Burgerschap en economische ontwikkeling: de geschiedenis van Noorden Zuid-Amerika vergeleken
Maarten Prak
Economie en instituties • De ‘goede’ samenleving • BNP/hoofd als benadering
• Variabelen die vooruitgang bepalen • Padafhankelijkheid als beperking
Belang van inclusieve instituties • Putnam (1992): ‘civil society’ • North, Wallis, Weingast (2009): ‘open access society’ • Acemoglu, Robinson (2011): ‘inclusive society’
Douglass North Nobelprijs 1993
Inhoud BNP/hoofd en andere maatstaven Instituties en economische groei Burgerschap Noord- versus Latijns Amerika Praktisch burgerschap (voor 1800): - politieke participatie - gilden - armenzorg - schutterijen • Conclusies • • • • •
Van BNP naar Welbevinden • Inkomensongelijkheid • Gezondheid • Veiligheid • Milieukwaliteit • Verhouding mannen-vrouwen
• Burgerschap
Kwantitatief naast kwalitatief • Andere dimensies (bijv. ideeën) • Pre-statistisch tijdvak (<1800) • Bewerkelijkheid • Meetfouten • Complementariteit van benaderingen!
Burgerschap: definities • ‘actief’ burgerschap Aristoteles (330 BC): “deelname in rechtspraak en bestuur”; ook Machiavelli (16e eeuw) • ‘formeel’ burgerschap Andreas Fahrmeir (2007): “the legal definition of a close relationship between individuals and one state, usually documented in passports” (sinds 1789) • ‘praktisch’ burgerschap Charles Tilly (1995): “a continuous series of transactions between persons and agents of a given state in which each has enforceable rights and obligations”
Praktisch burgerschap • Politiek = participatie • Economie = gilde • Sociaal = armenzorg
• Militair = schutterij
Nogales: USA versus Mexico Acemoglu & Robinson (2012, p. 9): “Why are the institutions of the United States so much more conducive to economic success than those of Mexico or, for that matter, the rest of Latin America? The answer to this question lies in the way the different societies formed during the early colonial period.”
Noord (NA) versus Zuid (LA) Inkomen/hoofd in Nieuwe Wereld en Europese moederlanden, 1600-2001 USA
LA
Mexico
GB
Spanje
1600
400
703
755
1126
853
1700
527
675
755
1568
853
1800
1171
703
755
2140
1820
1257
713
566
2124
1008
1870
2445
749
1157
3670
1207
2001
27948
6327
7089
20127
15659
Bron: Maddison 2003; Coatsworth 2008 (Mexico); Broadberry et al. 2010 (UK)
Noord (NA) versus Zuid (LA) • Spaans koloniaal systeem gebaseerd op loyaliteit aan de Kroon; Engelse systeem op wettelijk vastgelegde rechten, geconsolideerd in de Amerikaanse Revolutie (North, Summerhill & Weingast, 2000). • Natuurlijke omstandigheden en inheemse bevolkingen creëerden grote mate van ongelijkheid in LA, terwijl in NA de bevolking vrijwel homogeen (blank) was, wat democratische instituties bevorderde die economische groei stimuleerden (Engerman & Sokoloff, 2002).
Spanjaarden arriveren in LA • Santo Domingo wordt eerste stad (Audiencia 1511) • Cortés in Mexico creëert meteen stad (Veracruz, 1517) • Reeds aanwezige steden, zoals Tenochtitlan 150200.000 inwoners
Nieuw A’dam, 17e eeuw
Mexico stad, 18e eeuw
Urbanisatie, midden 18e eeuw Latijns Amerika • Mexico 112.000 • Lima 52.000 • 6 steden >25.000 • 9 steden >10.000 Noord-Amerika • Boston 16.000 • Philadelphia, New York City >10.000
Formeel burgerschap
Plattegrond New York, midden 17e eeuw
• NYC: NL’ers 1657 • Overgenomen door Engelsen in 1675 • 1695-1735: 1.700 nieuwe burgers • Alleen voor blanken • Vecinos Spaanse afstammelingen • Vecinos alle groepen waar Spanjaarden ontbreken
Stedelijke politiek in NA • New York stelt eigen stadsrecht op, niet erkend door de Kroon (jaren-1680) • Boston heeft ‘town meetings’ sinds 1634 • William Penn benoemt stadsbestuurders in ‘zijn’ Philadelphia Stadt-huys van Albany
Stedelijke politiek LA • Vallei van Mexico: stadstaten traditie
Quito, 18e eeuw
• Steden hebben foro (stadsrecht) • Vecinos kiezen schepenen (soms stemming geheim) • Cabildo abierto (Quito, Santiago, Buenos Aires)
Gilden LA • Opgezet midden 16e eeuw • Indianen, later ook mestizos, kunnen lid worden • Geen politiek • Mexico stad 1788: 18.642 leden • Verplicht in Buenos Aires 1780
Gilden NA • Gilden beperkt • Eigen organisaties ambachtslieden • Radicalisering 2e helft 18e eeuw • Vooraanstaande rol Amerikaanse Revolutie
Armenzorg • Schaarste aan arbeid • Armenzorg lang informeel, pas in 18e eeuw langzaam geformaliseerd (werkhuizen) • Kerkelijke armenzorg? • Werkhuis 18e eeuw
Schutterij in LA • Beroepssoldaten nemen voortouw • Schutterijen in alle steden, vanaf midden 16e eeuw • Ambachtslieden • Alle etnische groepen, zelfs geheel ‘zwarte’ Vrije Dominicanen, ca. 1770
Schutterij in NA • Trained bands nemen voortouw • Ambachtslieden • Geleidelijk geheel blank • Radicalisering
Schutters en Amerikaanse Revolutie Philadelphia • Vrijwillige schutterij 1747, 1754, 1775 • 1774: Leden in stadsbestuur • 1776: stemrecht • Hoofdrol: Benjamin Franklin
Schutters en Amerikaanse Revolutie • Hoofdrol begin (1776), daarna steeds meer beroepssoldaten • Heroïsche status gewapende burger • 2nd Amendment: “A well regulated Militia, being necessary to the security of a free State, the right of the people to keep and bear Arms, shall not be infringed.” (1791)
Burgerschap in LA en NA • Formeel inclusief • Gilden
• Armenzorg: geen data
• Gemengde schutterijen
• Formeel exclusief • Vrijwillige organisaties ambachtslieden • Armenzorg: langzaam geformaliseerd • Blanke schutterijen, politiek invloedrijk
Instituties en economie in LA en NA Inkomen/hoofd in Nieuwe Wereld en Europese moederlanden, 1600-2001 USA
LA
Mexico
GB
Spanje
1600
400
703
755
1126
853
1700
527
675
755
1568
853
1800
1171
703
755
2140
1820
1257
713
566
2124
1008
1870
2445
749
1157
3670
1207
2001
27948
6327
7089
20127
15659
Bron: Maddison 2003; Coatsworth 2008 (Mexico); Broadberry et al. 2010 (UK)
Instituties en economie in LA en NA • Economische prestaties van Noord en Zuid verschillen voor 1800 niet zo veel dat ze fundamenteel mogen heten • Qua burgerschap steekt LA voor 1800 niet negatief af bij NA • Observaties LA sporen met herwaardering Spaanse (koloniale) instituties • USA erft van koloniaal burgerschap (1) sociale ongelijkheid langs etnische breuklijnen, en (2) wapencultuur • Geschiedenis belangrijk, niet rechtlijnig
