Hoe kunnen we energie optimaal benutten
Inhoudsopgave
Graag laten wij u in dit boekje de mogelijkheden voor energiebesparing, het opwekken van energie en het hergebruiken van energie zien.
Voorwoord Energiebesparing • Ontwikkeling van CO2 en energieverbruik • Energiebesparing in ziekenhuizen • Energiebesparing voor nieuw kantoorgebouw Achmea • Revitalisatie van hoofdkantoor Rijkswaterstaat
Opwekken van energie • Windturbines in Noord-Holland • Windpark A7 • Initiatief windpark Klaverpolder • Shared Servicemodel Biomassa
Hergebruik van energie • WKO in Noord-Holland • Energie uit Asfalt • Het duurzaamste glastuinbouwgebied • BREEAM maakt de duurzaamheid van uw gebouw meetbaar Colofon
Terug
Voorwoord
Stelt u zich eens voor dat alle ontwikkelingen en projecten duurzaam zouden worden gerealiseerd. Efficiënt, zonder verspilling en voorzien van duurzaam opgewekte energie.Zouden wij dan samen in staat zijn om de klimaatverandering te beperken? Wij stellen ons die vraag bij de uitvoering van onze projecten. Eén van de grote uitdagingen van onze samenleving is de verandering van het klimaat. Aanpassing van onze systemen en verminderen van de uitstoot van broeikasgassen is essentieel. Uiteindelijk gaan we naar een ‘all electric society’ met de zon als bron van energie en leven. We zijn per jaar bij meer dan 15.000 projecten betrokken in de sectoren Bouw, Milieu, Energie, Infrastructuur, Water en Industrie. Op deze manier kunnen we een bijdrage leveren aan het verkleinen van de CO2 footprint van de samenleving. We laten ons hierbij leiden door het principe van Trias Energetica : • Energiebesparing • Opwekken van energie • Hergebruik van energie Energiebeleidsvorming, restwarmtebenutting, energieopslag, windenergie, bio-energie, zonne-energie, energiemanagement in gebouwde omgeving, energiedistributie, we zijn erin thuis.
Terug
Energiebesparing
Ontwikkeling van CO2 en energieverbruik
Grontmij heeft voor de provincie Noord-Holland een quick scan uitgevoerd. Deze quick scan geeft een zo compleet mogelijk beeld van de emissie van broeikasgassen op provinciaal en regionaal (Kop van Holland) niveau. Ook geeft Grontmij inzicht in de duurzame energieopwekking. In deze scan zijn de resultaten gekoppeld aan de doelstellingen en inspanningen op het gebied van klimaat en energie van het PMP 2002-2005. Beleidsstudie De door Grontmij uitgevoerde beleidsstudie is volgens het ‘top down’ principe opgebouwd. Allereerst is ter referentie de landelijke situatie in beeld gebracht op het gebied van broeikasgasemissies en duurzame energieopwekking. Vervolgens is de provinciale situatie behandeld en tot slot de regionale situatie. Hiervoor zijn diverse landelijke databases gebruikt. Het resultaat van de beleidsstudie is een gedetailleerd overzicht van de ontwikkelingen van broeikasgasemissies en duurzame energieopwekking in de provincie Noord-Holland en de regio Kop van Noord-Holland. Op basis hiervan kan de provincie haar beleid evalueren en nieuwe PMP doelstellingen formuleren voor een volgende planperiode.
Terug
Energiebesparing in ziekenhuizen
Opdrachtgever: Periode:
IJsselland Ziekenhuis 2008-2009
In opdracht van het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel voerde Grontmij een onderzoek uit naar de inpasbaarheid van Warmte Kracht Koppeling en Absorptie Koelmachine. Dit onderzoek heeft geleid tot oplossingen voor het besparen op de energiekosten. Zo is er bij het integrale inpasbaarheidsonderzoek gekeken naar warmte, koude, elektra, NSA en OSP.
Terug
Energiebesparing voor nieuw kantoorgebouw Achmea
Opdrachtgever: Periode: Oppervlakte:
DLH projectontwikkeling & Achmea 2003 – 2007 28.000 m2
Voor het nieuwe kantoorgebouw van Achmea is de wens uitgesproken om zoveel mogelijk duurzaam om te gaan met energie. Hiervoor heeft Grontmij diverse onderzoeken gedaan én een aantal duurzame mogelijkheden toegepast. Onderzoeken Er zijn haalbaarheidsonderzoeken verricht naar windturbines op het dak, urinescheiding en thermische heipalen. Deze toepassingen waren echter technisch of financieel nog niet mogelijk voor dit kantoorgebouw. Tevens is er onderzoek gedaan naar Warmte - en koudeopslag in de bodem. Toepassingen Om het energieverbuik te minimaliseren is het kantoorgebouw voorzien van daglichtafhankelijke verlichting en aanwezigheidsdetectie. Daarnaast is een gedeelte van de gevel uitgevoerd met beglazing waarin zonnecellen zijn geïntegreerd. Het installatieconcept omvat een vierpijpsinductiesysteem met aanvullende vloerverwarming/koeling op de begane grond. duurzaam • daglichtafhankelijke verlichting • verlichting met aanwezigheidsdetectie • warmte terugwinning middels warmtewiel • ontworpen installaties 4,5% onder taakstellend budget
Terug
Revitalisatie van hoofdkantoor Rijkswaterstaat
Opdrachtgever: Periode: Oppervlakte:
Rijksgebouwendienst Directie Projecten 2002 – 2007 50.000 m2
Het kantoor was een schoolvoorbeeld van een sick building. Het gebouw had veel problemen: een slecht binnenklimaat, matige brandveiligheid en een lekkende gevel. Het stond zelfs op de nominatie om gesloopt te worden, maar handhaving en revitalisatie van het gebouw zou een meer duurzame oplossing zijn. Het gebouw is volledig gerevitaliseerd en door Grontmij voorzien van innovatieve en duurzame installatietechnieken. Duurzame aanpassingen De koeling en verwarming zijn in hoge mate zelfregelend en houden bijvoorbeeld rekening met verschillende weersinvloeden. Het gebouw is verdeeld in vier klimaatzones. Een kantoorklimaat met een stabiele temperatuur, een serreklimaat met temperatuurschommelingen, een entreeklimaat en een binnentuin zonder klimaatregeling. Door in de nieuwbouw de kantoren te omhullen met serres waren de eisen voor de gevels lager, wat bouwkosten bespaarde. Voor het eerst in Nederland is op grote schaal biodynamische verlichting toegepast. Workshop beheer en onderhoud Er is een speciaal systeem ontworpen waarbij bediening, storingsafhandeling, brandbeveiliging, toegangscontrole, inbraakbeveiliging en beheer in één geïntegreerd systeem zijn opgenomen. Hierdoor wordt het bedieningsgemak verhoogd en de exploitatiekosten verlaagd. Prijzen • Nederlandse Bouwprijs 2009 • Daylight Award 2008 • Nominatie Staalbouwprijs
Terug
Opwekken van energie
Windturbines in Noord-Holland
De rijksdoelstellingen ten aanzien van het opwekken van windenergie kunnen in belangrijke mate worden gerealiseerd in de provincie Noord-Holland. De provincie Noord-Holland wil haar best doen om bij te dragen aan deze rijksdoelstellingen. Om een realistische ambitie te kunnen bepalen heeft de provincie Grontmij gevraagd te onderzoeken of een totaal opgesteld windvermogen van 400 MegaWatt elektrisch (MWe) in 2011 realiseerbaar zou kunnen zijn. De centrale vraag binnen dit onderzoek was: ‘Hoeveel windturbines kunnen er worden geplaatst en waar in het NoordHollandse landschap plaatsen we die?’. Uit de resultaten van geluid- en slagschaduwberekeningen voor diverse typen windturbines zijn de aan te houden minimale afstanden van deze turbines tot woonhuizen, natuurgebieden en infrastructurele voorzieningen (wegen, gas- en hoogspanningstracés, etc.) gedefinieerd om aan de vigerende wetgeving te kunnen voldoen. In GIS zijn de uitsluitingsgebieden voor windturbines gecombineerd met de te hanteren minimum afstanden. Op deze wijze zijn beoordelingskaarten vervaardigd. Vervolgens is aan de hand van het kaartmateriaal op basis van expert-judgement beoordeeld in hoeverre de Noord-Hollandse gebieden extra turbines kunnen herbergen. Hierbij is ook rekening gehouden met de inperking van het plaatsingspotentieel door de radar van defensie. Grontmij concludeerde uit de studie dat er fysiek voldoende ruimte is om te streven naar 400 MegaWatt aan windvermogen.
Terug
Windpark A7
Windpark A7 oogt met vier windturbines bescheiden, maar is in vele opzichten een uniek project. Het is het krachtigste windpark in Friesland en met 78 meter masthoogte zijn het ook de hoogste windturbines van Friesland. Bovenal is het bijzonder omdat het één van de eerste windparken is, waarbij twaalf verouderde, verspreid staande molens werden opgeruimd en geclusterd in een klein park van vier moderne, rustig draaiende windmolens. Dat betekent winst voor het landschap en het klimaat! Energievoorziening voor 8.000 huishoudens De lijnopstelling van vier nieuwe moderne windmolens produceert schone elektriciteit voor 8.000 huishoudens. Genoeg voor de gemeentes Wûnseradiel en Bolsward samen. De twaalf oude molens waren goed voor slechts 850 huishoudens. Ondanks de afmetingen van de turbines oogt het park bescheiden dankzij de locatiekeuze en vormgeving. In combinatie met het opruimen van de twaalf oude sneldraaiende turbines vergroot dit de acceptatie door omwonenden. De omliggende dorpen profiteren mee via het dorpenfonds wat gevoed zal worden door jaarlijkse bijdragen uit de opbrengsten van het windpark en door een rechtstreekse participatie van de Stichting Dorpsmolen Pingjum in het park. Daarnaast is de Vereniging Collectief Bezit Windmolens Noordenwind met 65 ‘kleine’ certificaathouders participant in het windpark. De rest van het park is in handen van lokale agrarische ondernemers uit de gemeente Wûnseradiel. Er zit geen groot energieconcern tussen. Daarmee blijft een stuk lokale economie gewaarborgd.
Terug
Initiatief Windpark Klaverpolder
Onze ambities Agrowind en Grontmij hebben de handen ineen geslagen om gezamenlijk het windpark Klaverpolder tot stand te brengen. Een windpark dat ontwikkeld wordt met respect voor ecologie, duurzaamheid en beeldkwaliteit. Het plangebied voor ons initiatief ligt in de strook tussen de snelweg A16 en de HogeSnelheidsLijn (HSL). In deze strook zouden vier windturbines geplaatst kunnen worden die 20 MegaWatt (MW) aan duurzame elektriciteit opwekken. Hiermee voorzien we ruim 13.000 huishoudens (circa 30.000 inwoners) van duurzame elektriciteit. Het aanzicht van het park is zodanig gekozen, dat dit windpark als een landmark voor de Moerdijkbruggen kan dienen. Gebiedskeuze De keuze voor deze locatie is niet willekeurig. Het gebied waarin wij ons initiatief willen realiseren heeft een agrarische functie. Door de ligging tussen rijksweg en de recent aangepaste HogeSnelheidsLijn zijn de natuurwaarden laag, waardoor weinig verstoring door de windturbines optreed. Doordat in het gebied al flink wat lawaai aanwezig is, vinden wij onze locatie Klaverpolder ten opzichte van veel andere locaties zeer geschikt voor windturbines. Maar ook de afwezigheid van nabijgelegen geluidsgevoelige bestemmingen maken deze locatie tot een geschikte keuze voor ons initiatief.
Terug
Shared Service Model Biomassa
De markt voor biomassa wordt volwassen en neemt een steeds belangrijkere positie in bij energievoorziening en groene grondstoffen. Biomassa-wkk’s voor onder andere wijkverwarming, maar ook biomassa gestookte CV-ketels met een vermogen van 100-1000 kW staan steeds meer in de belangstelling en de vraag naar biomassa neemt toe. Duurzame Biomassa afkomstig van terreinbeheer (snoei- en dunninghout, gras en riet) en resthout zijn voor Nederland de belangrijkste bronnen voor biomassa. Kortom: Tijd om aan de slag te gaan met biomassa. Maar hoe? Grontmij heeft hiertoe het Shared Service Model Biomassa ontwikkeld. Samen ondernemen, waarbij Grontmij de praktische uitvoering, exploitatie en kennis inbrengt, maar waarbij de ontdoener van het groenafval eigenaar blijft van de biomassa en mee profiteert van de winst. Op dit moment wordt het Shared Service Model op steeds meer plaatsten toegepast bij zowel publieke organisaties als private bedrijven. Voorbeelden hiervan zijn de samenwerkingsovereenkomsten met het waterschap Zeeuwse Eilanden, Brabants Landschap en diverse gemeenten, waaronder Gemeente Gemert-Bakel. Onmisbaar is de nauwe samenwerking met de partners. Grontmij levert biomassa, veelal als verse houtchips en schoon resthout, aan diverse biomassa-energieinstallaties in Nederland, België, Duitsland en Denemarken. Maar ook aan de MDF- en spaanplaatindustrie. Tevens is Grontmij betrokken bij nieuwe ontwikkelingen zoals vergassen, torrefactie en vergisten.
Terug
Hergebruik van energie
WKO in Noord-Holland
Opdrachtgever: Jaar:
Provincie Noord-Holland 2008
De provincie Noord-Holland is reeds koploper in Nederland voor wat betreft het aantal gerealiseerde WKO-systemen. De ambities van provincie Noord-Holland gaan echter verder dan enkel deze positie. Europese en nationale doelstellingen met betrekking tot transitie naar een meer duurzame wijze van energievoorziening, vragen om een efficiënte samenwerking tussen alle hierbij betrokken partijen. Grontmij heeft een studie uitgevoerd met een ex-post en ex-ante evaluatie naar de toepassing van WKO-systemen. Het doel van deze studie is beleid (met instrumentenmix) te ontwikkelen, zodat WKO meer zal en kan worden toegepast. Hiermee wordt - mede - invulling gegeven aan het provinciaal duurzaam energiebeleid. Deze studie is kwalitatief van aard. Ze gaat niet nader in op de beleidsvoornemens qua groei (aantal installaties of mate van CO2-reductie) en in welke mate de verschillende stimuleringsmogelijkheden een rol spelen om dit doel te bereiken. Deze evaluatie en inventarisatie van mogelijkheden kan echter wel gelezen worden als een handreiking in het licht van die vergaande nationale en Europese doelstellingen.
Terug
Energie uit Asfalt
Opdrachtgever: Jaar:
Provincie Noord-Holland 2008-2009
Asfalt absorbeert door zijn zwarte kleur veel zonlicht. Daardoor kan de temperatuur van het asfalt in de zomer oplopen tot meer dan 50°C. Normaal gesproken gaat deze warmte verloren, maar er zijn al technieken ontwikkeld waarmee de warmte aan het asfalt kan worden ontrokken. Hierdoor wordt de temperatuur van het asfalt beperkt, zodat de levensduur wordt verlengd. Daarnaast wordt de techniek gebruikt om in de winter het asfalt vorstvrij te houden. Energie uit asfalt wordt mede mogelijk gemaakt door opslag in de bodem.
Terug
Het duurzaamste glastuinbouwgebied
WarmCO2 levert warmte en CO2 aan tuinders die zich vestigen op een uniek nieuw glastuinbouwgebied van 168 hectare, gelegen op Biopark Terneuzen. Dit tuinbouwgebied komt tot stand ten zuiden van Terneuzen in de Smidsschorrepolder, de Autrichepolder en het zuidelijke deel van de Koegorspolder. Het wordt het meest energievriendelijke tuinbouwgebied van Nederland, omdat door het gebruik van industriële restwarmte en CO2 van de omliggende industrieën de tuinders in dit gebied zelf geen energie meer hoeven op te wekken. Zo besparen ze maar liefst 90 procent aan gas ten opzichte van traditionele kassen. Dat is twee keer zoveel als het jaarlijkse gasverbruik van heel Terneuzen. Duurzame gebiedsontwikkeling Het project is een mooi voorbeeld van hoe een duurzame gebiedsontwikkeling kan worden gerealiseerd door inzet van lokaal beschikbare reststoffen. Via een ingenieus warmtenet wordt circa 130MW warmte bij diverse warmtebronnen op het terrein van industrieel bedrijf Yara uitgekoppeld en via geïsoleerde leidingen naar de glastuinbouwbedrijven getransporteerd. Vanwege diverse eisen van zowel warmteproducenten als warmteafnemers is een integraal ontwerp van het warmtenet noodzakelijk. Grontmij treedt namens de opdrachtgever coördinerend op bij het tot stand komen van dit integrale ontwerp. Bij dit ontwerp zijn alle belanghebbenden, zoals tuinders, aannemer en warmteproducent betrokken.
Terug
BREEAM maakt de duurzaamheid van uw gebouw meetbaar
BREEAM is hét instrument om de duurzaamheid van nieuw en bestaand vastgoed MEETBAAR te maken, en dan wel in de breedste zin. BREEAM let niet alleen op materiaalgebruik en energieverbruik, maar ook op de leefbaarheid van het gebouw en de omgeving. Vastgoed heeft een belangrijke invloed op de duurzaamheid van de maatschappij. Niet alleen is het verbruik van grondstoffen en energie aanzienlijk, de kwaliteit van het vastgoed is ook sterk bepalend voor de leefbaarheid van de samenleving. Tel daarbij op de lange levensduur van vastgoed en dan is het duidelijk dat wat we nu (verkeerd) ontwerpen of beheren, lange tijd invloed heeft. BREEAM is de meest complete en gecertificeerde methodiek. Wat levert BREEAM u op? • internationaal gecertificeerde meting van de duurzaamheid van uw gebouw; • reductie van de exploitatiekosten; • gezondere en productievere leef- en werkomgeving; • impuls voor een groen imago; • meerwaarde voor huurders, kopers en beleggers. Door de eenduidigheid van de methodiek is het mogelijk om gebouwen onderling te vergelijken. BREEAM is er voor nieuwbouw (BREEAM - New Build), bestaande bouw (BREEAM - In Use) en gebiedsontwikkeling (BREEAM - Communities).
Terug
Colofon
Titel:
Hoe kunnen we energie optimaal benutten
Datum
Oktober 2009
Lay-out
K. Bentum
Editor
E. van der Linde
Contact
Grontmij De Holle Bilt 22 3732 HM De Bilt T +31 (0)30 220 79 11 F +31 (0)30 220 24 68
[email protected] www.grontmij.nl
Grontmij wil de beste lokale dienstverlener zijn voor ontwerp, advisering, management, engineering en contracting van projecten in milieu, water, energie, bouw, industrie en infrastructuur. Zo creëren onze medewerkers waarde voor onze klanten en aandeelhouders en dragen zij bij aan een duurzame woon-, werk-, en leefomgeving.
Terug
