7% € 3,98 € 0,93 -72,81% 18-01-11 15-12-11

218 438

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

€ 0,02 1,7%

-€ 0,14 --

€ 0,09 10,5

€ 0,09 10,8

0,0% € 1,15

-50,3%

€ 0,08 € 40

-15,6% € 0,23 € 0,08 -63,41% 28-12-10 09-08-11

2702 3923

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

---

-€ 0,19 --

-€ 0,04 --

-€ 0,04 --

0,0% € 0,16

-71,4%

€ 1,55 € 446

-8,2% € 4,27 € 1,35 -52,57% 04-04-11 23-11-11

826 1891

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

€ 0,00 0,0%

-€ 0,71 --

€ 0,41 3,8

€ 0,70 2,2

0,0% € 2,66

-54,1%

€ 22,01 € 571

11,9% € 32,46 € 18,54 -19,61% 03-05-11 15-12-11

101 93

€ 0,75 3,8%

€ 0,89 4,0%

€ 0,92 4,2%

€ 1,84 10,7

€ 2,62 8,4

€ 2,64 8,3

40,8% € 31,69

0,38 34,6%

€ 17,45 € 511

-1,4% € 26,90 € 15,95 -26,95% 14-06-11 13-09-11

26 57

€ 0,25 1,4%

€ 0,33 1,9%

€ 0,40 2,3%

€ 0,82 21,6

€ 1,61 10,8

€ 1,80 9,7

30,5% € 25,25

-31,1%

€ 6,25 € 490

2,2% € 16,27 € 4,50 -59,61% 09-02-11 25-11-11

296 478

€ 0,16 2,6%

€ 0,16 2,6%

€ 0,24 3,8%

€ 0,20 30,6

€ 0,62 10,1

€ 0,77 8,1

80,0% € 7,84

-49,6%

€ 30,99 € 577

-1,4% € 53,31 € 28,09 -35,22% 28-01-11 14-12-11

51 57

€ 3,68 11,7%

€ 3,58 11,5%

€ 3,60 11,6%

€ 5,39 5,8

€ 3,80 8,1

€ 3,84 8,1

68,3% € 42,58

-28,6%

€ 42,28 € 5.404

4,6% € 41,47 € 27,43 20,46% 01-12-11 09-08-11

154 313

€ 0,70 1,7%

€ 0,76 1,8%

€ 0,86 2,0%

€ 2,06 19,6

€ 2,16 19,6

€ 2,53 16,7

34,0% € 41,95

1,99 25,1%

€ 9,45 € 480

20,6% € 12,25 € 3,63 -15,87% 04-05-11 21-11-11

564 254

€ 0,00 0,0%

€ 0,02 0,2%

€ 0,08 0,9%

€ 0,11 71,3

€ 0,32 29,7

€ 0,40 23,7

0,0% € 7,75

-68,0%

€ 49,28 € 1.068

2,0% € 76,29 € 46,22 -25,73% 01-04-11 25-11-11

76 106

€ 4,70 9,3%

€ 4,73 9,6%

€ 4,76 9,6%

€ 4,15 12,1

€ 4,82 10,2

€ 5,01 9,8

113,3% € 63,57

-26,1%

ASMI

Gem. aanbev. 2,84 5 2

Legenda: mut. 4 wkn/12 mnd: mutatie 2 weken/12 maanden; d.o.: gemiddelde dagomzet; wpa: winst per aandeel; kw: koers-winstverhouding; div.: bruto dividend; div .rend.: dividendrendement. Gemiddelde aanbeveling: gewogen gemiddelde waarbij aan de aanbevelingen punten zijn toegekend, oplopend van 1 punt voor ‘buy’ tot 5 punten voor ‘sell’; mutatie: tov 4 weken eerder. **beurswaarde: x 1 miljard; dagomzet: x 1000 *consensustaxaties. Bron: Bloomberg, Thomson Financial I/B/E/S


SECTOR TOPMAN Aalberts Ind.


12

1

ASML

Boskalis Westm.

BUY

2,0 33,8%

€ 10,66 € 0,8

NAAM BEDRIJF

AANBEVELINGEN

BAM

Wavin

Wereldhave

3


Mutatie 0,00 0 0

3


Mutatie 0,00 1 0

Gem. aanbev. 2,27 2

4

Mutatie 0,00 5

1

0

5


Mutatie 0,00 1 1

5


Mutatie 0,07 0 0

7


Mutatie 0,00 0 0

1


Mutatie 0,00 0 2

3


Mutatie 0,00 1 0

3


Mutatie 0,00 1 0

4


Mutatie 0,00 1 2

8


Mutatie 0,00 0 0

6


Mutatie 0,00 2 3

6


Mutatie 0,01 0 0

8


Mutatie 0,00 1 0

0


Mutatie -0,07 1 1

0


Mutatie 0,00 2 0

4


Mutatie 0,00 2 1

5


Mutatie 0,00 0 0

6


Mutatie -0,13 0 0

2

Gem. Aanbev. 1,50 3 5

Mutatie 0,00 2 2

5


Mutatie 0,00 1 0

4


Mutatie 0,00 1 0

1


Mutatie 0,00 0 0

5


Mutatie 0,00 1 0

Gem. aanbev. 2,00

Mutatie 0,00

Legenda: mut.4 wkn/12 mnd: mutatie 4 weken/12 maanden; d.o.: gemiddelde dagomzet; wpa: winst per aandeel; kw: koers-winstverhouding; div.: bruto dividend; div .rend.: dividendrendement. Gemiddelde aanbeveling: gewogen gemiddelde waarbij aan de aanbevelingen punten zijn toegekend, oplopend van 1 punt voor ‘buy’ tot 5 punten voor ‘sell’; mutatie: tov 4 weken eerder. **beurswaarde: x 1 miljoen; dagomzet: x 1000 *consensustaxaties. Bron: Bloomberg, Thomson Financial I/B/E/S


stats

ASCX

LOKAAL

NAAM

slotkoers

BEDRIJF

09-01-12

2 wkn

12 mnd

12mnd

14

6,06

-25,04

20,98

03-06-11

12,37

25-11-11

2.14%

25991

Nedsense

0,39

8,64

-21,96

0,54

21-04-11

0,25

15-09-11

10,11

-2,6

-6,07

11,29

10-01-11

8,2

09-08-11

4.42%

20781

New Sources En.

0,48 -11,11

2,13

2,88

30-03-11

0,36

11-01-11

0,%

6,94 -79,89

Accell Acomo

mutatie

hoog datum

laag 12mnd

datum

div.

d.o

rend.

12 mnd

NAAM

slotkoers

BEDRIJF

09-01-12

mutatie 2 wkn

hoog

12 mnd

12mnd

datum

laag 12mnd

datum

div.

d.o

rend.

12 mnd

5338 11538

AMT

0,37

2,47

14-2-2011

0,13

20-12-11

103921

Neways

5,2

-3,70

-39,99

9,68

01-03-11

4,89

22-11-11

2,62%

2768

Antonov

0,03

-25

-75

0,17

13-01-11

0,02

27-12-11

986584

Océ

6,55

1,44

-16,4

8,55

18-03-11

6,40

06-12-11

0,0%

2.857

Arseus

10,6

0,47

-6,42

12,9

10-05-11

8,91

25-11-11

3.11%

37714

OctoPlus

0,54

36,48

-58,4

1,55

27-01-11

0,38

23-12-11

Ballast Nedam

13,1 -4,34

-4,1

18

31-03-11

9,69

22-11-11

2.30%

5735

Oranjewoud

4,45

1,16

-6,37

5,95

18-01-11

4,18

28-10-11

0,96%

Besi

5,15

7,36

7,28

28-04-11

3,37

09-08-11

3.27%

130583

7,5 -11,24

-24,62

9,91

18-01-11

7

23-06-11

0,0%

254

5,91 -26,12

22,94

21-04-11

12,64

19-12-11

7.80%

28598

Prologis

6,95

46,32

7,8

26-10-11

4,66

18-01-11

0,31%

119924

78,49

2,28

9,86

94,99

20-05-11

68,5

24-08-11

7,63%

0,17

10,00

-2,44

0,31

07-07-11

0,14

23-11-11

8,9

2,30

-33,08

13,41

11-01-11

5,5

06-04-11

0,31%

3657

2,29

-0,43

-4,05

3,25

16-02-11

2

26-10-11

2,83%

6714

Beter Bed

14,43

Dockwise

6,87

Porceleyne Fles

11,55 -2,86

-42,64

20,88

27-01-11

8,26

04-10-11

27234

Reesink

Exact

16,2 -5,62

-14,82

23,95

27-05-11

15,5

24-11-11 10.99%

24896

RoodMicroTec Roto Smeets Simac Techniek

69178

Sopheon

0,07 -12,50

-36,36

0,12

27-01-11

0,05

23-11-11

Stern

20,6

-1,91

-1,3

25,5

10-02-11

18

09-08-11

2,89%

748

Swed.Automob.

0,28 250,00

-93,16

7,65

12-01-11

0,05

19-12-11

2,83%

1634234

Tie

0,09 -10,00

-25

0,13

24-01-11

0,05

22-08-11

Value8

25,5

15,38

0,04

32,5

27-01-11

20,8

02-11-11

%

1106

21,64

-7,29

-38,1

32,75

18-03-11

18,40

20-12-11

3,7%

2.409

0,24

0,06

-56,9

0,53

29-04-11

0,10

23-11-11

0,0%

32.460

5

7,53

-5,48

5,37

10-01-11

3,5

16-05-11

11,54

2,74

21-01-11

0,53

19-07-11

4,85

9,75

-69,45

17,29

18-01-11

4,26

23-12-11

Kardan

1,75

0,57

-58,5

4,33

20-01-11

1,45

23-09-11

Kas Bank

8,55 -1,66

-22,87

12,3

07-02-11

7,72

01-12-11

7.31%

9533

2,56

18,93

19,2

13-07-11

13,25

09-08-11

2.93%

17509

2,22

-2,79

1,94

11-02-11

1,21

08-08-11

-5,71 -43,04

19,87

31-03-11

9,28

09-01-12

5.75%

16804

-17,9

25,5

11-04-11

18,17

26-09-11

4.11%

3086

-8,11 -35,06

LBI International

Macintosh Nedap Nieuwe Steen Qurius Sligro Food Telegraaf TKH

17,45 1,75 9,5 20,25 8,5

0,22

0,15 -1,96

168477

13-12-11 12.00%

15,35

17-02-11

8,2

-49,67

0,34

08-02-11

0,13

22-11-11

475427

79798

26,1

19-01-11

19,65

14-12-11

31725

21,58

4,58

-13,1

9,96

2,9

-37,59

16,01

14-01-11

9,1

12-08-11

3.90%

16,06 -0,46 -11,48

23,85

19-05-11

13,16

23-09-11

3.18%

52876

-7,24

3,98

20-10-11

2,45

15-03-11

1.61%

384127

3,82

3,75

08-03-11

2,33

09-08-11

Wessanen

2,67 -0,59

Xeikon

2,92

-2,01

642 237782

32167

0,68 11,31

Kendrion

3435

44756

Fornix Grontmij

8.49%

0,00

32216

Van Lanschot Vivenda Witte Molen

180847

62460

1197

11539

16849

LOKAAL NAAM

slotkoers

BEDRIJF

09-01-12 2 wkn

Accsys

0,12

mutatie

hoog

12 mnd

0,02

12mnd

datum

laag 12mnd

-70

03-06-11

12,37

toelichting koerspagina’s

div.

d.o

datum

rend.

12 mnd

25-11-11

2,14%

25991

Ajax

7,2

5,88

0,42

7,89

16-05-11

6,25

27-09-11

1491

AND Int. Pub

1,1

15,91

-73,8

5,18

21-01-11

0,6

25-11-11

16716

15,23

-1,77

-17,85

30,65

20-05-11

14,51

21-12-11

1111

1,17 -22,00

-49,13

3,7

20-01-11

1,1

29-12-11

1210

Batenburg Bever Bril Koninklijke

14,1

4,41

11,2

15,2

20-05-11

11,75

09-08-11

5,43%

1217

Cryo-Save

4,30

0,19

-13,6

5,67

22-03-11

3,72

25-11-11

1,7%

7.618

Crown v Gelder

3,92

7,87

-46,49

7,32

20-01-11

3,34

24-11-11

7,13%

3830

Ctac

0,67

0,15

-69,96

2,23

10-01-11

0,52

17-11-11

5,73%

5528

2,2

0,00

-31,25

6,4

14-01-11

1,91

29-08-11

Docdata

13,6

0,85

63,23

14,99

03-01-12

8,77

10-01-11

DPA

0,86

7,63

-57,74

2,48

13-01-11

0,64

22-09-11

14354

Eurocastle

0,06

20,00

-77,78

0,34

02-03-11

0,03

12-12-11

246166

Fornix

0,68

11,31

11,54

2,74

21-01-11

0,53

19-07-11

Galapagos

10,25

0,33

-17,3

12,77

04-01-11

4,85

09-08-11

Groothandelsgeb.

41,40

1,10

4,0

42,50

15-02-11

35,00

23-11-11

3,1%

90

81

-3,91

-13,59

106,75

02-05-11

75,45

25-11-11

3,89%

8933

Dico Internat.

Hal Trust Unit

1109 2,13%

8276

32167 0,0%

74.728

Hes

35,1

6,36

6,94

38,9

06-07-11

30,01

09-08-11

3,25%

1959

Hitt

4,98

-0,40

7,36

6,7

21-04-11

4,5

14-09-11

4,44%

2012

Holland Colours

22,5

1,95

-19,27

39

24-06-11

22,07

21-12-11

8,69%

339

Hunter Douglas

28,48

-0,18

-21,7

39,84

12-01-11

26,00

09-08-11

4,4%

5.416

Hydratec

17,5

1,45

21,48

19,98

31-08-11

15

10-01-11

4,86%

836

ICT

2,68

-1,80

-50,87

5,81

24-01-11

2,45

15-12-11

9,48%

8086

MDxHealth

1,59

0,14

-5,8

2,76

26-01-11

1,25

19-08-11

0,0%

44.661

64 - effect // Januari 2012

We hebben het beursoverzicht AEX en AMX teruggebracht tot de belangrijkste actuele koersgegevens en taxaties, zoals deze door analisten op het moment van ter perse gaan worden voorspeld. Overzichten van de belangrijkste financiële jaarcijfers, zoals jaaromzet en eigen vermogen per aandeel, zijn te vinden op onze website www.veb.net. Overigens hebben we voor de AEX- en AMX-fondsen twee nieuwe gegevens toegevoegd: de PEG-ratio en de volatiliteit. PEG staat voor ‘price/earnings to growth’ en wordt hier berekend door de koerswinstverhouding (KW) te delen door het verwachte groeipercentage (g) van de winst. In formule: PEG = KW : g. Hier is voor g gebruikt de Bloomberg Long Term Growth. Dat is de verwachte winstgroei over de volgende bedrijfscyclus, meestal liggend tussen 3 en 5 jaar. Dus als een bedrijf een koers-winstverhouding heeft van 12 en Bloomberg een jaarlijkse winstgroei van 15 procent verwacht, is de PEG-ratio 0,8 (= 12 : 15). Een aandeel is goed gewaardeerd als de koers-winstverhouding gelijk is aan het groeipercentage van de onderneming. De PEG-ratio is dan 1. Een PEG boven de 1 wordt in de praktijk vaak als duur beschouwd omdat dan het groeipercentage van het bedrijf kleiner is dan de prijs die de beleggers moeten betalen. Een PEG ruim onder de 1 kan erop duiden dat het aandeel een koopje is. De PEG-ratio zegt echter niet alles. Zeker het dividendrendement is cruciaal en wordt in de formule volledig buiten beschouwing gelaten. De formule is wel aan te scherpen door het dividendrendement bij de groeivoet op te tellen: PEG = KW : (g + d.r.) Volatiliteit is een maatstaf voor de beweeglijkheid van de koers van een aandeel. Hier betreft het de historische volatiliteit over de afgelopen 260 handelsdagen (circa een beursjaar dus), uitgedrukt in procenten. Een hoog percentage duidt op een hoge volatiliteit en wil dus zeggen dat de koers van het betreffende aandeel sterk op en neer beweegt. Volatiliteit is mede een indicator voor het risico dat een belegger loopt met een bepaald fonds.

beleggingsfondsen

naam fonds Wereldhave Wereldhave NV Wereldhave Belgium

naam fonds

huidige koers

notering euronext

50.85 67.37

huidige koers

* *

koers vorige editie

return 3 mnd

return 1 jaar

datum

naam fonds

51.31 66.90

-4.07 +4.13

-25.52 3.63

05-jan 05-jan

Hof Hoorneman HH Emerging Markets 69.64 68.06 HH European Value Fund 22.00 * 21.66 HH Income Fund 14.17 * 14.40 HH Obligatie Fonds 31.98 31.95 HH Phoenix Fund 10.34 * 10.10 HH Real Estate Value Fund 29.59 29.34 HH Value Fund 19.30 * 18.78

return 1 jaar

datum

-72.79 -23.98 -30.64 -17.87

05-jan 05-jan 05-jan 05-jan

notering euronext

koers return vorige 3 mnd editie MEI MEI Real Estate 6.70 * 6.70 0.00 MEI Rusland midcap fds 9.29 * 9.14 +2.20 MEI Roemenië & Bulgarije fds 5.32 * 5.26 +0.95 MEI Tsjechië & Slowakije fds 16.84 * 17.47 -12.38

huidige koers

notering euronext

koers vorige editie

return 3 mnd

return 1 jaar

datum

+9.81 +7.74 +3.13 +1.11 +0.49 - +5.60

-18.61 -17.92 -6.28 2.63 -6.78 - -21.68

05-jan 05-jan 05-jan 05-jan 05-jan 05-jan 05-jan

return 1 jaar

datum

-12.70

05-jan

naam fonds huidige notering koers return koers euronext vorige 3 mnd editie Pyramidefonds Pyramidefonds 62.53 62.73 +16.83 naam fonds

huidige koers

notering euronext

koers vorige editie

return 3 mnd

Vastned Intervest Off-Ware 18.60 * 18.15 -8.37 32.41 * 34.60 -5.78 VastNed Retail Intervest Retail 44.30 * 44.98 +0.68

return 1 jaar

datum

-16.19 -33.35 6.02

05-jan 05-jan 05-jan

colofon Nr 01, 18 januari 2012 Beleggingsmagazine Effect verschijnt maandelijks en is een uitgave van de Vereniging VEB NCVB. Abonnement via lidmaatschap van de Vereniging VEB NCVB. Redactie Patrick Beijersbergen, Ronald van Genderen, Koos Henning, Jasper Jansen, Robert Rosenau, Joost Schmets, David Tomic Aan dit nummer werkten mee VEB: Hans den Breems Katja de Gooijer, Marien van den Heuvel, Jobbe Kempers, Jan Maarten Slagter Extern: Paul Frentrop, Gerben van der Marel, Cees Rijsdijk, Peter Schutte, Sheila Sitalsing, Royce Tostrams, Wouter Weijand Redactionele ondersteuning en vormgeving RedactiePartners MediaGroep (www.redactiepartners.nl) Annemarie van Aken, Martijn Bennis, Marloes Cox, Brad Kokke, Leendert Masselink (illustraties),

Frederik Ruys (infographics), Tein Tranillo (ontwerp) Directie mr. J.M. Slagter, directeur ir. E. Keyner, adjunct-directeur Raad van toezicht drs. P.C. van der Lugt (voorzitter) mevr. A. Gram MBA CFA (vice-voorzitter) mr. P. Arlman jhr. mr. G. Hooft Graafland prof. dr. L.R.T. van der Goot mr. P.C.M.M. Terporten drs P.C.J. Warners RA Vereniging VEB NCVB Bureau Den Haag Postadres: Postbus 240, 2501 CE Den Haag Amaliastraat 7, 2514 JC Den Haag Tel. 070-3130000, fax 070-3130099 E-mail: [email protected] Geopend: werkdagen, 09.00 – 17.00 uur

Lidmaatschap Het lidmaatschap van de Vereniging VEB NCVB kost voor Nederland en België € 70,- (accept), voor landen binnen Europa € 120,- en voor landen buiten Europa € 150,per jaar. Zie voor meer informatie onze website www.veb.net/lidmaatschap. U kunt zich telefonisch opgeven bij het secretariaat, tel. 070-3130000, of via www.veb. net/lidworden. Het rekeningnummer hiervoor is 44 70 100. Deze rekening is alleen bestemd voor contributies. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk één maand voor de vervaldatum schriftelijk een opzegging is ontvangen. Voor uitgebreide informatie over het lidmaatschap en het doorgeven van adreswijzigingen en opzeggingen verwijzen wij u naar onze website, www.veb. net/lidmaatschap. Druk Roularta, België Effect ISSN 0165-6341

Disclaimer Deze editie is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De Vereniging VEB NCVB aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. De Vereniging VEB NCVB behoudt zich het recht voor aangeboden advertenties te weigeren. Een in deze editie geplaatste advertentie betekent geen aanbeveling van de Vereniging VEB NCVB. Teneinde de daaraan verbonden rechten ten behoeve van de belangenbehartiging voor haar leden uit te kunnen oefenen, houdt de Vereniging VEB NCVB in alle in Nederland genoteerde beursfondsen een belang van één of enkele aandelen. De Vereniging VEB NCVB houdt deze belangen voor lange termijn en doet daarvan slechts afstand na daartoe door een gerechtelijke uitspraak of anderszins te zijn gedwongen.


beursgong Sluit de beurs in één klap Goeroe van de maand Tekst Jasper Jansen en David Tomic

Effect

16 febuari

Koelbloedig of doodnerveus

VEB Nieuwsbrief Belangrijkste beleggersnieuws bijtanken

Wie geschoren wordt moet stilzitten. Houden beleggers zich aan daaraan in tijden van crisis? Een onderzoek.

“Leuk om te winnen maar dit is geen beleggen” Twaalf beleggingsexperts geven ieder drie beleggingstips. Wie na een jaar het hoogste rendement heeft gehaald mag zich een jaar lang VEB Beleggingsexpert noemen. Voor de tweede keer won Wouter Weijand.

N

a zes jaar mag je spreken van een traditie. Ieder najaar leggen twaalf beleggingsprofessionals het hoofd moedwillig op het hakblok en geven hun drie tips voor het komende jaar. Hun keuze én hun verwachtingen voor de directe toekomst lichten ze toe in de jaarlijkse bestseller van de VEB, Beleggingstips. Voor veel deelnemers moet het een beproeving zijn om hun voorspellingen achteraf terug te lezen. Niet dat de analyses onjuist zijn, maar de realiteit laat zich nu eenmaal nauwelijks sturen. Bij Wouter Weijand, fondsmanager van het BNP Paribas Global High Income Equity Fund, ligt dat


iets genuanceerder. Weijand deed drie keer mee, eindigde eenmaal als laatste, maar won de afgelopen twee edities. Dat is een unicum in de geschiedenis van Beleggingstips. Als prijs mocht Weijand met een gongslag de Amsterdamse beurs sluiten. De 53-jarige fondsmanager is de eerste om zijn prestatie te relativeren. “Het is leuk om te winnen en een aardige aanleiding om je ideeën te ventileren in een boek. Maar drie aandelen uitkiezen heeft weinig met beleggen te maken. “ Lees de tips van Weijand en collega’s in Beleggingstips 2012. Volg de competitie op veb.net/ bt2012.

Ook de beurs sluiten? Doe mee aan onze wedstrijd op veb.net/gongslag

thema BIJTANKEN?

FALENDE CONTROLE

ACCOUNTANTS Krimpend vertrouwen

Wilt u ook iedere week het belangrijkste nieuws voor beleggers in uw mailbox?

Voor beleggers is de mening van een accountant van groot belang. Maar het vertrouwen in de controleurs is gedeukt na een reeks schandalen.

Met onder andere actueel nieuws over beursfondsen, juridische acties, kritische onderzoeken en nog veel meer!

onderzoek

Beleggingsfondsen Het menu bij de bank Er zijn meer dan 5000 fondsen te koop in Nederland, maar uw bank presenteert u slechts een bescheiden menukaart. Krijgt u wel het neusje van de zalm voorgeschoteld?

Verenigde staten

ONZE MAN OP WALL STREET Wall Street en verkiezingen Nog tien maanden te gaan tot de Amerikaanse verkiezingen. Nu al is duidelijk dat de economie hét thema gaat worden in de strijd. Hoe zit het omgekeerd? Welke rol spelen de verkiezingen op Wall Street?

Het is niet voor niets dat 70.000 personen op dit moment de nieuwsbrief ontvangen.

Meld u kosteloos aan op: www.veb.net/update

Beleggen doen we samen! Ook in een beleggingsstudieclub

STAPPENPLAN Wilt u met familie, vrienden of collega’s een beleggingsstudieclub oprichten? Met het stappenplan van de VEB wordt dit een fluitje van een cent. Beleggers kunnen geheel kosteloos meer informatie ontvangen, het stappenplan aanvragen of zich direct aanmelden. Hiervoor kunt u bellen met 020-330 11 18 of mailen naar [email protected]. Door samen te beleggen, wordt u een betere belegger!

Hoezo 4% rendement? Fiscus legt lat te hoog voor beleggers. januari 2012 veb.net 8,50. beleggingsfondsen 48 De januskop van convertibele obligaties

Recommend Documents