Herstel Ondersteunende Zorg. Begint men het eindelijk te begrijpen?

nummer 19

Foto: Kees C. Keuch

nul

Herstel Ondersteunende Zorg Begint men het eindelijk te begrijpen?

Symposium Cliëntenraad Arkin Een prettig gesprek met Tony Cliënten Serv ice Desk Muziekgroep bij Roads

Nul-nummer 19 februari 2016

Redactioneel Ondergetekende is de laatste tijd enigszins in mineur stemming. Ik maak me zorgen over de toegankelijkheid van de verslavingszorg en andere sectoren in ggz land. Ambulantisering, ga maar thuis afkicken. Voor wie nog wel een bed in een behandelkliniek weet te bemachtigen moet weten dat het therapeutisch oefenverlof is afgeschaft omdat de verzekering alleen betaalt als het

0-nummer is een cliëntgestuurd project van de Cliëntenraad Arkin. Dit magazine is gemaakt voor en door (ex) cliënten van Jellinek/Mentrum Verslavingszorg Amsterdam.

Colofon Redactie & medewerkers:

bed beslapen is. Uit m’n omgeving verneem ik dat sommigen helemaal niet meer in aanmerking komen voor een opname en behandeling, tenzij je een vrijwillige RM (rechtelijke machtiging) geregeld krijgt. Lees de ervaringen van Tony vanaf pagina 18. Ambulantisering, bedden worden afgebouwd zonder dat er eerst een beter alternatief is opgebouwd; vertrouw maar op de wijkzorg dicht bij huis. Niets vertrouwen want het functioneert (nog) niet. Het aantal

Kees C. Keuch Tello Neckheim Maaike Riemersma Angelique Geurts Tony Raëdecker Jos Oude Bos Gert de Haan Martinus Stollenga Tommie Thienpont Toon Jehoel Marko de Haan Johan van Glabbeek Joyce Tito Reinier Schippers Kees Weterman Niels Höfelt

patiënten dat dakloos is of in crisis verkeert neemt snel toe. En het kabi-

Pre-press en druk: Drukgoed & Paardekooper display Amsterdam

stakels wordt gehinderd. De Herstelgedachte, wat wordt uitgelegd dat je het

Redactieadres: Redactie Nul-nummer p/a Cliëntenraad Arkin Postbus 75848 1070 AV Amsterdam E: [email protected] Site: www.jellinek.nl/clientenraad

Inhoud: 2 Redactioneel 3-4 Herstelwerkzaamheden 5-6 Kerstsymposium 7-9 Jaap van der Stel ‘Herstel gaat in vieren’ 10-13 Irene van der Giessen ‘Paradigmashift’ 14 OMA houdt me op de been 15 Gehannes met Handvest 16-23 ‘Wat verslaving betekent’ 24-25 Gered- Cliënten Service Desk 26 ‘Herstel’ 27 Zwartboek Kostdelersnorm 28-29 ‘De Brede Herberg’ 29 Spin onder mijn schedel 30 Roads muziekgroep 31 Afscheid

02

net heeft besloten dat gokken op internet legaal wordt; wie is hier nou gek? Door de decentralisaties en ontbreken van financiële steun valt (verslaving) preventie tussen wal en schip. Bekend is dat gemeenten preventie veel te weinig prioriteit geven. De sociale wijkteams zijn zich onvoldoende bewust van verslavingsproblematiek in de wijk. De laatste tijd hoor ik teveel verhalen over toediening van verkeerde medicatie. Waar ik me kwaad over maak is de bureaucratie en gesjoemel van de uitkering verstrekkers en financieel bewindvoerders. Gelukkig dat er een Cliënten Service Desk is binnen Arkin; zie pagina 24. Waar ik zo langzamerhand kotsmisselijk van word is het gemanipuleer van de politiek met haar verfomfaaide plannen zoals de participatiemaatschappij. Laat me niet lachen met de kreet ‘allemaal meedoen’. De ‘Herstelgedachte’ waar we eindelijk mee op de goede weg zijn lijkt het, maar door allerlei obvooral zelf moet doen, dus ook je noodzakelijke dagbesteding zelf betalen van je uitkering voor zover deze niet is gesloten of wegbezuinigd. Onder het kopje ‘maatschappelijk herstel’ wordt o.a. verstaan het hebben van veilige huisvesting. Voor velen kon dat lange tijd via ‘beschermd woonprojecten’. Triest word ik er van als ik de minister voor Wonen, drs. Blok, hoor zeggen ‘het niet als zijn taak te zien om gemeenten te wijzen op hun verantwoordelijkheid voor de volkshuisvesting’. Is het nou zo moeilijk er voor te zorgen dat gemeenten, woningcorporaties en zorgaanbieders samenwerken? Spuugzat word ik van de vercommercialisering en nieuwe financieringsmodellen in de zorg. De thuiszorg letterlijk uitgekleed voor zover er nog iets is uit te kleden. Er is nog nooit een goed zorgsysteem kwalitatief verbeterd door financiers en wetgevers, wel verslechterd. Minder geld, evenveel rechten op zorg en zeggen dat de ggz veel beter kan, is de kluit belazeren. Dat het een versplinterde rommelmarkt is geworden met een exploderend aantal aanbieders waaronder ondernemende charlatans, dat komt niet door de beroepsgroep. Die was juist aan het fuseren en certificeren. Guerrilla gevoelens borrelen op bij het nieuws over bewuste manipulatie met woekerpolissen, hoewel ik hier niets mee van doen heb en gelukkig mijn kapitaal in andere zaken heb gestoken. Dat het opknappen van een metrobuis i.p.v. 160 miljoen nu 320 miljoen gaat kosten. Durf er gif op in te nemen dat dit uit de WMO pot wordt betaald. Het is zeker niet mijn intentie van alles onderuit te halen en alleen maar kritiek te leveren. In dit Nulnummer worden er gelukkig nog enkele positieve gedachten geventileerd. Voor het Nulnummer is dit de dikste uitgave tot nu geproduceerd, dankzij de inzet van een aantal personen die zich er nog niet bij hebben neergelegd. KCK.

-nummer 19

Concept:

Herstelwerkzaamheden ‘Waarbij er dus sprake is van co-creatie’

In de maand september ging de Cliëntenraad Arkin

uitgedaagd tot mening vorming. Kon een Ervarings-

diepgaand aan de slag met het updaten van de kennis

werker met een ggz achtergrond ook iemand met

op het onderwerp HERSTEL. De activiteiten vormden

verslav ingsproblematiek begeleiden? De meningen

een belangrijk onderdeel voor de visievorming bin-

waren verdeeld want Herstel is een individueel pro-

nen de cliëntenraad op dit onderdeel in de komende

ces waarbij je altijd weer maatwerk moet leveren. Er

tijd. Want zowel binnen de organisatie van Arkin,

werd gewezen op het specifieke van verslav ing. Het

als stedelijk en landelijk is dit weer een belangrijk

belang van een lotgenoot die dezelfde ervaring heeft

onderwerp op de agenda met een frisse insteek en

en als rolmodel fungeert. Die de tricks en manipulaties

nieuwe inzichten.

doorheeft en weet wat het is om jezelf en je omgeving voor de gek te houden. Het bleek toch een dilemma in

De aftrap werd gegeven op woensdag 2 september met

de zaal waar men niet goed uitkwam.

een werkbezoek aan het Trimbos-instituut/Phrenos. Aansluitend werd het Enik Recovery College bezocht.

S ’middags bij het ENIK Recovery College als centrum

De eerste herstelacademie in Nederland vóór erva-

voor persoonlijke ontwikkeling en scholing werd de

ringsdeskundigen, geleid dóór ervaringsdeskundigen.

discussie nog voort gezet. Daar werd weer een nieuwe

Beide in de stad Utrecht.

dimensie aan het Herstel verhaal toegevoegd namelijk de vrije ruimte. De keuze vrijheid van mensen in

Bij het Victoria hotel stonden die ochtend circa 50

herstel om het in eigen tempo en op de eigen manier

mensen te wachten uit allerlei windstreken: niet alleen

te doen vanuit een lerend principe gericht op levens-

cliëntenraadsleden en ondersteuners van de cliënten-

waarden. Het leven is leren en bij ENIK kun je dat in

raad Arkin maar ook zeker twintig ervaringswerkers en

je eigen tempo en op eigen wijze met behulp van erva-

hun projectleider, een medewerker van het Herstelbu-

ringswerkers de weg naar Herstel vinden.

reau en een medewerker van het Scholingsbureau van Arkin. En de projectleider Herstel van de Hogeschool

Deze voormalige daklozen vestiging van Lister (RIBW

van Amsterdam. Er ontstond een mooie uitwisseling en

aanbieder Utrecht) heeft alles onder een dak. Naast

die begon al in de bus. Gezamenlijk op stap want Her-

een breed en gevarieerd scholingsprogramma, bieden

stel doe je niet alleen.

ze een logeerfunctie voor intensieve peersupporttrajecten. Deze voorziening is bedoeld voor mensen die het nodig achten om intensiever bezig te zijn met hun eigen herstelproces. Dit kan bijvoorbeeld zijn op momenten wanneer zij te maken hebben met oplopende stress. Zij kunnen in één van de vijftien zichzelf komen.

Daarnaast wordt

kamers tot

huisvesting

gebo-

den aan studenten op grond van social living. Naast het huren van een kamer leveren zij een maatschappelijke bijdrage. Ook is er een sociaal trefpunt waar iedereen welkom is om elkaar te ontmoeten. Dit alles maakt Enik Recovery College tot een uniek concept. Foto: Kees C. Keuch

De meningen waren verdeeld

De cursussen en trainingen worden gegeven door ervaringsdeskundige professionals. Dit zijn ‘peers’ die zelf een herstelproces hebben meegemaakt op het psychische of verslavingsvlak. Wij geloven in het empoweren

Onder leiding van Dienke Boertien, coördinator pro-

van deelnemers om zelf vorm te geven aan het eigen

gramma Herstel, ervaringsdeskundigheid en participa-

herstelproces en dat van anderen

tie van het Phrenos kenniscentrum en Ervaringswer-

leeromgeving.

ker werden we ingeleid in het onderwerp Herstel. En

Het ENIK concept sprak zeer tot de verbeelding van de

-nummer 19

in een gedeelde

03

ervaringswerkers die een dergelijk concept ook graag

functioneel en maatschappelijk herstel leiden tot

in Amsterdam zouden vormgeven.

persoonlijk herstel. Een belangrijke motor daarbij

Op 17 september dook het FACT congres in het mu-

is de zingeving en de hoop en de energie die daaruit

ziekgebouw dieper in het Herstel werk, herstel on-

voorkomt.

dersteunende zorg en nieuwe inzichten daarbij. Een zeer boeiend congres waarbij vooral de presentatie

Daarmee komt hij uit waar ook ENIK, Irene van der

van ervaringsdeskundige Irene van Giessen diepe in-

Giessen en vele anderen in deze herstelontwikkeling

druk maakte op de zaal. Haar betoog om de menselijke

uitkomen: Herstel is een holistisch en mede menselijk

maat te hanteren in het herstelproces en dat dit ver-

proces van hoop en zingeving. Met de ervaringsdeskun-

geten wordt in het FACT werken, werd zeer beeldend

dige als de vlees geworden hoop die alweer een stapje

gebracht aan de hand van haar theorie van de super-

verder is in het proces en daarmee als rolmodel van

markt waarin de schappen stonden voor wat je mee-

belang.

neemt en nodig hebt aan voeding om te herstellen en weer deel te nemen aan de maatschappij.

Echter wil het herstelproces echt lukken dan moet het ook gefaciliteerd worden want het zijn parallelle

Op 22 september was Martinus Stollenga op uitnodi-

processen waarin zowel de cliënt als zijn naaste om-

ging bij de cliëntenraad Arkin. In zijn betoog was het

gev ing als de werkvloer en het management als ook

vertrekpunt in het herstelproces de maatschappelijke

de verzekeraar en de gemeente een rol hebben. Ook

context en het belang van herstel in de huidige sa-

een proces waarbij de zorgverlener de rol van life

menleving. Deze samenleving vraagt om burgers die:

coach krijgt en de cliënt de 3e partij is. Waarbij er

sociaal doe het zelven, co-operatief zijn en samen

dus sprake is van co-creatie. En opleiding en eman-

redzaam zijn. Een samenleving die gezien kan worden

cipatie evenals de paradigma shift van belang zijn.

als een kringloopproces. Dit geeft de nodige veranderingen op het vlak van de zorg: deze moet doelmatig, efficiënt en mensgericht zijn. Herstel is daarmee een maatschappelijke ontwikkeling. En herstelondersteuning

Maaike Riemersma, Bureau Cliëntenraad Arkin *

Mike Slade is professor aan het Instituut voor psychiatrie van het

is in die context iets

King’s College in Londen. Zijn leerstoel betreft onderzoek naar ge-

dat de burger zelf doet, samen met anderen die je

zondheidszorg en zijn belangstelling ligt vooral op de gebieden her-

ondersteunen.

stelgerichte en uitkomstgerichte ggz

Hij refereert daarbij aan twee definities van herstel die erg tot de verbeelding spraken. Mike Slade* (2010) definieert herstel als een opgaven inzake een positief identiteit; het framen van de ervaring; het responsief vermogen; en het creëren van verbinding. Slade geeft dat je : 1.onderscheid moet maken inzake wie je bent en je diagnose. 2. de ervaring een plek moet geven en gebruiken als springplank en als deel van je biografie. 3. vaardigheden nodig hebt bij het zelfmanagement van je herstel. Bovenal heb je waardevolle sociale rollen nodig want in isolement kun je niet herstellen. Dit is van groot belang in het ambulantiseringsverhaal en de rol van de gemeente daarbij. De noodzaak tot samenwerking in de wijken tussen 0e, 1e en 2e lijn en de gevoelde noodzaak tot daginvulling, dagactiviteiten en lotgenoten contacten. Want maatschappelijk herstel en eigen positief herstel gaan hand in hand. Hij zoomt daarbij in op de theorie van Jaap van der Stel die de 4 aspecten van herstel noemt: klinisch,

04

Maaike Riemersma en Jaap van der Stel (foto: Toon Jehoel)

-nummer 19

Kerstsymposium ‘Herstellen doe je samen’ Het verslag van dit symposium is op een voortreffelijke

wat de aspecten van herstel zijn. Er wordt dieper in gegaan

manier genoteerd door Angelique Geurst die vanuit een

op herstel en de noodzaak van een paradigmashift.

stageplaats bij de Cliëntenraad werkzaam is geweest. Donderdag 10 december 2015 organiseerde de Cliëntenraad Arkin het Kerstsymposium ‘Herstellen doe je samen’ in het Polanentheater o.l.v. Maaike Riemersma (Bureau Manager Cliëntenraad) Hieronder volgt een samenvatting van deze drukbezochte, inspirerende middag. Het symposium beoogt te inspireren en kennis te delen met hulpverleners, ervaringsdeskundigen en beleidsmakers van Arkin en GGz inGeest met betrekking tot Herstel. De middag bestaat uit een inleiding en diverse presentaties, afgewisseld door een creatieve paradigmashifter. De aanbevelingen vanuit verschillende perspectieven voor de Herstel agenda Arkin vormen de inhoudelijke afsluiting.

Vervolgens zullen Annemiek van der Steenhoven en Marianne van Bakel van GGz inGeest een nieuw project presenteren over persoonlijk herstel. Ook is Frank Smallegange, een creatieve paradigmashifter en co-creator, gevraagd om de zaal steeds even op een ander been te zetten. Hij komt een paar keer langs om hilarisch het paradigma van de zaal te shiften.

Waarom een Symposium over Herstel? Volgens Naomi de Rooy is de tijd rijp voor het onderwerp Herstel. Herstel staat op de agenda van velen. De Cliëntenraad heeft zich het afgelopen jaar extra in dit onderwerp verdiept en heeft het ook als speerpunt gekozen voor alle activiteiten in het komend jaar. Herstel gaat over zelfregulatie. Hoe pak je de rest van je leven op, hoe geef je zin en betekenis aan je leven ondanks je handicap en hoe ga je ermee om? Hoe zorg je ervoor dat je handicap niet allesbepalend is? Een psychische Foto: Kees C. Keuch

Moment van bezinning vanuit het cliëntenperspectief

aandoening kan je héél veel inzicht geven over jezelf. Het is van belang dat je leert daar op een goede manier mee om te gaan, zodat je jezelf kunt overstijgen.

Wat betekent paradigmashift?

Maaike Riemersma verzorgt samen met Naomi de Rooy (voorzitter Cliëntenraad Arkin) de inleiding. Maaike heet

Volgens Naomi is een paradigmashift niet alleen een omslag

iedereen van harte welkom op het tweede Kerstsymposium.

in denken, handelen en organiseren van de zorg, maar ook

Zo aan het eind van het jaar, nog voor de feestdagen, lijkt

een omslag in het denken, handelen en organiseren van je

het haar een goede gewoonte geworden om als moment van

eigen leven. Als gevolg van de paradigmashift ga je namelijk

bezinning vanuit het cliëntenperspectief met elkaar in gesprek

op een heel andere manier kijken naar wat herstellen van een

te gaan en te toosten na afloop tijdens de Kerstreceptie.

psychische ziekte eigenlijk betekent en wat je daarvoor moet

Zij brengt naar voren dat er vier sprekers komen. De twee

doen. Dat betekent een hele verandering, een verandering

sprekers voor de pauze zijn Jaap van der Stel en Irene van der

in bijna alles rondom de ziekte. Ook wekt de paradigmashift

Giessen. Zij vertellen over wat herstel voor hen betekent en

weerstand op, maar dat hoort bij iedere paradigmashift.

-nummer 19

05

Amna Hadji vertelt, dat er momenteel 1520 ervaringswerkers werken bij Arkin. Zij zijn verenigd in een Platform. Vanuit dat Platform is het idee ontstaan om een Herstelbureau op te richten. Het is de bedoeling dat de ervaringswerkers hun krachten bundelen om zo herstel via het Herstelbureau te ondersteunen. Harjo Keizer vertelt over Keep It!, een prototype app ontwikkeld door Media LAB Amsterdam en VIP Mentrum. De app wordt nog verder ontwikkeld. Media LAB is een afdeling van de Universiteit van Amsterdam. De app kan cliënten helpen met het voorspellen en voorkomen van Pychoses en is gebaseerd op CGT.

geredigeerd door Kees C. Keuch Paradigmashifter bewerkt de zaal Later op de middag zijn er vijf pitches van ieder 1 minuut over herstelprojecten binnen Arkin. Het publiek mag twee

Het brein als behandelsterrein

pitches uit de vijf kiezen, waarover zij meer willen horen. Deze twee pitches krijgen ieder een soort verdieping van 10

Op 30 oktober 2015 in de aula van de UVA aan het Spui in

minuten.

Amsterdam heeft prof. dr. Anneke Goudriaan ter gelegenheid van haar benoeming tot hoogleraar Werkingsmechanismen en

Amna Hadji, ervaringswerker: ‘Hoe gaan we herstel

behandeling van verslavingsgedrag, haar oratie onder de titel

vormgeven?’ ‘Door een Herstelbureau.’ ’Een Herstelbureau

Verslaving: het brein als behandelterrein gehouden.

bundelt de krachten van alle ervaringswerkers.’

Goudriaan gaat in op de vraag hoe de kennis over de werking

Debby Kamstra, IPS, jobcoach, VIP-team: ‘Herstel kan niet zonder participatie.’ ‘Wat is nou mooier dan dat 68% van de cliënten aangeeft dat zij graag een betaalde baan willen?’ ‘IPS gaat uit van de werkwens en de motivatie van de cliënt.’ ’IPS ondersteunt de cliënt in deze wens.’ Selma de Vries, Hoofd Geestelijke Verzorging: ‘Als het leven tegenzit, dan is het beste om de symptomen aan te pakken, je weg in de maatschappij weer te hervinden en

steun

bij

persoonlijk

herstel.’ ‘Jezelf

hervinden.’

‘Geestelijke verzorgers spelen hierin ook een rol.’ ‘Een

van het verslaafde brein, kan worden ingezet bij de behandeling van verslaving. Bijvoorbeeld: Hoe kunnen mensen met verslavingsproblematiek met neuromodulatie meer controle krijgen over hun gedrag. Neuromodulatie is een behandeling die tot doel heeft het zenuwstelsel te beïnvloeden. Bekend is dat een verhoogde impulsiviteit en het functioneren van de hersencircuits die met impulsiviteit te maken hebben, invloed hebben op de kans op terugval na behandeling. In het volgend Nulnummer wordt hier uitgebreid over bericht.

gesprek over thema’s als ziekte, verlies of rouw leidt tot een diep menselijk contact.’ Harjo

Keizer,

adviseur

afdeling

Informatiemanagement:

‘Keep-It! is een app die cliënten kan ondersteunen bij het herstellen van een psychose.’ ‘Als ik straks gekozen wordt, dan laat ik je er een filmpje over zien.’ Ingrid Callenbach, voorzitter van de Naastbetrokkenraad (vervangen door Maaike Riemersma): ‘Het is belangrijk dat je toch als naastbetrokkene op de één of andere manier contact hebt met de cliënt, ook al wilde je als naastbetrokkene in eerste instantie geen contact.’ De Pitches van Amna Hadji en Harjo Keizer worden door het publiek gekozen. Zij hebben allebei 10 minuten voor de verdieping van hun Pitch.

06

Foto: Kees C. Keuch

-nummer 19

Presentatie Lector Dr. Jaap van der Stel: Verandering moet beginnen bij onszelf!

ring of het verdwijnen van de symptomen. Deze vier vormen van herstel staan relatief onafhankelijk van elkaar: er is geen hiërarchie of vaste volgorde. De volgorde is voor iedereen weer anders en hangt af van de wensen en behoeften van de betrokkene.

Vroeger is beter Het gros van de psychische aandoeningen ontstaat in de jeugd (0-25 jaar). Daarom is een accentverschuiving naar jonge mensen en hun verwanten van het grootste belang. Kansen op functioneel herstel en functionele ontwikkeling moeten bij deze categorie worden benut, opdat de doelstelling van afname van de incidentie/prevalentie van ernstige psychische problematiek wordt gerealiseerd. Deze kansen zou GGZ inGeest graag nader met Arkin Jaap van der Stel kijkt tegen de schijnwerper in Dr. Jaap van der Stel is Lector Geestelijke Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden en Senior-onderzoeker bij GGz inGeest. Herstel is een eeuwenoud woord dat tot recent vooral in verband werd gebracht met (de kans op) genezing. Het werd dus benaderd vanuit een medisch perspectief, respectievelijk vanuit een gezichtspunt van wel of geen ziekte. Hierdoor zou tot nu toe weinig aandacht worden geschonken aan het perspectief van het individu op zijn eigen herstel. Dat doet tekort aan de persoon. Maar in de afgelopen decennia lijkt een verandering te hebben plaatsgevonden. Herstel krijgt een bredere betekenis, en wordt gezien als meer dan alleen het verminderen van ziektesymptomen, waardoor de

willen bespreken. Jaap van der Stel zou ook graag met Arkin willen samenwerken.

Focus op het dagelijks leven Richt je aandacht op het dagelijks leven en de executieve functies (of uitvoerende regelfuncties) die nodig zijn om je daarin staande te houden, om invloed op jezelf te kunnen nemen, en daardoor, met andere mensen, je doelen te kunnen bereiken en samen te werken. Iedereen is anders. Iedereen verschilt van mekaar, niet alleen van gezicht, maar ook qua effecten die behandelingen kunnen hebben op de manier hoe je herstelt. Een vooropgesteld herstelprogramma werkt niet altijd bij iedereen. Wat herstel is voor de één is niet per definitie herstel voor de ander. Dus: afstemmen op de veelzijdige kenmerken van de cliënt.

somatische en geestelijke gezondheidszorg verandert. Herstel is (weer) leren om zelf, nieuwe, voor de persoon relevante doelen en waarden te kunnen formuleren als gevolg van zelfregulatie. Herstel is het op zoek gaan naar een paradigma, waar óók ruimte is voor de taal van mensen met een psychische aandoening zelf. Wat herstel is voor de één, is niet per definitie herstel voor de ander.

Herstel gaat in vieren (zie schema in kader) Bij persoonlijk herstel gaat het om betekenisgeving, grip krijgen op het eigen leven, doelen nastreven, identiteit en waardeoriëntatie. Persoonlijk herstel is mogelijk de motor van andere typen herstel. Functioneel herstel is het hervatten van het sociale functioneren, wat meestal na het klinisch herstel plaatsvindt. Functioneel herstel krijgt echter nog te weinig expliciete aandacht. Bij maatschappelijk herstel gaat het om de mogelijkheden die de samenleving biedt om autonomie te verhogen en de sociale positie te verbeteren, zoals het verminderen van stigma en het bieden van speciale hulpmiddelen. Klinisch herstel is de verminde-

-nummer 19

07

cliënten potenties te hebben. Je ziet tegenwoordig vaak dat cliënten of ex-cliënten anderen als ervaringswerker helpen.

Ervaringswerkers

hebben

vaak

een

duidelijke

meerwaarde. Velen geven aan dat zij vaak zèlf, met vallen en opstaan, hebben moeten leren hoe ze op een effectievere manier hun emoties, cognities, motivaties en gedrag konden regulieren. We moeten dan ook een helder idee hebben over ervaring als kennisbron in de psychische zorg en de rol van ervaringsdeskundigen. Het is echter nog niet uitgekristalliseerd hoe ervaringskennis zich verhoudt tot

professionele

en

wetenschappelijke

kennis,

hoe

ervaringskennis kan worden benut in de hulpverlening en hoe cliënten daar effectief gebruik van kunnen maken.

Focus op diagnostiek

We

De huidige diagnostische instrumenten zijn nauwelijks

aandoeningen is veranderd. We denken veel meer in termen

geschikt om een profiel te maken van de moeilijkheden

van integratie in de samenleving, in tegenstelling tot de

die mensen ervaren op het vlak van executieve functies

traditionele benadering: fixatie op tekortkomingen. Je kan

en hun executief functioneren. Het heeft ermee te maken

nu verder, eventueel met aangepaste omstandigheden. Een

dat de ‘klinische’ blik nog teveel overheerst en dat een

focus op zelfregulatie is daarbij essentieel. Zelfregulatie

systematische aandacht voor de voor de meeste mensen

heeft betrekking op het vermogen om invloed te kunnen

‘vanzelfsprekende’-vermogens ontbreekt. Het is van belang

uitoefen op je eigen emoties, motivaties, cognities en

om hierin verandering aan te brengen, juist voor degenen

gedrag. Het valt samen met de executieve functies. Het

die het zonder ondersteuning op dit vlak niet op eigen

zelf niet voldoende kunnen reguleren van emoties kan

houtje redden. Voorzieningen op dit vlak moeten we daarom

het sociale functioneren zodanig in de weg staan, dat

ook niet verwachten in het klinische, maar veelal in het

de zelfredzaamheid ernstig in het gedrang komt. Door

sociale domein, met een focus op het dagelijks leven.

zelfregulatie kan je beter greep krijgen op jezelf, afstand

zien

bovendien

dat

het

denken

over

psychische

nemen van jezelf en daardoor ben je beter in staat jezelf

Focus op prognoses

te beïnvloeden. Executieve functies zoals zelfbeheersing,

Het verbeteren van de executieve functies veronderstelt

emotieregulatie, zelfspraak of zelfmonitoring ontwikkelen

leerprocessen, dus training en daarmee ook ondersteuners

zich, in enkele stappen, vanaf de vroege jeugd.

(professionals

en

ervaringsdeskundigen)

die

verstand

hebben van het creëren van een adequate leeromgeving.

De verbetering van de executieve functies/zelfregulatie

Het ontwikkelen van de executieve functies geeft mensen

voorspelt een verbetering in het sociaal functioneren.

namelijk een grip op hun situatie, het biedt hen een houvast. De focus op zelfregulatie betreft de aandacht richten op

Focus op leren Functioneel

herstel

impliceert

een ‘diepere’ laag dan louter te kijken naar zelfredzaamleerprocessen

en

een

daarvoor geschikte omgeving. Dit kan deels binnen de

heid, zelfbepaling (eigen regie) of zelfverzorging (zelfmanagement).

huidige voorzieningen, deels zijn nieuwe leeromgevingen vereist.

Foto’s: Kees C. Keuch

Participatie is vereist De cliënt neemt een actieve rol in zijn herstelproces in. Je bent verantwoordelijk voor je herstel. Een persoonlijk herstel bereiken mensen uiteindelijk zelf, hoewel sociale steun ook belangrijk is. Bij vroegtijdig behandelen is de kans op een gunstig verloop groter. Jaap van der Stel wijst er op dat herstellen van een psychische aandoening echt mogelijk is, zelfs zonder hulp. Een voorbeeld hiervan is dat het gros van de mensen die verslaafd zijn, ontwennen op eigen kracht. Ook blijken

08

-nummer 19

werkgeheugen bevorderen functioneel herstel en dragen tevens bij aan de kans op klinisch herstel. Maatschappelijk herstel: Dit betreft de verbetering van de positie van het individu op het vlak van wonen, werk en inkomen (waaronder schuldsanering) en sociale relaties. Het gaat hier om het benutten of vergroten van de kansen die de samenleving biedt om de autonomie te vergroten. De afname van stigmatisering en de maatschappelijke bereidheid om specifieke voorzieningen te treffen zijn hiervan belangrijke aspecten. Instellingen kunnen, samen met patiëntenorganisaties, door sociale actie op dit vlak veel bereiken. Persoonlijk herstel: Dit betreft het betekenis kunnen Figuur: Vier vormen van Herstel, met een focus op persoon-

verlenen aan datgene wat in het verleden is gebeurd,

lijk Herstel maar onderling elkaar wel versterken.

het stap voor stap meer greep krijgen op het eigen leven

H

(verleden – heden – toekomst), het zelf doelen stellen erstel werd tot voor kort vooral in verband gebracht

(een voorwaarde voor hoop op herstel). Voor mensen die

met (de kans op) genezing en werd benaderd vanuit

een langdurende aandoening hebben en het risico lopen

het ‘medisch perspectief’. De afgelopen periode is

‘hun ziekte of hun stoornis te zijn geworden’, m.a.w. zich

hier beslist verandering in gebracht. Namelijk dat de pati-

te vereenzelvigen met hun ziekte kan het vormen van een

ëntcliënten organisaties partij zijn geworden in de discussie

(nieuwe) identiteit belangrijk zijn, evenals een hernieuwde

over de toekomst van de zorg. Het concept ‘Herstel’ is ver-

oriëntatie

ruimd en wordt inmiddels door een brede laag gedeeld, wat

gekoesterde waarden. (o.a. uit: tijdschrift psychiatrie, 10/15v.d.Stel)

op

persoonlijke

en/of

in

de

gemeenschap

niet betekend dat het in de praktijk gepraktiseerd wordt. Om vooraf te voorspellen bij wie een bepaalde ‘bewezen effectieve’ behandeling wel en bij wie niet zal werken zal de aandacht breder moeten worden ingezet. Dit is een landelijke aangelegenheid waar toch echt het één & ander in moet

W

e spreken ook wel over het overschrijden van de Pickle Line. Een metafoor voor het proces in de herse-

gaan veranderen. Noem het een vorm van ‘institutioneel on-

nen. Augurken worden gemaakt van kleine komkommers. Je

dernemen’, gericht op samenwerking met andere partijen.

kweekt een komkommer tot deze groot genoeg is om in het

In elk Herstelproces liggen de accenten anders. Verder geldt

zuur en kruiden tot een augurk ingemaakt te worden. Is een

dat elke werker of voorziening accent moet leggen in wat

komkommer eenmaal een augurk, kan hij nooit meer een

zijn of haar specifieke bijdrage is aan het Herstelproces.

komkommer worden. Dat is een onomkeerbaar proces. Dat

Jaap van der Stel onderscheidt vier aspecten van Herstel:

is met verslaving ook zo. Na dit proces kan er nooit meer op recreatieve wijze gedronken en/of gebruikt worden. Dat is ook de reden dat een aan alcohol verslaafd persoon nooit een sociale drinker meer kan worden.

Klinisch Herstel: Dit betreft het op de remissie van symptomen en zo mogelijk op genezing gerichte werk van hulpverleners en behandelaren. Psychologische en farmacologische interventies die bijdragen aan ontwenning of terugval voorkomen vallen onder deze categorie. Functioneel Herstel: Dit betreft het herstel van lichamelijke, psychische en sociale functies die als gevolg van de aandoening zijn verminderd of aangetast. Hier gaat het in het bijzonder over de hogere ‘executieve functies’ zoals zelfbeheersing, kunnen maken van plannen, zichzelf kunnen motiveren etc. Aandacht voor het herstel van functies is onderdeel van de rehabilitatie of revalidatie nadat klinisch herstel is ingetreden. Het kan echter ook plaatsvinden als

Uitspraak van Prof. dr. Cor de Jong van de Radboud Uni-

van klinisch herstel geen of slechts partieel sprake is. Voor-

versiteit en wetenschappelijk directeur van het Nijmegen

beeld is de aantasting van de werkgeheugenfunctie door de

Institute for Scientist-Practitioners (NISPA) en hij is hoofd-

verslaving of een psychische stoornis; trainingen van het

opleider van verslavingsartsen in Nederland

-nummer 19

09

Presentatie Irene van der Giessen: de noodzaak van de Paradigmashift

ten, maar door de context waarin we deze plegen te zetten. De wereld wordt dus gecreëerd naar onze eigen waarneming. Maar stel nu dat Roos de vijftienjarige dochter van de gastvrouw zou zijn en voor de zoveelste keer de wens uitspreekt dat zij geen vlees wil eten. Zij is al jaren op een vriendelijke wijze door haar moeder gesommeerd om haar eten, inclusief vlees, maar gewoon op te eten. Ook is haar medegedeeld dat ze niet zulke vreemde opvattingen moet hebben. Op een volgens haar moeder subtiele wijze krijgt de dochter eigenlijk helemaal niet zo subtiel een belangrijke boodschap mee. Haar moeder kan zich niet verplaatsen in de wijze hoe zij tegen het eten van dieren aankijkt; in haar paradigma. Haar dochter is namelijk op de lagere school intens geraakt door de lessen over dierenleed, waardoor zij nachtenlang niet kon slapen. Zij besloot toen al principieel iets te veranderen aan dit soort misstanden.

Irene van der Giessen is ervaringsdeskundige en bestuurs-

Het vraagt van de moeder van Roos een meer dan gemiddeld

lid bij Phrenos. Phrenos is een kenniscentrum over

bewustzijn en inzet van haar eigen paradigma om zich te

psychose-gevoeligheid.

verplaatsen in het paradigma van haar dochter. Zij negeert de wens van Roos om geen vlees te eten. Voor Roos is het

Irene vertelt dat ze onlangs in het tijdschrift Bres een artikel tegenkwam van Roos Vonk, hoogleraar Sociale Psychologie. Roos Vonk zet daarin uiteen dat onlangs tijdens een diner door haar gastvrouw de vraag gesteld werd waarom zij eigenlijk vegetariër is. Roos beantwoordde haar vraag door te stellen dat zij geen vlees eet, omdat zij haar bijdrage wil leveren aan de vermindering van dierenleed. De reactie van haar gastvrouw was, dat dieren daar toch juist voor zijn. De wijze waarop Roos Vonk en haar gastvrouw naar de wereld kijken heeft namelijk betrekking op een verzameling van veronderstellingen die zij beiden vanuit het verleden onbe-

dan ook heel moeilijk om een discussie hierover te voeren in een vleesetend gezin. Voor Roos blijkt het niet voeren van een dergelijke discussie een potentieel groot risico. Indien Roos het eten van vlees stelselmatig als onprettig ervaren heeft, zich daardoor buitengesloten is gaan voelen en structureel is gaan piekeren over het leed in de wereld, bestaat de mogelijkheid dat ze zich na vier jaar hierdoor ernstig verward meldt bij Arkin. Zij wordt gebracht door haar ouders en broer. Ogenschijnlijk lijkt het overduidelijk een liefdevol gezin. Ze zijn héél bezorgd en niemand weet wat er mis is met Roos.

wust met zich meedragen. Onbewust werden namelijk gegevens die in hun kraam niet te pas kwamen, overgeslagen en andere gegevens werden dusdanig omgevormd tot de informatie die past in hun wereldbeeld. Deze veronderstellingen bepalen vervolgens hoe zij over het eten van dieren denken. De wijze waarop zij tegen dieren aankijken is namelijk hun paradigma. Zo’n paradigma is hun eigen beeld over de wereld en is lastig te achterhalen en moeizaam te veranderen, want zij creëren immers de wereld naar hun eigen waarneming. Zo heeft ieder mens zijn ’logische vingerafdruk’ in zijn hoofd zitten, die hij in wezen overal opzet. Alles krijgt

Roos zal snel in haar traject een psychiater tegenkomen

daardoor een rede. Echter de logische vingerafdruk bevat

die als taak heeft om vast te stellen of ze wel of niet een

óns verhaal van de wereld, zonder dat we het ‘echte’ ver-

psychische aandoening heeft. Dat is zijn paradigma. Een

haal kennen; het is slechts onze interpretatie.

psychische aandoening heeft immers consequenties. Het ligt

Het lastige van een paradigmashift, dan wel van het ver-

als psychiater namelijk nogal voor de hand om mensen die

anderen van je logische vingerafdruk, is dat je niet tegen

ziek zijn een behandeling voor te schrijven. Roos krijgt een

iemand kunt zeggen: ‘Shift even van paradigma’. Mensen

voorstel om antipsychotica te gebruiken en psycho-educatie

hebben een bepaalde kijk op de wereld, waardoor ze blinde

te volgen. Ook groeit bij haar het idee dat ze inderdaad

vlekken hebben. Je weet niet wat je niet ziet. Dat wat we

psychisch ziek is en dat ze iets volstrekt anders ervaart dan

zien wordt niet zozeer bepaald door de geconstateerde fei-

iemand die geen psychische aandoening heeft. Onder invloed

10

-nummer 19

net voordat ze je doodmaken. Roos raakt volledig in paniek. Dagen later wanneer ze weer op de afdeling is, merkt ze dat haar verhouding met de verpleging is veranderd. Na haar avondje uit ziet men haar nu als moeilijk en tegendraads. Het begrip lijkt verdwenen te zijn en er wordt zelfs getwijfeld of ze misschien borderline is. Het wordt haar duidelijk dat ze binnen een jaar een hele andere blik op de wereld heeft gekregen. Hoe moet ze hier nog uitkomen? Hoe kan herstelondersteunende zorg bijdragen aan een paradigmashift met betrekking tot haar problematiek?

van het maatschappelijk stigma gaat ze bovendien twijfelen aan haar eigen vermogens. Bij de lessen psycho-educatie krijgt ze te horen dat ze kwetsbaar is voor psychoses. Dat heeft te maken met genen en stress, hoort ze.

door er vaker over te praten zelf ook niet meer zo zeker weet hoe het met haar theorie zit Op een dag komt Tom voor het eerst op de afdeling. Tom is een ervaringsprofessional.

ook groeit bij haar het idee dat ze inderdaad psychisch ziek is Roos denkt erover dat ze misschien maar beter kan stoppen met haar opleiding. Roos krijgt ook te horen dat ze niet zomaar kan stoppen met haar medicatie, omdat de kans groot is dat ze weer psychotisch wordt. Het slikken van medicatie zou noodzakelijk zijn om haar te beschermen tegen de vernietigende gevolgen van psychoses. Ze raakt er net als haar familie van overtuigd dat ze behandeling nodig heeft om niet ten prooi te vallen aan de gevolgen van een psychose. Gelukkig weten de hulpverleners op basis van haar diagnose precies wat ze nodig heeft. Roos verandert in plaats van bevlogen en activistisch, in een traag, sloom en dik persoon. Haar ouders en broer kennen haar niet meer terug. Ze beseffen dat Roos waarschijnlijk echt ziek is. Roos krijgt vervolgens zwaardere medicatie en verblijft voor de tweede keer in de kliniek, nu alweer zes maanden.

ze is een vet monster geworden, net een plofkip Inmiddels heeft Roos haar studie moeten stoppen en vraagt ze zich, net als haar ouders, af of het ooit nog mogelijk is om een doorstart te maken. Ze wordt zwaarder en zwaarder

Hij heeft ooit zelf een psychose meegemaakt. Hij is een verpleger die weet dat een psychose niet het einde van de wereld is. Roos is verrast als ze hem ziet. In tegenstelling tot de andere verpleegkundigen straalde hij hoop en optimisme uit. Ze kan met hem lachen en ineens heeft ze niet meer het idee dat ze verloren is. In plaats van wij en zij is er alleen nog maar wij als Tom er is. Het valt haar op hoe aandachtig hij naar haar verhaal luistert en er gewoon is. Waarom hij zo geïnteresseerd is in haar theorie over de megastal en haar gevoel dat ze soms een plofkip is en een andere keer een vet varken, snapt ze niet. Het vreemde is wel dat ze door er vaker over te praten zelf ook niet meer zo zeker weet hoe het met haar theorie zit.

en raakt hierdoor heel erg gefrustreerd. Geen enkel kledingstuk past haar nog. Ze is een vet monster geworden. Net een plofkip. Niemand van haar vrienden, behalve haar vriendin komt haar nog opzoeken. Wat zou ze graag nog eens uitwillen! Op een nacht plant ze een ontsnapping met Gert, een medecliënt. Ze hebben een fantastische nacht en komen niet alleen straalbezopen, maar ook knetter stoned terug. Ze raakt vervolgens in een psychose en heeft de indruk dat het verplegend personeel haar wil ombrengen. Er wordt voor gekozen om haar te separeren. Ze is ervan overtuigd dat ze in een gedeelte van een megastal is beland, waar je gewoonlijk als varken wordt heengebracht,

-nummer 19

11

Tom praat ook nooit in moeilijke woorden en geeft haar geen moment het idee dat ze minder is dan hij of dat hij iets van haar moet. Wanneer Tom vraagt of er misschien vroeger dingen waren waar ze van droomde, komen er meer herinneringen terug over de lessen van haar Basisschoolleraar over dierenleed en haar wens om daadwerkelijk iets te veranderen aan dat soort zaken. Wanneer Roos aangeeft dat zij graag een blog wil schrijven voor de Partij voor de Dieren stimuleert hij haar daarin en denkt mee hoe ze deze geplaatst kan krijgen op de site van de Partij voor de Dieren. Ze gaat drie keer per week een stukje hardlopen met Tom en voelt zich fysiek ook ineens veel beter. Roos voelt zich weer mens en groeit in het idee dat ze er weer bij hoort. Haar kijk op haarzelf, haar paradigma, verandert stapje voor stapje. Ook haar psychiater, haar ouders en het verpleegkundig team lukt het om, mede onder invloed van het enthousiasme van Tom, een paradigmashift te maken. Ze gaan Roos weer meer beschouwen als gelijkwaardig, als dochter en cliënt, in plaats van patiënt zonder uitzicht op genezing. Roos krijgt op deze manier steeds meer zelfvertrouwen en besluit zich opnieuw in te schrijven voor haar studie Sociale Geografie. Inmiddels gaat het goed met haar! Wat we zien is dat Tom een bijzondere herstelondersteunende gave had om zich een idee te vormen over de vrouw die Roos zou kunnen worden. Waar haar psychiater in zijn paradigma op haar vooral een verzameling symptomen waarnam, die tot de conclusie leidde dat ze psychosegevoelig was, luisterde Tom eindeloos naar de zienswijze van Roos op de wereld. Hij begreep op deze manier steeds beter waarom ze zich gedroeg zoals ze zich gedroeg. Tom’s conclusie was dat de reactie van Roos wèl heel normaal was, gezien de bijzondere omstandigheden waarin ze in haar thuissituatie met het voor haar belangrijke onderwerp dierenleed had moeten omgaan. Het feit dat dit tot een diagnose had geleid met bijbehorende medicatie, had haar jammer genoeg alleen maar ver van haar eigen overtuigingen afgedreven.

Conclusie Irene van der Giessen stelt dat het van belang is om uiterst voorzichtig te zijn met het reduceren van herstel met betrekking tot het leren omgaan met je beperkingen of je kwetsbaarheid in je leven. Het klinkt namelijk nogal verschillend of je tegen Roos zegt dat ze misschien wel heel normaal gereageerd heeft op buitengewone omstandigheden of dat je haar verteld dat ze moet leren omgaan met haar psychotische kwetsbaarheid. De impact van deze twee boodschappen leidt tot een totaal verschillende context! DUS… CONTEXT BEPAALT ALLES!! Je zou kunnen stellen dat zo’n kind, bijvoorbeeld de jonge Roos, zich verdedigt tegen verdere pijn door één of meerdere van haar paden af te sluiten. Ze sluit het fysieke, emotionele, sociale en relationele pad af omdat haar ouders haar dwingen vlees te eten, terwijl ze van school weet hoe zeer deze dieren lijden. Indien zo’n situatie lang duurt dan kan dit een ziekmakende invloed hebben op haar psychische en fysieke gesteldheid. Het kan misschien wel tot een psychose leiden, want Roos raakt overbelast! Te begrijpen valt waarom de volwassen Roos onder de gegeven omstandigheden vegetariër geworden is. Haar gastvrouw, die dit allemaal dus niet heeft meegemaakt heeft de keuze om vegetariër te worden überhaupt nog nóóit overwogen, dus dat wordt ze ook niet! Wellicht komt zij van een boerderij, waar ze gewend was aan het feit dat dieren ten dienste staan van mensen. Niemand heeft namelijk hetzelfde paradigma of hetzelfde schema.

de bereidheid om in de schoenen van een ander te gaan staan!! Daarom is het zéér van belang dat, indien je mensen wilt begrijpen, je eerst een paradigmashift maakt. Maar pas op voor de VALKUIL! De valkuil is het wisselen van een paradigma waar je vóóral de stoornis ziet, naar een paradigma dat je herstelondersteunend benaderd. Dit vraagt niet alleen heel veel van de hulpverleners die aan het F-ACT-congres deelnamen, maar van alle hulpverleners. Het betreft namelijk de bereidheid om in de schoenen van een ander te

12

-nummer 19

gaan staan!! De vraag is nu, ben je bereid om die ander te leren kennen door zijn of haar ogen? Dus niet vanuit je eigen werkpaden iemand te veroordelen of ziek te verklaren, hoe

Pensioen

zeer diegene ook lijdt.. Dat vraagt een bijzondere vorm van compassie. Irene heeft namelijk zèlf ervaren dat die soms helemaal niet gemakkelijk op te brengen is. De belangrijkste vraag is dus als volgt: Hoe neem je de wereld en de cliënten waar? Wat is je paradigma? Vervolgens is het goed om bewust te worden van het feit dat je manier van kijken, je waarnemingen, een subjectieve kijk vormt op de werkelijkheid. Op zijn zachtst gezegd zou je de mogelijkheid moeten overwegen dat je kaart van de werkelijkheid over herstelondersteunende zorg een tikkeltje verouderd is,

Vydia

ook indien je datgene wat je waarneemt over het algemeen

In 1995 bij Jellinek in dienst gekomen en op 30 september

voor waar aanneemt. Pas dan is het begin van een eventuele

jl. was het de laatste werkdag voor Vydia in de Obrecht-

paradigmashift mogelijk. Deze paradigmashift is noodzake-

straat. Heb je nog een anekdote?

lijk om tot DAADWERKELIJKE herstelondersteunende zorg

De ‘psychiater’ vergeet ik in ieder geval nooit meer! Een heel

te komen! Vervolgens dien je je kaart van de werkelijkheid,

aardige cliënt was dat, maar hij bleek dus zelf psychiater

al naar gelang de uitkomsten, te updaten. Dat kan op diver-

te zijn! Het moet niet gekker worden toch? Die heb ik vanaf

se manieren. Onder andere door SCHERP te kijken naar de

de eerste dag op zijn hart gedrukt aan absoluut niemand

wijze waarop je psychische diversiteit waardeert. Je eigen

te vertellen wat zijn beroep was, hij zou geen leven gehad

keuzes en handelen zijn essentieel, evenals het openstaan

hebben hier, denk je ook niet?

voor nieuwe inzichten! Je zult niet alleen met elkaar, maar ook met de cliënten een DIALOOG moeten aangaan over hun context. Actieve en bewuste interactie aangaan is ONONTBEERLIJK voor een paradigmashift, evenals feedback geven en krijgen en je eigen wens omzetten in een doel om méér en herstelondersteunend te gaan werken. Tip van Irene: Ga studeren op wat herstelondersteunende zorg is. Kijk naar documentaires over herstelondersteunende zorg en bespreek casussen in het kader van herstelondersteunende zorg. Irene sluit haar betoog af door te stellen dat alléén op deze manier een grote paradigmashift gemaakt kan worden. Belangrijk is dat hun context er mag ZIJN en dat zij weten dat niet alléén de klassieke psychiatrische behandeling een vorm is om tot herstel te komen.

Waldy December

jl.

is

Waldy

Neijhorst

na

een

zeer

lang

dienstverband bij de Jellinek met pensioen gegaan. Waldy creëerde in de PMT (Psycho Motorische Therapie) situaties waarin cliënten experimenteren met een ander gedrag. “Als je in staat bent je ene been voor het ander te zetten om in beweging te komen is succes gegarandeerd”. Ik probeer het metaforisch (beeldspraak red.) te brengen. Als je moet gaan poepen, kan je denken: ‘Dat is shit’. Maar wanneer het lichaam reageert: ‘Nu moet ik naar het toilet!’ dan sta je er bij stil. Wanneer doe ik dat? Hoe doe ik dat? Waar is het toilet? Als ik dat niet weet, dan vraag ik het. En als je geen geld hebt, dan zorg je er voor om het ‘ergens’ te doen, waardoor je niet veel shit hoeft te ruimen. Je moet het niet in je broek doen… Als je het in je broek doet, dan moet je pas veel shit opruimen.

-nummer 19

13

OMA

kiest, zie ik je terug bij de voordeur. Kun je weer opnieuw beginnen. De redactie van dit blad reikte me dit model aan:

Houdt me op de been Op 23 februari 2015 werd ik opgenomen in de detox, Jellinek kliniek Jacob Obrechtstraat. De eerste dagen gingen aan mij voorbij. Mijn gezondheid was slecht. Koning Alcohol moest getemd. Ik had me bij een opname neergelegd. In drie etappes zou ik me gaan herstellen: detox, KBO en dagbehandeling. De ontgifting in de detox ging me goed af. In 1994 had ik dat al eens meegemaakt. Toen 10 dagen detox en met ontslag naar huis, nu na de 7 dagen detox naar de KBO, de klinische-behandeling-Obrecht, zes weken, en nog eens zes

Als ik deze vierdeling voor mezelf bezie, dan durf ik te

weken dagbehandeling. (drie dagen in de week en je mag

zeggen dat:

weer thuis slapen).

klinisch herstel is gelukt, functioneel herstel ook,

De ‘nazorg’ heb ik geprobeerd (1 dagdeel per week) maar

het maatschappelijk herstel ook,

dat beviel niet. Twee keer over zat ik samen met tien

en het persoonlijk herstel na 270 dagen ook,

mij volstrekt onbekende mensen bij elkaar. Met stuk voor

GESLAAGD,

stuk interessante verhalen over het omgaan met de nieuw

MAAR … Hoe houd ik dit vol?

verworven vrijheid, ook wel het zwarte gat genoemd. Dat was mij teveel van het goede. Tijdens de behandeling mag

Tijdens mijn behandeling is mijn hele huis op z’n kop

je geen alcohol of andere euforia gebruiken. In de nazorg

gezet, geverfd, behangen, luxe keuken erin, hang-WC.

ook niet. Dat niet-drinken had ik met mezelf afgesproken

Mijn broer heeft met mijn vrienden me een gespreid bedje

en kostte me feitelijk weinig moeite.

bezorgd. Prachtige boekenkast en boeken. Goede overstap gemaakt van Microsoft naar Apple.

Ook had ik me vóór de opname

Het kan niet beter. Reisje hier, the-

voorgenomen niet abstinent door

atertje daar, musea, Amsterdam,

het leven te gaan. Tegen alle

het kan niet op.

adviezen in; van lotgenoten,

Eerste biertje op mijn broer z’n

behandelaars, de hele Jellinek.

verjaardag (3-7) en nu ben ik al

Mijn omgeving was milder, met als

vele maanden en glazen verder. Ik

hoofdmoot: zou je dat wel doen?

drink alleen op door mij bepaalde

We weten wel dat je eigenwijs

bijzondere gelegenheden. Dat kan

bent, maar je vraagt om moeilijk-

enorm variëren, van geboorte, di-

heden. We leven nu eind juni 2015.

ploma, visakte tot begrafenis. De grote vraag is natuurlijk hoe

Tijdens de behandeling word je

houd ik dit herstel vol.

gewend aan structuur, herhalen en

Antwoord: OMA. Ochtend-Middag-

herhalen, vallen en opstaan, leren

Avond = OMA.

van eigen fouten, luisteren naar andermans fouten, terugvallen en

Tijdens mijn opname vertelde ie-

weer opstaan. Het CGT-model, Cognitieve Gedrags Thera-

mand dat je elk dagdeel dat je NIET drinkt, moet vieren als

pie, is waar het om draait in de Jellinek Obrechtstraat.

een overwinning op jezelf. In mijn agenda houd ik dat bij. OMA is 1 Dag niets gedronken. Dag=OMA, Week=7xOMA,

Gelukkig is er ook iemand, die het iets anders aanpakt. Die

Maand=30xOMA enz.

vertelt over de valkuiken voor verslaafden. En geeft prakti-

Mijn record was op 2 juli 15: MMMM en nog wat OMA’s. Ik

sche tips: denk eens aan je ademhaling, recht je rug, waar

hoop met een aantal OMA’s per week mijn herstel vast te

komt die zucht en die emotie vandaan? Drink eens heel

houden.

langzaam een glas leeg en bedenk: als je voor een valkuil

14

Foto’s: Kees C. Keuch

Kees Weterman, 20 november 2015

-nummer 19

Gehannes met het Handvest Wat is er in vijf jaar terecht gekomen van het Handvest van Maastricht? Een terugblik. In 2008 werden, tijdens het tienjarig jubileum van de cli-

Begin dit jaar kreeg Nico Hopman, voorzitter van de vak-

ëntenraden in de verslavingszorg, de bestuursleden van de

vereniging voor ervaringswerkers de opdracht van GGZ Ne-

verslavingszorg, aangesloten bij GGZ Nederland, door de cli-

derland, LPGGZ en stichting het Zwarte Gat, om te onder-

ëntenraden uitgenodigd bij dit feestelijk lustrum aanwezig

zoeken wat er terecht is gekomen van de uitvoering van het

te zijn. Doel van de uitnodiging van de bestuursleden was

Handvest en het in mei 2013 door Raden van Bestuur en het

om de bestuurders te laten zien dat de cliëntenraden waren

Zwarte Gat ontwikkelde GGZ visiedocument: ‘Verslavings-

uitgegroeid tot een volwaardige gesprekspartner en dat het

zorg, focus op preventie en herstel’. Nico heeft het rapport

tijd werd om dit te bekrachtigen met een serieus te nemen

op 29 september 2015 gepresenteerd in een co-creatie dag.

overeenkomst, in de sector beter bekend als het ‘Handvest

Het werd wederom een schrijnende vertoning. Er was een

van Maastricht’. De cliëntenraden hebben zich in hetzelfde

enkele bestuurder aanwezig en een handjevol cliëntenra-

weekend verenigd door de Stichting ‘Het Zwarte Gat’ op te

den. Dit gaf al aan dat men het Handvest en het eigen vi-

richten. Deze vertegenwoordigt de gezamenlijke cliëntenra-

siedocument minder serieus had genomen dan de belofte er

den in de sector verslavingszorg.

alles aan te zullen doen het tot een succes te laten worden. Ook de cliëntenraden hadden het laten afweten. Als excuus werden

Buiten het feit dat het

werkzaamheden die prio-

bijzonder was ‘hun’ cliën-

riteit kregen. Slappe hap

tenraden in het weekend

dus van beide partijen.

zo aan het werk te zien, voelden zij zich overrom-

De druk op het Handvest

peld door het gepresen-

werd

teerde Handvest. De be-

te maken. Zij vonden dat

ondertekenen. Ze hadden

de inzet van ervarings-

nog wat kleine aanmer-

Verschijnselen van terugtrekkende

bewegingen,

deskundigheid belangrijk

Foto: Kees C. Keuch

hebben ze ruim genomen.

belangrijk

er een punt van begonnen

Handvest ter plaatse te

te bestuderen. Die tijd

weer

toen de zorgverzekeraars

stuurders weigerden het

en vroegen tijd om het

reorganisa-

ties opgevoerd en andere

voor de bestuurders zeer

kingen op het Handvest

de

is en dat de instellingen Herstel

zorg moesten gaan verlenen. Hoe en wat, dat is tot op de dag van vandaag niet duidelijk. Het is

onderste bureaulade, met de mond vol meel praten, zijn nog de onschuldigste uitingen hiervan. Pas in mei 2010 werd het Handvest ondertekend in bijzijn van de voorzitter van GGZ Nederland, Marleen Barth.

Wat is er sinds die tijd gebeurd in de uitvoering van het Handvest?

ondersteunende

nog steeds een gehannes. Vanuit de professionals en de zorgverzekeraars is er geen duidelijke visie. De gemeenten en de zorgverzekeraars kunnen het moeilijk vertalen naar het sociale domein. Want is het antwoord, als het niet evidence based is kunnen de professionals er geen soep van maken. Het is steeds de cliëntenbeweging die het voortouw moet nemen, maar als puntje bij paaltje komt blijft het een geklungel om het goed uit-

De cliëntenraden waren enthousiast door de ondertekening

voerbaar te maken. In december heeft Stichting het Zwarte

van het Handvest en wilden dit binnen hun instelling gaan

Gat zich beraden op een tweede handvest. Laten we hopen

verzilveren. Helaas hebben we moeten concluderen dat dit

dat het de komende jaren niet zo’n gehannes gaat worden

maar mondjesmaat is gelukt. Het werd een gepruts van je-

als de afgelopen zeven jaar. De bestuurders van de instel-

welste. Sommige instellingen namen het gedeeltelijk seri-

lingen mogen zich wel eens onderwerpen aan een gehannes

eus door wel ervaringsdeskundigheid te formaliseren, maar

onderzoek. Dat is pas ziek.

geen of veel te weinig te doen om Herstel het leidend prin-

Jos Oude Bos, Gert de Haan, Martinus Stollenga

cipe te laten zijn. We zijn nu zeven jaar verder.

December 2015

-nummer 19

15

Foto’s: Kees C. Keuch

-nummer 19

Bij de Jellinek zeiden ze ook: ‘ben jij niet bang voor Amsterdam’? Maar ik zei juist het tegenovergestelde”: ‘Amsterdam moet bang zijn voor mij’. Want ik had zoiets van, het ligt niet aan de omgeving. Maar het is het wel, het is de invloed van buitenaf. -nummer 19

Eindelijk weet ik wat verslaving betekent Een prettig gesprek met Tony Raëdecker Geboren in 1967 in Rwanda, een piepklein landje gelegen

En met je vader dan, werd die kwaad op jou?

een paar graden ten zuiden van de evenaar in Centraal-

Nee, want ik deed m’n best, ik ging dan niet naar die vrien-

Afrika. Nederlandse vader, Rwandese moeder, een jonge-

den toe, die vrienden kwamen bij mij. Mijn kamer waar ik

re broer, een zus uit het eerste huwelijk van mijn moeder

sliep stond los van het huis, grote parkeerplaats, vijver, het

en een geadopteerde broer, nog drie halfbroers uit het

is heel mooi daar, bosrijk gebied.

eerste huwelijk van mijn vader die al getrouwd waren

Na schooltijd kwamen mijn vrienden meteen op hun brom-

met kindertjes en hedendaags kleinkinderen. Mijn vader

mers gelijk naar mij. Mijn vader kon daar niet allemaal op

was een wereldreiziger die in het Gooi opgroeide, een

toezien en liet mij maar een beetje mijn gang gaan. Maar

echte avonturier en bouwde een steenfabriek. Ik had een

hij was wel heel streng, als er iets fout ging werden alle

trotse vader en een leuke moeder.

vrienden weggestuurd en kreeg ik huisarrest. Die spanning was zo erg dat ik twee keer op school ben blijven zitten.

In 1970 zijn we met het gezin verhuisd naar Vaassen op de

Door de ziekte van mijn moeder, ziekenhuis in- ziekenhuis

Veluwe waar ik de kleuterschool t&m de MAVO heb afge-

uit, dat is hard aangekomen. Daar ben je als kind je nog niet

maakt. Mijn jeugd en de locatie was super tot mijn moeder

van bewust omdat je denkt dat het normaal is en je weet

ziek werd en in 1980 overleed.

ook niet precies wat er gaat gebeuren. De ene keer was mijn

De stemming werd zacht gezegd gespannen, maar ondanks

moeder heel blij, feest en de andere keer lag ze weer in het

dat konden we met behulp van thuiszorg het redden, alleen

ziekenhuis.

ik ontspoorde in drank, drugs, foute vrienden enz. Hoe ging het verder na de MAVO? Toen je twaalf jaar was is je moeder overleden. Wat

Feitelijk werkloos, maar bij een abattoir, waar ik vroeger

heeft dat met je gedaan?

vakantiewerk deed, gewerkt en wat gespaard. Het was ook

De situatie thuis veranderde. In principe ben ik van een

een periode van blowen met vrienden. In Vaassen, in de

gelukkige jeugd in een keer in een situatie van thuisloos

Molukse gemeenschap woonde veel verslaafden, gebruikers

geraakt. De spanning was

die wat ouder waren. Ik

voelbaar, het had te ma-

had het geld en de tijd

ken met dat mijn moeder

en dat is op een gegeven

erg ziek was, mijn vader

moment en beetje uit de

deed zo goed als dat ie

hand gelopen. Was boos

kon, hij was al wat ou-

op mijzelf en het werd

der, gepensioneerd en hij

ook niet getolereerd in

dronk alcohol. Dan kon je

mijn

beter bij hem uit de buurt

bij mijn zus omdat de si-

blijven. Wat gebeurde er

tuatie thuis onhoudbaar

dan als ik uit school thuis

werd. Van daaruit heb ik

kwam, met huiswerk had

me aangemeld bij de Gra-

ik niet zoveel moeite, dat

fische school en ben toen

familie.

Verbleef

gestopt met die drugs en

deed ik heel snel. Daarna was ik meteen weer met vrienden op pad. Blowen, drinken,

bijbehorende leefstijl. Ben gaan sporten en rijbewijs ge-

uitgaan, vriendinnetjes, brommers, zo ging dat. Dat was

haald. Had speciaal een motor gekocht om naar Amsterdam

onze leefstijl.

te kunnen rijden. Mijn vader had in Amsterdam Noord woonruimte voor mij geregeld, een huis van een oom die vaak in

Je moeder was dus de centrale persoon in de huishouding

het buitenland verbleef.

en die rol viel weg. En je vader kon dat niet 123 opvan-

Met de pont naar het Centraal Station en tram 4 naar de

gen?

Grafische school. Hoewel ik wel hoge cijfers haalde ging

Nee, dat zei hij ook gewoon, ‘ik ben te oud om jullie op te

het ’t eerste jaar al mis. De mensen waar ik mee omging,

voeden’. Toen is thuiszorg ingeschakeld. Omdat ik nogal een

eigenlijk de oude vriendenkring uit Vaassen die ik ook in

eigenwijs mannetje ben en met verkeerde vrienden omging

Amsterdam tegen kwam. Ik had een vriend één dag bij mij

kwam er wel eens een maatschappelijk werker thuis om de

laten logeren en het ging gelijk mis. De volgende dag kom ik

situatie te bespreken.

van school en het hele huis was leeg geroofd. Mijn familie

18

-nummer 19

helemaal in paniek en ik moest de sleutels inleveren. Daar

nu het Tuinhuis is, dat was resocialisatie.

sta je dan. Toen heb ik een zolderkamer kunnen huren en

Er ontstonden relaties in die tijd en dat mocht, dat werd

doorgegaan met school. Drugs was voor mij bijna een me-

toegestaan. Wel moest je het delen en bespreekbaar ma-

dicijn voor alle spanningen veroorzaakt door die inbraak. Ik

ken met de groep omdat anders je aandacht meer naar de

heb het kunnen oplossen m.b.v. de politie en de inbreker is

relatie ging dan naar jezelf. Je kreeg echt feedback van de

gepakt. Heel vervelend allemaal, dat je door je eigen vrien-

groep. In de hiërarchie krijg je privileges dat je assistent

den wordt bestolen. Tenslotte ben ik verslaafd geraakt aan

wordt en zo. Dat is heel prettig als je zo ver komt, het werd

heroïne en kon de opleiding niet meer afmaken. Toen was ik

echt aangemoedigd maar je kon het ook weer kwijtraken.

een jaar of twintig.

Dus maak je een fout, dan begin je weer helemaal onderaan of degradeert, net als in de maatschappij.

Door de drugs heb je steeds meer geld nodig en de gebruikerswereld, de mensen waar je mee omgaat, zorgt ervoor

Hoe was dat met terugvallen?

dat je losse handjes krijgt. Het waren vaak vermogensde-

Dat noemde ze dan een ‘uitglijer’. Je werd door de hele

licten, stelen uit winkels. Zo kon ik me een beetje redden.

groep en de staf terecht gewezen en daar hadden ze een

Daardoor kwam ik met justitie in aanraking en kwam vast te

strafbankje voor in de gang. Het had consequenties, aan de

zitten in de Bijlmerbajes.

aard van de overtreding, zeg maar, werd je gestraft. Als je wat hoger in de hiërarchie zat mocht jij ook mensen cor-

Na een korte periode van detentie op de drugsvrije afdeling,

rigeren.

kreeg ik het aanbod m’n straf om te zetten in voorwaardelijk als je naar de kliniek ging. Mijn eerste opname in 1988

Dat was dus je eerste opname, vier maanden. Vond je dat

was in de Jellinek Kliniek ‘de Hoge Sluis’, vernoemd naar

voldoende?

de brug over de Amstel, aan de Sarphatistraat. Tegenwoor-

Ik vond het een ontzettend goed programma en het doel

dig hangt de naamplaat Mentrum aan de gevel en is het

wat ik had heb ik meer dan bereikt. Maar ik belandde in een

ook geen kliniek meer. Het was een therapeutische gemeen-

depressieve tijd. Het was me een raadsel waar dat vandaan

schap (TG), een elf maanden durende resocialisatie behan-

kwam en ik ging een beetje tegen het systeem aanschoppen.

deling en daar heb ik vier maanden gewoond.

Kon niet goed ontdekken wat er nu met mij aan de hand was, ik wilde daar niet meer zijn. De mensen merkte dat en ik kreeg van de ene op de andere dag straf, de hele groep bij elkaar en mij werd gesommeerd weg te gaan. Niet uitleggen waarom, ‘je bent intelligent genoeg om dat zelf te ontdekken’. Je mag t.z.t. weer terugkomen. Op de manier waarop dat ging was ik het alles behalve mee eens. Ben niet op een goeie manier weg gegaan. Door een brand kon ik niet meer terug naar die zolderkamer en heb toen een aantal maanden in Apeldoorn onderdak gekregen bij mijn broer. Van daaruit ben ik naar de vervolgopleiding van de Grafische school gegaan en ben met computers aan de gang gegaan. Dat had z’n intrede gedaan en heb ik ‘desktop publishing’ gedaan en werken met animaties. Bij een bedrijf dat educatieve software maakte heb ik echt computer tekenen geleerd, hartstikke leuk. Eigenlijk had ik helemaal geen verstand van computers maar door het tekenen ben ik erin gerold en bleek daar goed in te zijn. Dat heb ik jaren gedaan. Heel mooie programma’s op de markt gebracht zoals voorlichting programma’s o.a. voor de GGD

Het begon met hiërarchie. De maatschappij in het klein

over Soa’s.

werd nagebootst en daar werd je op getest hoe je daar mee omging.

Hoe ging dat met je drugsgebruik in die tijd?

Waar je sterke en zwakke kanten lagen en dat werd bijge-

In de tijd dat ik werkte gebruikte ik niet, dat ging gewoon

schoold, gecorrigeerd. Dat ging een hoog tempo. Het werd

niet samen. Het was een werkproject en dat houdt een keer

heel goed ondersteund met bio-energetica, allerlei thera-

op en ja, dan val je in een gat. De mensen die ik kende, als

pieën, countergroepen. We controleerde elkaar, soort com-

ik die dan tegenkwam was het ‘hé Tony’, en ja op de een of

mune. Slaapzaaltjes, mannen en vrouwen gescheiden. Waar

andere manier ben ik makkelijk beïnvloedbaar en mensen

-nummer 19

19

willen graag samen met mij gebruiken.

niemand die jou vertelde van hoe of wat. Er waren ook mensen, die als ze buiten de poort van de Bijlmerbajes kwamen,

Je liet je meeslepen door de scene.

gelijk inbraken in de garage, in de auto’s en werden meteen

Ik kon ook makkelijk geld maken, heb nooit mij zelf hoeven

weer gepakt. Dat soort dingen. Ja ik lach er misschien wel

verlagen tot het niveau om me heen. Het was meer eh, ik

om maar het is om te huilen. Zelf ben ik wel iets creatiever

dacht dat het onschuldig was maar het werd steeds meer. En

op dat gebied; ik ging op zoektocht en zo heb ik het circuit

dan krijg je op een gegeven moment een heel andere situ-

van opvang leren kennen. Dan ga je je best doen te overle-

atie, dat je er 24 uur mee bezig bent. Soms was detentie

ven. In de ‘begeleid wonen’ periode kreeg ik begeleiding om

m’n redding. Heb meerdere detenties gehad en dan koos ik

alles goed op orde te krijgen, je financiën en zo. Dat ging

ook om niet te gebruiken en aan mijn gezondheid te werken

goed en ik kreeg gelijk ‘dagbesteding’. Heb in een atelier

omdat ik helemaal naar god lag.

gewerkt, bij ‘global start’ van Pantar* heb ik een cursus systeembeheer gedaan, netwerkbeheer, software ontwikkelt,

Na de detentie heb ik gezorgd dat ik opgenomen kon worden

allemaal gecertificeerd, was de eerste die slaagde. Gesolli-

omdat mijn uitzicht weer gebruiken was. Die kans kreeg ik

citeerd bij Schiphol maar mijn strafblad zat in de weg, daar

in 1990 bij de Jellinek, kliniek ‘Parkweg binnen’. Dat heb

kwam ik niet doorheen. Vanaf die tijd heb ik voor het HVO

ik helemaal afgemaakt, vijf maanden was de opname en

(Hulp Voor Onbehuisden), via het dagactiviteitencentrum een houseband opgezet

Het pand daarnaast was

en veel optredens ge-

voor de resocialisatie en

daan, gaf computerles,

daar werd marihuana en

tekenles, deed sporten

alcohol

Foto: Kees C. Keuch

daarna had je de nazorg.

Maar

met die jongens tot 21

als ze merkte dat het uit

jaar, koken, kickboksen,

de hand liep, overmatig

die jongeren kon ik heel

drinken, dan grepen ze

goed bijschaven, ze wa-

in.

ren dol op me.

‘Parkweg binnen’ is toen

Het is een tijdje goed

gesloten, maar dan zit-

gegaan maar kwam toch

ten we nog in begin ne-

weer met drugs in aan-

gentiger jaren.

raking.

Toen ik 26 was is mijn va-

woning kwijt geraakt.

der overleden. Heb een

Overal gezworven, van

mooie erfenis gekregen.

de ene naar de andere

gedoogd.

Vast

gezeten,

gebruiker, zo had ik alHet

is

dan

1993,

je

tijd wel onderdak. Ook

krijgt een mooie erfenis, dat gaf je natuurlijk wel aller-

in auto’s sliep ik. Hing vaak in de Bijlmer rond, daar had

lei mogelijkheden.

je van die trappenhuizen waar het drugsleven 24 uur per

Ja, ik kreeg een woning in Amsterdam West en ben toen voor

etmaal doorging. Je had werkhokken waar mensen in woon-

ABC-software gaan werken. Na het werk begon weer een pe-

den, stroom en verwarming werden afgetapt. In een gesto-

riode met drugs, en justitie en de woning kwijt geraakt. Het

len auto nog als snorder gewerkt. Het was één getto in de

cirkeltje was weer rond. Toen ik vrij kwam had ik niet meer

Bijlmer. Via Streetcornerwork zijn we begonnen met een

dan een leeg tasje, veel succes. Heb toen in Exodus geze-

bouwkeet, daar op het plein gezet, het was koud, het vroor,

ten, dat heette toen artikel 26. Dat is voor ex-gedetineer-

sneeuwde en we sliepen in dozen. Tot dat een gemeente-

den die door detentie hun woning zijn kwijt geraakt. Daar

raadslid kwam kijken en die schrok. Hij kwam met bouwke-

mocht ik een jaar wonen. Het is een omgebouwde school

ten en stapelbedden.

met 15 kamers, opgezet door een politieagent die zag dat mensen in een cirkeltje draaiden en dat was niet waarvoor

In 2003 ben je gestopt met drugs. Hoe heb je dat gedaan?

hij politieagent was geworden. Met doneurs heeft hij ‘arti-

In 2003 deed de ISD (Maatregel Inrichting Stelselmatige Da-

kel 26’ opgezet. Dat was m’n redding want veel opties zijn

ders) zijn intrede, ik kwam daarvoor in aanmerking maar zag

er niet als je vrij komt met niks. Als jij geen adres had kreeg

dat niet zitten. Heb toen met de officier gesproken en ben

je geen uitkering omdat ze geen post kunnen sturen.

gekomen met het voorstel of het niet beter zou zijn om naar een kliniek te gaan die bij mij past en die ISD als stok ach-

Dat werd vanuit detentie geregeld, dat begeleid wonen?

ter de deur te gebruiken, dat werkt bij mij veel beter en ik

Die informatie moest je allemaal zelf zoeken en uitvinden,

kreeg die kans. Dat was een programma van drie maanden in

20

-nummer 19

het Jellinek IMC (Intra cultureel Motivatie Centrum, kliniek

gram cocaïne, op de grond voor een discotheek s’ochtends

Bijlmer) en de nazorg in de Obrechtstraat. Bij de Jellinek

vroeg. Heb het meegenomen, was al de hele smaak kwijt,

zeiden ze: ‘ben jij niet bang voor Amsterdam’? Maar ik zei

dat soort dingen. En ik zat echt te worstelen met mezelf,

juist het tegenovergestelde”: ‘Amsterdam moet bang zijn

ik had helemaal geen behoefte daaraan. Ik was bezig met

voor mij’. Want ik had zoiets van, het ligt niet aan de om-

begeleid wonen en heel leuke dingen, had het naar mijn

geving. Maar het is het wel, het is de invloed van buitenaf.

zin, vooral sporten en zo. Ik heb het gewoon door de wc

Daarna verbleef ik in het Passanten Hotel Boerhaave van het

gegooid. En dat is het beste ‘medicijn’. Vanaf het IMC ben

HVO.

ik nooit meer terug gevallen. Ik had ontdekt dat de heroïne mijn hoofd middel was en dat heb ik met methadon in de

IMC, gestopt met de heroïne. In al die jaren daarvoor, je

hand weten te houden. Cocaïne is iets wat tussen je oren

was niet echt een drinker, dat interesseerde je eigenlijk

zit. Maar als jij de keus maakt, duidelijk dus niet alleen

geen bal. Heroïne was de kick.

maar theoretisch maar ook praktisch en dat is gewoon de

Heroïne en die cocaïne is er later bijgekomen.

drugs weggooien in mijn ogen, dat werkt heel goed. Heb wel een paar dagen last er van gehad, zo van Tony ben je wel

Is dat niet raar, want dat zijn twee tegenovergestelde

goed bij je hoofd, een ander doet er een moord voor en ik

middelen, de één is een downer en de ander een upper.

gooi het weg. Dat ging ook door mijn hoofd, had het kunnen

Ze

heffen

elkaar

op in de zin van de coke geeft je de pep en de kracht om energiek dingen

te

doen

en

heroïne maakt je juist ontspannen. In welke volgorde gaat dat dan? Dat maakt eerlijk gezegd

niet

uit.

Je bent s’ochtends ziek en dan krijg je

behoefte

aan

energie omdat je dingen moet doen en daar heb je de cocaïne

voor

no-

dig. Die geeft je de energie te doen wat je moet doen. Je moet een hoop doen voor je verslaving. Die twee

Foto: Kees C. Keuch

gaan heel goed samen.

verkopen. Nooit meer behoefte aan gehad, vaak voorbij zien

Nou dat zeg jij. Maar slechter dan slecht kan natuurlijk

komen, het is zo’n rotzooi.

niet als je het lichamelijk bekijkt. Voor het hart is dit dus het aller slechtste wat je kunt doen. Het hart weet

Na het IMC, met de muziek mee en ben je een biertje gaan

niet meer of het nu vooruit of achteruit moet.

drinken. Ja, na 2003 sloop het er in door de muziek, biertje er bij, af

Ben je niet op de alcohol overgestapt nadat je in 2003

en toe een jointje, dat was een beetje mijn nieuwe leefstijl

bent gestopt met de heroïne? Iets wat we bij veel ex-

geworden. Maar ik heb een eigenschap en dat is dat ik geen

heroïne gebruikers zien.

maat kan houden en raak ik verslaafd. Voor mij is gecontro-

Niet direct. Ik vond die alcoholisten maar rare types.

leerd gebruik geen optie. Ga je die weegschaal van dichtbij

Alcoholisten vinden die junks maar rare types.

bekijken, dan zie je gewoon van ‘dit is impossible’, omdat

Toen ik in het Passanten Hotel zat vond ik iets van twee

je verandert onder invloed, je bent een ander persoon. Een

-nummer 19

21

ander mens heeft mij moeten vertellen dat ik verander als

Als de onthoudingsverschijnselen komen ben je eigenlijk al

ik drink, zelf heb je dat niet door. Je denkt dat je nog ge-

te laat, dan hoor je bij de verslaafden.

woon dezelfde bent, alleen je bent wat vrolijker. Maar je verandert echt. Sommige dingen kan ik niet eens geloven

Dat is dan bij jou wel snel gegroeid na 2003.

van ‘heb ik dat gedaan’? Dan schrik je wel even van jezelf.

Ja, dat gaat bij mij heel snel. Dat was met de drugs ook zo. Alleen met alcohol raak je niet zo snel verslaafd.

Heb je daar een voorbeeld van?

Dat is bij mij anders dan bij andere mensen, ik kan veel

Heb een agent uitgescholden, in een tuin lopen plassen, heb

drinken. Kan 24 uur, 7 dagen in de week non-stop drinken en

gevochten, verbaal agressief. Mensen waren bang voor me,

ik blijf gewoon dezelfde, althans in mijn ogen. Alcohol is zo

ik ben ook niet de zwakste, heb aan kickboksen en karate

slopend, daar kunnen drugs niet tegenop.

gedaan maar ik ben niet agressief. Dus kon ik niet geloven

Vergat alles, kon niet meer functioneren; ik ging zo hard

dat iemand mij agressief vond.

achteruit dat ik op m’n laatste krachten naar het ziekenhuis ben gegaan waar ik in de wachtkamer letterlijk in elkaar ben gestort. Kreeg insulten en heb een paar dagen in coma aan het infuus gelegen. Daarna begon ik ontwenning van de methadon te krijgen. Had je dat niet gemeld? Jawel, maar ze zeiden ‘daar gaan wij niet over, dan moet je bij de Jellinek zijn’. Dus ik moest als de sodemieter het ziekenhuis uit, ik zei ‘het gaat wel weer’. Nog net op tijd voor het methadonloket. Zo ben ik het weekend weer thuis gekomen. Eerst naar AH, bier halen. Na het weekend ben ik naar de Jellinek gegaan in de Sarphatistraat. Had een begeleidster van het JOT (outreachend team). Ze is één keer bij me thuis geweest.

Hoe is dat gegaan met je alcoholgebruik? Want dat gaat

Ze was heel moeilijk bereikbaar want ze had 23 cliënten per

niet van de één op de andere dag. Daar moet voor worden

week. Zij stelde voor een opname en die heb ik toen gehad

getraind.

in Laren, detox en diagnostiek.

Het liep uit de hand toen het sterke bier (8-12%) op tafel kwam. Dat is iets wat ik niet kon beheersen. Daar wordt je

In Laren is een psychiatrisch centrum, Julianaoord*.

gewoon knettergek van.

Ja, ze dachten dat ik gek was geworden. Daar ben ik iets van

Je wordt gewoon eerder dronken.

drie maanden geweest.

Nee, ik werd niet dronken. Het is eerst een gewoonte, onschuldig, je gebruikt die alcohol en daarna gebruikt die al-

De periodes daarna was het vallen en opstaan. Heb meer-

cohol jou. Op een gegeven moment kun je niet meer zon-

dere korte detox opnamen gehad op de Vlaardingenlaan, vijf

der. Je hebt het nodig om te kunnen functioneren. Dronken

tot zeven dagen. Verder werd ik aan het lijntje gehouden

worden doe je niet meer, daar heb je teveel voor nodig. Dat

terwijl ik steeds vroeg om een langere diep gaande behan-

haal je niet eens op een dag of je moet aan de borrel gaan

deling. Dat had voor mij geen zin werd me gezegd omdat ik

maar dat deed ik dan niet. Dat vind ik echt zo vies. Ben ie-

toch steeds terugviel. Alleen een detox is pappen en nat-

mand die niet stop kan zeggen. Je komt erachter dat de ont-

houden.

wenning zo heftig is, dat je die niet meer kan controleren.

Tenslotte ben ik naar de GGD gegaan waar ik heb gemerkt

22

-nummer 19

dat de mensen veel serieuzer er mee omgingen, die namen

aan kan hebben’? Het schoot er gewoon uit: ‘Muziek natuur-

wel de moeite. Die gingen wel naar een plan kijken. Op aan-

lijk’. Muziek is een universele taal, dat begrijpt iedereen.

raden van de GGD was het hoofddoel een behandeling in kliniek ‘de Wending’ op de Veluwe, maar daar was geen plaats.

Hoewel in die muziekwereld ben je aan de drank gegaan.

De GGD vond dat het zo niet langer kon en zocht naar een

Dat ligt niet aan de muziek, dat ligt aan de mensen. Die

oplossing. Zelf heb ik om een RM (Rechterlijke Machtiging*)

gitaar heeft mij niet aan de drank geholpen.

gevraagd. Bij mij thuis in de huiskamer kwamen de psychiater, dokter, griffier en begeleiding van de GGD bijeen en

Kees C. Keuch, december 2015

toen is beslist tot ingrijpen. In een ambulance ben ik op 8-82015 naar de detox gebracht. Dit was de enige manier om in een opname te komen. Onder een RM kunnen ze geen nee zeggen blijkbaar. Na zeven dagen detox heb ik in afwachting van plaats bij de Wending een plek gekregen op VP4, (Verslaving & Psychiatrie) Mentrum kliniek Vlaardingenlaan. Waarom kwam de GGD met kliniek de Wending? Het moest buiten Amsterdam. Mijn achtergrond ligt op de Veluwe, daar ben ik opgegroeid. Ik heb al twintig jaar mijn familie niet meer gesproken. Ik had via facebook een vriendschapsverzoek gedaan en kreeg een berichtje terug

* Pantar: We bieden werk en begeleiden ruim 3.000 inwoners van Amsterdam en Diemen. Dit zijn mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld omdat ze een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking hebben. Of problemen hebben (gehad) of verslaafd zijn geweest. Wat de reden ook is, bij Pantar geloven we dat iedereen waarde heeft en kan werken. Onderdeel van Sociale Werkvoorziening.

*Juliana-Oord in Laren is een centrum voor neuropsychiatrie, dat onderzoek en advies, diagnostiek en behandeling biedt aan patiënten bij wie sprake is van niet aangeboren hersenletsel vaak in combinatie met psychiatrische stoornissen en/of verslavingsproblematiek.

van mijn zuster. Ze was heel blij mij te spreken. Ik heb een heel leuke familie, maar geen gelazer met drugs en alcohol. Nu ze zien dat je in behandeling bent willen ze je wel ondersteunen.

*Dat u voor uzelf een RM kunt aanvragen lijkt wellicht wat vreemd omdat het over een gedwongen opname gaat. Maar het kan wel. U vraagt dan zelf aan de officier van justitie om een gedwongen opname.

Wat blijkt is dat mijn zuster in de Julianakliniek in Laren heeft gewerkt, zij heeft dus kennis van verslaving.

Naamplaat bij beeld in tuin Obrechtstraat gerealiseerd

Met de alcohol ging het tot een climax totdat je hier op de Vlaardingenlaan terecht bent gekomen. Na 2003 heb ik iets van vijf korte detox opnamen gehad op de Vlaardingenlaan. En dan ging het weer even. Maar je komt in een omgeving waar iedereen die je kent drinkt. Het is jouw wereld, het enigste wat je nog kent. Dan probeerde ik heel gedisciplineerd het niet drinken vol te houden, maar er blijft geen leven over want je stikt in de eenzaamheid. Er is nog niets gedaan aan iets van dagbesteding. Nu heb ik daar ook de volle aandacht op gezet. Je moet een leuke dagbesteding hebben en het moet perspectief hebben. Houdt je er ook rekening mee dat het leven is gewoon een sleur in alle nuchterheid. Het is niet anders. Je zult moeten accepteren dat het soms een beetje kloterig is maar dat mag geen reden zijn om je vol te gieten. Nou ik kan er wel iets van maken. Ben creatief. Eén groot ding waar ik mee moet beginnen en dat is niet meer dat schorem in mijn leven toelaten. De patiëntcliënten hier op de ‘Vlaar’ verklaren mij voor gek; ‘zit jij hier vrijwillig onder een rechtelijke machtiging, waarom ga je niet naar huis’? ‘Ben je gek of zo’, vragen ze dan. Laatst sprak ik een hulpverleenster en die vroeg mij ‘wat zou jij nou een goede therapie vinden waar je echt wat

-nummer 19

23

Gered door de Cliënten Service Desk! Mijn naam is Tony Raëdecker, 49 jaar oud. In deze uit-

je kan ook verslaafd zijn zonder psychose. Hier in de kli-

gave van het Nulnummer magazine staat een uitgebreid

niek op de Vlaardingenlaan maken ze geen onderscheid.

artikel waarin mijn leven in vogelvlucht de revue pas-

Het is dan ook te bizar voor woorden wat voor taferelen ik

seert. Dit artikel hoort daar min of meer bij. Er wordt

hier allemaal meemaak. De ene patiëntcliënt heeft meer

veel gesproken over de ‘Herstel ondersteunende zorg’.

aandacht nodig dan de ander en soms ten koste van de an-

In dit stuk gaat het over het ‘Maatschappelijk Herstel’.

der. Vanwege tijd- en personeelsgebrek blijven problemen

Dit betekent dat als er een

zich opstapelen en komen mensen in de verdrukking, ze

aantal essentiële (materiële)

zitten vast. Mijn situatie is niet anders. Na twee maan-

zaken niet goed geregeld zijn

den van ontberingen en ergernis krijg ik bezoek van de

het vrijwel zinloos is om een

Mentrum maatschappelijk werker (MW). Doordat ik vrijhe-

poging te wagen je leven ab-

den had opgebouwd mocht ik activiteiten buiten de kliniek

stinent van allerlei genotsar-

plannen en de MW kwam met het idee om een stadspas aan

tikelen in te richten.

te vragen. Wat toen gebeurde kun je wel een ramp noemen in mijn herstel.

Met hulp van de GGD heb ik een

rechtelijke

machtiging

Een aantal weken na de aanvraag van een stadspas komt

(RM) aangevraagd om vrijwillig

de MW mij vertellen dat mijn uitkering is gestopt en daar-

opgenomen te kunnen worden,

door geen stadspas kan aanvragen. Ik vraag wanneer is dat

want ik was sterven na dood.

gebeurt? Waarom weet ik dit niet? Vanaf mei 2015 heb ik

Op een andere manier een plek

geen uitkering meer ontvangen. Met andere woorden, ik

in een verslavingszorg kliniek

heb al een half jaar geen inkomen zonder dat ik dat weet.

te verwerven kon niet (meer).

Ik heb direct een aanvraag ingediend en ben op onderzoek

Het betekent dat ik voor zes maanden verplicht opgenomen

gegaan. Na twee maanden, vele malen bellen kwam ik en

ben. Mijn financiën heb ik laten beheren door een bewind-

met mijn MW niet verder dan dat werd meegedeeld dat

voerder en hoopte dan ook dat ik mijn volledige aandacht

mijn gespaarde geld (wat voor schulden aflossen bedoeld

kon richten op mijn herstel.

was) is gebruikt om de huur van mijn woning te betalen. Anders was ik mijn woning kwijt geraakt. Ook krijg ik te

Via de GGD had ik me al ingeschreven bij een verslavings-

horen dat ik niet geholpen mag worden door een MW, maar

kliniek buiten de stad. De wachttijd daar voor een opname

dat alles via Bewindvoering moet. Intussen ben ik al weken

is lang. Daardoor is besloten om mij in de tussentijd op te

zonder inkomen en kan geen leefgeld ontvangen, krijg al-

nemen op een afdeling voor mensen met een Dubbel Diag-

leen te horen ‘ze zijn er mee bezig’. Heb geen geld voor

nose (verslaving en psychiatrie). Ik kan u vertellen dat dit

tabak, postzegels, openbaar vervoer, huur, gas en elektri-

twee verschillende werelden zijn. Het lijkt op elkaar om-

citeit, verzekering etc. en de schulden stijgen mij boven

dat ze vaak dezelfde

het hoofd. Geregeld

maatschappelijke

heb ik mijn verhaal

problemen

aan mensen in de

hebben.

Het probleem bij de

kliniek

hulpverlening is wel

ook aan de Bewind-

dat mensen met een

voering. De reacties

psychose

bij de leiding is ‘het

moeilijker

verteld

en

te helpen zijn omdat

gaat

ze erg in de war zijn.

Tony, hij is nog niet

Naar mijn mening is

eens terug gevallen’.

het dat je door ver-

De rest ontgaat hun

slaving in een psy-

omdat er nauwelijks

chose kan geraken en

over gedragen wordt.

andersom ook, maar

Dit maakt je opname

24

zo

goed

met

-nummer 19

behoorlijk opgefokt. Daardoor slaap je nauwelijks. De on-

ber jl. kwam de CSD met het verlossende telefoontje dat

zekerheid vreet aan je omdat je wordt wijsgemaakt dat het

mijn uitkering weer wordt opgestart met terugwerkende

wel goed komt, maar je gevoel zegt iets heel anders. Je

kracht.

hele opname staat in het teken van hoe ik mijn uitkering

Met de Bewindvoering is afgesproken om weer leefgeld

kan herstellen en mijn huis behouden. De gedachte dat je

over te maken maar tot heden is er niets gestort. Kerst en

na de opname weer op straat staat is zacht gezegd angstig.

Nieuwjaar waren voor mij dan ook niet echt feestdagen.

Ik vocht dan ook om helder te blijven en alles te doen wat

Begin januari wordt ik opgenomen in een verslavingskliniek

nodig is om niet terug te vallen in alcohol gebruik om maar

met een ‘stok achter de deur’ (de Wending) waar ik reeds

een kans te maken. Het is dan ook erg zwaar om te zien dat

in 2011 om gevraagd heb. Inmiddels was ik geweigerd bij

mensen om je heen stiekem toch gebruiken. Mijn mening

de Jellinek, GGZ Laren, vandaar de RM (rechtelijke mach-

is dat mensen die tegen hun wil geplaatst zijn niet samen

tiging).

horen met mensen die willen stoppen met gebruik.

Hulde voor de CSD. Ibrahim van de Cliënten Service Desk heeft mij letterlijk en figuurlijk gered! Overleven in on-

Kees Keuch, een goede vriend van mij die al een geruime

zekerheid is mij niet vreemd, maar leuk is anders.

tijd bij de Cliëntenraad zit vertelde mij dat er een Cliën-

TR 2-1-2016

ten Service Desk (CSD) bestaat die mij wellicht verder kon helpen bij dit soort zaken. Ben toen bij de CSD in contact gekomen met een sociaal werker genaamd Ibrahim die mijn situatie goed begreep. Ibrahim is duidelijk een ervaren professional in dit soort zaken en heeft voor mij veel onderzoek gedaan naar de oorzaak waar het allemaal fout is gegaan met mijn uitkering. Dat resulteerde in dat ik weer hoop kreeg en vooral inzicht in hoe belangrijk de CSD is voor je maatschappelijk herstel. Wat mij hoogst verbaasd heeft is dat het personeel geheel niet op de hoogte is van het bestaan van de CSD. Afgesproken was dat de post van de uitkeringsinstantie DWI direct naar de Bewindvoering zou gaan. De bewindvoerder heeft in de maand mei zes maal een aanvraag ingediend om de post toe te sturen, maar daar is nooit op gereageerd. Het bleek dat er geen communicatie is geweest tussen DWI en de Bewindvoering. Doordat er een

In 1999 is bij de Jellinek de Cliënten Service Desk ge-

brief naar mij gestuurd is voor een heronderzoek en ik niet

start. De CSD werkt van oudsher voornamelijk voor de

gereageerd zou (kon) hebben met als gevolg dat mijn uit-

groep ‘chronische’ verslaafden, met name vanuit de kliniek

kering dus is gestopt. De Bewindvoering zei dat ik me geen

Vlaardingenlaan. Met een gemengd team van professionals,

zorgen hoefde te maken omdat alles geregeld zou worden.

ervaringsdeskundigen en studenten staat zij ten dienste

Intussen was mijn leefgeld op, de schulden lopen op en

van cliënten van Mentrum, Jellinek en Inforsa.

mijn woning stond op ontruimen, welterusten!

Naast daadwerkelijke cliënt ondersteuning bij maatschappelijke problematiek en herstel doet de CSD onderzoek en is up to date met alle maatschappelijke veranderingen in

ik begrepen dat er een bezwaar is ingediend op het stop-

de samenleving.

pen van mijn uitkering. De zitting is inmiddels geweest,

- De nadrukkelijke aandacht voor armoedeproblematiek

met als resultaat: niet ontvankelijk verklaard, omdat het bezwaar te laat zou zijn ingediend! Daar sta je dan. Gelukkig liet de CSD het er niet bij laten zitten. Ibrahim heeft na veel inspanning de bewijzen om de post direct naar de bewindvoerder te sturen naar de commissie die de

Foto: Kees C. Keuch

Na vele malen bellen, wachten en doorverwijzingen heb

voor GGZ cliënten en de maatschappelijke uitsluitingsmechanismen - Het vermogen om de uitsluitingsmechanismen te zien bij alle organisaties die juist in het leven geroepen zijn voor kwetsbare doelgroepen, ook de GGZ zelf.

zaak behandelde gemaild om het geval toe te lichten. Dit

- Kennis over bureaucratische processen en oplossingen

heeft de zaak een enorme wending gegeven. Op 24 decem-

daarvan.

-nummer 19

25

Herstel door Tello Neckheim Dit nulnummer heeft als thema “Herstel”. Het nulnum-

weer hersteld dient te worden anders wordt je ziek.

mer is de spreekbuis voor cliënten en voor de cliënten-

Later kregen de zorgverzekeraars steeds meer te zeggen

raad. Dus is het logisch dat in dit nummer gesproken gaat

over wat behandelaren wel en niet mogen, of anders ge-

worden over herstel van gedrag, herstel van verslaving,

zegd, de ene behandeling betaalt de zorgverzekeraar wel

herstel van emotie, etc. van de cliënt. Toch wil ik het

en de andere niet. De behandelaar geeft dus geen behan-

over een andere boeg gooien, wat in mijn oogpunt als

deling meer aan de cliënt omdat hem dat goed lijkt maar

behandelaar ook van belang is voor cliënten en de cliën-

omdat het vergoed wordt door de zorgverzekeraar want

tenraad om te weten.

van de wind kan je niet leven.

De behandelaren binnen Arkin en binnen de gehele gezond-

De meeste behandelaren zijn van dat punt ook nog steeds

heidszorg zijn namelijk ook aan het herstellen. Maar waar

aan het herstellen want een goede behandelaar behandeld

moeten zij dan van herstellen? Van al die nare verhalen van

met zijn hart en zijn kennis maar niet vanwege het geld.

cliënten, van het werk op zich, van frustratie omdat ver-

Maar er moet wel brood op de plank komen.

slaving bij mensen niet altijd eenvoudig te beheersen is?

Er zijn wel enkele honderden behandelaren die er voor kie-

Nee, ze moeten herstellen van de veranderingen, die

zen om onafhankelijk te worden van de zorgverzekeraars

plaatsvinden in hun organisatie.

maar die kunnen alleen maar cliënten krijgen die de zorg

De eerste grote verandering vond plaats tijdens het invoe-

zelf kunnen of willen betalen.

ren van de DBC regeling.

Toen kwam de regeling dat

DBC staat voor Diagnose

een cliënt een hoofdbehan-

Behandeling Combinatie.

delaar krijgt naast zijn be-

Kort

betekend

handelaar. Nu was er altijd

dit systeem dat een be-

gezegd

al een hoofdbehandelaar op

handelaar, maakt niet uit

de achtergrond actief en die

wat voor soort (verple-

kon worden ingeschakeld als

ging, artsen, maatschap-

dat nodig was, maar nu is

pelijk

etc.),

de regel dat de cliënt altijd

moet registreren wat hij

minimaal een keer gezien

of zij doet en dat is dan

wordt door de hoofdbehan-

werkers,

gekoppeld aan een proto-

delaar. Dat heeft veel meer

col. Het doel van het invoeren van het DBC systeem was om

werk opgeleverd en organisatie. Ook hier speelt de zorg-

de kosten niet te snel te laten stijgen. Op zich, geen slecht

verzekeraar een rol want als er geen contact is geweest

uitgangspunt. Het effect is dat de behandelaar steeds meer

betaald de zorgverzekeraar niet uit. Dus de instanties la-

in een keurslijf moet gaan werken en het kan niet anders

ten zich weer meeslepen in de ouderrol van de zorgverze-

of dat gaat ten kostte van het persoonlijk contact met cli-

keraar. Terwijl een zorgverzekeraar eigenlijk gewoon een

ënten. Er kwam veel meer administratie bij en controle en

betalingsorganisatie is een verzekeringsmaatschappij en

dat kostte ook weer meer geld.

niets met gezondheid te maken zou moeten hebben.

Het invoeren van een eigen risico en de verhogingen daar-

Zo zijn er nog vele tientallen kleine regeltjes, die vrijwel

van geven ook reden voor herstel. Elke keer krijgt de cliënt

halfjaarlijks wordt ingevoerd en echt uitgevoerd moeten

weer wat voor zijn kiezen en de behandelaar hoort ook

worden anders wordt je beschuldigd van fraude of dat je je

daar mee om te gaan maar staat machteloos tegenover het

werk niet goed doet. Toen bepaalde regels niet bestonden

systeem. De cliënt klaagt terecht en de behandelaar zal

deed je je werk wel goed en opeens niet meer. Voor dit

het ermee eens zijn maar geeft wel onnodig stress wat

soort veranderingen hebben mensen tijd nodig maar die

26

-nummer 19

tijd wordt niet gegund want tijd is geld.

werkvloer waardoor ervaring verdwijnt en dat lijkt mij ook

Dit is namelijk ook een verandering: “tijd is geld”. Er is na-

niet goed voor het geven van behandelingen.

melijk ook een productie norm opgelegd. De behandelaars

Al met al moet niet alleen de cliënt herstellen of omgaan

moeten productie maken anders wordt je op het matje ge-

met herstel maar ook de behandelaren. Is het niet mogelijk

roepen en als het toch niet lukt dan hangt er ontslag boven

om een raad op te richten waarbij cliënten en behande-

je hoofd.

laren gezamenlijk een vuist maken tegen al die vaak on-

Al deze veranderingen en druk zorgt er voor dat je niet in

nodige veranderingen want vrijwel iedereen heeft er last

staat bent om te herstellen van je vorige herstel. Om deze

van? Als we allemaal aan het herstellen zijn moet de blinde

reden stoppen veel behandelaren vroeger met hun werk.

de lamme helpen. Zo’n gezondheidsstelsel zouden we niet

Juist de wat ervaren mensen verdwijnen daarmee van de

moeten willen hebben.

Aan: College van Burgemeester en Wethouders Gemeente Amsterdam Het Groot MO/GGz overleg ontvangt ernstige signalen betreffende de gevolgen van de invoering van de kostendelersnorm. Daarom vragen wij dringend uw aandacht hiervoor.

Zwartboek kostendelersnorm overhandigd aan wethouder Vliegenthart

Foto: Koen Bosschert Maandag 22 september 2015 is in Amsterdam een zwartboek over de kostendelersnorm overhandigd aan wethouder Vliegenthart. Deze kostendelersnorm raakt iedereen die onder de Participatiewet valt. Mensen vanaf 21 jaar die in een huis wonen met anderen met een inkomen, krijgen een korting op hun uitkering. Het idee is dat ze de kosten kunnen delen. In het zwartboek staan genoeg voorbeelden waarin de kosten niet kunnen worden gedeeld.

aties, waarin mantelzorgers niet meer voor elkaar kunnen zorgen. Daardoor lopen de kosten van de zorg onnodig op, doordat er meer opnames komen en er een groter beroep wordt gedaan op de maatschappelijke opvang. Daarmee staat deze maatregel haaks op de doelstelling van deze regering: meer zorgen voor elkaar. De kosten van de gevolgen die de invoering van de kostendelersnorm met zich meebrengt zijn vele malen groter dan de relatief kleine besparing die het oplevert. De maatregel treft vooral de kwetsbare burgers. Deze maatregel staat bovendien haaks op het beleid van de Participatiewet, de transities en transformaties in het sociale domein die er juist op gericht zijn om mensen beter in staat te stellen om zelf hun leven positief vorm te geven. De kostendelersnorm gaat ervan uit dat mensen kosten delen. Dit is vaak helemaal niet het geval. Onderzoek eerst eens of mensen daadwerkelijk kosten delen alvorens de kostendelersnorm toe te passen. De wet schrijft deze maatregel voor, gemeente Amsterdam kan ervoor kiezen hier op een redelijke en humane manier mee om te gaan.

Zoals het voorbeeld van een man met ernstige psychische problemen, die bij zijn vader woont. Door de korting die met de kostendelersnorm gepaard gaat kan zijn vader de huur niet meer betalen. De zoon raakt steeds meer in de war en is nu aangemeld voor opname in een instelling. Het gaat om een landelijk probleem, de Federatie Opvang meldt dat er landelijk veel meer aanvragen zijn voor postadressen door daklozen, sinds de invoering van de kostendelersnorm. Dit betekent dat er weer meer mensen op straat komen te staan. Het Landelijk Platform GGz wil dat de kostendelersnorm wordt afgeschaft. Deze leidt tot onnodige schrijnende situ-

-nummer 19

Zwartboek breeduit in het nieuws Het Groot MO/GGz Overleg heeft tot doel om de participatie van de (O)GGz Groep in Amsterdam te bevorderen; en is hét onafhankelijke stedelijk platform voor collectieve belangenbehartigers van de (O)GGz Groep.

27

Een verheugende doelstelling van het Amsterdams stadsbestuur.

Pilot Proces Project Noord

“DE BREDE HERBERG” “Alle Amsterdammers doen mee”

Inleiding. Ervaringsdeskundig in de breedste zin en bijna tien jaar als

brigade”, die naast de hulp bij het lezen en invullen van

objectief, (h)erkend onafhankelijk vertrouwenspersoon,

ingewikkelde formulieren als doelstelling het signaleren en

belangenbehartiger en cliënt-

terugbrengen van overbodig

vertegenwoordiger hebben mij

gecompliceerde formulieren

en velen met mij bewezen en

en procedures heeft.

gesterkt in de mening dat een samenleving nooit optimaal zal

De vanzelfsprekendheid van

kunnen functioneren wanneer

deze “BREDE VISIE” spreekt

er mensen op velerlei manie-

voor zich en het daadwerke-

ren

buitengesloten.

lijk in de praktijk brengen

Het uitsplitsen in verschillende

van deze visie zal ons zowel

doelgroepen is er daar één van.

inzicht geven in de tot op

Diegenen die als eerste aan de

heden zwaar onderschatte,

zijlijn zijn komen te staan zijn

maar verrassende uitdagin-

tevens de mensen met meer dan

gen, mogelijkheden én de

gemiddeld sensitieve, creatie-

daarbij (elkaar) tegenwer-

vere karakters. Zij verdienen

kende wet,-en regelgevin-

een stevige plaats in ons mid-

gen.

den

worden

waar zij een onmis(ken)

bare schakel behoren te vormen

Naast bijvoorbeeld het groot

in de keten, ook wel samenle-

financieel voordeel van o.a.

ving genoemd.

“van zinvolle dagbesteding naar

Iedereen gaat meedoen, maar waarmee?

zelfstandig

onder-

nemerschap in zelfsturend zelfbeheer” door de, in de diverse vormen van maatschappelijke opvang verblijvende,

De “kwetsbare”, vaak tot cliënt verworden burgers, die in

“BIJZONDERE DOELGROEPEN”, zullen er door het leggen

den beginne grote moeite hebben (gehad) met de telkens

van nieuwe verbindingen verrassende, positieve ontwikke-

veranderende “systeemwereld”, gaan de spil vormen van

lingen ontstaan, gericht op persoonlijk herstel en her ver-

“DE BREDE HERBERG” .

kregen eigen verantwoording. Van groot belang daarbij zijn de positieverbeteringen en de betrokkenheid van de allerarmsten onder ons, “de onderaan de sociaalmaatschappelijke ladder verkerende, ver van de arbeidsmarkt verwijderde

Het verkrijgen, versterken en behouden van een veilige,

A’dammers, met meervoudige problematiek op allerlei leef-

prettig leefbare en saamhorige samenleving is slechts dan

gebieden”, aangemoedigd en gesterkt door het perspectief

mogelijk wanneer er voor een ieder ruimte is om het eigen

biedende mede vennoot,-en gedeelde eigenaarschap van het

leven, met alle facetten, vorm te kunnen geven. In iedere

Pilot Proces “AVERIJ”, binnen het Brede Herberg concept.

straat, wijk of buurt vestigt zich een Brede Herberg, afge-

Er komen in de start fase 5 tot 10 bewoners te wonen en

stemd op de behoeften, mogelijkheden en omstandigheden

te werken. Het Project zal kleinschalig van start gaan maar

van de wijk en haar bewoners. Vast onderdeel zijn de infor-

moet binnen een jaar zover gevorderd zijn dat de huur en

mele “Buriburi-LeunKreunSteunpunten”, waar b.v. ouderen

energiekosten betaald kunnen worden. Hiervoor zal er op

terecht kunnen voor ondersteuning bij klusjes thuis en met

grafisch gebied een zeefdruk atelier en ontwerpstudio wor-

het doen van boodschappen, waar een ieder voor informatie

den gestart waar speciale unieke producten gemaakt wor-

en een luisterend oor terecht kan. Hier kunnen keukenta-

den. Er komt een ruimte met afgesloten boxen waar tijde-

felgesprekken gevoerd worden in een neutrale omgeving.

lijke opslag van persoonlijke eigendommen mogelijk is, van

Tevens functioneert in de Brede Herberg “de Formaliteiten-

mensen die in/uit de M.O. komen en gaan en die om div.

28

-nummer 19

redenen even uit beeld zijn geraakt. Ter voorbereiding zelf-

geschoven gestigmatiseerden, krijgen en grijpen de kans om

standig en/of begeleid/beschermd wonen kan “de uitzet”

met uit vroegere werkervaringen, opleidingen, interesses

alhier worden geplaatst. Recycling/herstel/in-verkoop van

en/of liefhebberijen verkregen competenties, aan de slag

“trendy spulletjes”, vintage. De voormalige kantines worden

te gaan teneinde uit de uitkering te geraken.

o.m. benut door de div. “burgerbeleidsparticipatie” raden, inspraak en medezeggenschap vergaderingen met hulp,-en

In den beginne zal er ambulante zorg worden verleend in-

zorgverleners, buurtregisseurs, gebiedsmakelaars, etc.

dien nodig voor de 5 á 10 bewoners, die tevens een toezicht-

Mentaliteitsveranderingen vinden plaats waar men bijstaat

houdende en beveiligende functie zullen vervullen. De uitdaging is om de nabije buurtbewoners in de voormalige “Vogelaarwijk” met elkaar te verbinden, tegengaan van armoede en sociale uitsluiting. Een proeftuin van jewelste!

De beoogde plek in Noord bevind zich daar waar de stad ophoudt en landelijk gebied begint, t.w. Landelijk Noord/

Als mensen zien dat er iemand slechter dan hen zelve be-

Waterland-Nieuwendam Waterlandpleinbuurt. Het is een

handeld wordt haalt men daar de schouders over op, maar

voormalig sportpark en gelegen op de recreatieve fiets/

wanneer men constateert dat er iemand béter dan zijzelf

wandel/kano route’s i.o.

wordt behandeld, dan is de stad te klein. Velen vragen een

Hierdoor is fietsreparatie, stalling, verhuur en onderhoud

bepaalde voorziening aan omdat de buurman deze ook heeft

een belangrijk gebeuren in de zomermaanden. Kano en

gekregen. Als de buurman wel iets krijgt en zij niet, is de

fluisterbootjes verhuur idem dito. Het plaatsen van Tipi’s

stap naar de rechter snel gezet. Mentaliteitsveranderingen

voor speciale natuurbeleving weekenden voor scholen e.d.

vinden plaats waar men bijstaat.

Er komt een “Groene Apotheek”. Er wordt een speciaal Klusteam gevormd om de circa 5000(!)

Marko de Haan December 2015

tuinhuisjes in de directe omgeving ten dienste te kunnen zijn. De vaak ten onrechte terzijde en naar de achtergrond

Voor meer informatie: stuur mail naar redactie Nulnummer.

Er zit een spin onder mijn schedel Zij spint met haar draden een sappig web dat vol zit met

die ik maar al te graag naar binnen slik. Dan pas stopt de

vergif dat er voor zorgt dat bijna al het gezonde in mijn

spin met spinnen en ebt de gekte langzaam weg. De koe-

brein

wordt

ëlimineerd maakt

ge-

en

dat

koekspins

kanonnen

zo

worden dan even stil.

alleen

Even stil aan het oor-

het zieke overblijft.

logsfront der gekte,

Er is daarom amper

om later weer in vol

plaats

ornaat terug te keren

meer

voor

van

gekte die hier door

echt

ontstaat wint ter-

De spin is bijna on-

rein op alle fron-

uitroeibaar, zij spint

ten in mijn hoofd.

en spint maar door.

Het is een ongelijke

Mijn

strijd. Het wemelt

zingen

soms

woede,

in koor bijna continu

angst, verdriet, on-

het koekoekslied der

verdraagzaamheid

gekte. Het koekoeks-

en ongeloof en dit

lied

alles soms tegelij-

elke regel, elke zin

kertijd.

geschreven en gediri-

van

De terror van de koekoekspin

was

tot nu toe alleen te stoppen met drank, drugs en medicijnen

-nummer 19

Foto: Kees C. Keuch

normaal denken. De

eigenlijk

nooit

weggeweest.

hersencellen gezamenlijk

blijft

dreunen,

geerd door de onsterfelijke koekoekspin. Johan van Glabbeek 27-11-2015

29

Muziekgroep Roads Obiplein We weten allemaal hoe belangrijk het is om na je behandeling iets zinvol te doen met de zee van vrije tijd die je krijgt als je niet meer drinkt of geen drugs meer gebruikt.

Kan iedereen deelnemen? Absoluut. Je kan gelijk meespelen. We spelen covers, maar ook eigen liedjes. Soms werken we een nummer helemaal

De één gaat schilderen of tekenen, pottenbakken of aan

uit, soms jammen we gewoon wat. We zijn echt niet op zoek

fietsen werken. De ander leert Spaans, gaat vissen of zit

naar de nieuwe Jimi Hendrix. Er zijn microfoons, gitaren,

op yoga.

drums en keyboards aanwezig en als je die instrumenten

Sinds kort is op het Obiplein ook een muziekgroep actief,

niet goed beheerst staat er een hele bak met percussie of

die op vrijdagmiddag samenkomt.

je kan zingen. Je kan ook eerst gewoon even langskomen om

Eén van de begeleiders is Tom Thienpont, zelf ex-cliënt van

te luisteren en kijken of het wat voor je is. We vragen wel

de Jellinek en al zijn hele leven muzikant.

dat mensen zich de eerste keer aanmelden. Dat kan op de locatie of per mail.

Hoe ben je daar terechtgekomen? Na mijn behandeling in 2007 bij Jellinek ben ik op zoek gegaan naar een dagactiviteit. Ik zat eerst een tijdje bij KunstKop.

Tekenen

en

schilderen

vond ik erg leuk maar ik zocht toch iets met meer interactie. Ik wou ook heel graag mijn kennis delen met anderen, vooral lotgenoten. In een tijdschrift zag ik een oproep van Corné Van Mechelen, die op dat moment de muziekgroep leidde op de Domselaerstraat. Ik kwam in een kleurrijke groep terecht, en het klikte meteen. Ik heb ook het repertoire een beetje levendiger gemaakt: na Kortjakje en Vader Jacob zijn we heel snel Bob Marley en The Stones gaan spelen.

Foto’s: Kees C. Keuch

Doe je dat in je eentje? Nee, dat zou erg zwaar zijn. Ik doe het samen met Patrick

Ook vinden we het wel fijn als mensen zich afmelden als ze

Maurer. Corné, die het initiatief nam in 2006, heeft onlangs

een keertje niet kunnen komen.

afscheid genomen. Toen ik er bij kwam in 2009 zaten we in het restaurant van de Domselaerstraat. Dat was erg prettig

Elke vrijdag van 13:15 tot 15:00 uur

omdat de deuren wijd open stonden en dat had een uitnodigend karakter. Iedereen had het gevoel dat hij of zij welkom

Muziekgroep Roads

was. Na ingrijpende verbouwingen moesten we daar weg en

Obiplein 16

hebben we een beetje overal gezeten maar nu hebben we

1094 RB Amsterdam

een fijne plek op het Obiplein.

020 – 590 8590

30

-nummer 19

Afscheid Vandaag is het drie weken geleden Het lijkt wel gisteren dat we alles nog samen deden Je zat in iedere vezel van m’n lijf, je huisde in mijn hart Voor mij een lichtje op de duistere dagen, zelfs al was het zwart Ik had je nodig, zonder jou leven kon ik niet Maar jij leefde van mijn tranen; van geluk of verdriet Samen konden wij alles het hoofd bieden, konden we alles aan Nu staan we niet meer hand in hand, maar moeten we tegenover elkaar staan Je was mijn vriend, en ik was je meer dan trouw Ik zei toe, ook als ik eigenlijk niet wou Dat ik niet kon leven zonder jou, dacht ik onterecht Vandaar dat ik nu tegen je vecht Door jou voelde ik me beter, jij was wat ik nodig had Maar achter mijn rug creëerde je een dieper gat Waarschijnlijk zal ik iedere dag nog wel even aan je denken En met een schuin oog zal je steeds weer naar me wenken Je had me in een houdgreep, maar nu ben ik vrij Ik neem de touwtjes in eigen handen, mijn leven is van mij Niet langer heb je mij in je macht Nu moet ik het doen op eigen kracht Ik zal je heus nog wel tegenkomen Maar voor nu is de tijd van afscheid gekomen Joyce Tito

-nummer 19

31

Jellinek kliniek verbouwd ‘Healing Env ironment’ het fysiek, mentaal en sociaal welbevinden

nummer 17

De toekomst van de verslav ingszorg

nul

nummer 18

nul

nummer 19

Foto: Kees C. Keuch

Foto: Kees C. Keuch

Foto: Kees C. Keuch

Foto: Kees C. Keuch

nul

Foto: Kees C. Keuch

nummer

Foto: Kees C. Keuch

nul

EXTRA

Alle uitgaven van het Nulnummer zijn in pdf te bekijken. Klik: www.jellinek.nl/clientenraad Helemaal bovenin op de Jellinek site het tabblad ‘over Jellinek’ aanklikken, onder cliëntenraad klik op Nulnummer magazine of Google gewoon Nulnummer.

Symposium ‘Mind the Body’

Herstel Ondersteunende Zorg

Beeld in de tuin

Begint men het eindelijk te begrijpen?

René Frese vertelt zijn verhaal

Symposium Cliëntenraad Arkin Een prettig gesprek met Tony

Een prettig gesprek met Jelte

Cliënten Serv ice Desk

en meer…

Muziekgroep bij Roads