De lat hoog…. voor iedereen!
PREVENTIE EN REMEDIËRING
Casus: school X Korte beschrijving GOK-werking (preventie- en remediëring) Opdracht 1: Welke elementen herken je? Welke dingen pak jij anders aan – waarom?
Casus: school X X is een kleine school (350 lln), met een zeer gemengd publiek… Zowel arm als rijk, allochtoon als autochtoon. GOK en zorg lopen als een rode draad doorheen het beleid in de school. Er is continu overleg tussen de zorgcoördinator en drie halftime werkende gokleerkrachten. Deze laatsten werken voornamelijk op leerling- en leerkrachtniveau, de zorgcoördinator vooral op schoolniveau. De gokleerkrachten beschikken over remediëringsmateriaal, werken met zorgleerlingen in de klas en voeren testen uit van het LVS. De zorgcoördinator zet alle gegevens in een klasoverzicht, pleegt overleg met psychologe van CLB of met hele CLBteam en directie. De CLB-medewerker doet testen en observaties, voert gesprekken met ouders, enz. Gerealiseerde GOK-initiatieven: AVI-lezen, samenwerking CLB, betrekken ouders, nascholing leerkrachten, flexibele klasorganisatie (hoeken- en contractwerk, CLIM), LVS.
Goed geGOKt? Werden de juiste maatregelen gekozen? Zijn de maatregelen krachtig genoeg? Zijn de maatregelen in voldoende mate geïmplementeerd en geïncorporeerd door de leerkrachten? Zo nee, hoe komt dat dat zo moeilijk is? Of zijn er nog andere krachten werkzaam die het effect van de geïmplementeerde GOKbeleidsmaatregelen neutraliseren of verkleinen?
Inhoudstafel 1. CASUS: thema verkennen 2. Wat is Preventie & Remediëring? Wat betekent goed GOKken? 3. P & R op Schoolniveau invullen Accenten en aandachtspunten
Casus: school X Observatie in het eerste leerjaar – Aran (zie word-document) Opdracht 2: Wat maakt je hier zorgen? Welke positieve elementen zie je?
Opdracht 3: Reflecties, bedenkingen? Hoe ga je hier in de eigen school mee om?
Perceptie leerkracht De leerkracht vertelt dat Aran een lief manneke is, maar veel van haar eist in de klas. Zelfs het boekje over de overgang ‘derde kleuter naar eerste leerjaar’ is voor hem te moeilijk, volgens de juf… Omdat hij moeilijk of niet meekan in de klasgroep, wordt hij vaak achter de computer gezet om oefeningen te maken.
Observatie De leerlingen krijgen de opdracht hun contractwerk af te maken aan de hand van een verbetersleutel. “Aran, jij mag aan de computer”, zegt de juf. Een klasgenootje zegt triestig: “Jij mag altijd aan de computer.” De gokleerkracht komt het klaslokaal binnen om een vijftal leerlingen extra te ondersteunen bij het maken van de brugoefeningen. Aran blijft in de klas De directie heeft gezegd Aran te laten vallen. Hij zal volgend jaar het eerste overdoen…
Gesprek met zorgcoördinator Zorgwekkende resultaten in derde kleuterklas. Samenwerking met externen monde uit in het advies buitengewoon onderwijs. Vader wil dit niet: “wij willen Aran alle kansen geven. Met hulp komt hij er wel, wij zullen ook meer tijd vrijmaken.” Ouders zijn allochtoon, moeder spreekt geen Nederlands, beiden zijn laaggeschoold… Het einddoel, nl. doorverwijzing, is niet bereikt, welbevinden is nu prioritair…
Balans van negatieve en positieve punten Is zeer zwak, kan niet mee met de klas voor rekenen en taal Betrokkenheid zeer wisselend, vooral bij klassikale momenten heel laag
Geaccepteerd door klasgenoten Welbevinden is OK Exploratiedrang Zelfsturing en ondernemingszin
SUGGESTIES, TIPS? “Deze jongen hoort niet thuis in onze school”
Goed geGOKt? Werden de juiste maatregelen gekozen? Zijn de maatregelen krachtig genoeg? Zijn de maatregelen in voldoende mate geïmplementeerd en geïncorporeerd door de leerkrachten? Zo nee, hoe komt dat dat zo moeilijk is? Of zijn er nog andere krachten werkzaam die het effect van de geïmplementeerde GOKbeleidsmaatregelen neutraliseren of verkleinen?
Actie-onderzoek Steunpunt GOK De moeizame weg van acties op papier naar de klas Vaak blijft GOK steken op een mesoniveau De nood van leerkrachten aan goede randvoorwaarden en pedagogisch comfort om aan GOK te werken, en om zich te kunnen concentreren op de essentie: het begeleiden van leerlingen
DEEL 2: WAT IS PREVENTIE & REMEDIËRING? Wat betekent goed gokken?
DEEL 2 PREVENTIE EN REMEDIËRING: WAT? Op een systematische manier nagaan hoe elk van de leerlingen het maakt op leer- en ontwikkelingsvlak, m.i.v. het sociaal-emotionele, het motivationele en de vakoverstijgende competenties. Daarop worden interventies gebouwd zodat: enerzijds de basisaanpak beter aansluit bij het profiel en de noden van de klasgroep – preventieve maatregelen – en anderzijds ook de zorgenleerlingen ondersteuning op maat krijgen – remediërende tussenkomsten.
PREVENTIE EN REMEDIËRING 1. Vertrekpunt: Goed zicht krijgen op de klasgroep EEN KLASSCREENING MAKEN
Ik maak me zorgen om…
Kijken naar welbevinden, betrokkenheid, én competenties
Voorbeeld Zita welbevinden 2 betrokkenheid 2 competenties 2
Zita haalt erg zwakke prestaties. Veroorzaakt dit haar lage betrokkenheid en heeft dit ook een invloed op haar welbevinden? Zita voelt zich niet op haar gemak in de klas. Komt zij hierdoor moeilijk tot betrokken activiteit? Heb ik wel een zicht op haar werkelijk competentieniveau?
Wat heeft Zita nodig ?
Voorbeeld: Mohamed welbevinden 4 betrokkenheid 2 competenties ?
Mohamed’s prestaties zijn wisselend en hij is zwak voor taal, hij lijkt zich best wel goed te voelen… maar toch werkt hij niet echt mee. Haakt hij af omdat hij opdrachten niet goed verstaat? Of is hij algemeen zwak? Of interesseert het schoolse leren hem niet? Heeft hij andere interesses? Heeft hij andere ‘leer-noden’?
Wat heeft Mohamed nodig ?
DE LAT HOOG! Kijken naar betrokkenheid Niveau 1: geen activiteit Niveau 2: vaak onderbroken activiteit prutsen, dromerige blik, niet taakgericht, traag tempo, activiteit ‘rekken’, stereotiep, zonder progressie…
DE LAT HOOG! Kijken naar betrokkenheid Niveau 1: geen activiteit Niveau 2: vaak onderbroken activiteit Niveau 3: min of meer aangehouden activiteit
DE LAT HOOG! Kijken naar betrokkenheid Gedachten bij het werk, maar het werk boeit hen niet, echte uitdaging ontbreekt. Ze lijken er niet bij, maar kunnen wel antwoorden op de gestelde vraag. Ze werken wel, maar bij het minst zijn ze afgeleid. De leerlingen zijn zeer onverschillig bezig. Ze schakelen op automatische piloot Ze houden vol omdat ze moeten. Ze kunnen niet anders.
DE LAT HOOG! Kijken naar betrokkenheid Niveau 1: geen activiteit Niveau 2: vaak onderbroken activiteit Niveau 3: min of meer aangehouden activiteit neutrale mimiek, minimale concentratie, routinematig, onnauwkeurig, ‘op automatische piloot’ of ‘motor draaiende houden’
DE LAT HOOG! Kijken naar betrokkenheid Niveau 1: geen activiteit Niveau 2: vaak onderbroken activiteit Niveau 3: min of meer aangehouden activiteit Niveau 4: activiteit met intense momenten Niveau 5: volgehouden intense activiteit
BETROKKENHEID IS… Een bijzondere ‘kwaliteit’ van activiteit Geconcentreerd, aangehouden en tijdvergeten
Waarbij de persoon Zich open stelt Zich gemotiveerd voelt en geboeid is Zich ten volle in de situatie engageert
Omdat de activiteit aansluit bij zijn exploratiedrang en behoeftenpatroon aan de grens van individuele mogelijkheden
Waardoor ontwikkeling ontstaat!
BETROKKENHEID IS…
P&R GOK-doelen leerlingniveau
De motivatie voor ontwikkeling en leren bij de leerlingen verhogen De ontwikkeling en/of leerwinst bij elke leerling verhogen
PREVENTIE EN REMEDIËRING Vertrekpunt: goed zicht op de klasgroep Welke besluiten trek je uit deze gegevens? Welke aandachtspunten in de leeromgeving zijn belangrijk voor deze klas ifv ‘gelijke kansen voor alle kinderen’?
Klasbeeld
KLASBEELD: Een spiegel van de klaswerking
PREVENTIE Vertrekpunt: goed zicht op de klasgroep Preventie: Gericht werken aan positief school- en klasklimaat Uitbouwen differentiatie (niveau + tempo + …) Bevorderen zelfstandigheid en zelfsturing Werkelijkheidsnabij uitwerken van inhouden Bevorderen actieve participatie Werken met heterogene groepen
PREVENTIE = uitbouwen van soepele klasorganisatie
Hoekenwerk, contractwerk, projectwerk, atelierwerk, kringgesprekken, coöperatieve werkvormen…
Opdracht 4: Bekijk adhv enkele vragen hoe het hoeken-contractwerk in jouw school/klas verloopt. Wissel uit met je buren…
Bijvoorbeeld ‘contract- en hoekenwerk’ Implementatie start met: Werkvorm ‘op zich’: kinderen mogen zelf bepalen – tempoverschillen Verwerking of inoefening Aangevuld met ‘magjes’: rekenspelletjes, gezelschapsspelen…
Speelt in op ‘niveau- en tempoverschillen’, Onderwijs wordt ‘leuker’
Bijvoorbeeld ‘contract- en hoekenwerk’ Doorgroeimogelijkheden: Stappenplannen, zelfinstructie Coöperatieve inbouwen Werkelijkheidsnabijheid verhogen – ook ‘minder schoolse’ opdrachten Vakkenintegratie – ook muzische… Stilstaan bij aanpakstrategiën
Breder kijken naar leren en motivationele kant sterker meenemen
PREVENTIE = uitbouwen van soepele klasorganisatie
Hoekenwerk, contractwerk, projectwerk, atelierwerk, kringgesprekken, coöperatieve werkvormen… Klaswerking voortdurend aanpassen ifv de klasgroep, ifv. bepaalde noden
Spoor 1 - Lager
Spoor 1 - lager
Spoor 1 - Kleuters
Aanpassingen ifv noden Het zijn soms heel kleine dingen die het verschil kunnen maken… Hoe beter je werkvormen geïmplementeerd zijn, hoe meer mogelijkheden om hiermee te ‘spelen’ Hoe beter de preventie loopt, hoe meer je hierop kan terugvallen bij remediëring
REMEDIËRING Vertrekpunt: selectie van ‘zorgenkinderen’ Remediëring: Deskundige analyse van de zorgvraag
Kijk op leren en remediëren Visie leerkracht eerste leerjaar in school Y Focus op (technisch) lezen, schrijven (dictee), rekenen Didactiek gebaseerd op strikt opvolgen van handleiding – doelen Projectwerk, muzische vorming, sociale vaardigheden… staan volledig los van de af te werken lessenpakket Remediëring = bijwerken van ‘probleemgevallen’
Hoe kan het verhogen van welbevinden en betrokkenheid invloed hebben op de prestaties?
Enge kijk op leren en remediëren: het deficietmodel Oorzaken liggen bij het kind. Detecteren van tekorten in duidelijk te onderscheiden probleemvelden: wat kan het kind niet? – wat nog wel? Foutenanalyse geeft rechtlijnig aan waar je aan moet werken. Leren volgt een lineair en gelijkmatig verloop. Het kind wordt (individueel) ‘bijgewerkt’ vanuit speciaal gekozen opdrachten en sterk sturende begeleiding. Doel: het kind zit terug ‘op niveau’
Zet leerlingen niet op dieet! Opletten voor remediëring die niveauverlaging inhoudt, of die betekenisvolle competenties opknipt in betekenisloze deelaspecten. “For long-term succes, ethnolinguistic minority students must receive the same benefits of a supportive learning environments that society automatically affords the majority language group.” (Thomas & Collier, 2000, p. 32)
Sluit kwetsbare leerlingen niet op in homogene niveaugroepen! “Pisa suggests that students and schools perform better in a climate characterised by high expectations and the readiness to invest effort, the enjoyment of learning, a strong disciplinary climate, and good teacher-student relations” (OECD, 2003, 62)
Casus X - Aran
Even terug naar opdracht 3: Wat herken je hiervan bij de leerkracht van Aran? Wat herken je hiervan bij je eigen reflecties en suggesties?
Grondvoorwaarde voor leren en voor remediëren: een positief zelfbeeld mbt het schoolse Het belang van ‘succeservaringen’ Leerkracht: Hij kan het gewoon niet… dus ik pas mij aan en stel de makkelijkere vragen aan hem… Leerling: Waarom zou ik mij inspannen als het toch nooit kan lukken?
Succes en leermotivatie Leerders willen intense mentale energie investeren in het uitvoeren van onderwijstaken als: - de onderwijsactiviteit door de lerende als zinvol en relevant wordt ervaren, én - de activiteit wordt gezien als een uitdaging waarbij de kans op succes reëel is.
(Laevers & Heylen, 2003; Dörnyei, 2002)
Stijn (10 j) vertelt me dat hij de tafel van 7 nog niet kent. “Ik vind hem moeilijk”, zegt hij, “moeilijker dan de andere.” “Welke andere?” vraag ik. “Nou, die van 1,2,5,6,9 en 10 vind ik makkelijker.” “Hoe komt dat?” wil ik weten. “Nou, 1 keer is 1 keer, 10 keer is met een nul erachter, 2 keer is 2 keer en 5 keer is de helft van 10. 6 keer is één keer meer dan 5 en 9 keer is één keer minder dan 10.” “Dat is knap geredeneerd,” zeg ik, “maar als je die weet hoef je alleen toch nog maar 3x7, 4x7 en 7x7 en 8x7 te leren”.
Stijn loopt weg, schrijft ze onder elkaar op en vult in wat hij al weet. Daarna rekent hij de overgebleven sommen snel uit en oefent ze. Dan komt hij naar mij met de mededeling dat hij ze kent. Ik vraag ze op volgorde en door elkaar. Hij hapert soms even bij de vier nieuwe, maar ‘kent ze wel’. ‘s Middags vraag ik ze weer… Als ik ze een paar dagen later in het kleedlokaal van de gymzaal vraag, kent hij ze nog. “Makkie,” roept hij, “ en hoe je een tafeltje moet leren, heb je van mij geleerd,” zegt hij trots. Hij heeft gelijk.
Grondvoorwaarde voor leren: een positief zelfbeeld mbt het schoolse Het belang van ‘succeservaringen’ Om van gelijke onderwijskansen een onvervalst succes te maken moeten kwetsbare jongeren ZELF succes kunnen ervaren...
Evaluatiebeleid van de school
Evaluatiebeleid van de school REKENEN OP
AF- REKENEN
leer-kracht van de leerling ontwikkeling op eigen tempo talenten van de leerling ontdekkingsdenken
van fouten, problemen en gemiste kansen van wat de leerling niet kan achterstandsdenken
breedbeeld van competenties
gevaar van lage verwachtingen, negatief beeld, focus op “telbare” toetsitems
De vraag is niet óf je slim bent, maar hóe je slim bent. Grote motoriek
Kleine motoriek
Beeldende expressie
Taalvaardigheid
Muzikale expressie
5
5
5
5
5
4
4
4
4
4
3
3
3
3
3
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
Begrijpen van de fysische wereld
Abstract en logisch denken
Begrijpen van de maatschappelijke wereld
Sociale competentie
Zelfsturing
5
5
5
5
5
4
4
4
4
4
3
3
3
3
3
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
‘Op je sterkte aangesproken worden laat je groeien… ook in je zwakke punten’
Brede kijk op leren en remediëren Focus op ‘brede leren’ en fundamentele elementen in het leerproces: motivatie, zelfsturing, zelfbeeld. Vakkenintegratie, werkelijkheidsnabijheid en leerlinginitiatief staan centraal voor alle leren Zorgen worden grondig verkend vanuit een kritische bevraging van “de beeldvorming van de leerkracht over het kind en zijn context”.
KVS-digit: Beeldvorming
Remediëring volgens het ‘groeimodel’ Beeldvorming over het kind en zijn context Sterke en zwakke punten samen Zorgen worden omgezet in aandachts- en werkpunten voor leerkracht én kind
Het ‘afstemmingsprobleem’ Optimaliseren leeromgeving
Remediëring volgens het ‘groeimodel’ Beeldvorming over het kind en zijn context. Sterke en zwakke punten samen Zorgen worden omgezet in aandachts- en werkpunten voor leerkracht én kind
Groei gebeurt met vallen en opstaan… in optimale condities!
Remediëring volgens het ‘groeimodel’ Optimale condities?
‘welbevinden en betrokkenheid’ = de kwaliteitsmeters van het leerproces
REMEDIËRING Vertrekpunt: selectie van ‘zorgenkinderen’ Remediëring: Deskundige analyse van de zorgvraag: persoon én context (thuis- en klascontext), sterkten en zwakten Acties in de leeromgeving Samenwerking met ouders
De rol van ouders Betrokkenheid van ouders van groot belang Maar ouders niet opzadelen met verantwoordelijkheid en taak om onderwijsproblemen van kinderen op te lossen
Naar een volwaardige ouderparticipatie Onderzoek Samaey (2006) in Brussel Interviews met 240 SOW-doelgroepouders hoge betrokkenheid voor schoolleven van eigen kind(eren) maar betrokkenheid niet altijd omgezet in aanwezigheid op oudercontacten en infoavonden veel vraag naar informele contacten met leerkracht van het eigen kind
DEEL 3: P&R OP SCHOOLNIVEAU INVULLEN Accenten en aandachtspunten Bij het kiezen van de GOK-acties
DEEL 3: SCHOOLNIVEAU
Welke maatregelen kiezen? Welke accenten leggen? Hoe gericht werken aan de implementatie en incorporatie door de klasleerkracht? Hoe de gok-middelen inzetten?
Doelstellingen leerkrachtniveau
Instrumenten hanteren om op een systematische wijze ontwikkeling en/of leerwinst van de leerlingen op te volgen Vormen van flexibele klasorganisatie hanteren De heterogeniteit van de groep positief kunnen aanwenden, onder andere via vormen van coöperatief leren In functie van de leerlingengroep gericht differentiëren in het curriculum (differentiëren in doelen, inhouden, materialen, tempo, werkvormen, aanpak, evaluatie) Op een planmatige wijze hulp bieden bij problemen (diagnose en remediëring), indien nodig in samenwerking met collega’s of externen (CLB, …) Ouders actief betrekken bij de probleemanalyse en de ondersteuning van de leerling
Doelstellingen schoolniveau
Betrekken van het hele schoolteam bij de permanente cyclus van doelbepaling, planning en bijsturing op basis van evaluatiegegevens Actief ondersteunen door schoolleiding Systematisch en regelmatig gebruik maken van interne communicatiekanalen en overlegstructuren Samenwerken met externen, inclusief ouders Voeren van een professionaliseringsbeleid
Preventie & Remediëring
Leerlingen- en ouderparticipatie
Socio-emotionele ontwikkeling
Taalvaardigheidsonderwijs
De zelf-reflectieve, zelf-lerende leerkracht/school
Omgaan met diversiteit
Doorstroming & oriëntering
ACCENTEN BIJ P & R t! K O G e g d HOE? Go e
Groeipad naar integratie •
• •
ë
•
•
fase 1: naast elkaar
fase 2: aanzetten tot samenhang
fase 3: systeemfunctioneren
fase 4: organisch functioneren
Groeipad – visie op zorg •
• •
ë
•
•
fase 1: naast elkaar
fase 2: aanzetten tot samenhang
FASE 1: TEKORTMODEL
fase 3: systeemfunctioneren
fase 4: organisch functioneren
FASE 4: GROEIMODEL
- Doorverwijzing
- Zorgen zorgvuldig
externe expert
opgenomen zonder
- Klasextern - Focus op deelvaardigheden
te problematiseren - Samen met ouders
Groeipad – visie op zorg •
• •
ë
•
•
fase 1: naast elkaar
fase 2: aanzetten tot samenhang
1: TEKORTMODEL
FASE 2 - Aanzet tot bredere kijk, maar beperkte info - Info doorgeven - Ondersteuning in de klas occasioneel
fase 3: systeemfunctioneren
fase 4: organisch functioneren
4: GROEIMODEL
FASE 3 - Brede kijk ifv ontwikkelingskansen - Preventie + Remediëring - Systematisch, planmatig oa. goed werkend MDO
Groeipad naar meer integratie •
• •
ë
•
•
fase 1: naast elkaar
fase 2: aanzetten tot samenhang
Aandachtspunten: • uitwisseling en samenwerking organiseren en stimuleren • reflectie op effect van initiatieven
fase 3: systeemfunctioneren
Aandachtspunten: • systematisch info verzamelen, analyseren en in actie(plan) vertalen • strategie uitwerken om alle teamleden te betrekken
fase 4: organisch functioneren
Aandachtspunten: • aandacht voor ‘ander-perspectief’ • relatief-autonome taakteams • maximale ondersteuning van persoonlijke ontwikkeling van leerkracht
ACCENTEN BIJ P & R t! K O G e g d HOE? Go e 1. Sensibilisering en responsabilisering: Gelijkgerichte visie over gok (en zorg)
Beginsituatie-analyse Themaspecifiek Screeningsinstrument Preventie & Remediëring GOK-beleid in de steigers: methodieken, materialen en instrumenten www.steunpuntgok.be
ACCENTEN BIJ P & R t! K O G e g d HOE? Go e 1. Sensibilisering en responsabilisering: Gelijkgerichte visie over gok (en zorg) 2. Kindvolgsysteem miv. evaluatiebeleid: product- en procesgericht!
Screening welbevinden en betrokkenheid Gestandaardiseerde toetsen Losse observaties in ‘open taaksituaties’ Zelf- en peerevaluatie, portfolio…
Valkuilen Teveel testen… Observeren om te observeren Observeren vanuit vooroordelen, negatieve blik (ettiketten), stigmatiseren Overproblematiseren (kind-achtervolg-systeem) Onnauwkeurig observeren Enkel observeren… geen conclusies uit trekken Enkel conclusies naar remediëring, los van de leeromgeving INVESTEREN IN PROFESSIONALISERING NAVORMING
ACCENTEN BIJ P & R t! K O G e g d HOE? Go e 1. 2.
Visie Volgsysteem – professionalisering in observaties
3. Professionalisering ivm soepele klasorganisatie 4. Uitbouwen van een zorgstructuur op schoolniveau
Centrale rol van de klasleerkracht Accent op leeromgeving (link met preventie) Duidelijke taakverdeling Samenwerking met ouders gedurende het hele proces Samenwerking met externen
ACCENTEN BIJ P & R t! K O G e g d HOE? Go e 5. Ondersteuning/coaching van leerkrachten: Interpretatie van gegevens uit het volgsysteem (klasniveau + individueel niveau) Implementatie van (nieuwe) werkvormen Optimale vertaling ifv eigen klasgroep Ontwikkelen van positieve en realistische ‘beeldvorming’ over (zorgen-)kinderen Formuleren van aandachts- en werkpunten en uitwerken tot interventies (afspraken, opvolging…) Stimuleren van een positieve leerkrachtstijl en voortdurende afstemming op de leerling(en)
Nog dit… "Het is onze taak de zaken te verbeteren. Democratische instellingen kunnen zichzelf niet verbeteren. Een verbetering is altijd een zaak van personen en niet van instellingen." (Popper, De open samenleving en haar vijanden, 1962, p. 158)
Veel GOK-succes!
[email protected]
