JAARVERSLAG 2010
VZW Provinciaal Centrum voor Hulpverlening inzake Kindermishandeling Boerenkrijgsingel 30 3500 Hasselt
JAARVERSLAG 2010
011/274672
[email protected] www.vklimburg.be
1
INHOUD INLEIDING ..................................................................................................................................3 DEEL 1: ALGEMENE GEGEVENS .........................................................................................4 HOOFDSTUK 1: De missie van het VK ................................................................................4 HOOFDSTUK 2: Het beheer van het VK Limburg ...........................................................5 Algemene Vergadering Raad van Bestuur Het Dagelijks Bestuur Personeel
HOOFDSTUK 3: Overleg met Kind & Gezin ......................................................................9 1. 2.
Het Sectoroverleg Kind & Gezin en de VK’s.........................................................9 Forum............................................................................................................................. 10
DEEL 2: CIJFERGEGEVENS VK12 VK-LIMBURG..................................................................... LIMBURG Hoofdstuk 1: Meldingen ................................................................................................................... 12 Hoofdstuk 2: De melders ................................................................................................................. 17 Hoofdstuk 3: Problematieken......................................................................................................... 20 Hoofdstuk 4: VK Limburg binnen de VK Vlaanderen................................................................. 25
DEEL 3: VKVK-LIMBURG EN PARTNERs .............................................................................. 29 1. 2. 3.
Op Vlaams niveau...................................................................................................................... 29 Op Provinciaal niveau............................................................................................................. 29 Op Centrumniveau ................................................................................................................... 32
DEEL 4 NIET35 NIET-CLIËNTGEBONDEN ACTIVITEITEN......................................................... ACTIVITEITEN Opleidingen........................................................................................................................................... 35 Studiedagen, externe vorming ........................................................................................................ 35 Dienst- en themavoorstellingen ................................................................................................... 35 Werkgroepen ....................................................................................................................................... 36 Diversen ............................................................................................................................................ 37
DEEL 5: een blik op de toekomst................................................................................ 39
JAARVERSLAG 2010
2
INLEIDING
Met genoegen stellen wij u het jaarverslag 2010 voor. Het voorbije jaar was in menig opzicht weer een bijzonder jaar en zeker voor de Vertrouwenscentra. Kindermishandeling en met name seksueel misbruik, is in de loop van 2010 meer dan ooit in de maatschappelijke aandacht komen te staan. Het voorbije jaar is het jaar geweest waarin gedurende decennia gedoogde mistoestanden binnen de kerk aan het licht kwamen en heel wat verontwaardiging opwekte bij de publieke opinie waardoor het thema hoog op de politieke agenda kwam te staan. Dit vertaalde zich ook in onze cijfers. We kenden het voorbije jaar een ongeziene stijging van 16% in het aantal aanmeldingen! Als we kijken naar het aantal kinderen, ongeacht hun leeftijd, stellen we een stijging vast van 22% (7% in 2009). Deze cijfers bevestigen wat op de werkvloer ervaren werd namelijk dat het zichtbaarder worden van het thema misbruik een sensibiliserend effect heeft gehad op onze melders. Het VK stond in het oog van de storm en als Bestuur realiseren wij ons dat dit een niet geringe verantwoordelijkheid heeft gelegd op de schouders van onze medewerkers. Kwalitatieve zorg blijven bieden aan kinderen en ouders is niet evident onder een stijgende werkdruk die medewerkers dagdagelijks voelden bij de uitvoering van hun werk en de verwachting van hulpverleners en samenleving dat het VK “de deskundige” is op dit terrein. Niet alleen maatschappelijk, maar ook intern, is 2010 voor het VK het jaar van de grote overgang geworden: Dhr. Rik Bloemen die na meer dan 10 jaar inzet, als directeur-coördinator van het VK Limburg met pensioen is gegaan. Het bestuur en het team en vele genodigden hebben op een eervolle manier afscheid genomen op 16 december ‘10. Met een interessante studienamiddag, waarbij eigen medewerkers de inhoud voor hun rekening hebben genomen, gevolgd door een feestviering werd hij terecht letterlijk en figuurlijk in de bloemen gezet. Het werk van Dhr. Rik Bloemen om, samen met het team en bestuur, het VK stevig op de professionele kaart van Vlaanderen te zetten, is van onschatbare waarde geweest. De uitdaging voor een geslaagde opvolging ligt nu bij Mevr. Martine Appeltans, die hem zal volgen als coördinator-directeur. Het bestuur heeft er alle vertrouwen in en wenst haar een heel “vruchtbare” loopbaan en een fijne samenwerking met team, bestuur en het hele provinciale en Vlaamse netwerk! Het VK , samen met de andere VK’s, zijn centra die zichzelf op een grondige en continue manier professioneel in vraag blijven stellen als het over deskundigheid, kwaliteit en kindzorg gaat. In deze samenwerking en gedeelde inspanningen stonden heel wat thema’s op de agenda: het statuut van de VK’s , het VIPA-dossier voor de VK’s, de nood aan bijkomende vorming en opleiding, inhoudelijke samenwerking en belangenbehartiging, subsidiëring,… t.a.v. het beleid en andere partners. U leest hier alles en veel meer over in dit jaarverslag. Veel leesplezier! Jos Geebelen Voorzitter VK Limburg Juli 2011
JAARVERSLAG 2010
3
DEEL 1. ALGEMENE GEGEVENS
Hoofdstuk 1: De missie van het VK Op 27/02/03 keurden de bestuursorganen en de medewerkers van de VZW Provinciaal Centrum voor hulpverlening inzake kindermishandeling deze missie goed:
Kindermishandeling is elke situatie waarbij het kind slachtoffer is van bedreigende en/of gewelddadige interacties van fysieke, psychische of seksuele aard en dit passief of actief.
DE MISSIE Het VERTROUWENSCENTRUM KINDERMISHANDELING LIMBURG is de enige erkende nonprofitorganisatie in de provincie Limburg, dat vertrekkend vanuit de zorg om het kind als slachtoffer van vermoedelijke mishandeling ( en /of geweld), multidisciplinair, deskundig en op basis van vertrouwen hulp en diensten wil verlenen.
Meer specifiek wil de hulp- en dienstverlening inhouden : 1. elke zorg of vermoeden omtrent kinderen in een mishandelingsituatie al dan niet anoniem kan gemeld worden en dit 24 op 24 uur. 2. na deskundige risico-inschatting en medisch-psycho-sociale diagnostiek worden kinderen beveiligd en wordt kindermishandeling bespreekbaar gesteld. 3. Kinderen en hun gezin worden begeleid om de mishandeling te stoppen en om aan verandering te werken. 4. kinderen en hun gezin worden gericht doorverwezen naar gespecialiseerde en noodzakelijke hulpverlening. Desgevallend zal deze hulp georganiseerd, gecoördineerd, opgevolgd en bijgestuurd worden. 5. iedere hulpverlener advies en/of overleg vragen omtrent situaties van kindermishandeling. 6. Er is een aanbod op vragen rond informatie-overdracht, vorming en deskundigheidsbevordering rond de thematiek kindermishandeling. 7. Sensibilisering van de samenleving voor de problematiek kindermishandeling en signalen geven aan de bevoegde instanties omtrent ontwikkelingen en knelpunten, tekorten en behoeften inzake de hulpverlening rond kindermishandeling.
JAARVERSLAG 2010
4
Hoofdstuk 2: Het beheer van het VK-Limburg
Algemene Vergadering Samenstelling Samenstelling per 26 april 2010 2010
Naam
Sector
Woonplaats
Aben Jos Aerssens Peter Altieri Hannelore Bollen Jaak Ceunen Goedele Deckers Guy Geebelen Jos Haumont Gaby Keulers Jean-Louis Koninckx Johan Martens Leon Meertens Beatrijs Schröter Hans Smitt Clara Steenackers Myriam Timmermans Jan Tuerlinckx Michel Ulburghs Lutgarde Van Coppenolle Ingrid Vandeput Hilde Vanhamel Marcel Vanisterdael Jean Van Laethem Dirk Vanoppen Irène Vanstraelen Agnes Vanweert Ingrid Vermassen Ann Voets Laurent
Geestelijke Gezondheidszorg Pediatrie Kinderdagverblijf Gehandicaptensector Slachtofferhulp CAW Welzijnswerk Geestelijke Gezondheidszorg Bijzondere Jeugdzorg Centra Leerlingenbegeleiding Advocatuur CLB-sector CLB-sector Geestelijke Gezondheidszorg Familiehulp Algemeen Welzijnswerk CLB-sector Maatschappelijk Werker Ingebouwd M Werk Justitie OCMW-sector CLB-sector Maatschappelijk werker Familiehulp Kind & Preventie CKG-sector Wit Geel Kruis Integrale Jeugdzorg Bijzondere Jeugdzorg
GENK HASSELT DIEPENBEEK PEER ST-TRUIDEN BORGLOON OPGLABBEEK BOCHOLT ALKEN HASSELT TONGEREN HASSELT LOMMEL HASSELT HASSELT DILSEN BERINGEN- PAAL HASSELT GENK HASSELT HERK-DE-STAD HERK-DE-STAD HALEN ALKEN ST-TRUIDEN GENK MAASEIK ALKEN
Deze lijst werd conform de nieuwe VZW-wetgeving neergelegd ter griffie van de Rechtbank van Koophandel te Hasselt op 11/05/2009. De algemene vergadering telt nu: 28 leden. De jaarlijkse algemene vergadering vond plaats op 26/04/10. Zij keurde het jaarverslag 2009 goed, alsook de financiële resultaten, inclusief de balans op 31/12/2009. De jaarrekening in euro werd neergelegd bij de Nationale Bank België.
JAARVERSLAG 2010
5
Raad van Bestuur Samenstelling per 20 april 2009
Aben Jos Aerssens Peter Geebelen Jos Haumont Gaby Keulers Jan Koninckx Johan Martens Leon Meertens Beatrijs Schröter Hans Steenackers Myriam Vandeput Hilde Vanhamel Marcel Vanisterdael Jean Van Laethem Dirk Vanoppen Irène Vanstraelen Agnes Vermassen Ann Voets Laurent
Hengelhoefstraat 133 Windmolenstraat 109 Verlengstraat 14 Kallerstraat 13 Prof. Asnongstraat 20 Leopoldplein 29/2 Henisstraat 67 Zeven Septemberlaan 5 Einde 20 Schrijnbroekstraat 73 Hogebergstraat 9 Grote Hoolstraat 104 Dr. Van Weddingenlaan, 36 Industriepark 1243 A Parkstraat 40 Nachtegaal 103 Langerenstraat 36 Hendrikstraat 79
3600 3500 3660 3950 3570 3500 3700 3500 3920 3500 3500 3540 3540 3545 3570 3800 3680 3570
GENK HASSELT OPGLABBEEK BOCHOLT ALKEN HASSELT TONGEREN HASSELT LOMMEL HASSELT HASSELT HERK-DE-STAD HERK-DE-STAD HALEN ALKEN ST-TRUIDEN MAASEIK ALKEN
De raad telt dus 18 personen en vergaderde op: 29 maart 2010, en 26 oktober 2010 Via het vaste agendapunt ‘rapportering uit het dagelijks bestuur’ worden de bestuurders uitvoerig geïnformeerd. De raad bereidt de algemene vergadering voor en neemt beslissingen op vlak van: - financiën, resultaatrekening, begroting, balans - personeelskader en andere personeelsaangelegenheden. In 2010 werd de opvolging van Rik Bloemen, coördinator-directeur, voorbereid. - stuurt de organisatie mee in de opbouw van de toekomst.
JAARVERSLAG 2010
6
Het dagelijks dagelijks bestuur Samenstelling Samenstelling per 31 december 2010
Het dagelijks bestuur werd bij beslissing van de raad van bestuur van 26/04/10 als volgt samengesteld: Voorzitter: Ondervoorzitter: Secretaris: Penningmeester Leden:
Dhr. Jos Geebelen Mevr. Steenackers Myriam Mevr. Vandeput Hilde Dhr. M. Vanhamel Mevr. Bea Meertens Dhr. J.L. Keulers
Het dagelijks bestuur vergaderde op de volgende data: 10 februari 24 maart 05 mei 23 juni 29 september 10 november
2010 2010 2010 2010 2010 2010 Teamsamenstelling Teamsamenstelling in 2010
Rik Bloemen
Directeur-Coördinator
5/5 FTE
Martine Appeltans
Directeur-Coördinator (vanaf 1/10/2010)
5/5 FTE
Dr. Jos Christens
Pediater-Vertrouwensarts
1/2 FTE
Anne Broere
Psychologe 5/5 FTE (1/5e tijdskrediet tot 31/12/2011)
Ingrid Delameillieure
Psychologe 5/5 FTE (1/5e tijdskrediet tot 31/12/2010)
Orfee Callebert
Psychologe
Veerle Tans
Orthopedagoge 5/5 FTE (1/5e tijdskrediet tot 31/10/2013)
Linda Loix
Maatschappelijk werkster
JAARVERSLAG 2010
1/2 FTE
5/5 FTE
7
Christel Van Hove
Administratief medewerkster
3/4 FTE
Vanessa Stuvers
Maatschappelijk werkster 70% FTE (1/2 FTE Sociale Maribel – onbepaalde duur + 20%)
Els Jeurissen
Orthopedagoge
5/5 FTE
Christa Morren
Maatschappelijk werkster (½ FTE Sociale Maribel + 50%)
5/5 FTE
Annick Ulburghs
Psychologe 1/2 FTE (contract bepaalde duur tot 30/06/2010)
Linde Voets
Maatschappelijk werkster ½ FTE (Bepaalde duur Sociale Maribel: 3 mnd)
Per 31/12/2010 telt het team van VK-Limburg contractueel 10,45 FTE (waarvan 1 FTE Sociale Maribel) of 12 personen, waarvan effectief ingezet 9,85 FTE Begin 2011 kregen we de toezegging van 20% Sociale Maribel extra. Lieselot Wijnants startte haar laatste jaarstage klinische psychologie in augustus 2009 die werd afgerond in 2010.
JAARVERSLAG 2010
8
Hoofdstuk 3: Overleg met Kind en Gezin 1. Het Sectoroverleg Sectoroverleg Kind en Gezin en de VK Het ‘sectoroverleg’ is een regelmatige overlegtafel tussen Kind en Gezin, Centrale administratie Brussel en de directeurcoördinatoren van de VK’s,het FORUM. In 2010 vergaderde het sectoroverleg op : 12 februari 2010 23 april 2010 18 juni 2010 29 oktober 2010 24 november 2010 03 december 2010 De ontwikkelingen in de jeugdhulp plaatsten prioritair volgende thema’s op de agenda: Wijziging van decreet:
Naar aanleiding van de uitvoeringsbesluiten rond het geharmoniseerde kwaliteitsdecreet werd in een aparte werkgroep met de kwaliteitscoördinatoren evaluatief werk gedaan en bleek de rechtspositie van de VK’s niet afdoende geregeld te zijn in de decreten Kind en Gezin. Prioritair was een nieuw/aanvullend decreet Kind en Gezin nodig om zowel het thema ‘mishandeling’ een plaats, maar ook de Vertrouwenscentra een duidelijk mandaat te geven. Eind 2010 lag er een voorstel van wijziging op de tafel waar ook het kabinet van Minister Vandeurzen mee akkoord ging. Dit voorstel moet nog voorgelegd worden aan het Vlaams Parlement en de Raad van State, wat voor extra juridische zekerheid moet zorgen. Deze tekst (met goedkeuring) is als basis noodzakelijk voor het opmaken van de uitvoeringsbesluiten. Het Proces Maatschappelijke Noodzaak in kader van Integrale Jeugdhulp en de rol, positie van de VK’s:
Het debat rond de Vertrouwenscentra Kindermishandeling als gemandateerde voorziening inzake Maatschappelijke Noodzaak is aanbeland in zijn eindfase en moet duidelijkheid geven ontrent het juiste mandaat van de VK’s en de verhouding tussen VK’s als gemandateerde voorziening en het adviesbureau (Jongerenwelzijn, de huidige CBJ’s). Het thema ‘Maatschappelijke Noodzaak’ zal dus ook in 2011 zeer actueel blijven. Hoe zullen situaties, aangemeld vanuit een verontrusting, hun verloop kennen bij de VK’s en/of Bijzondere Jeugdzorg en waarbij hulp voor de minderjarigen maatschappelijk noodzakelijk wordt geacht. Met de hulp van Prof. J. Put werden processen uitgetekend, die opgenomen zullen worden in de Eindnota van de Gemengde Werkgroep Toegangspoort, aangesteld om een aantal knelpunten in het proces Integrale jeugdhulp beter af te stemmen. Procedures zullen voor afstemming tussen de 2 gemandateerde voorzieningen, CBJ’s en de VK’s, moeten zorgen. Twee nieuwe begrippen: observerend en interveniërend casemanagement doen hun intrede. De bezorgdheid en vraag blijft echter heel erg levend: wat het effect van deze procedure
JAARVERSLAG 2010
9
op de reguliere werking, het aanbod en imago (korter bij de rechter/justitie) van de VK zal zijn. In 2009 werd door Kind en gezin, in samenspraak met de VK’s, een onderzoeksopdracht uitgeschreven om over de VK’s heen een wetenschappelijk onderbouwd en bruikbaar risicotaxatie instrument te ontwikkelen, eveneens met het oog op latere integratie in het elektronisch dossier. Het resultaat werd eind 2010 voorgesteld en de voorstelling gebeurde op een gemeenschappelijke vormingsdag van de VK’s. De implementatie moet nog volgen en wordt gekoppeld aan uitbreiding van de personeelscapaciteit.
Het statuut van het VK-dossier: een punt dat nog steeds de agenda kleurt in afwachting van een antwoord van de Orde van Geneesheren op een nota van K&G waar het statuut wordt uitgewerkt met inbegrip van alle regelgeving (beroepsgeheim, privacywetgeving, patiëntenrecht,…) ter zake. Het voorstel gaat uit van een multidisciplinair dossier waarin medische gegevens in het VK e-dossier afzonderlijk bewaard kunnen worden. De wettelijke bescherming van een multidisciplinair dossier zou grotendeels gelijkwaardig zijn met die van een medisch dossier en dichter aanleunen bij de realiteit van de VK’s. Wordt gefinaliseerd in 2011. Het elektronisch cliëntendossier van de VK’s werd operationeel. Na de migratie van de oude VK-dossiers, de oefenperiodes per VK werd uiteindelijk het licht op groen gezet voor de invoering vanaf 07/01/2010. Een aantal aspecten zoals privacy, beheer, toegankelijkheid moeten nog geregeld worden in overleg met de VK’s en onze Sector. VIPA ( het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden) regelgeving: de goedkeuring is sinds kort officieel! Toelichting wat betreft regelgeving is ondertussen gebeurd door kabinet en VIPA zelf. Dit is goed nieuws voor de VK’s die willen bouwen of verbouwen. Als sector ressorterend onder “Gezinnen met kinderen” komen wij in aanmerking voor financiering en dit met het oog op kwaliteitsvolle, toegankelijke en betaalbare infrastructuur voor de zorg en dienstverlening in kader van persoonsgebonden aangelegenheden.
2. Forum Het Forum, de gemeenschappelijke overlegtafel van de 6 Vertrouwenscentra, kwam in 2010 samen op de volgende data: 22/01 - 5/03 - 26/03 - 23/04 - 21/05 - 18/06 - 08/10 - 24/11 - 3/12 De vergaderingen gingen door op het VK van Antwerpen alsook in de centrale gebouwen van K&G te Brussel waar de VK’s op een gastvrij ontvangst konden rekenen.
JAARVERSLAG 2010
10
Onder leiding van Paul Van den Bossche, directeur VK-Gent, werden diverse thema’s ter bespreking gesteld:
-
het ontwikkelingsplan van de VK’s voor de komende 5 jaar. Een gemeenschappelijke oefening van de 6 VK’s als voorbereiding op de bespreking met de minister in kader van werkdruk versus te realiseren doelstellingen. In het voorjaar 2011 zal dit zijn vertaling vinden in een nota, gedragen door de 6 VK’s, die onder andere gebruikt zal worden in de verdere bespreking met de Minister en als richtlijn voor eigen beleid van de werking.
-
het protocol van moed (‘moedig omgaan met beroepsgeheim’) : werd op 30 maart 2010 ondertekend in Antwerpen (proefregio). Gaat over een intens overleg tussen VK’s, CBJ’s en PdK, rond anonieme en bekende casussen, heen en weer. In Limburg zal dit ook vanuit de Werkgroep Kindermishandeling nauw opgevolgd worden, temeer omdat de beide arrondissementele raden slachtofferbeleid voor één Limburgs overlegmodel kiezen.
-
het aangevraagde vormingstraject dat Kind en Gezin wil aanbieden aan de verantwoordelijken van kinderopvangvoorzieningen en (zelfstandige) onthaalouders
-
contactvoorbereiding met de volgende Minister van Welzijn, de heer Jo Vandeurzen
-
regelgeving VIPA
-
seksueel misbruik en personen met een handicap: kan het VAPHproject toegekend aan VK-Leuven verbreed worden naar alle VK’s? Zo ja, op welke wijze, voor welke doelgroep, met welke opdracht?
-
voorbereiding VK-dag 07/01/2010 en 26/11/2010
-
opvolging van vele thema’s die ook in het sectoroverleg aangekaart werden.
JAARVERSLAG 2010
11
DEEL 2: CIJFERGEGEVENS VK-LIMBURG Hoofdstuk 1: Meldingen Tabel 1: Aantal meldingen en aantal kinderen 2000-2010
Jaartal 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Meldingen 456 593 666 685 704 813 811 808 814 874 1014
Kinderen 546 759 934 1024 903 1093 986 1043 1047 1124 1370
In 2009 zagen we het aantal aanmeldingen reeds stijgen met 7,4% ten opzichte van 2008. Dit is minimaal in vergelijking met 2010. We kenden het voorbije jaar een ongeziene stijging van 16%! Als we kijken naar het aantal kinderen, ongeacht hun leeftijd, stellen we een stijging vast van 22% (7% in 2009). Deze stijging heeft gelijke tred gehouden met een stijging in werkdruk die collega’s dagdagelijks voelden in de uitvoering van hun werk om de kwaliteit van de hulpverlening op peil te kunnen houden. Een verklaring voor deze stijging kan minstens gezocht worden in het feit dat 2010 ook het jaar is geweest waarin gedurende decennia gedoogde mistoestanden binnen de kerk aan het licht kwamen en heel wat verontwaardiging opwekte bij de publieke opinie en het thema hoog op de politieke agenda verscheen. Dit heeft ons inziens het thema zichtbaarder gemaakt en een sterk sensibiliserend effect gehad op onze melders. Op een totaal van 1370 gemelde kinderen bedraagt het aantal meldingen van minderjarigen 1188 (versus 813 in 2009), van meerderjarigen 83 (versus 30 in 2009) en van 99 meldingen (31 in 2009) is de leeftijd van het gemelde (mogelijke) slachtoffer ons niet bekend. Voor meer toelichting zie ook: tabel leeftijdscategorie, pag. 19. Onder meldingen wordt verstaan: alle contactopnames met het VK, waarbij op enigerlei wijze sprake is van (vermoeden van) kindermishandeling. Wat in deze contacten verwacht wordt kan verschillend zijn (zie tabel 6). Zo kunnen oorspronkelijke adviezen toch overgaan tot een melding in de echte zin van het woord. In een melding wordt een concrete, identificeerbare situatie overgemaakt aan het VK, met de bedoeling (en verwachting) dat het VK de ‘zorgverantwoordelijkheid’ over de gemelde situatie van de melder overneemt op basis van een risico-inschatting.
JAARVERSLAG 2010
12
Figuur 1: aantal meldingen
1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2000
2001
meldingen
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kinderen
Tabel 2: Hermeldingen
Melding/hermelding
Aantal
Hermelding Melding
267 747
TOTAAL
1014
Van de 1014 aanmeldingen werden 747 meldingen voor het eerst gemeld in 2010. Het cijfer 267 staat voor het aantal hermeldingen en kan zowel gaan over een dossier van de voorbije jaren als over een eerdere melding in 2010 die als afgerond beschouwd werd. Er zijn uiteenlopende redenen voor een hermelding. Het kan zijn dat een melder na een eerste keer advies te hebben gekregen, nadien terugbelt met een concrete vraag om hulp. Het minst wenselijke is een hermelding omwille van een blijvende of nieuwe onveiligheid van een kind nadat er al hulpverlening werd opgestart.
JAARVERSLAG 2010
13
Tabel 3: Meldingsmaand
Maand
Aantal
% 2010
% 2009
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December
76 80 90 74 90 103 68 66 109 94 86 78
7,5 7,9 8,9 7,3 8,9 10,1 6,7 6,5 10,7 9,3 8,5 7,7
7,8 7,3 11,0 8,2 6,1 12,9 7,0 5,4 8,1 8,6 7,9 9,7
TOTAAL
1014
100
100
Figuur 2: Vergelijking % 2009-2010
14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0
% 2009
JAARVERSLAG 2010
December
November
Oktober
September
Augustus
Juli
Juni
Mei
April
Maart
Februari
Januari
0,0
% 2010
14
Tabel 4: Tijdstip van melding
Binnen kantooruren Buiten kantooruren Niet bekend TOTAAL
Aantal
% 2010
% 2009
971 43 0
95,76 4,24 0,00
96,91 2,98 0,11
1014
100
100
% 2010 Bu iten kanto orure n 4 ,2 4%
2009%
Onbe ken d 0%
Bi nn en kantoo rure n 9 5,76%
Buite n kan tooru ren 2,98%
On beke nd 0,11%
Binn en kan to orure n 96,91 %
Het VK is elke werkdag bereikbaar tijdens de kantooruren, van 9.00 uur tot 17.00 uur. Buiten de kantooruren kan men eveneens bellen op het vertrouwde nummer: 011/27.46.72. Men hoort vervolgens de boodschap: “Het vertrouwenscentrum is bereikbaar tijdens de kantooruren van 9.00 uur tot 17.00 uur. Enkel voor dringende zaken kan men bellen op het nummer 0475/59.01.99.” In een wekelijkse beurtrol verzorgen de VK-medewerkers de telefoonpermanentie buiten de kantooruren. De meldingen buiten de kantooruren – zie tabel 4 – geven geen beeld van de telefoonoproepen buiten de kantooruren: enkel de oproepen, die een melding bedoelen te zijn, worden hier geregistreerd.
JAARVERSLAG 2010
15
Tabel 5: Vorm van melden
Aantal
% 2010
% 2009
Telefonisch Schriftelijk Persoonlijk contact E-mail
888 14 68 44
87,57 1,38 6,71 4,34
85,47 1,37 8,13 5,03
TOTAAL
1014
100
100
% 2009 % 2010
85,47
1,37
8,13
5,03
87,57
1,38
6,71
4,34
Telefonisch
Schriftelijk
Persoonlijk contact
E-mail
JAARVERSLAG 2010
16
Hoofdstuk 2: De Melders Iedereen, die zich om één of andere reden bezorgd maakt en vermoedt dat kinderen slachtoffer zijn van mishandeling cq. misbruik kan contact opnemen met het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. In 97,6% van de contactnames is bekend wie en/of welke voorziening contacteert. Dit betekent niet dat anonimiteit niet gewenst wordt door de contact opnemer. Wie meldt kan anonimiteit wensen. Anonimiteit kan tweevoudig begrepen worden: de melder wenst tijdens de melding ten aanzien van het VK volledig anoniem te blijven de melder maakt zich ten aanzien van het VK bekend, doch wenst gewaarborgde anonimiteit in de verdere afhandeling van de melding. Melders hebben daartoe het recht, worden hierin gerespecteerd en hebben vaak geëigende gronden om deze anonimiteit te wensen. Van hulpverleners, zorgverleners, die bij het VK willen melden, verwachten we dat zij zoveel mogelijk hun verantwoordelijkheid opnemen en hun “zorg” openlijk bespreken met hun cliënten en – in de mate van het mogelijke – een openlijke toeleiding – verwijzing of melding – aan hun cliënten aanreiken.
Tabel 6: Meldende instantie
% 2010
% 2009
Onbekend Gezondheidsorganisaties Justitiële instanties Bijzondere Jeugdzorg Welzijnszorg Voorschoolse voorzieningen Schoolse voorzieningen Primaire omgeving van het kind Andere
2,1 12,5 1,0 7,0 11,0 1,2 18,9 45,4 0,9
4,5 9,9 3,4 3,0 9,1 2,1 25,4 42,6 --
Totaal
100
100
JAARVERSLAG 2010
17
Figuur 4: Vergelijking % 2009-2010
50,0 0% 45,0 0% 40,0 0% 35,0 0% 30,0 0% 25,0 0% 20,0 0% 15,0 0% 10,0 0% 5,00 % 0,00 % nd ek e bn O
rg oz sd i eh d no z e G
2009%
esti na ts ni leë titi s Ju
rg oz dg ue J er de no zij B
rg oz sn ji zl e W
2010%
n gen in iez ro vo es l oo chs r oo V
n gen in iez ro ov es lo oh c S
t eh n av gn vie d g nki m o ire a m ri P
ree nd A
In de groep “Gezondheidsorganisaties” zijn de belangrijkste melders:
Kind en Gezin Huisartsen C.G.G. Ziekenhuizen (inclusief psychiaters)
1,5% 3,2% 1,6% 4,7%
t.o.v. t.o.v. t.o.v. t.o.v.
2,5% 2,5% 1,8% 2,5%
in 2009 in 2009 in 2009 in 2009
In de Bijzondere Jeugdzorg scoort het Comité Bijzondere Jeugdzorg 1,8%, ten opzichte van 1,5% in 2009. De centra voor Leerlingenbegeleiding nemen in de groep “schoolse voorzieningen” een aanzienlijk aandeel in de meldingen op, namelijk 13,6%. De “primaire omgeving van het kind” staat voor 45,38%, waaronder:
het slachtoffer zelf 0,99% biologische moeder 14,60% biologische vader 5,82% vader en moeder 0,10% grootouders 5,82% anderen (buren, kennissen, etc.) 18,05%
Gezondheidszorg blijft voor het VK Hasselt een belangrijke sector: 12,5 % van de meldingen kwamen uit deze sector in 2010. Ten opzichte van vorig jaar is er een stijging van 2,6% die vooral verband houdt met een toename van meldingen door huisartsen en ziekenhuizen (inclusief psychiaters). De meeste meldingen bereiken ons vanuit de primaire omgeving van het kind (45,4%) met als grote groep de biologische moeders die 2 keer zoveel melden als de biologische vaders. Beide groepen samen zijn goed voor meer dan 18,70% van de meldingen uit de primaire omgeving. De resterende groep van de niet-professionelen is aanzienlijk en het belang ervan kan moeilijk onderschat worden. Op de tweede plaats zien we de sector onderwijs. Als organisatie vormen de CLB’s de grootste groep
JAARVERSLAG 2010
18
Tabel 7: Vraag van de melder op moment van de melding
Vraag
Aantal
% 2010
% 2009
Enkel melding Enkel advies Ondersteuning van de hulpverlening Coördinatie van de hulpverlening Actief optreden en opstarten van hulp Anderen
523 45
51,6 4,4
433 7
42,7 1,3
6,9 56,1 1,6 0,1 34,5 0,8
Totaal
1014
100
100
Adviesvragen en vragen naar actief optreden van het VK maken samen meer dan 94,3% uit van de contactnames. Een adviesvraag kan binnen een meldingsgesprek evolueren naar afspraken over het actief opnemen van zorgverantwoordelijkheid door het VK. Omgekeerd gebeurt het ook dat een oorspronkelijke vraag naar een tussenkomst van het VK evolueert naar advies aan de melder over andere en meer adequate interventies in de gemelde situatie. We kunnen niet afleiden hoeveel adviesvragen toch omgezet worden in een melding, waarin actief optreden van het VK gevraagd wordt. We vinden het erg belangrijk dat hulpverleners geresponsabiliseerd worden en dus ook de gelegenheid moeten krijgen tijdig advies te vragen. De contactnames waarin enkel een situatie gemeld werd, zonder vraag om hulp worden geregistreerd als “enkel melding”. In het verleden werd bij deze contactnames met het VK weinig informatie gegeven . De veiligheidsinschatting van betrokken kinderen is zeer beperkt waardoor het VK weinig kan ondernemen. In 2010 werd deze rubriek niet gescoord en kan dit mogelijks verklaard worden door de ingebruikname van een nieuw registratiesysteem begin 2010 waardoor een aantal cijfers moeilijker vergelijkbaar zijn met de voorgaande jaren.
JAARVERSLAG 2010
19
Hoofdstuk 3: Problematieken
In totaal namen we 1014 meldingen aan, handelend over 1370 kinderen. Van deze 1370 kinderen trachten we hierna enkele kenmerken te verschaffen.
1.
Leeftijdscategorie
Aantal
% 2010
% 2009
0 - 1 jaar 1 - 3 jaar 3 - 6 jaar 6 - 9 jaar 9-12 jaar 12-15 jaar 15-18 jaar meerderjarig onbekend
15 106 221 270 214 193 169 83 99
1,1 7,8 16,1 19,7 15,6 14,1 12,3 6,1 7,2
8,0 9,6 11,5 17,9 16,1 16,5 10,3 3,6 6,5
Totaal
1370
100
100
Na jaren waarbij we telkens een stijging zagen in de leeftijdsgroep 0 – 3 jaar, zien we terug een daling in 2010: van 17,6% in 2009 naar 8,9%. Niettemin, 25% van de meldingen betrof kinderen jonger dan 6 jaar. De veiligheidskwestie bij deze jonge kinderen, een zeer kwetsbare en ook weinig mondige groep, blijft heel erg op de voorgrond en legt een hoge druk op de medewerkers. De 6 tot 12 jarigen vertegenwoordigen 35,3%, de 12 tot 18 jarigen 26,4%. 6,1% of 83 personen waren bij de melding ouder dan 18 jaar. Hier blijft de hulpverlening meestal beperkt tot een gepaste doorverwijzing.
JAARVERSLAG 2010
20
2.
Onbekend Mannelijk Vrouwelijk Totaal
Aantal
% 2010
% 2009
78 596 696
5,7 43,5 50,8
2,3 42,3 55,4
1370
100
100
3.
Intra familiaal daderschap Extra familiaal daderschap Beiden : intra+extra Onbekend of niet van toepassing Totaal
Geslacht
Relatie dader - slachtoffer
Aantal
% 2010
% 2009
757 111 20 126
74,6 11,0 2,0 12,4
78,9 12,9 0,6 7,6
1014
100
100
De VK’s hebben een traditie om zich voornamelijk te richten op intrafamiliale kindermishandeling. Uit bovenstaande tabel blijkt echter dat ook de rubriek ‘extra familiaal daderschap’ onze aandacht vraagt. Meldingen uit scholen en voorzieningen waar jongeren verblijven en waar er zich een problematiek tussen jongeren afspeelt komen frequent voor. Deze instanties doen een beroep op onze expertise. Doorgaans zijn dit complexe situaties met vele betrokkenen en specifieke verantwoordelijkheden.
JAARVERSLAG 2010
21
4.
Onbekend Met echtscheiding Zonder echtscheiding Totaal
Meldingen binnen echtscheiding
Aantal
% 2010
% 2009
167 242 605
16,47 23,87 59,66
4,4 31,0 64,6
1014
100
100
Nagenoeg 1 op 4 meldingen spelen zich af in een echtscheidingscontext! Vaak hebben we te maken met kinderen die emotioneel lijden, mishandeld worden binnen complexe echtscheidingssituaties. Deze groep doet vele vragen rijzen: o.a. hoe hulpverleners moeten omgaan met alsmaar ingewikkeldere samenlevings- en gezinsvormen. Minstens moet er nagedacht worden over welke hulporganisaties, maar ook welke methodieken een antwoord bieden op de veelzijdige vragen en problemen die kinderen en hun (nieuwe) ouders ervaren.
5.1. Belangrijkste problematiek 2009 – 2010
Belangrijkste problematiek
% 2010
% 2009
Lichamelijke mishandeling Lichamelijk verwaarlozing Emotionele mishandeling Emotionele verwaarlozing Münchausen by proxy – Factitious by Disorder Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Seksueel misbruik onbekend Risicosituatie Verwerkingsproblematiek Onduidelijk/Geen mishandeling, andere problematiek Minderjarige pleger Lichamelijke mishandeling Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Onbekende, Onduidelijke,Andere problematiek
15,7 9,7 17,7 6,6
20,8 12,6 12,6 4,4 0,2 13,8 8,4 1,1 13,4 1,9 10,8
Totaal
100
JAARVERSLAG 2010
10,6 5,7 5,3 16,4 1,4 7,9
0,3 0,9 1,6 0,2 100
22
Veranderingen in het registratiesysteem maken een nauwgezette vergelijking met het voorgaande jaar niet sluitend. De grote lijnen blijven echter behouden. Bij de 1370 kinderen die gemeld werden konden meerdere problemen gescoord worden, vandaar dat wij hier een procentueel cijfer weergeven. Meer dan 25% van de aangemelde kinderen zijn slachtoffer van lichamelijke mishandeling of verwaarlozing; evenveel procent (24,1%) situeert zich in de rubriek seksueel misbruik. De toename van de risicosituaties blijft gestaag stijgen, 16,4%, ten opzichte van de voorbije jaren (2009: 13,4%, 2008: 14,2%, 2007: 11,3%, 2006: 12,1%).
Li chameli jke mishand elin g
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Li chameli jk verw aarlo zi ng
17,7
Emotione le mi shand eling
16,4
15,7
Emotione le verwaarl ozing Seksuee l misb ruik incest
10,6
9,7 6,6
Seksuee l misb ruik geen i ncest Seksuee l misb ruik onbe kend
7,9 5,7
Ri sicosituatie
5,3
Verwe rki ngsprob lematiek
1,4
0, 3
0,9
Onduidelijk/ Geen mishand eli ng, an dere probl ematiek
1 ,6 0,2
Li chameli jke mishand elin g Seksuee l misb ruik incest
% 2010
Seksuee l misb ruik geen i ncest Onduidelijk/ Geen mishand eli ng, an dere probl ematiek
JAARVERSLAG 2010
23
5.2. Belangrijkste problematiek en geslacht
Belangrijkste problematiek
Jongens
Meisjes
Onbekend
Totaal
7,7 4,2 8,3 3,7 2,3 2,4 1,0 7,6 0,8 3,0
7,2 5,0 8,5 2,8 8,1 3,1 4,2 7,6 0,6 3,4
0,8 0,5 0,9 0,1 0,2 0,1 0,0 1,1 0,1 1,5
15,7 9,7 17,7 6,6 10,6 5,7 5,3 16,4 1,4 7,9
0,2 0,8 1,1
0,1 0,1 0,4 0,2
43,2
51,4
Lichamelijke mishandeling Lichamelijk verwaarlozing Emotionele mishandeling Emotionele verwaarlozing Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Seksueel misbruik: onbekend of het incest is Risicosituatie Verwerkingsproblematiek Onduidelijk/ Geen mishandeling, andere problematiek Minderjarige pleger Lichamelijke mishandeling Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Onbekende, Onduidelijke, Andere problematiek
0,3 0,9 1,6 0,2
0,1
5,4
100
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 e g jkli n li e e d mn a a h h ci is L m
e g kij in l zo e lr ma a a h ci w r L e v
g e l n i e le n d io to n a h m is E m
JAARVERSLAG 2010
g n le e iz n lo r io t a o a mw r E e v
: iku r b is t m se l c e n e i u s k e S
: iku r t b s is e c m in l e n e e u e s g k e S
: iku te r h b f is o md l n e e e k u e s b k n e o s
si t s e c in
e ti a u it s o ci si R
a m e lb o r p k s e g i in t kr e w r e
,e d n e ke b n O
e r e d k n e A ti , a e m jkli e l e b d i ro u p d n O
e g jkli n li e e d mn a a h h ci is L m
: iku r b is t m se l c e n e i u s k e S
: iku r t b s is e c m in l e n e e u e s g k e S
,e d n e ke b n O
24
e r e d n A , e jkli e d i u d n O
k e ti a m le b ro p
Hoofdstuk 4: VK-Limburg binnen de VK Vlaanderen
Aantal meldingen*
aantal 2010
% 2010
aantal 2009
% 2009
Vlaanderen
6629
100,00
6435
100,00
Limburg
1014
15,30
874
13,58
7.000
6.629
6.435
6.000 5.000 4.000 3.000 2.000
1014
1.000 aantal 2010
874
0 Vlaanderen
aantal 2009
Limburg
Aantal gemelde kinderen*
aantal 2010
% 2010
aantal 2009
% 2009
Vlaanderen
9.402
100,00
8.802
100,00
Limburg
1.370
14,57
1.124
12,77
JAARVERSLAG 2010
25
Aantal gemelde kinderen per 10.000*
aantal 2010
aantal 2009
10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0
9.402
8.802
1.370
Vlaanderen
Antwerpen Vlaams Brabant West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Limburg Vlaams Gewest
1.124
Limburg
20 2010009
20 2009009
79,8 71,7 68,4 63,3 78,2 75,4
77,6 67,5 44,0 58,8 48,1 61,6
Bovenstaande tabel geeft de cijfers weer van het aantal gemelde kinderen per 10 000 kinderen onder de 18 jaar in het Vlaams Gewest en volgens provincie. In het oog springen de provincies West-Vlaanderen en Limburg. West-Vlaanderen kende op één jaar tijd een stijging van 44,0 naar 68,4 per 10 000 kinderen. Limburg kende het voorbije jaar de sterkste stijging: van 48,1 naar 78,2 per 10 000 kinderen. Deze stijging zagen we reeds bevestigd in een ongeziene stijging van het aantal meldingen (+ 16%) en het aantal gemelde kinderen (+22%) voor VK Limburg in 2010 ten opzichte van 2009.
JAARVERSLAG 2010
26
Gemelde problematieken*
% Vlaanderen *
% Limburg
Lichamelijke mishandeling Lichamelijke verwaarlozing Emotionele mishandeling Emotionele verwaarlozing Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Seksueel misbruik onbekend Risicosituatie Onbekende, Onduidelijke, Andere problematiek Verwerkingsproblematiek Minderjarige pleger Lichamelijke mishandeling Seksueel misbruik incest Seksueel misbruik geen incest Onbekende, Onduidelijke, Andere problematiek
16,3 12,4 15,6 8,8 9,3 5,1 3,4 17,4
15,7 9,7 17,7 6,6 10,6 5,7 5,3 16,4
7,3 0,9
7,9 1,4
0,1 1,2 1,7
0,3 0,9 1,6
0,5
0,2
Totaal
100,0
100,0
JAARVERSLAG 2010
27
% Vlaanderen
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Meldende instantie∗
% Vlaanderen
% Limburg
Onbekend Gezondheidsorganisaties Justitiële instanties Bijzondere Jeugdbijstand Welzijnszorg Voorschoolse voorzieningen Schoolse voorzieningen Primaire omgeving van het kind Persoon uit omgeving van de dader
1,2 16,2 1,2 6,3 12,4 1,5 19,7 40,9 0,6
2,1 12,5 1,0 7,0 11,0 1,2 18,9 45,4 0,9
Totaal
100,0
100,0
Uit voorgaande cijfers kunnen we afleiden dat op Vlaams niveau dezelfde tendensen kunnen waargenomen worden als het over meldende instantie gaat. Gezondheidsinstanties, Welzijnszorg, schoolse voorzieningen en de primaire omgeving van het kind zijn de rubrieken die ook hier in het oog springen.
∗
Bron: Kind en Gezin
JAARVERSLAG 2010
28
Seksueel misbruik incest
Lichamelijke mishandeling
Verwerkingsproblematiek
Onbekende, onduidelijke, andere problematiek
Risicosituatie
Seksueel misbruik onbekend
Seksueel misbruik geen incest
Seksueel misbruik incest
Emotionele verwaarlozing
Emotionele mishandeling
Lichamelijke verwaarlozing
Lichamelijke mishandeling
% Limburg
DEEL 3: VK Limburg en partners. 1. Op Vlaams niveau Naast het overleg binnen het Forum van de Vertrouwenscentra Kindermishandeling Vlaanderen en het sectoroverleg tussen de VK’s en Kind en Gezin – zie hiervoor deel 1- alsook de subwerkgroepen, respectievelijk thema’s beperkt zich onze samenwerking tot het lidmaatschap van het Vlaams Welzijnsverbond. Namens de leden- Vertrouwenscentra neemt de heer Bloemen deel aan het sectoraal directiecomité Gezinsondersteuning, alsook aan de Commissie Sociale Verhoudingen PC 331. In de beide overlegtafels komen voornamelijk bestuursaangelegenheden van het Vlaams Welzijnsverbond op de agenda. Bovendien worden alle aspecten van sectorale ontwikkelingen, alsook de werkgeversbelangen grondig overlegd. De heer Rik Bloemen zal vanaf 2011 met pensioen gaan wat inhoudt dat vertegenwoordiging en deelname opnieuw op de agenda komt te staan en iemand anders zal afgevaardigd worden.
2. Op Provinciaal niveau niveau 1. Arrondissementele raden slachtofferzorg.
De raad in Tongeren blijft stipt tweemaal per jaar samenkomen om aandacht te besteden aan zowel slachtofferzorg in het algemeen, intrafamiliaal geweld en kindermishandeling in het bijzonder. De raad is een structureel overlegorgaan waar justitie, politiediensten en welzijn (VK’s, slachtofferhulp en onthaalpunten Partnergeweld) samen rond de tafel zitten. Deze samenspraak leidde tot goede operationele werking door aanduiding van referentieambtenaren Intrafamiliaal geweld en kindermishandeling in de Politiezones van dit arrondissement. In kader van de hervorming van justitie blijkt er intussen arrondissementeel overleg plaats te vinden. In dezelfde zin wordt de evolutie inzake het ‘protocol van moed’ nauwgezet gevolgd. De bedoeling zou zijn dit protocol over de ganse provincie te laten gelden. Wat de raad in Hasselt betreft lijkt er onduidelijkheid te zijn. In 2010 werd de Provinciale subwerkgroep Kindermishandeling bestaande uit de 6 sectoren van Integrale Jeugdhulp (IJH), politie en justitie en gegroeid vanuit de Denktank Intrafamiliaal Geweld (zie verder) vanuit de arrondissementele raden Tongeren en Hasselt gemandateerd om het voorbereidend werk te doen voor het Vlaams Forum voor Kindermishandeling dat zijn start zal kennen op 29/03/11. Het Vlaams Forum heeft als opdracht: Op beleidsniveau de structurele problemen in de aanpak van kindermishandeling te bespreken die vanuit de arrondissementele raden worden aangebracht. Om van daaruit advies te verstrekken aan de bevoegde federale en Vlaamse ministers.
JAARVERSLAG 2010
29
2. Denktank Intrafamiliaal geweld
Binnen deze Denktank werd verder gewerkt met en aan de goede verwijzing van slachtoffers en daders tussen enerzijds de Politie en Justitie en anderzijds de Onthaalpunten Partnergeweld, betoelaagd vanuit het provinciebestuur aan de twee Centra voor Algemeen welzijnswerk. De procedure van behandeling IFG door politie en verwijzing naar de Onthaalpunten van de CAW vertaalt zich ondertussen in een Europees project waar wetenschappelijk onderzoek gebeurt naar de effectiviteit van het bestaande draaiboek en verbeterpunten. Een van de hiaten die nu reeds op tafel ligt is ‘het betrekken van kinderen en aandacht voor de kinderen door betrokken hulpverleners in kader van IFG problematiek. Kinderen als getuige van…’ De insteek van het VK in deze denktank is de aandacht te focussen op de noden, behoeften en zorgen omtrent de kinderen, die slachtoffers/getuigen zijn van huiselijk geweld. In het besef dat vele kinderen emotioneel lijden ten gevolge van (v)echtscheiding van hun ouders werden een drietal initiatieven verder gezet: -
-
-
Vanuit de betrokken werkgroep ‘bemiddeling’ werd uitwerking gegeven aan informatie over bemiddeling bij echtscheiding. Infosessies werden gepromoot en georganiseerd. Bemiddelaars uit welzijn en justitie werden bij elkaar gebracht. De brochure met handvaten, voorbeelden van vonnissen werd aan de belanghebbenden verspreid. De hoop leeft dat met deze handvaten vele conflicten kunnen voorkomen worden, mits heldere en duidelijke uitspraken van rechters. In het netwerk verblijfs- en omgangsregeling, wordt nagedacht op welke terreinen bijkomende inspanningen kunnen geleverd worden, opdat echtscheiding zowel voor partners/ouders als voor hun kinderen minder problematisch kan worden.
De werkgroep kindermishandeling maakt de verbinding tussen de arrondissementele raden slachtofferzorg en de Denktank IFG waar getracht wordt processen transparanter en beter afgestemd te krijgen op wat Justitie nodig heeft. Omgekeerd tracht justitie zijn processen transparant en afgestemd te krijgen op wat Welzijn eventueel kan bieden. Concrete (anonieme) verontrustende situaties staan hierbij in de focus met als uitgangsvraag: hoe kunnen justitie en welzijn beter samenwerken. Het protocol van moed staat op de agenda voor 2011.
3. Integrale jeugdhulp
Het Limburgs Platform Kind en Gezin, onder leiding van afdelingshoofd provincie Limburg, Linda Stijnen, brengt maandelijks de partners van Kind en Gezin, zijnde de provinciale afdeling, de regioteamverantwoordelijke, de directies van de Centra voor Kind- en Gezinsondersteuning, de private Gezinsplaatsing en het Vertrouwenscentrum, rond de tafel, enerzijds om de ontwikkelingen binnen Kind en Gezin en zijn sectoren op te volgen, anderzijds om de processen van Integrale jeugdhulp voor te bereiden en af te stemmen op elkaar.
JAARVERSLAG 2010
30
Dhr. Bloemen en Mevr. Vanstraelen werden ook in 2010 door dit Platform gemandateerd naar de regionale stuurgroep integrale jeugdhulp Limburg. In 2011 Zal Rik Bloemen zowel op het Platform als op de Regionale Stuurgroep vervangen worden door Mevr. Appeltans die hem als coördinator-directeur opvolgt op het VK. Deze maandelijkse stuurgroep bepaalt samen met de andere IJH-sectoren de lijnen van de verschillende afstemming- en samenwerkingsprocessen, of met andere woorden, geeft richting aan het door de stuurgroep opgesteld regioplan. De regionale stuurgroep kwam samen in 2010 onder leiding van Wilfried Meyvis op 29/1/1012/3/10-4/6/10-19/11/10
Vanuit deze stuurgroep nam de heer Bloemen namens Kind en Gezin in 2010 ook deel aan de werkzaamheden van de Limburgse werkgroep Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp (RTJ), die in 2010 vooral uitwerking trachtte te geven aan wat men noemt de brede instap voor jongeren en hun gezinnen met hulpvragen in voorbereiding op het proces Maatschappelijke Noodzaak. Tevens participeerde het VK, via R. Bloemen in de netwerkstuurgroep Hasselt en is het VK corresponderend lid van de overige regionale netwerken. Zonder in detail te treden lijsten we voor 2010 de belangrijkste thema’s op die onderwerp van bespreking waren in de regionale stuurgroep en tevens hun vertaling vonden in de agenda van de Limburgse werkgroep RTJ en de netwerkstuurgroep: -
JAARVERSLAG 2010
Praktijkrapport Crisisjeugdhulp Evaluatie decreet IJH Protocol kindermishandeling (mei- juni 2010) Toelichting projectplan en concept toegangspoort Maatschappelijke Noodzaak (mei- juni 2010) Vorming rond Maatschappelijke Noodzaak Steunpunt Eigen Kracht/ Eigen Kracht Conferentie Bestedingsplan middelen voor cliëntoverleg 2010 Leerpraktijken, intersectorale expertise-uitwisseling Locaal Cliëntoverleg VAPH: uitbreidingsbeleid en werking Opvolging projectmiddelen aan Limburgse projecten: - eigen kracht conferenties - let op de kinderen - ouderkompas - (v)-echtscheiding
en
31
3. Op Centrumniveau In onze reguliere werking wordt ten behoeve van cliënten uiteraard door alle medewerkers frequent samengewerkt en overleg gepleegd met diverse partners. CLB-medewerkers, K&Gverpleegkundigen, huisartsen, Bijzondere Jeugdzorg- medewerkers uit residentiële en ambulante voorzieningen worden vaak aan tafel gevraagd om te overleggen hoe kinderen en hun gezinnen de meest adequate hulp kunnen aangeboden krijgen opdat kindermishandeling kan vermeden, cq. voorkomen worden. We lichten de VK praktijk toe aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden waar samenwerking en afstemming op inhoudelijk niveau centraal staan maar waar wij tevens gevraagd worden om organisatorisch mee te denken over initiatieven ter beveiliging en voorkoming.
1. Intervisie proces VCLB en vertaling in een een samenwerkingsprotocol (Rik, Els en Linda)
Situering: Einde jaren 1990- begin jaren 2000 groeide vanuit een overleggroep PMS/MST en VK een samenwerkingsovereenkomst waarin visie en aanpak van de thematiek kindermishandeling werd geëxpliciteerd. Intussen werd de vrije PMS en MST-sector Limburg gefusioneerd tot één overkoepelende provinciale VZW, VCLB-Limburg, met 8 regionale multidisciplinaire teams, of VCLB-centra Het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling kende op zijn beurt begin 2000 een meldingsstijging en een gestage personeelsuitbreiding en profileerde zich als dienst- en hulpverleningscentrum in Limburg rond de problematiek kindermishandeling. Onder impuls van de Nationale VCLB-Vormingscel werden regionale opleidingssessies, intervisiegroepen en studiedagen rond kindermishandeling opgezet in samenwerking met het VK-Limburg. Hervormingen binnen de grote VCLB-koepel, bijsturing en een evaluatie mondde uit in concrete afspraken: - de ‘oude’ intervisiegroepen zouden nog eenmaal afrondend samengebracht worden. - de CLB-artsen zouden een actueel medisch vormingsaanbod krijgen. - de nieuwe intervisiegroepen, vooral voor nieuwe CLB-medewerkers, zouden opstarten en uitmonden in een model van regionale CLB- referentiepersonen inzake kindermishandeling. - de ‘ oude’ samenwerkingsovereenkomst zou herwerkt en geactualiseerd worden in overleg en samenwerking met het VK. Dit alles vindt zijn actieve vertaling in een samenwerkingsprotocol dat afspraken en stappen uittekent, die voor het VK en het VCLB houvast bieden in de benadering van de problematiek kindermishandeling.
JAARVERSLAG 2010
32
Op 29/04/11 zullen de intervisiegroepen, begeleid door medewerkers van het VK, afgerond worden met een inhoudelijke vorming door Sultan Bali die het zal hebben over de impact van cultuurverschillen op aanpak en inhoud. Het samenwerkingsprotocol krijgt zijn plek, idem de ankerfiguren (referentiepersonen) die verworven kennis en vaardigheden in de verschillende regio’s ter beschikking kunnen stellen van collega’s. In het najaar (oktober 2011) krijgen we de symbolische/ officiële afsluiter en wordt deze vorm van goede samenwerking samen met het protocol in de kijker gezet en voorgesteld aan medewerkers, netwerkpartners, betrokken besturen, … Wordt vervolgd.
2. Vorming en training voor kinderopvangvoorzieningen (Rik, Jos, Ingrid en Veerle)
Situering: Een initiatief van Kind en Gezin die voor alle betrokken provincies een vormingsaanbod wou realiseren voor medewerkers en verantwoordelijken binnen de voorzieningen van de kinderopvang rond het thema kindermishandeling. De 6 VK’s werden aangesproken om een aanbod uit te werken. Opzet en doel werd vooropgesteld en was duidelijk: - Iedere deelnemer krijgt dezelfde informatie mee. - Het accent van de trainingen ligt op het inoefenen van vaardigheden in het bespreekbaar maken van kindermishandeling. In overleg met Kind en Gezin en alle betrokken VK’s werd een programma uitgewerkt. Voor ons VK resulteerde dit in het aanbod van een studiedag (20/05/10) gevolgd door 2 trainingsdagen (5/10-10 en 7/10/10) waar een beperkte groep deelnemers met concrete casussen aan de slag konden gaan. Inhoudelijk zag het aanbod er als volgt uit: De studiedag: ‘Een vermoeden van kindermishandeling… wat nu?’ Wat is kindermishandeling, opdracht en werking van een VK, het belang van vroegdetectie en aanpak van kindermishandeling, maakten onderwerp uit van deze dag. De dag bereikte een groep van 109 deelnemers waaronder: verantwoordelijken dienst voor onthaalouders, coördinatoren buitenschoolse opvangvoorzieningen, leidinggevenden kinderdagverblijf, onthaalouders (al dan niet zelfstandig). Bevindingen: Thema’s als: ‘wat is kindermishandeling’, vroegdetectie en aanpak werden als zeer leerrijk ervaren. Vragen naar concrete aanpak (gesprekken met ouders, het begeleiden van een onthaalouder, wat als kinderen er niet over spreken, loyaliteiten, … )maakten meteen de opstap naar de 2 vervolgdagen. De 2 trainingsdagen: In kleinere groep (max 15) zijn deelnemers aan de slag gegaan met volgende thema’s: - Ik en kindermishandeling (wie ben ik, wanneer contact met ouders, waarom deze training, hoe denk ik over kindermishandeling)
JAARVERSLAG 2010
33
-
-
Wie neemt verantwoordelijkheid op? ( Wanneer kindermishandeling, taak van onthaalmoeder, taak van verantwoordelijke, wie spreekt ouders aan, wie neemt contact met betrokken hulpverleners,…) Wat zeg ik in een gesprek met ouders Hoe zeg ik het
Deze trainingsdagen werden als zeer positief ervaren en hadden een drempelverlagend effect naar het VK. Dit laatste konden we afleiden uit een vlottere contactname met ons centrum en meer vragen naar advies.
JAARVERSLAG 2010
34
Deel 4: Niet-cliëntgebonden activiteiten Opleidingen
Opleiding “contextuele hulpverlening” aan Leren over Leven, Antwerpen – Linda Loix, eindigde in 2010 haar derde jaar met succes.
Studiedagen, externe vorming
Telkens waren één of meerdere medewerkers aanwezig op : • • • • • • • • • • • • • • • • •
Studiedag Xios hogeschool ‘online hulpverlening’ - 5/1/10 Lezing universiteit Hasselt ‘in de leerstoel medische ethiek Jules Knaepen’ over beroepsgeheim - 14/1/10 Studiedag/rondleiding De Hutten - Mol - 28/1/10 Info-avond DRP - 10/3/10 Studiedag Xios hogeschool ‘maatschappelijke veiligheid’ - 30/3/10 De puzzel (hummelhuis): opendeur, kennismaking dienst, samenwerking 22/4/10 Vorming scheidingsschool - 4/5/10 - 20/5/10 Studiedag Zoersel moeder- kind eenheid - 28/5/10 DAGG Maaseik 20 jaar bestaan - 4/6/10 Opleiding DUPLO - 7/7/10 - 8/7/10 K&G Brussel - 19/7/10 Studiedag adolescentenpsychiatrie Antwerpen - 9/9/10 Studiedag CLB Bokrijk - 18/10/10 Studiedag 10 jaar VCLB Limburg - 18/10/10 VK dag risicotaxatie Brussel - 26/10/10 Suïcidepreventie bij jongeren - 19/10/10 - 7/12/10 Studiedag PCF K&G Academie - 5/11/10
Dienst – en themavoorstellingen themavoorstellingen
• • • • • • •
Voorstelling VK De steiger - 13/1/10 LIKT: stagiairs psychologie Limburg - 22/1/10 Vorming kinesisten PHL - 1/2/10 BANABA - 8/2/10 Vorming CLB-GO - 12/2/10 Vorming sociaal verpleegkundigen - 1/3/10 Voorstelling VK: Thuisbegeleiding Bijz. jeugdzorg - 11/3/10
JAARVERSLAG 2010
35
• • • • • • • • • • • • • • • • •
Vorming Platform thuisbegeleiding W-Limburg - 11/3/10 Congres Belgische vereniging kinderartsen, lezing door Dr. Jos Christens - 19/3/10 Vorming pediatrisch verpleegkundigen KHLIM - 25/3/10 Vorming familiehulp, centrale directie regio Limburg - 27/4/10 Voorstelling VK aan studenten - 7/4/10 - 7/5/10 Vorming kinderopvang K&G, Vl. Administratief centrum Hasselt - 20/5/10 Vorming Valkenhof Overpelt - 31/5/10 Voorstelling VK aan HEO-team de Wiekslag-Borgloon - 29/6/10 Vorming dienst onthaalgezinnen Peer- 30/9/10 Training kinderopvang - 5/10/10 - 7/10/10 Vorming huisartsenkring Lanaken - 15/10/10 Voorstelling VK familiehulp Genk - 16/11/10 Voorstelling VK MPI De Meander - 18/11/10 Vorming studenten verpleegkundigen PHL - 25/11/10 Vorming ziekenhuis Maaseik - 30/11/10 Voorstelling VK familiehulp Hasselt - 6/12/10 PLOT (politionele slachtofferhulp) - 19/4/10 - 4/5/10 - 17/5/10 - 2/6/10
Werkgroepen
Onze medewerkers engageerden zich voor volgende interne (op niveau van eigen VK) en externe (op niveau van de 6 VK) werkgroepen: Extern: • • • • • •
Werkgroep e-dossier Werkgroep website Werkgroep risicotaxatie Werkgroep registratie Werkgroep vorming Werkgroep DRP
18/1/10 - 19/3/10 - 7/5/10 - 29/10/10 29/1/10-22/3/10-17/12/10 4/2/10 - 3/6/10 - 12/7/10 - 13/9/10 10/12/10 16/6/10 8/2/10 - 15/3/10 - 24/3/10 - 30/4/10
Intern: • • • • •
Werkgroep veiligheidsplan Werkgroep ouderdiagnostiek Werkgroep gezinsdiagnostiek Werkgroep opleiding K&G medewerkers Leesgroep Perry
JAARVERSLAG 2010
1/6/10 15/6/10 24/6/10 - 21/9/10 - 23/9/10 1/4/10 1/3/10 - 29/3/10 - 31/5/10
36
Diversen
• • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Intervisie CLB-GO - 20/9/10-20/12/10 Intervisie aan medewerkers vrij CLB-centra Limburg - 29/1/10 - 28/5/10 - 1/10/10 Supervisie Opzet Genk - 21/1/10 - 25/2/10 - 25/3/10 - 22/4/10 - 17/6/10 - 9/9/10 7/10/10-25/11/10 Overleg met opvangcentrum Valkenhof Overpelt - 12/3/10 - 16/04/10 - 10/5/10 16/6/10 - 24/9/10 - 25/10/10 VK dag Brussel 7/1/10 Open deur VK Oost-Vlaanderen - 4/6/10 Thema en planningsdagen met het VK-team - 18/03/1 - 8/6/10 en 9/12/10 Kennismaking outreaching KPC Genk en Bethanie - 3/6/10 Opendeur De puzzel - 22/4/10 TVL, hart voor Limburg - 7/7/10 - 11/10/10 - 27/12/10 Teamondersteuning De wiekslag Alken - 1/2/10 Overleg VCLB-protocol - 1/3/10 - 8/9/10 Stuurgroep ‘Let op de kinderen’-18/1/10 - 18/11/10 Bezoek VK-Gent aan VK-Limburg Werkgroep welzijn & IFG & KM - 1/2/10 - 11/3/10 Nieuwjaarsontmoeting HOW-Hasselt - 5/2/10 Overleg CBJ Hasselt rond samenwerkingsprocedures met VK - 6/4/10 Begeleiding thesis I. Bosmans, coörd. Buitenschoolse kinderopvang Limburg - 8/4/10 Opening Landelijke Kinderopvang Bilzen - 22/4/10 Crisisjeugdhulp Limburg provinciegebouw Hasselt - 21/5/10 Overleg school Mozaiek - 27/5/10 Viering 10 jaar VCLB-koepel Leuven - 25/6/10 Contactavond ‘een hart voor Limburg’ - 16/9/10 Overleg De mereltjes Tongeren - 1/10/10 Overleg MPI Wijchmaal - 4/10/10 Kind in Vlaanderen-Conferentie K&G Brussel - 22/10/10 Afscheid Lisette Bergmans K&G Limburg - 16/7/10 Overleg De Meander, Maasland - 20/4/10 Voorbereiding met Dr. An Schillemans en Paul Van den Bossche ivm lezing - 28/1/10 25/2/10 Stuurgroep electronisch dossier - 12/2/10 - 19/3/10 Viering 10 jaar tewerkstelling Jos Christens en Rik Bloemen - 16/09/10 Stagebegeleiding van Lieselot Wijnants- laatstejaarsstudente klinische psychologie Voorbereiding van de komst van Ruth Scheepers- laatstejaarsstudente Maatschappelijk Werk (periode feb.’11-juni’11) - 31/03/10 - 7/04/10 - 5/11/10
JAARVERSLAG 2010
37
•
Studiedagnamiddag georganiseerd door VK Limburg op 16/12/10 gekoppeld aan de feestviering ter gelegenheid van de pensionering van directeur-coördinator Rik Bloemen. Volgende thema’s kwamen aan bod: o ‘Een gezinsgerichte aanpak van sibling incest’ door Anne Broere en Ingrid Delameillieure. o ‘Het jonge mishandelde kind: kwetsuren vandaag en later’ door dr. Jos Christens
JAARVERSLAG 2010
38
Deel 5: Een blik op de toekomst
Zoals de voorzitter in zijn inleidend woord aangaf en, nadat u dit verslag doorbladerd hebt, zult u allicht opmerken dat 2010 toch weer een ‘ levendig’ jaar was voor het VK Limburg. Voor 2011 zal dit niet anders zijn en liggen er beslist heel wat uitdagingen te wachten:
Op centrumniveau: ∗
Ons nieuwbouwproject dat meer en meer vorm begint te krijgen. Met het perspectief op VIPA middelen en de aankoop van bouwgrond in Hasselt, komt de realiteit van een nieuw en aangepaste vestiging meer en meer in het zicht.
∗
De primeur dat twee collega’s van het team naar het European Regional Conference on Child Abuse and Neglect (ISPCAN) gaan te Finland gaan van 18 tot 21 september 2011 en samen met collega’s uit de andere 5 VK’s een inhoudelijk thema voor hun rekening nemen. Als rode draad: de VK werking in Vlaanderen een gezicht geven. Ingrid Delameillieure en Anne Broere gaan over ‘Sibling incest’ spreken, het thema dat zij ook gebracht hebben op onze studiedag van 16 december 2010 ter gelegenheid van de afscheidsviering van Rik Bloemen. Dit is een centrumoverschrijdend initiatief dat ondersteund wordt door de 6 VK’s en in de lijn ligt met andere gemeenschappelijk initiatieven.
∗
Onze vertrouwensarts, Jos Christens, die zeer enthousiast is teruggekeerd van het San Diego Internationaal Congres Kindermishandeling en het concept van een eigen congres zeer levendig heeft gemaakt. Idee: in samenwerking met CAD, kinderartsen, gynaecologen, … een congres organiseren in 2012 rond het thema: ‘effecten van drugs en alcoholverslaving op het gedrag van volwassenen, het risico voor het ongeboren kind en het belang om hier preventief op in te spelen, het effect op de ontwikkeling en gedrag van kinderen en hoe hier mee omgaan, het effect van drugs en verslaving in een gezin en op kinderen,…..’
∗
Het traject van Integrale Jeugdhulp en Maatschappelijke Noodzaak en de rol van de VK’s.
∗
En heel recent, het initiatief van minister Vandeurzen om één centraal meldpunt (met één centraal telefoonnummer) te ontwikkelen voor situaties van misbruik, verwaarlozing en geweld. Voor deze ontwikkeling engageert hij VK en CAW om dit uit te werken. De krachten van beide sectoren moeten voor dit initiatief gebundeld worden. Voor de minister is het essentieel dat er in Vlaanderen één intersectoraal meldpunt komt waar iedereen terecht kan met vragen naar informatie, advies en hulp en met meldingen omtrent geweld, verwaarlozing en misbruik. De opdracht wordt dus een intersectorale oefening samen met de CAW’s, georganiseerd op niveau van de 5 provincies. De vertaling naar de praktijk staat nog in zijn prille kinderschoenen. Zeker is dat ons VK en team vanuit de eigen expertise inzake de problematiek van kindermishandeling een expliciete rol zal toebedeeld krijgen.
…
JAARVERSLAG 2010
39
Op Limburgs niveau: ∗
Medewerking en deelname Integrale Jeugdhulp: Meedenken in de regionale stuurgroep (met de 6 betrokken sectoren), de netwerkstuurgroepen (crisisinterventie, RTH Hasselt, Let op de Kinderen), de werkgroep RTJ (en de specifieke rol van de VK’s en de Adviesbureaus (CBJ) aangaande Maatschappelijke Noodzaak en het mee ondersteunen van de vorming van de diensten van de rechtstreeks toegankelijke hulpverlening.
∗
Medewerking en deelname Limburgs Platform Kind en Gezin: afstemming en inbreng in IJH (VK vertegenwoordigt Kind en Gezin in de Regionale stuurgroep) en ontwikkelingen Kind en Gezin (regioteams, opvoedingsondersteuning, kindermishandelingplan van aanpak).
∗
Medewerking en deelname Denktank IFG: sturend naar provinciale initiatieven. Als VK de nodige aandacht vragen voor kinderen als slachtoffer/ getuige van huiselijk geweld (vaak in kader van vechtscheidingen: eenduidiger maken van de omgangsregeling, bemiddelingsaanbod, netwerk ‘omgangsrecht’, meewerken aan initiatief van een scheidingswinkel,…).
∗
De samenwerking tussen Welzijn, Gezondheid en Justitie rond ‘verontrustende situaties’.
…
Op Vlaams niveau: ∗
Het ontwikkelingsplan 2011-2016 van de VK’s met volgende actiepunten: De decretale verankering van de werking van de VK’s en de daaraan gekoppelde wijzigingen in de uitvoeringsbesluiten. Het mandaat van de VK’s. De Implementatie van de procedure Maatschappelijke Noodzaak. De wetenschappelijke onderbouwing van het diagnostisch proces. Opleiding en vorming van de medewerkers. De Ontwikkeling van een gecoördineerd vormingsaanbod voor externen (hulpverleners en zorgberoepen). Samenwerking met justitie om een duidelijk beleid uit te tekenen. Wij denken hierbij aan het protocol van moed, opdracht maatschappelijke noodzaak en samenwerking met justitie.
∗
Het traject positionering van de VK’s aangestuurd en begeleid door Kind & gezin. Hiervoor wordt een periode van 2 jaar voorzien met het oog op een grondige oefening die zal resulteren in een profileringnota van de VK’s.
∗
De decretale regelgeving waarin de VK’s formeel een plaats en opdracht krijgen van de Overheid om zorgverantwoordelijkheid voor slachtoffers en hun gezinnen op te nemen. De verankering binnen het decreet Kind en Gezin, alsook binnen het decreet Integrale Jeugdhulp moge eindelijk gebeuren.
JAARVERSLAG 2010
40
∗
En sinds kort, …de opdracht van de minister om in samenwerking met de CAW’s een centraal meldpunt “Misbruik, Geweld en Kindermishandeling” te organiseren voor iedereen met vragen naar informatie, advies en hulp en met meldingen omtrent geweld, misbruik en kindermishandeling. …
We mogen stellen dat er nog heel wat werk aan de winkel is voor alle VK medewerkers, voor het bestuur en voor de jonge directie. Wij kijken met een gezonde dosis energie en spanning uit naar 2011!
JAARVERSLAG 2010
41
