Het Noorden in de economische storm. Overzicht. Trends. Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen

© Prof.dr Jouke van Dijk

Studium Generale, Leeuwarden, 10 maart 2010


‘Het Noorden in de economische storm’

Overzicht Economische trends

Presentatie in de lezingenserie “De economische crisis voorbij” Studium Generale Fryslan Tresoar, Tresoar, Leeuwarden, 10 maart 2010

De kredietcrisis: hoe erg wordt het? Hoe staat de economie er nu voor? voor? Wie moet (en kan!) waar wat aan doen?

Prof. dr Jouke van Dijk

En verder: geluk, methadon, krimp, V of W crisis, roltrapmodel

Hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen

SER Noord-Nederland / Waddenacademie 1

www.joukevandijk.nl

[email protected]



Trends Economische groei stagneert: kredietcrisis Vergrijzing/krimp: beroepsbevolking neemt af Herstructurering: eenvoudige maakindustrie verdwijnt, groei in de dienstensector, vooral zorg Kennisintensivering, opleidingsniveau stijgt Arbeidsmarktrelaties worden flexibeler: uitzendarbeid, detachering, ZZPZZP-ers, ers, thuiswerken, langere pendelafstanden, etc. Nog heel veel mensen in de WW, Bijstand en WAO die buiten het arbeidsproces staan Kwalitatieve mismatch vraag en aanbod 3

2


Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen 1995-2007


>166 94-111 <42

(per 1000 inwoners van 1515-65 jaar)

4




Werkgelegenheidsgroei

8

Nederland

Begonnen in de VS in 2004 op de huizenmarkt als financië financiële crisis Via de banken nu recessie in de reë reële economie De productie krimpt, het aantal vacatures neemt af en de werkloosheid loopt op Oorzaak: minder export, minder investeringen en minder bestedingen Volgens de CPB voorspellingen van februari 2009 wordt het HEEL erg! De gevolgen hiervan voor het Noorden zijn door Broersma / Van Dijk van de RUG doorgerekend in opdracht van de SER NoordNoord-Nederland

Noorden

6 4 2 0 -2

20 09

20 07

20 05

20 03

20 01

19 99

19 97

19 95

19 93

19 91

-4

Bron: PWR/RUG, Bron: RUG /NAV2007 PWR


En dan slaat de kredietcrisis toe!

in % in Nederland en in het Noorden

5


6

1




Gevolgen voor NoordNoord-Nederland (1) BRP 2009 2010

Gevolgen voor NoordNoord-Nederland (2)

Banen Werkloosheid 2009 2010 20082008-2010

Nederland Noorden

-3,2 -2,8

-0,3 -0,3

-1,0 -0,9

-3,8 -3,5

+122% +92%

Fryslâ Fryslân

-2,7

-0,3

-1.0

-3,6

+100%

Nederland Noorden Fryslân Fryslân

Werkgelegenheid 2009 2010 -70.000 -255.000 -6.000 -22.000 -28.000 -2.000 -8.000 -10.000

Werkloosheid 2009 2010 +120.000 +250.000 +12.000 +24.000 +36.000 +4.000 +8.000 +12.000

Deze voorspellingen komen waarschijnlijk niet uit: • grote onzekerheid over de wereldeconomie • of: door adequaat beleid

Deze voorspellingen kennen grote onzekerheidsmarges, zeker voor de provincies 7


8


Kosten verlagen!!

Wat doen bedrijven?

9


10





Kredietcrisis Ook Fryslâ Fryslân heeft veel last, maar het verschilt per sector. Fryslâ Fryslân heeft minder exportgevoelige sectoren, maar meer bouw. Maar ook: meer toerisme, overheid en zorg Sectoren: Landbouw Bouw Industrie: chemie, metaal, transport Transport & logistiek Luxe detailhandel Toerisme Zakelijke en financiële diensten Zorg, onderwijs en overheid

Tijdelijk personeel eruit!!

11

12

2





Mannen of vrouwen?

Vooral sectoren waar mannen werken worden getroffen: * meer mannen worden werkloos * daardoor gaan ook meer vrouwen werken 13

14





De economische crisis: valt het mee?

Hoe gaat het verder?

15

16





Openstaande vacatures 19971997-2009

Bruto binnenlands product volume

Forse daling vacatures tot 122.000 eind december 2009!

Daling vooral in industrie, bouw en commerciële dienstverlening, veel minder in zorg en overheid Persbericht CBS, 13 februari 2010 17

18

Maar: van de 122.000 vacatures zitten 61.000 in de commerciele dienstverlening!

3




Nog steeds veel dynamiek

Ontwikkeling NWW en WW 19991999-2010

19

Bron: UWV-Werkbedrijf 2010




20




Werkloosheid naar leeftijd

NWW naar leeftijd 1997-2010

(in % per groep; NWW januari 2009 en 2010) 12

NWW januari 2009

NWW januari 2010

10 8 6 4 2 0 < 25 21




22


25-35

35-45

45-55

55-65

Bron: UWV Werkbedrijf Bron: CWI


Werkloosheid na leeftijd in de VS In de VS zijn ouderen MINDER vaak werkloos

NRC, 4 oktober 2009 23

24

4




Werkloosheid naar opleidingsniveau

Werkloosheid per provincie 2008 en 2009

(in % per groep; NWW januari 2009 en 2010) 35

NWW januari 2009

30


NWW januari 2010

25 20

Fryslân

15 10 5 0 t/m LO

VMBO

MBO/HAV/VWO

HBO

WO

Bron: UWV Werkbedrijf Bron: CWI

25



26


Werkloosheid over 2009 (NWW (NWW))

Crisis lijkt mee te vallen!

NEDERLAND: +18% (+78.000)

Centraal Planbureau stelt prognoses steeds bij! Voorspelling werkloze beroepsbevolking: (x 1000) 2009 2010 2011 februari 2009 425 675 juni 2009 430 730 september 2009 (MEV 615 (MEV)) 405 december 2009 405 510 februari 2010 380 500 500 Hoe kan het dat het steeds gunstiger wordt? Voorspellen is moeilijk, zeker van de wereldeconomie! Minder banenverlies marktsector, meer banen in zorg en overheid, deeltijd WW, ZZPZZP-ers, ers, betere internationale ontwikkeling, betere winstgevendheid marktsector

FRYSLÂN: +21% (+4.000)

27

Bron: UWW Werkplein


28



Crisis: economische groei % volumemutaties 10

Historisch perspectief

8 6 4 2 0

1922

1929

1936

1943

1950

1957

1964

1971

1978

1985

1992

1999

2006

2009 1)

-2 -4 -6

jaren 30 crisis 1)

29

Koreacrisis

oliecrises jaren 80 crisis Internetbubbel

eerste halfjaar 2009

30

5




Crisis: Werkloosheid %

jaren twintig

%

jaren 80 en nu


Crisis in historisch perspectief jaren dertig

jaren tachtig

Oorzaak

financiële crisis

oliecrisis, loonkosten financiële crisis

heden

Duur

7 jaar

3 jaar

BbpBbp-ontwikkeling

hardnekkig negatief beperkt negatief

?

25

25

20

20

Prijsontwikkeling

deflatie

15

15

NL vs buitenland Noorden vs NL

slechter dan Europa slechter dan Europa beter dan NL slechter dan NL

10

10

Bestrijding

5

5

begrotingsbeleid, werkverschaffing

loonmatiging, steun banken arbeidstijdverkorting automatische automatische stabilisatoren stabilisatoren

Internationale samenwerking

protectionisme

beperkt

actief

Werkloosheid

extreem hoog

vrij hoog

vooralsnog laag

0 1921

1924

1927

31

1930

1)

1933

1936

1939

0 1) 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2009

laag ? iets beter dan NL?

32

eerste halfjaar 2009


sterk negatief

hoog




Na de crisis: scenario’s Paul de Beer

CRISIS: W of V model: waar zitten we?

Beroepsbevolking Werkgelegenheid

?

?

Jaren dertig Werkloosheid

Basisscenario: crisis als in jaren tachtig

Elke crisis is anders: resultaten uit het verleden ….. 33

Krappe arbeidsmarkt verdwijnt uit zicht? Nu: snel herstel?? Bron: Beer, P. de (2009). ESB, 94 (4566), pp. 504‐506 34




Arbeidsmarktpositie na massaontslag


Wat bepaald de kans op een baan?

in 20012001-2002 van 28.000 werknemers bij 380 bedrijven

Opleiding Leeftijd Duur werkloosheid Etniciteit Persoonlijkheid

6 maanden en 36 maanden na ontslag

2/3 heeft snel werk

Regionale arbeidsmarktsituatie Beleid: bemiddeling, rere-integratie, etc. 35

Bron: WRR, 2009

36

6



Beleid noodzakelijk?



Meer geld maakt niet steeds gelukkiger Geluk

Grote veerkracht bij mensen en bedrijven Zelfredzaamheid is groot Eerste half jaar na ontslag is cruciaal Beleid vaak overbodig, wees selectief ReRe-integratie effectiever in crisisperiode Er zijn nog steeds 122.000 vacatures!

Bron: Veenhoven, EUR

Geld 37

38




Zeer gelukkig

Reele inkomen per hoofd

Ongelukkig

% zeer gelukkig

Bron: Richard Layard, 2005



40



Werkloosheid en zelfdodingen

Hoge werkloosheid leidt tot minder huwelijken en minder geboorten en meer zelfdodingen! 41


Werklozen zijn minder gelukkig en vaker ongelukkig

Het verband tussen inkomen en geluk

39

Maar: werkloosheid maakt wel ongelukkig!

42

7





Wat kan je aan de crisis doen?

Versnellingsagenda Fryslân

Bestedingen verhogen, lasten verlagen, naar voren halen geplande projecten en onderhoud  maar beperking door begrotingsdiscipline en kans op methadoneconomie Vertrouwen versterken door kredietfaciliteiten bedrijven of voor woningverkopen particulieren Investeren in duurzaamheid, energiebesparing Innovatie stimuleren, bureaucratie verminderen Deeltijd WW: geen kennisverlies Mobiliteitscentrum: van werkwerk-naarnaar-werk Investeren in scholing voor werkenden, werkenden, werkzoekenden, ook van degenen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt i.v.m. de krappe arbeidsmarkt over 33-5 door vergrijzing

Versnelling 30 miljoen extra + 180 miljoen geplande investeringen: 2.000-3.000 fte tijdelijk werk?

43

44





Innovatie

De Centrale As Noodzakelijk, maar niet voldoende voor economisch groei Vergelijk de weg Groningen Eemshaven 45

46



Esonstad is een succes

Krimp en vergrijzing

Maar één zwaluw maakt geen zomer! En er is een regionaal concept nodig inclusief restaurants, uitgaan, arrangementen, zorg etc.

47

48

8



Toekomst: commissie Bakker over vergrijzing en arbeidsparticipatie



Ontwikkeling totale bevolking 20082008-2025

Tekort op de arbeidsmarkt: 375.000 in 2015 en 700.000 in 2040 Geldt ook voor het Noorden!!

49

Cumulatief 2008 – 2025

50



Bron: CBS, bewerking CAB



Komt er echt krimp?

Bevolkingsontwikkeling 2020-65 jarigen Vergrijzing groter probleem dan Krimp

Bevolkingsgroei

Tot 2040: +3% in Fryslân en Groningen!? 51

Cumulatief 2008 – 2025 Bron: CBS, bewerking CAB



52



Migratie naar leeftijd 20002000-2006

Groeiende steden in een krimpende regio:

15-20 jarigen

20-25 jarigen

het roltrap model 53

54

9





Dilemma:

55

56



57


58




Producenten vertrouwen

Consumenten vertrouwen

Crisis valt tot nu toe mee, maar de TOEKOMST is erg onzeker, Fryslâ Fryslân kan het in 2010 nog zwaar krijgen De klap is in Fryslâ Fryslân iets harder dan landelijk, maar in het hele Noorden iets minder hard De overheid kan weinig doen: methadoneconomie Het is maar zeer beperkt mogelijk nieuwe (tijdelijke) banen te creëren via versnellen projecten Op wat langere termijn is iedereen nodig vanwege de vergrijzing: investeer in mensen, onderwijs, innovatie, duurzaamheid, energiebesparing etc. BEZUINIGEN? Wanneer? Hoeveel: 10 – 35 miljard? Investeer in de toekomst en niet alleen in de waan van de dag!

Omzetverwachting Zak. Dienst.

Consumptie Huishouden


Conclusie

Hoe erg wordt de crisis?

59


60

10

Het Noorden in de economische storm. Overzicht. Trends. Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen

Recommend Documents