GVVP Ferwerderadiel 2010

GVVP Ferwerderadiel 2010

GVVP Gemeente Ferwerderadiel 2010 in opdracht van de gemeente Ferwerderadiel januari 2010 rapportnummer FER-39741 versie 08022010

TCW verkeersonderzoek en -advies

adres: postcode/plaats: telefoon: mobiel: bank: KVK Leeuwarden: internet: e-mail:

Weersterweg 13 8747 NR WONS 0517-532001 06-53370428 94.23.23.572 01088884 www.tcwverkeer.nl [email protected]


INHOUD 1

2

3

4

5

Inleiding................................................................................................................................. 2 1.1 Aanleiding GVVP 2010 ...................................................................................................... 2 1.2 Onderzoeksopdracht ........................................................................................................ 2 1.3 Plan van aanpak .............................................................................................................. 2 Beleid en samenhangende beleidsterreinen .............................................................................. 3 2.1 Rijksbeleid: Nota Mobiliteit (2006)..................................................................................... 3 2.2 Provinciaal beleid: Fryslân Feilig Foarut (2006) .................................................................. 3 2.3 GVVP 1999 ...................................................................................................................... 3 2.4 Raadsprogramma 2006-2010 ............................................................................................ 3 2.5 Samenhangende beleidsterreinen...................................................................................... 4 Visie ...................................................................................................................................... 7 3.1 Duurzaam Veilig............................................................................................................... 7 3.2 Shared Space / Dielde Romte ........................................................................................... 8 Inventarisatie ......................................................................................................................... 9 4.1 Algemene ontwikkelingen ................................................................................................. 9 4.2 Ontwikkelingen verkeersveiligheid ....................................................................................11 4.3 Beginspraak....................................................................................................................13 4.4 Gemotoriseerd verkeer ....................................................................................................18 4.5 Agrarisch gerelateerd verkeer ..........................................................................................26 4.6 Openbaar vervoer ...........................................................................................................28 4.7 Langzaam Verkeer ..........................................................................................................29 4.8 Vaarwegen .....................................................................................................................32 Voorstellen ............................................................................................................................34

Lijst van bijlagen: 1 2 3 4 5 6

Beginspraak Gegevens inwoners en autobezit Gegevens objectieve verkeersveiligheid Gegevens intensiteiten en snelheden Kaart voorstellen Voorstellen en jaarlasten

-1-


1 Inleiding Bijgaand treft u het Gemeentelijk Verkeers- en vervoerplan Ferwerderadiel (GVVP) 2010 aan. Vanaf begin 2009 is er hard gewerkt aan de voorbereidingen van dit GVVP. In een interactief proces zijn de belanghebbenden (bewoners, bedrijven, buurgemeenten en de provincie Fryslân) direct betrokken bij de totstandkoming van dit plan. Na de zomer van 2009 zijn de plannen verder uitgewerkt.

1.1

Aanleiding GVVP 2010

Met enige regelmaat brengt de provincie een nieuwe Provinciaal Verkeers- en vervoerplan (PVVP) uit. De meest recente versie dateert van 2006. Met de gemeenten is overeengekomen dat zij binnen 2 jaar van verschijnen een nieuw GVVP beschikbaar hebben waarin de gemeente aangeeft hoe zij denkt in te spelen op en afstemming kan vinden met het provinciale beleid. Het nieuwe GVVP (opvolger van het GVVP 1999) had dan ook in 2008 afgerond moeten zijn. Met de provincie is echter reeds overeengekomen dat dit later aangeleverd zal worden. Daarnaast spelen er een aantal ontwikkelingen die het vastleggen van het gemeentelijk verkeersen vervoerbeleid op dit moment zeer wenselijk maken. Denk daarbij aan de Integrale Gebiedsontwikkeling, het groot onderhoud aan de N357 (Leeuwarden-Holwerd), het (shared space)project Flieterpen en het inrichten van de wegen conform het te kiezen dan wel reeds gekozen snelheidsregiem.

1.2

Onderzoeksopdracht

Het opstellen van een helder en compact beeld ten aanzien van het verkeersen vervoerbeleid in de gemeente Ferwerderadiel, ter vervanging van het vigerende GVVP van 1999, uitmondend in concrete voorstellen voor de periode 2010 en verder. Belangrijke aandachtpunten hierbij vormen de verkeersveiligheid, de woonomgeving en het milieu.

1.3

Plan van aanpak

De volgende stappen zijn bij de totstandkoming van dit GVVP doorlopen: inventariseren, beginspraak, opstellen tussenrapportage (2009), opstellen concept GVVP (2009/2010) en opiniërend voorleggen aan college en raad, opstellen definitief GVVP en voorleggen aan gemeenteraad (2010).

-2-


2 Beleid en samenhangende beleidsterreinen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op bestaande relevante beleidsnotities op rijks-, provinciaal en gemeentelijk niveau.

2.1

Rijksbeleid: Nota Mobiliteit (2006)

Het rijk geeft met de Nota Mobiliteit (februari 2006) een duidelijk signaal. Na het mobiliteitsremmende beleid van het Tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer (SVV II) geeft de rijksoverheid aan: mobiliteit mag! Maar het is daarbij wel nodig om de bestaande infrastructuur beter te benutten, op bepaalde momenten te beprijzen (rekening rijden) en als dat allemaal niet helpt komt er nieuwe infrastructuur. Al met al een meer zakelijke benadering dus. Het opvangen van de onvermijdbare groei is een belangrijk item. De auto is in landelijke gebieden noodzakelijk voor maatschappelijk functioneren. In de landelijke gebieden is het openbaar vervoer niet rendabel te maken. Ingezet wordt ook op toepassing van nieuwe technologie voor een betere bereikbaarheid, meer veiligheid en een grotere leefbaarheid.

2.2

Provinciaal beleid: Fryslân Feilig Foarut (2006)

De provincie werkt met Fryslân Feilig Foarut (maart 2006) het aangegeven rijksbeleid verder uit. Tegen de mobiliteit in moeten de gevolgen voor mens en milieu teruggedrongen worden. Dit moet dan plaatsvinden door goede voorzieningen, eigen verantwoordelijkheid en gedrag (educatie en handhaving), mobiliteitsbeheersing door ruimtelijk beleid, inspelen op prijsbeleid en innovatie. Concreet staat ondermeer de opwaardering N357 Stiens-Holwerd tot volwaardige gebiedsontsluitingsweg genoemd. Daarnaast neemt Ferwerderadiel deel aan het proces van Gebiedsgewijze Aanpak (GGA). Dit overleg tussen provincie en gemeenten heeft tot doel de planning en uitvoering van verkeersmaatregelen van rijk, provincie en gemeenten op elkaar af te stemmen. Hierbij is samenwerking, kennis van inwoners en plaatselijke belanghebbenden van belang. Ook de koppeling van BDU-Middelen (brede doeluitkering) aan verkeersen vervoergebieden is een onderdeel.

2.3

GVVP 1999

In het vigerende GVVP van augustus 1999 is het verkeersbeleid van de gemeente Ferwerderadiel weergegeven. De hoofddoelstellingen van dit GVVP betreffen het verbeteren van de bereikbaarheid, de leefbaarheid en de verkeersveiligheid. De hoofddoelstellingen zijn uitgewerkt in subdoelstellingen: bevorderen van de modaliteiten fiets en openbaar vervoer, terugdringen verkeersonveiligheid, duidelijk onderscheid in verkeersruimten en verblijfsruimten, geen doorgaand verkeer door verblijfsgebieden en het reduceren van hinder door vracht- en landbouwverkeer.

2.4

Raadsprogramma 2006-2010

In het raadsprogramma 2006 -2010 is betreffende het beleidsveld “verkeer” de volgende doelstelling opgenomen:

De gemeente is verantwoordelijk voor de aanleg en onderhoud van wegen en straten en voor een veilig gebruik daarvan en bevordert maatregelen die een goede ontsluiting van onze gemeente mogelijk maken.

-3-


Deze doelstelling is nader uitgewerkt in de volgende punten: •

•

•

2.5

De gemeente neemt voor wat betreft beheer en onderhoud van wegen en straten zodanige maatregelen dat de veiligheid van alle weggebruikers is gewaarborgd, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoerplan is hierbij uitgangspunt en dient actueel gehouden te worden. De veiligheid op en rond de Ljouwerterdyk behoeft bijzondere aandacht; Er dient een structurele oplossing te komen voor de verkeersproblemen in de regio en voor de ontsluiting van de gemeente op het rijkswegennet, een en ander in nauwe samenwerking met de naburige gemeenten; Een goed en regelmatig openbaar vervoer is een noodzaak voor de leefbaarheid in onze gemeente. Continuering van het buurtbusproject is daarvoor van groot belang.

Samenhangende beleidsterreinen

Onderstaand vindt u een opsomming van een aantal beleidsterreinen die van invloed zijn op de verkeerssituatie binnen Ferwerderadiel. Het gaat dan om de integrale gebiedsontwikkeling, het milieu, een aantal ruimtelijke ontwikkelingen en recreatie/toerisme.

2.5.1

Integrale Gebiedsontwikkeling (IGO) Ferwerderadiel

In februari 2008 is de startnotitie van de Integrale Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel verschenen en daarmee is de officiële start een feit. De aanleiding voor deze integrale gebiedsontwikkeling is het realiseren en duurzaam instant houden van een gezonde en sterke landbouw. Daarbij wordt tevens bekeken in hoeverre hierbij wensen op het vlak van infrastructuur, natuur, landschap, cultuurhistorie, recreatie, water, milieu en plattelandsontwikkeling kunnen worden meegenomen. De kenmerken van de integrale gebiedsontwikkeling zijn: • Creëren van oplossingen voor landbouw, infrastructuur en water, kansen voor natuur en landschap, recreatie en plattelandsontwikkeling; • Bottom-up proces; • Draagvlak vanuit de streek; • Open communicatie met alle betrokkenen; • Snelheid in het proces. In de startnotitie van de Integrale Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel worden ondermeer de volgende infraprojecten aangehaald: •

Opwaardering van de N357 Stiens-Holwerd tot een volwaardige gebiedsontsluitingsweg (onderdeel van het PVVP 2006). Grote klus die ondermeer een oplossing moet bieden voor de aansluiting van de Doniaweg te Hallum (oversteek fietsers, ontsluiting bedrijven). Ook speelt het landbouwverkeer wat tussen Hallum en Holwerd op de hoofdrijbaan rijdt een rol;

En hieraan gekoppeld op de gemeentelijke wegen: • Nieuwe ontsluiting van het industrieterrein Hallum; • Ontsluiting informatiecentrum van het Fryske Gea en het gemaal achter de zeedijk; • De keuze voor een dwarsverbinding door Ferwerderadiel / Nieuweweg / rondweg Wânswert; • De aanleg van een langzaamverkeersoute evenwijdig aan de N357; • Probleem van grote en zware landbouwverkeer door de dorpen; • Zware landbouwverkeer op de wegen in het buitengebied (o.a. aanpassen infra); • De routes door de Flieterpen; • Aanpassen bewegwijzering aan Duurzaam Veilig.

-4-


2.5.2

Milieu / klimaat

Ferwerderadiel draagt het milieu een warm hart toe. Dit blijkt ondermeer uit het oprichten van de vereniging Lokale Energie Ferwerderadiel (LEF). Onder deze naam worden projecten op het gebied van duurzame energie ontwikkeld. De opbrengsten van het energiebedrijf worden vervolgens weer aan de deelnemers uitgekeerd. De eerste concrete projecten zijn inmiddels aangemeld. Restwarmtebenutting van co-vergisters in Ferwert en Burdaard zijn daarvan de belangrijkste. In een later stadium volgen wellicht zon- en windprojecten. Naast de gemeente kunnen ook burgers, bedrijven en instellingen lid worden. Een duurzaam veilige wegenstructuur is in zichzelf al gunstig voor het milieu. Het biedt kansen voor een groter aandeel van de fiets in de modal split (de verdeling van verplaatsingen over vervoerswijzen). Daarnaast zijn er momenteel een aantal ontwikkelingen welke ondersteund kunnen worden. Deze zijn verder uitgewerkt en benoemd in hoofdstuk 4.

2.5.3

Ruimtelijke ontwikkelingen

De volgende ruimtelijke ontwikkelingen zijn van belang en momenteel actueel. NoordWesttangent De provincie Fryslân heeft het initiatief genomen om de Noordwesttangent Leeuwarden te realiseren. De noordwesttangent is een nieuwe verbindingsweg tussen de N357 (Leeuwarden – Holwerd) bij Stiens en de N383 (Marssum – St Annaparochie) bij Beetgumermolen.

Afbeelding 1: traject van de NoordWesttangent

Directe aanleiding hiervoor is de slechte bereikbaarheid van Noord-Fryslân vanaf het landelijk wegennet door de huidige verkeersproblemen rondom Leeuwarden. Om filevorming voor Leeuwarden te vermijden gaan steeds meer automobilisten op zoek naar alternatieve routes door het landelijke gebied. Deze routes zijn echter niet berekend op veel extra verkeer. Er ontstaan daardoor steeds meer onveilige situaties en overlast voor omwonenden.

-5-


Centrale As. De Centrale As zal gaan lopen vanaf Dokkum (de Lauwersseewei) naar Nijega (de Wâldwei). Het ontbreken van een duidelijke hoofdontsluiting in dit gebied het nadelige gevolgen voor de verkeersveiligheid en de bereikbaarheid (zie ook hoofdstuk 3 over Duurzaam Veilig). Verkeer gaat dan eigen routes door een tamelijk fijnmazig netwerk zoeken wat tot een hoger niveau van verkeersonveiligheid leidt. Het doel van de Centrale As is dan ook om Noordoost Fryslân veiliger te maken, de samenhang in het wegennet te verbeteren, de leefbaarheid in de dorpen te vergroten en om bij te dragen aan een betere economie door goede bereikbaarheid. Haak om Leeuwarden. Om Leeuwarden meer ruimte te geven voor verstedelijking en de bereikbaarheid voor nu en in de toekomst te verbeteren zal de Haak om Leeuwarden worden gerealiseerd. Het betreft een nieuw aan te leggen verbinding aan de westkant van Leeuwarden waardoor er een goede route ontstaat tussen de A31 (vanaf Harlingen) en de N31 (Drachten). Bedrijventerrein Doniaweg Hallum De ontwikkeling van bedrijventerrein te Hallum Doniaweg ontwikkelt zich gestaag en de verwachting is dat de verbetering van de ontsluiting (in hoofdstuk 4 verder uitgewerkt) hierop een positieve werking zal hebben. Door de infrastructuur zoals die nu globaal is uitgewerkt kan die groei op een goede manier opgevangen worden waarbij de eventuele nadelige effecten van het zwaar verkeer (o.a. de woningen aan weerszijden van de Doniaweg) tot een minimum beperkt worden. Industrie Burdaard Voor het dorp Burdaard is hard gewerkt aan een vergroting van de omvang van het bedrijventerrein. Deze plannen zijn bijna afgerond. De huidige wegenstructuur is toereikend om deze groei op een verantwoorde manier op te vangen. Integraal herstructureringsplan Burdaard Het betreft een gemeentelijke project binnen het Friese Merenproject. Doel is het geven van een impuls aan de vitaliteit en leefbaarheid door Burdaard als een recreatief knooppunt aan de Dokkumer Ie te ontwikkelen. Schaalvergroting agrarische bedrijven De schaalvergroting van de agrarische bedrijven heeft gevolgen. De aantallen ritten van en naar de bedrijven nemen toe in omvang en in zwaarte. Ook tweede takken als energieproductie (vergisters) zorgen voor een toename van het vrachtverkeer. De gevolgen zijn dat de wegen in het buitengebied verbreed en versterkt moeten worden. In hoofdstuk 4.5 wordt hier nader op in gegaan.

2.5.4

Recreatie en Toerisme

Integraal herstructureringsplan Burdaard Ook in de vorige alinea al even aangegeven bij de ontwikkelingen. Kern van het plan is, naast een school en multifunctioneel centrum, het uitbreiden van de jachthaven en de bouw van een toeristisch-recreatief centrum met 74 eenheden verblijfsaccommodaties aan het water. Routes Hier speelt met name de relatie met het langzaam verkeer (fietsroutes en wandelroutes) en met de vaarwegen. In de beginspraak zijn een aantal verzoeken binnengekomen om recreatieve routes te creëren. Het betreft dan recreatiemogelijkheden voor de eigen inwoners. Op wat ruimere schaal beschouwd kunnen uitbreidingen van het netwerk gemaakt worden door het kortsluiten van routes (relatie met het project Waddenwandelen, zie hoofdstuk 4.7). Ook zijn er misschien mogelijkheden om slim toeristische en utilitaire routes op te pakken en te verbeteren (bijvoorbeeld Burdaard-Marrum, de Nieuweweg). Ook is er weer een relatie met de Integrale gebiedsontwikkeling.

-6-


3 Visie Duurzaam Veilig en Shared Space vormen tezamen de grondslagen voor dit GVVP. Het doel van een inherent of duurzaam veilig wegverkeer is om ongevallen te voorkomen en daar waar dat niet kan, de kans op ernstig letsel (nagenoeg) uit te sluiten. Dit kan bereikt worden met een aanpak die 'de mens als maat' neemt en die uitgaat van de fysieke kwetsbaarheid van mensen, van wat ze kunnen en van wat ze willen. Daarbij is het van belang de weg aan deze menselijke eigenschappen aan te passen. In de hierop volgende teksten zullen de begrippen nader uitgelegd worden.

3.1

Duurzaam Veilig

Eind jaren 90 van de vorige eeuw hebben het rijk, provincies, gemeente en waterschappen afgesproken in een convenant dat men gezamenlijk de schouders zou zetten onder de systeembenadering Duurzaam Veilig. ’Duurzaam Veilig’ is daarmee de naam van een verkeersprogramma dat overal in Nederland wordt toegepast en ervoor moet zorgen dat er minder doden en gewonden vallen in het verkeer. Kenmerk is een preventieve aanpak, gericht op het voorkomen van ongevallen. Duurzaam Veilig gaat uit van verkeersgebieden en verblijfsgebieden. De verkeersgebieden zijn bedoeld om verkeer af te wikkelen. Het is van belang dat de doorstroming op deze wegen in voldoende mate gewaarborgd wordt zodat er weinig verkeer alternatieve routes, door bijvoorbeeld verblijfsgebieden gaat zoeken. Dit effect wordt nog versterkt door de verblijfsgebieden ook als zodanig in te richten. Op die wijze is het nog minder aantrekkelijk om af te wijken van de hoofdwegenstructuur. Functie, vorm en gebruik van een weg dienen overeen te stemmen. Voorafgaande aan de (her)inrichting van wegen moet duidelijk zijn welke functie de verschillende wegen vervullen. In het kader van het convenant “Startprogramma Duurzaam Veilig” hebben alle wegbeheerders een wegcategoriseringsplan vastgesteld. Er worden daarbij drie wegcategorieën onderscheiden. • • •

Stroomwegen (100 en 120 km/uur wegen, in beheer bij rijk en provincie); Gebiedsontsluitingswegen (80 km/uur wegen, voor interregionale verbindingen, meestal in beheer bij de provincie en soms bij een gemeente); Erftoegangswegen (overige wegen, bijna altijd in beheer bij gemeenten, 30 km/uur binnen de bebouwde kom en 60 km/uur buiten de bebouwde kom).

De erftoegangsweg is bedoeld voor het toegankelijk maken van alle openbare en particuliere percelen (erven). De erftoegangsweg heeft daarbij een belangrijke functie voor verblijfsactiviteiten als oversteken, eventueel spelen, in- en uitstappen, lossen/laden, in- en uitrijden van inritten en het manoeuvreren op de weg. Bij de visie ten aanzien van de inrichting van deze erftoegangswegen wordt nadrukkelijk hetgeen aangegeven in het PVVP 2006 gevolgd. Uitgangspunt is daarmee een sobere, doelmatige, herkenbare en daarmee veilige inrichtingsvorm. Het PVVP 2006 biedt ruimte om toe te werken naar een faseprofiel of direct naar het ideaalbeeld. Nadruk wordt gelegd op de herkenbaarheid van de wegen voor de weggebruiker. Daarbij geeft het PVVP de belijning aan (of het ontbreken ervan!) als essentieel kenmerk. Tevens geeft het PVVP nadrukkelijk aan dat uiteindelijk alle erftoegangswegen een maximumsnelheid van 60 km/uur zullen moeten krijgen. Op die wijze is tevens de afstemming bij de gemeentegrenzen op termijn gewaarborgd. Trend Momenteel dient zich een trend aan waarin er meer sprake is van “verkeerskunde van onderaf”. Dit kenmerkt zich onder meer door: meer inbreng door de belanghebbenden, beginspraak, minder

-7-


uniformiteit waar het kan, de weg als onderdeel van zijn omgeving, ruimtelijke context bepalend voor het ontwerp en de weg zien en beleven in zijn omgeving. Een en ander komt ook terug in “Shared Space” (zie 3.2), maar ook in andere disciplines doet zich een vergelijkbare ontwikkeling voor, bijvoorbeeld het particulier opdrachtgeverschap bij de ontwikkeling en uitwerking van bouwplannen. Het is belangrijk dat de gemeente hierbij de regie houdt. De gemeente geeft de kaders aan. En daarmee ook de speelruimte. Juist de erftoegangswegen bieden mogelijkheden op dit gebied. De gemeente biedt houvast en duidelijkheid door middel van een aantal slimme, eenvoudige criteria, spelregels, voorbeelden en hoofdlijnen.

3.2

Shared Space / Dielde Romte

De term Shared Space is bedacht door de heer Monderman. Hij heeft hiermee internationale faam gekregen en overal ter wereld worden ontwerpen met het Shared Space principe gerealiseerd. Ferwerderadiel heeft er vooral mee kennis kunnen maken in het project “Ginnum”. Samen met Duurzaam Veilig zal Shared Space de basis vormen voor toekomstige herinrichtingen, waarbij binnen de bebouwde kommen voetgangers, fietsers en automobilisten zich op gelijkwaardige wijze bewegen. In dit GVVP zal voor Shared Space de term Dielde Romte gebruikt worden. Dielde Romte staat voor een nieuwe benadering voor de inrichting van de openbare ruimte die in Europa steeds meer aandacht krijgt. Het omvat een nieuwe filosofie en uitgangspunten voor het ontwerpen, het beheer en onderhoud van straten en openbare ruimtes en is gebaseerd op het samenbrengen van het verkeer met andere vormen van menselijke activiteit. Deze nieuwe manier van ontwerpen houdt rekening met andere aspecten, zoals cultuurhistorische elementen, ruimtelijke kwaliteit en de invloed daarvan op de sociale omgeving. “Dielde Romte” vormt een goed uitgangspunt om verkeersveiligheidsvraagstukken aan te pakken, oplossingen te vinden voor scheidingen binnen een gemeenschap, verkeersopstoppingen concreet aan te pakken en de economische vitaliteit van straten en openbare ruimtes te stimuleren. Concrete voorbeelden Dielde Romte in Ferwerderadiel: • Proef koolzaadbermen van provincie. Manieren om verkeer te beïnvloeden door omgeving aan te passen. Tevens onderzoek naar effecten van begroeiing op spoorvorming in bermen en op afwatering en doorlatendheid van bermen. Deze proef is reeds beëindigd en was minder geslaagd doordat de koolzaad kapot gereden werd; • Project Ginnum. Na klachten met betrekking tot de snelheid van het gemotoriseerd verkeer is samen met de bewoners een veiliger inrichting van het dorp gerealiseerd. Dit is een geslaagd project met een goed resultaat gebleken. Voorstellen: • Bij herinrichting uitgaan van het principe van Dielde Romte; • De bestaande kernen zoveel mogelijk verkeersbordvrij maken; • Herinrichting Flieterpen (reeds gestart, separaat project); • Ontwerp en uitvoering voor de kruising Iedyk en Jislumerfeart, bv hekwerk op betonnen randen plaatsen om zo optisch een versmalling te bereiken en de kruising met de watergang te benadrukken; • Onderzoek naar en uitvoering van locaties waar de oude spoorlijn Dokkum-Leeuwarden (Dokkumer Lokaaltsje) weer zichtbaar kan worden gemaakt in het wegdek.

-8-


4 Inventarisatie

4.1

Algemene ontwikkelingen

In dit deel wordt nader ingegaan op een aantal algemene ontwikkelingen die van grote invloed zijn op het verkeer en vervoer binnen de gemeente. Eerst wordt gekeken naar de ontwikkeling van het aantal inwoners, waarbij als referentie ook naar de provincie Fryslân en Nederland in totaal wordt gekeken. Daarna wordt het autobezit (personenauto’s) nader onder de loep genomen, voor Ferwerderadiel, maar ook voor Fryslân en Nederland. Tenslotte worden deze waarden met elkaar in verband gebracht door de ontwikkeling van het aantal motorvoertuigen per 1000 inwoners nader te beschouwen en komt het autogebruik aan bod. Inwoners Allereerst is gekeken naar de ontwikkeling van het aantal inwoners. Daarbij is een vergelijk gemaakt met de landelijke en provinciale ontwikkeling. Om de ontwikkelingen vergelijkbaar te maken zijn ze geïndexeerd naar het jaar 2000. Dat betekent dat het jaar 2000 als basisjaar dient en dat de jaren erna als een percentage van de waarde in 2000 wordt berekend. Grafiek 1 laat de ontwikkelingen van het inwonertal zien. Landelijk is er sprake van een redelijk constante groei geweest de afgelopen 10 jaren. Uiteindelijk heeft dat geresulteerd in bijna 16,5 miljoen inwoners per 1 januari 2009. Provinciaal gezien was er tot 2006 een snellere groei dan landelijk. In 2006 en 2007 is er echter een kleine teruggang in het inwonertal. In 2008 en 2009 groeit de Friese bevolking weer tot in totaal bijna 645.000 inwoners. Ferwerderadiel groeit tot 2005 gewoon mee tot net boven de 9.000 inwoners (9008). Daarna loopt het aantal inwoners geleidelijk terug tot ruim 8.800 in 2009. Ontwikkeling inwonertal 105

104

103

102

Inwoners NL Inwoners FRL Inwoners FWD

101

100

99

98 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Grafiek 1: Ontwikkeling inwonertal Ferwerderadiel, Fryslân en Nederland (index 2000=100)

Autobezit Een andere basisontwikkeling die van grote invloed is op het verkeersen vervoerbeleid is het autobezit. Het aantal personenwagens in Nederland is in 2009 19% hoger dan in 2000. Absoluut gezien zijn er per 2009 ruim 7,5 miljoen personenwagens in Nederland geregistreerd. In de

-9-


provincie Fryslân zijn ruim 288.000 personenauto’s geregistreerd. Dat is een groei met 23% ten opzichte van 2000. De groei in Fryslân is daarmee aanzienlijk hoger dan de landelijke groei. In Ferwerderadiel is de groei telkens hoger geweest dan de landelijke en provinciale groei van het autobezit. Alleen in 2009 is de groei gestopt en zijn er 21% meer auto’s dan in 2000. Het aantal personenwagens is in 2009 bijna 4.100.

Ontwikkeling autobezit 125

120

115

110

Aut obezit NL Aut obezit FRL Aut obezit FWD

105

100

95

90 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Grafiek 2: Ontwikkeling autobezit Ferwerderadiel, Fryslân en Nederland (index 2000=100)

Autobezit per 1000 inwoners Voorgaand zijn de ontwikkelingen van het aantal inwoners en het aantal personenauto’s beschreven. Deze kunnen ook met elkaar in verband worden gebracht. Het gaat dan om de ontwikkeling van het aantal personenauto’s per 1000 inwoners. Ontwikkeling autobezit per 1000 inwoners 125

120

115

110

Aut obezit NL

Aut obezit FRL

Aut obezit FWD

105

100

95

90 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Grafiek 3: Ontwikkeling autobezit per 1000 inwoners Ferwerderadiel, Fryslân en Nederland (index 2000=100)

- 10 -


Op landelijke schaal was er relatief gezien de grootste toename van inwoners in 2009 ten opzichte van 2000. Het autobezit was landelijk het laagst vergeleken met Fryslân en Ferwerderadiel. Daarmee is het niet verassend dat de ontwikkeling van het autobezit per 1000 inwoners op nationaal niveau ten opzichte van 2000 het minst groeit (460 auto’s per 1000 inwoners in 2009 ten opzichte van 400 in 2000). Op provinciaal niveau zijn er in 2009 448 personenauto’s per 1000 inwoners. De groei ten opzichte van 2000 (376) is daarmee 19%. Het autobezit per 1000 inwoners is in Ferwerderadiel hoger dan in Fryslân en Nederland: in 2009 463 auto’s per 1000 inwoners. Ook de ontwikkeling ten opzichte van 2000 is het hoogst: 463 ten opzichtte van 386 maakt een groei van 20%. Autogebruik Uiteraard is autogebruik een belangrijke factor is de mate waarin automobiliteit hinder veroorzaakt. Het Centraal Bureau voor de Statistiek houdt geen gegevens bij voor wat betreft het autogebruik per gemeente. Ferwerderadiel is een gemeente met een forse oppervlakte wat langere af te leggen afstanden betekent. Dit leidt dan naar alle waarschijnlijkheid weer tot een hoger autogebruik. Voorgaande wordt nog versterkt door het feit dat veel inwoners van Ferwerderadiel buiten de gemeente werken, met name in de kernen Leeuwarden en Dokkum. Landelijk is er een tendens waarneembaar dat het aantal verplaatsingen afneemt, de lengte ervan gemiddeld toeneemt en de gereisde tijd dus ongeveer gelijk blijft. In andere woorden: we reizen iets minder vaak, maar wel verder en zijn er dus met zijn allen ongeveer evenveel tijd mee kwijt. In cijfers: we maken ongeveer 3 ritten per dag (alle vervoermiddelen), we leggen bijna 33 km per dag af en we doen er net iets meer dan een uur over (61 minuten). Samengevat: • Het aantal inwoners van Ferwerderadiel is in 2009 nauwelijks hoger dan in 2000. Daarmee is de groei van het aantal inwoners aanzienlijk lager dan in vergelijking met Fryslân en Nederland; • Het aantal personenwagens in Ferwerderadiel is in 2009 bijna 4100 en is daarmee 21% hoger dan in 2000. De ontwikkeling van de groei is daarmee hoger dan in Nederland en iets lager dan in Fryslân; • Het aantal personenauto’s per 1000 inwoners is in Ferwerderadiel met 463 hoger dan in Fryslân en Nederland en ook het sterkst gegroeid ten opzichte van 2000; • Voorgaande benadrukt het grote belang van de auto als vervoermiddel in de gemeente Ferwerderadiel.

4.2

Ontwikkelingen verkeersveiligheid

Landelijk wil men het aantal verkeersdoden in 2010 terugdringen met 15% ten opzichte van 2002 en het aantal ziekenhuisgewonden met 7,5% ten opzichte van 2002. Voor 2020 zijn deze streefpercentages 40% voor verkeersdoden en 30% voor ziekenhuisgewonden. De provincie heeft ambitieuzere doelstelling voor 2010, namelijk het terugdringen van het aantal verkeersdoden met 25% ten opzichte van 2002. Recent is deze doelstelling opnieuw aangescherpt naar 14 verkeersdoden en 154 ziekenhuisgewonden in 2025 (verkeersveiligheidsnota 2010). Het is voor Ferwerderadiel niet zinvol om dit soort doelstellingen te hanteren omdat de absolute aantallen verkeersdoden en ziekenhuisgewonden gelukkig op een heel laag niveau zitten (zie bijlage 3), waarbij een groot deel van de ongevallen op de N357 (in beheer van de provincie Fryslân) plaatsvinden. Uiteraard streeft Ferwerderadiel wel naar een verkeersveiliger omgeving door uit te gaan van de eerder beschreven principes van “Duurzaam Veilig” en “Dielde Romte”. Daarnaast onderschrijft Ferwerderadiel de aandachtgebieden zoals die uit de “Verkeersveiligheidsanalyse van de provincie Fryslân” (eind 2008) naar voren gekomen zijn (op de volgende pagina omschreven). In het kader van dit GVVP is een inventarisatie van de objectieve verkeersveiligheid uitgevoerd. Daarbij is niet alleen gekeken naar verkeersslachtoffers. Dit is namelijk onvolledig. Zo zal een stijgend inwonertal en bijbehorend hoog autogebruik per definitie leiden tot extra ongevallen (of omgekeerd). Ook zegt het aantal slachtoffers op zich niets over de ernst van het letsel. Zo kan de aanleg van een rotonde in plaats van verkeerslichten betekenen dat het aantal ongevallen gelijk

- 11 -


blijft, maar de ernst van het letsel zal minder zijn. Om die reden wordt in dit GVVP gewerkt met het zogenaamde slachtofferquotiënt. Deze waarde geeft het verloop van de verkeersonveiligheid aan waarbij rekening gehouden wordt met de ontwikkeling van het aantal inwoners en de ernst van het letsel. Op die wijze kunnen verschillend overheden met elkaar vergeleken worden. Voor geheel Nederland geldt dat de waarden niet erg variëren omdat statistisch gezien het over grote aantallen gegevens gaat. Ook voor provinciaal niveau is dat effect goed te zien. Voor Ferwerderadiel, Dongeradeel en Dantumadiel geldt dat er gelukkig relatief weinig ongevallen plaatsvinden. Een zwaar ongeval leidt daarmee tot een grote piek in betreffend jaar. Over meerdere jaren gezien heeft zo’n grafiek wel waarde omdat het een bepaald niveau van verkeersonveiligheid laat zien. Zo is in de grafiek ook zichtbaar gemaakt dat het niveau van onveiligheid in de gekozen referentiegemeenten Dongeradeel en Dantumadiel hoger is dan Ferwerderadiel. Alleen 2005 was voor Ferwerderadiel een heel opvallend jaar met 5 verkeersdoden. Slachtofferquotiënt 0,800

0,700

0,600

0,500

SQ F ABS SQ DONG ABS SQ DANT ABS

0,400

SQ FRL SLQ NL

0,300

0,200

0,100

0,000 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Grafiek 4: Ontwikkeling slachtofferquotiënt Ferwerderadiel, Dongeradiel, Datumadiel, Fryslân en Nederland (index 2000=100)

De gemeente Ferwerderadiel onderschrijft de aandachtsgebieden uit de verkeersveiligheidsanalyse van de provincie Fryslân van eind 2008, te weten: • •

•

•

fietsers 12 t/m 15 jaar: educatie, voorlichting en handhaving richten op de overgang van basis naar voortgezet onderwijs en inspelen op groepsgedrag en sociale codes; fietsers en bromfietsers 16 en 17 jaar: aandacht voor mobiliteitsgedrag en veiligheid gerelateerd aan buitenschoolse activiteiten en voor bromfietsers aandacht voor rijopleiding; jonge automobilisten (18 t/m 24 jaar): inspelen op vertoond en gewenst gedrag waarbij de focus ligt op gevaarlijk rijgedrag. Educatie en voorlichting nog meer concentreren op de plaatsen van herkomst van de betreffende groep (sportkantines, cafés en discotheken); weggebruikers van 60 jaar en ouder: het aanbieden van aanvullende cursussen, tussentijdse keuringen en het stimuleren van alternatieven voor de auto en fiets (bijvoorbeeld carpooling en openbaar vervoer).

Gericht op handhaving blijven snelheid en alcohol een aandachtspunt.

- 12 -


Op het gebied van ‘weg’ (infrastructuur) is aanbevolen om de aanpak te richten op: • de inrichting van veilige bermen en herkenbare kruispunten/aansluitingen; • het aanbrengen van lengtemarkering en verlichting (spaarzaam en alleen waar nodig toepassen!); • de verdere inrichting van verblijfsgebieden (30 km/uur); • de aanpak van black-spotlocaties (detailanalyse). Samengevat: • Ferwerderadiel zit qua ongevallenbeeld ongeveer op het provinciale niveau; • Duurzaam Veilig blijft als gezamenlijke systeemaanpak de manier om verdere verbeteringen na te streven; • De aandachtgebieden uit de verkeersveiligheidsanalyse van de provincie Fryslân worden onderschreven. Voorstel: • Op jaarbasis voor de periode 2011 – 2025 een bedrag te reserveren ten behoeve van de aandachtgebieden (o.a. verkeerseducatie) op het gebied van de verkeersveiligheid.

4.3

Beginspraak

In de opdracht voor een pragmatisch GVVP voor de gemeente Ferwerderadiel was een belangrijk onderdeel de inbreng van belanghebbenden (bewoners, bedrijven, buurgemeenten en de provincie Fryslân). Daarbij is het van groot belang dat men in staat wordt gesteld om deze inbreng in een vroeg stadium mee te geven. Uiteraard is bij iedere vorm van beginspraak duidelijk aangegeven dat er door beperkte financiële middelen spaarzaam en creatief met middelen omgegaan moet worden. Middels de gemeentelijke website en via speciale formulieren voor op de balie bij het gemeentehuis en ter verspreiding aan belanghebbenden via de dorpsbelangen (zie volgende alinea) is een ieder in de gelegenheid gesteld opmerkingen, wensen of suggesties in te dienen. Daarnaast is waar mogelijk promotie gemaakt voor de beginspraak en is de belangrijke relatie tussen de Integrale gebiedsontwikkeling en het GVVP benadrukt. Gebiedscommissie 11 februari 2009 ’t Trefpunt Hallum Tijdens een bijeenkomst van de Gebiedscommissie op 11 februari 2009 in het Trefpunt te Hallum is een presentatie gegeven aan de leden waarbij de bedoeling van het GVVP alsook een globaal overzicht van de verkeerskundige knelpunten gegeven is. Gezamenlijke dorpsbelangen 10 maart 2009, Marrum Eens per jaar is er een vergadering van de verschillende dorpsbelangen. In dit geval op 10 maart 2009 in Marrum. Aan de aanwezigen is de doelstelling van een GVVP uitgelegd, is met nadruk gesproken over het fenomeen beginspraak en is in vogelvlucht een schets gegeven over de verkeerskundige situatie van de gemeente Ferwerderadiel. Ook zijn hier per dorp de beginspraakformulieren uitgedeeld. Beginspraak per dorpsbelang 16 april 2009, gemeentehuis Ferwert In de bijeenkomst van de gezamenlijke dorpsbelangen in Marrum is aan de dorpen de mogelijkheid geboden om nog eens goed na te denken over eventuele wensen en suggesties. Deze opmerkingen kon men kwijt aan de formulieren maar tevens is de mogelijkheid geboden om dit in een een-op-een gesprek (met adviseur en deskundige ambtelijke ondersteuning) te doen. Daarvan hebben een aantal dorpen gebruik gemaakt, te weten: • Ferwert/Hegebeintum • Hallum • Marrum/Westernijtsjerk • Blije • Wânswert

- 13 -


4.3.1

Veel reacties

Het aantal reacties heeft de verwachtingen overschreden. Vooraf was een inschatting gemaakt, gebaseerd op eerdere trajecten van 50 reacties. De teller is blijven staan op 98 reacties wat een succes genoemd mag worden. De reacties variëren van onderwerp en omvang. In bijlage 1 is een samenvatting van de ingebrachte suggesties opgenomen. Grofweg is de volgende onderverdeling qua onderwerp aan te geven: Suggesties Suggesties Suggesties Suggesties Suggesties Suggesties Suggesties

betreffende betreffende betreffende betreffende betreffende betreffende betreffende

langzaam verkeer (fietser, voetganger) landbouw- en/of zwaar verkeer de inrichting van de weg de hoofdwegenstructuur, wegencategorisering overige zaken parkeren snelheid van het verkeer, 60 km/uur

Totaal

31 16 12 11 12 8 8 98

Tabel 1: Beginspraak geordend naar onderwerp

Interessant is natuurlijk ook de onderverdeling op basis van de inbreng per dorp: Marrum / Westernijtsjerk Ferwert / Heigebeintum *) Hallum Wânswert Suggesties betreffende de hele gemeente Blije Burdaard N357 Reitsum Totaal

30 21 16 10 8 6 4 2 1 98

*) waarvan 11 betreffende het doortrekken van het fietspad nabij basisschool Op ‘e trye Tabel 2: Beginspraak geordend naar dorp

4.3.2

Resultaten beginspraak

Onderstaand zijn alle reacties ingedeeld in de volgende categorieën: • Maatregelen met voorstel om deze op korte termijn uit te voeren; • Maatregelen met voorstel om deze op langere termijn uit te voeren; • Reacties welke niet uitgevoerd worden. BEGINSPAAK: VOORSTEL OP KORTE TERMIJN UIT TE VOEREN: • Marrum – Miedweg: aanbrengen van een versmalling bij de komgrens; • Blije – aanpassingen Voorstraat; • Blije – Farrewei: versmalling komgrens; • Hallum, asstreep op De Prysterfinne; • Ferwert – kruispunt Kleasterwei/Hegebeintumerdyk compacter maken (door bv markering); • Oplossen onduidelijke situatie betreffende straatnamen en huisnummering Hoge Herenweg Marrum en Hallum).

- 14 -


BEGINSPAAK: VOORSTEL OP LANGERE TERMIJN UIT TE VOEREN: Vervolgens is er een aantal onderwerpen benoemd die mogelijk op langere termijn uitgevoerd kunnen worden. Het gaat dan om voorstellen die eveneens om verkeerskundige argumenten verderop in dit GVVP voorgesteld worden. Van deze voorstellen is bekend dat uitvoering op korte termijn niet mogelijk is in verband met de te volgen procedures en het vinden van financiële middelen. Daarnaast is er een aantal voorstellen tot herinrichting die gezien de omvang alleen in combinatie met groot onderhoud haalbaar zijn. Ook zijn er nog veel voorstellen gedaan in de recreatieve sfeer. Tot slot zijn er nog maatregelen ten behoeve van het agrarisch gerelateerd verkeer. Op langere termijn op verkeerskundige gronden voorgesteld (zie hoofdstuk 4.4): • Ontsluiting bedrijventerrein Hallum (nieuwe rotonde); • Opwaarderen route Burdaard-Marrum, rondweg Wânswert; • Invoeren 60 km/uur op wegen buiten de kom. Herinrichtingvoorstellen: groot onderhoud Een aantal malen is een herinrichting voorgesteld (oa trottoirs aanleggen in Marrum, dorpskern Blije, Hoofdweg Burdaard). In het kader van dit GVVP wordt omwille van de kosten ten opzichte van de verwachte effecten voorgesteld om deze wegvakken bij regulier onderhoud nader te bekijken. Recreatieve sfeer Door de dorpsbelangen Marrum/Westernijtsjerk, Ferwert en Blije en de ondernemingsvereniging Marrum zijn voorstellen gedaan om een op aantal locaties recreatieve wandelroutes te realiseren. Het gaat daarbij om een flink aantal. Het voorstel is om deze suggesties in te brengen bij de Gebiedscommissie en het project Waddenwandelen (zie hoofdstuk 4.7). Agrarisch gerelateerd verkeer Door ondermeer Cumela (brancheorganisatie voor de cumelabedrijven in Nederland. Dit zijn de bedrijven die actief zijn in cultuurtechnische werken en grondverzet, meststoffendistributie en agrarisch loonwerk), maar ook een aantal dorpsbelangen is een aantal voorstellen gedaan ten behoeve van (het beperken van) agrarisch gerelateerd verkeer. Hoofdstuk 4.5 gaat hier nader op

- 15 -


in. Kern is dat deze voorstellen betrokken worden bij het uitwerken van het beleid ten aanzien van het agrarisch gerelateerd verkeer, onder andere het uitwerken van een kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer (samen met de provincie Fryslân).

BEGINSPAAK: VOORSTEL NIET UIT TE VOEREN: Rotondes en fietstunnels N357 Vanuit de beginspraak zijn zowel voor Marrum als Hallum suggesties neergelegd om de volgende fietstunnels en rotondes aan te leggen: • Hallum – fietstunnel bij aansluiting met de Doniaweg; • Marrum – fietstunnel bij de Stasjonswei; • Marrum – rotonde Hearrewei-N357 • Marrum – rotonde Bothniaweg-N357 Naast de rotonde ten behoeve van de ontsluiting van het bedrijventerrein Hallum, wordt voorgesteld de optie van een rotonde voor de aansluiting N357-Hearrewei (aantakking van de nieuwe gebiedsontsluitingsweg tussen Burdaard en Marrum) nadrukkelijk in beeld te houden, afhankelijk van de verwachte verkeersstromen. De overige rotondes zullen in het kader van dit GVVP niet voorgesteld worden. Wel zullen de suggesties in het regulier overleg met de provincie Fryslân besproken worden. In de voorlopige plannen van het groot onderhoud zijn deze voorzieningen echter niet opgenomen. OBS Op ‘e Trije Er zijn een hoop reacties binnengekomen betreffende het doortrekken van het fietspad naar OBS Op ‘e Trije te Ferwert. In het kader van dit GVVP wordt voorgesteld dit project niet uit te voeren omdat er momenteel meerdere bestuurlijke besluiten liggen om geen fietspad aan te leggen en er een traject met de ouders en VVN (Veilig Verkeer Nederland) doorlopen wordt. Parkeren Voor een aantal punten is ingebracht dat er op bepaalde momenten problemen met parkeren zijn (Hallum, Marrum). De bewoners stellen voor parkeren te realiseren in het groen. Echter is op loopafstand ruim voldoende parkeren aanwezig. Bij de afweging tussen parkeerplaatsen vlak bij de deur/bestemming ten opzichte van de kosten en het groen wordt voorgesteld om in dit geval voor het groen te kiezen, mits er op loopafstand (binnen een straal van 200 m) voldoende alternatieven zijn. Vrijliggende fietspad (vanaf de) Flieterpen en langs Heigebeintumerdyk In dit GVVP wordt voorgesteld om op deze wegen een maximum snelheid van 60 km/uur in te voeren en daarmee de erftoegangsfunctie te benadrukken. Een vrijliggende fietsvoorziening hoort qua inrichtingsniveau niet bij dit type weg. Wel is de Hegebeintumerdyk voorzien van smalle fietssuggestiestroken in rode kleur uitgevoerd. Door de route tussen Burdaard en Marrum op te waarderen tot een gemeentelijke gebiedsontsluitingsweg zal er op de parallelle routes bovendien minder sprake zijn van doorgaand verkeer. Hallum Mounebuorren In de beginspraak wordt aangegeven dat dit een gevaarlijke situatie zou betreffen. Onderzoek op locatie leert dat de snelheden op deze locatie over het algemeen laag zijn en dat daarmee de kans op een ongeval, mits men goed uitkijkt natuurlijk, gering is. Maatregelen nabij Wânswert Om en nabij Wânswert zijn een aantal suggesties ingebracht om de verkeersoverlast te beperken, een kortsluiting voor fietsers te maken en om De Buorren her in te richten. Al deze maatregelen hangen samen met het voorstel wat verderop in dit GVVP aan bod komt, te weten het opwaarderen van de route tussen Burdaard – Marrum (Nieuweweg) en daarmee verbonden rondweg om Wânswert.

- 16 -


Uniform systeem huisnummering in buitengebieden In het buitengebied zijn sommige woningen lastig te vinden. Een uniform systeem van huisnummering kan hierin verduidelijking geven. Dit bijvoorbeeld in de vorm van paaltjes of bordjes die reflecterend zijn. Echter gaat het dan waarschijnlijk om een forse investering voor aanschaf en plaatsing, maar ook nog eens voor het in stand houden van de voorziening. Voorstel is dan ook om geen uniforme huisnummering voor de buitengebieden in te voeren, maar wel waar aantoonbaar onduidelijkheden zijn dit op te lossen, zoals de eerder al genoemde suggestie betreffende de huisnummers aan de Hoge Herenweg Marrum en Hoge Herenweg Hallum. Aanpassingen nabij toekomstig MFC Blije Hierbij is verzocht om een ontbrekend stuk trottoir aan te leggen en het “verplaatsen” van de bestaande verkeersdrempel in de Farrewei. Deze drempel ligt er ten behoeve van de school. Bij het verder uitwerken van de plannen van het MFC zullen de twee genoemde zaken meegenomen worden. Verlichting in buitengebieden Ten behoeve van een aantal huisnummers aan de Harstawei is het verzoek binnengekomen om openbare verlichting aan te leggen. Hiervoor is echter een duidelijk plaatsingsbeleid: in de buitengebieden alleen verlichting op kruispunten.

- 17 -


4.4

Gemotoriseerd verkeer

In dit deel zal het eerder beschreven gewenste beleid gelegd worden naast de inrichting van de wegen zoals die momenteel te zien is. Daarbij is de eerder beschreven systeemaanpak Duurzaam Veilig leidend. De provincie vraagt de wegcategorisering en weginrichting in overeenstemming te brengen met het PVVP. De provinciale weg (N357) is een gebiedsontsluitingsweg waar 80 km/uur gereden mag worden en welke voorzien moet zijn (en is) van een vrijliggend fietspad. Binnen Ferwerderadiel zijn volgens die categorisering alleen erftoegangswegen.

4.4.1

Ontwikkelingen intensiteiten

De basis van de intensiteitontwikkeling wordt gevormd door de drie oost-west routes door Ferwerderadiel (Zuidermiedweg, Burdaard-Marrum en Burdaard-Ferwert). Voor deze routes is gekozen omdat er bij deze telpunten geen sprake is van dubbeltelling van verkeersstromen. Bovendien is de samenstelling van het verkeer op deze punten zowel lokaal als regionaal. De getoonde waarde geeft daarmee een goede indicatie op welke wijze de intensiteit zich ontwikkelt.

Ontwikkeling intensiteit 140

120

100

80

Fer wer deradiel

Fr yslân ( N357 Hallum) 60

40

20

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Grafiek 5: Ontwikkeling intensiteit Ferwerderadiel en Fryslân (index 2000=100)

De ontwikkeling van de intensiteit in Ferwerderadiel laat een groei zien over de afgelopen jaren. In het hoofdstuk 4.1 (algemene ontwikkelingen) werd al duidelijk dat een toenemend autobezit daarvoor voor wat betreft het eigen verkeer verantwoordelijk is en niet het aantal inwoners (ruim 20% meer auto’s dan in 2000). Naast de toename van het autobezit is ook de groei van het regionale verkeer en de ontwikkelingen (schaalvergroting) van de agrarische bedrijvigheid van invloed op de intensiteit. De toenemende intensiteiten door de gemeente vragen om een juiste aanpak. Als referentie is de ontwikkeling van de intensiteit op de N357 (Ljouwerterdyk) nabij Hallum er naast gelegd. De groei is daar minder.

- 18 -


4.4.2

Snelheid Snelheidsbeeld

90 83,6 80 80 74 67

70

66,9

60 60

55

56

50 50

44,6

Toegest ane snelheid

44

Gemet en snelheid

Ref er ent ie 2009

40 30 30

20

10

0 30 km/ uur

50KM

Zuidermiedweg

Buit en kom

Grafiek 6: Overzicht snelheidsbeeld 30 km/uur, 50 km/uur, 60 km/uur (Zuidermiedweg) en 80 km/uur t.o.v. de referentiewaarde

Op basis van het beschikbare materiaal is een analyse omtrent de snelheid van het gemotoriseerd verkeer gemaakt. Daarbij is uitgegaan van de volgende indeling: • 30 km/uur woongebieden binnen de bebouwde kom • 50 km/uur overgangen tussen woongebieden en wegen buiten de kom • 60 km/uur wegen buiten de kom met een overwegende verblijfsfunctie • 80 km/uur alle overige wegen buiten de bebouwde kom De gemeten snelheden zijn uitgedrukt in de zogenaamde V85 waarde. De V85 is de snelheid die door 85% van het verkeer niet wordt overschreden, dus waar het merendeel van de bestuurders zich aan houdt. De groene kolom geeft de maximum toegestane snelheid aan, de rode kolom geeft aan welke snelheid er gemeten is in Ferwerderadiel. De gele kolom is de referentiewaarde. Deze referentiewaarde is berekend over alle door TCW uitgevoerde snelheidsmetingen in 2009. 30 km/uur Het blijkt moeilijk te zijn voor automobilisten in Ferwerderadiel om zich aan die snelheid te houden. Ook buiten Ferwerderadiel is het moeilijk, wat blijkt uit de referentiewaarde. Desalniettemin is een V85 van bijna 45 km/uur per uur aan de hoge kant. 50 km/uur Het betreft hier uitsluitend metingen op de Doniaweg bij Hallum waardoor het beeld eenzijdig is. De gemeten snelheid is hoger dan de toegestane maar lager dan de referentiewaarde. De overschrijding is minder hoog dan binnen de 30km/uur gebieden. 60 km/uur Het betreft hier uitsluitend metingen aan de Zuidermiedweg. Gezien de omgevingsfactoren (weinig bebouwing, lange rechtstanden, relatief lage intensiteit) is het niet verbazend dat de gemeten snelheid de toegestane fors overschrijdt. Bovendien is de maximum snelheid van 60 km/uur pas vrij recent ingevoerd. 80 km/uur Je zou kunnen zeggen op basis van de grafiek dat men zich in Ferwerderadiel wel heel goed aan de maximum snelheid van 80 km/uur houdt. Nadere analyse van de gemeten locaties brengen

- 19 -


een wat genuanceerder beeld naar voren. De meeste metingen zijn gehouden op De Stelling bij Ferwert, een kort wegvak, waar snelheden ruim boven de 80 km/uur uitzonderlijk zijn. Ook de metingen nabij Marrum (Zeedijk) en bij Blije (Aebingeloane) hebben een dalende werking op het totaal.

4.4.3

Erftoegangswegen binnen de kom (30 km/uur)

Op alle wegen binnen de bebouwde kom geldt reeds de vanuit het beleid gewenste maximum snelheid van 30 km/uur. Ook zijn alle wegen binnen het gemeentelijk beleid benoemd als erftoegangswegen. Voor de inrichting van deze wegen is het van belang de verblijfsfunctie voorrang te geven ten opzichte van de verkeersfunctie. Momenteel worden de wegen bij groot onderhoud van riool en/of verharding opnieuw ingericht. Daarbij zijn her en der in de gemeente al ingrepen uitgevoerd. Vanuit financieel perspectief is het onmogelijk om alle wegen in een keer aan te pakken. Belangrijk aandachtspunt vormt de beginspraak waarbij vanuit de belanghebbenden een aantal onderwerpen naar voren gebracht zijn. Daarnaast zal bij een eventuele herinrichting het Dielde Romte principe zoveel mogelijk gehanteerd worden. Een van de in het oog springende zaken daarbij is het zoveel mogelijk verkeersbordarm maken van de straten binnen de bebouwde kom. Van de tien dorpen is alleen Ginnum conform de visie ingericht. Voor de dorpen Jislum, Lichtaard en Reitsum wordt op dit moment aan een voorstel gewerkt in het kader van het project Flieterpen. Voor Hallum, Marrum, Ferwert, Blije en Burdaard kan dit stukje bij beetje in combinatie met groot onderhoud en deelprojecten gerealiseerd worden.

4.4.4

Erftoegangswegen buiten de kom (60 km/uur)

De provincie vraagt de wegcategorisering en weginrichting in overeenstemming brengen met het PVVP. De provinciale weg (N357) is een gebiedsontsluitingsweg waar 80 km/uur gereden mag worden en welke voorzien moet zijn van een vrijliggend fietspad. Binnen de gemeente Ferwerderadiel vallen alle gemeentelijke wegen buiten de bebouwde kom in de categorie erftoegangsweg en zouden daarmee een maximum snelheid van 60 km/uur moeten hebben. Op dit moment is op een aantal kritische wegvakken 60 km/uur ingevoerd door middel van de plaatsing van borden (60km zone). Op de rest van de wegen in het buitengebied is de maximumsnelheid echter 80 km/uur gebleven. Bij de inrichting van de wegen in het buitengebied is waar nodig een kantbelijning toegepast en fietssuggestiestroken aangebracht met een rode slijtlaag. Om de aanpak Duurzaam Veilig verder uit te werken in Ferwerderadiel en daarmee ook uitvoering te geven aan hetgeen de provincie in het PVVP stelt wordt voorgesteld om alle wegen buiten de bebouwde kom een maximum snelheid te laten krijgen van 60 km/uur. Hierbij zullen in ieder geval zogenaamde zoneborden en het her en der toepassen van ruimtelijk passende accentpunten toegepast worden. Bij herinrichtingen dan wel groot onderhoud zal de inrichting verder afgestemd worden op de functie van deze wegen. Al eerder is aangegeven dat hetgeen gesteld in het PVVP gevolgd wordt. Dit betekent: • Een maximumsnelheid van 60 km/uur; • Geen asmarkering, zonodig alleen onderbroken kantmarkering; • Kruispunten gelijkwaardig, in vorm van rotonde of voorzien van plateau. Voor een groot deel van de wegen buiten de bebouwde kom geldt dat de sterkte en breedte niet afgestemd is op het huidige en toekomstige gebruik. Naar verwachting zijn er aanzienlijke investeringen nodig om hierin verbetering aan te brengen. Hoofdstuk 4.5 “Agrarisch gerelateerd verkeer” gaat hier nader op in.

- 20 -


4.4.5

Beoordeling structuur

Ferwerderadiel is omringt door een hoofdwegenstructuur. Aan de noordoostzijde loopt de N356 tussen Dokkum en Holwerd, aan de noordzijde de N357 tussen Leeuwarden en Holwerd, aan de zuidzijde de N361 tussen Dokkum en Tytsjerk. Vanaf Bartlehiem richting oosten speelt de Feinsumerfeart nog een belangrijke rol in de structuur. Deze waterverbinding is tussen Bartlehiem en de N357 tussen Leeuwarden en Holwerd nergens door motorvoertuigen over te steken.

Afbeelding 2: Ontbrekende schakel in hoofdwegenstructuur

Opvallend is het de ruime maaswijdte van de verbindingen in het aangegeven gebied. In de regio’s rondom Ferwerderadiel is die maaswijdte veel kleiner. Dat heeft gevolgen. Nu zijn er drie routes door het betreffende gebied die het merendeel van het doorgaande verkeer voor hun rekening nemen. Het gaat daarbij aan de zuidkant om de Zuidermiedweg, centraal ligt MarrumBurdaard via Wânswert (Nieuweweg) en meer naar het noorden de route Ferwert-Burdaard via Jislum (Harstawei). Volgens de huidige wegcategorisering is al eerder aangegeven dat al deze wegen erftoegangswegen zijn. Het ontbreken van een duidelijke schakel in de hoofdwegenstructuur heeft tot gevolg dat er meerdere min of meer doorgaande routes door de gemeente ontstaan. Dit is in strijd met de eerder opgeschreven visie vanuit Duurzaam Veilig. Hierboven is aangetoond dat er behoefte is aan een duidelijke structuur waarbij de ontbrekende schakel door Ferwerderadiel wordt toegevoegd aan de hoofdwegenstructuur. Uit de beschikbare telgegevens is een analyse gemaakt van deze drie routes door Ferwerderadiel. Het blijkt dat de route tussen Burdaard en Marrum, via de Nieuweweg het drukst bereden wordt. Over de afgelopen jaren neemt deze route 42,3% van het oost-west georiënteerde verkeer voor zijn rekening. De Zuidermiedweg zit op 21,2% en de route via Jislum (Harstawei) verwerkt ongeveer 36,4% van het oost-west georiënteerde verkeer (zie ook onderstaande grafiek).

- 21 -


Ontwikkeling intensiteiten Zuidermiedweg - Nieuweweg - Harstawei 160

140

120

100

Zuider miedweg

Nieuweweg ( Wanswert )

80

Har st awei ( Jislum) 60

40

20

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Grafiek 7: Ontwikkeling intensiteiten oost-westverbindingen Ferwerderadiel

Gezien de centrale ligging van de route, het feit dat deze het meest gebruikt wordt (het één is niet los te zien van het ander) en het feit dat het profiel het meest geschikt is als gebiedsontsluitingsweg verdient het aanbeveling om deze route op te waarderen tot een volwaardige 80 km/uur route oftewel een gemeentelijke gebiedsontsluitingsweg (inclusief vrijliggende fietsvoorziening). Daarbij moet opgemerkt worden dat er dan een oplossing nodig is voor het knelpunt Wânswert. Ter ondersteuning wordt aanvullend voorgesteld de werking te versterken door op de overige wegen buiten de bebouwde kom een maximum snelheid van 60 km/uur in te voeren. Ter promotie van de nieuwe gebiedsontsluitingsweg en ter ontmoediging van het sluipverkeer zijn mogelijk aanvullende maatregelen nodig. Het advies is om eerst af te wachten of de aanvullende maatregelen nodig zijn en door middel van metingen de effectiviteit van de nieuwe gebiedsontsluitingsweg af te wachten. De volgende twee maatregelen kunnen eventueel ingezet worden: Er is een goede mogelijkheid om het sluipverkeer via de Zuidermiedweg te ontmoedigen. De huidige aansluiting van de Zuidermiedweg op de N357 zou dan moeten vervallen. Het verkeer wordt ter plekke de aanwezige parallelweg opgeleid en komt dan ter hoogte van de nog aan te leggen rotonde weer op de N357. De aan te leggen gebiedsontsluitingsweg via Wânswert kan aantrekkelijker gemaakt worden door de Hikkaarderdyk vanuit Burdaard vloeiend aan te sluiten op de nog te realiseren rondweg langs Wânswert. Deze oplossing kan nog extra aan effectiviteit winnen door de Iedyk net ten westen van de Hikkaarderdyk af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer.

- 22 -


Afbeelding 3: Schets traject nieuwe gebiedsontsluitingsweg

Het opwaarderen van deze route heeft een aantal belangrijke gevolgen: • • • • •

4.4.6

Er wordt een ontbrekende schakel in de hoofdwegenstructuur opgelost; Hiermee wordt op een structurele manier iets gedaan aan het sluipverkeer op overige dwarsverbindingen in gemeente (met name Zuidermiedweg en Ferwert-Burdaard); Er ontstaat hiermee een knelpunt door de kom van Wânswert: dit kan opgelost worden door de aanleg van een rondweg om het dorp; Langs een gebiedsontsluitingsweg is zowel vanuit de functie beredeneert maar ook vanuit het (verwachte) gebruik een vrijliggende fietsvoorziening nodig; Een nieuwe route betekent ook het aanpassen van de bewegwijzering.

Groot onderhoud N357 / Ontsluiting Doniaweg Hallum

Naar verwachting zal de provincie in de periode 2011/2012 aan de N357 groot onderhoud en herstructurering uitvoeren. Dit groot onderhoud biedt kansen om bepaalde langlopende wensen binnen bereik te krijgen. De belangrijkste en meest concrete wens is een gewijzigde ontsluiting van de industrie bij de Doniaweg op de N357. In “De stedenbouwkundige visie bedrijventerrein Doniaweg” (november 2008) en de daaropvolgende politieke besluitvorming zijn in dit project al een aantal belangrijke stappen gezet. De Doniaweg is momenteel de ontsluiting voor de aan de oostzijde van de N357 aanwezig zijnde industrie en woningen. Tevens vervult deze weg een functie voor regionaal verkeer van en naar Het Bildt. Het (met name zware) verkeer zorgt voor hinder voor de woningen aan de Doniaweg direct ten westen van de N357. De voorkeursvariant behelst een nieuwe ontsluiting ten zuiden van de bestaande aansluiting van de Doniaweg en sluit aan op een te realiseren rotonde ter plaatse van het plan Oer de Feart.

- 23 -


Deze voorkeursvariant wordt momenteel verder uitgewerkt. In onderstaande figuur staat schematisch aangegeven hoe de nieuwe ontsluiting er uit zou kunnen komen te zien.

Afbeelding 4: Schets ontsluiting bedrijventerrein Hallum op N357 Ljouwerterdyk

4.4.7

Parkeren in de kernen

Het al eerder aangetoonde hoge autobezit heeft een keerzijde die ook in de beginspraak een aantal keren naar voren kwam: parkeerproblemen. De structuur van de historische kernen is niet uitgerust op de forse toename van het autobezit. Met name Marrum en Hallum komen uit de beginspraak en de klachtenlijsten naar voren. In hoofdstuk 4.3 is al aangegeven dat er op acceptabele loopafstand alternatieven voorhanden zijn.

4.4.8

Bewegwijzering

Om de uniformiteit in de regio te bevorderen moet ook de bewegwijzering aangepast worden in het kader van ‘duurzaam veilig’. Hiervoor is in regionaal verband (GGA Noordwest) een plan ontwikkeld dat na het gereedkomen van de Noordwesttangent (2010) uitgevoerd gaat worden. Op deze wijze wordt het doorgaand verkeer via de gebiedsontsluitingswegen om de verblijfsgebieden heengeleid en wordt alleen het bestemmingsverkeer naar de kernen in het verblijfsgebied verwezen.

4.4.9

Beheer en Onderhoud

Met behulp van een speciaal hiervoor ontwikkelt beslisschema worden alle gemeentelijke wegen in het buitengebied in kaart gebracht. Op dit moment is niet precies duidelijk waarop de investering zal uitkomen. Gezien de ernstige bermschade die op een groot aantal plaatsen te zien is, is de verwachting dat diverse wegen verbreed zouden moeten worden. Ook zijn er duidelijke signalen dat de huidige sterkte van het wegdak onvoldoende is. Dit alles betekent extra eenmalige uitgaven bij aanleg en toename van de onderhoudskosten omdat er meer m2 onderhouden

- 24 -


moeten gaan worden. De kosten die dit met zich meebrengt (eenmalig en structureel) zullen nog nader in beeld gebracht worden als uitwerking van dit GVVP. Om toch een zeer globaal inzicht te kunnen geven is op basis van een eenheidsprijs per strekkende meter een bedrag ingeschat wat de komende jaren extra nodig is om de infrastructuur buiten de kom op de benodigde sterkte en breedte te krijgen. Wegenlegger Daarnaast is op basis van de Wegenwet iedere gemeente van Nederland verplicht te beschikken over een zogenaamde “Wegenlegger”. De wegenlegger is een belangrijk juridisch document met gerechtelijke bewijskracht. Alle informatie over de openbare wegen staan beschreven in de wegenlegger. Ferwerderadiel heeft inmiddels opdracht gegeven om deze Wegenlegger op te laten stellen.

4.4.10 Duurzame mobiliteit Een belangrijke ontwikkeling is de elektrische auto. De eerste modellen zijn reeds te koop en de verwachtingen zijn dat we aan de vooravond staan van een enorme verandering voor wat betreft de voortstuwing van motorvoertuigen. De brandstofmotor lijkt op z’n retour. De verwachtingen lopen sterk uiteen, maar de meeste deskundigen zijn het erover eens dat binnenkort het aandeel verkochte elektrische auto’s ten opzichte van auto’s met een brandstofmotor flink terrein zal winnen. De overheid ondersteunt deze ontwikkeling door geen wegenbelasting of aanschafbelasting BPM te heffen. In Friesland is de eerste oplaadpaal voor elektrische voertuigen geplaatst in Leeuwarden. Zo zou bij het gemeentehuis in Ferwert bijvoorbeeld een oplaadpunt aangelegd kunnen worden waarbij ook een parkeerplaats daarvoor gereserveerd wordt. Het is van belang eerst een goede infrastructuur aan te bieden. De auto’s komen daarna vanzelf. (Leasen) Elektrische voertuigen De overheid en in dit geval de gemeente kan een goede voorbeeldfunctie vervullen door zoveel mogelijk met elektrische voertuigen te gaan werken. Door de lage gebruikskosten van deze voertuigen zijn de totale kosten hooguit iets hoger dan in de huidige situatie. De “groene” uitstraling van deze voertuigen is groot. Deelauto’s Er zijn verschillende aanbieders van deelauto’s. De bekendere zijn Greenwheels en Wheels for all. Voorgesteld wordt om met de aanbieders contact te leggen om de mogelijkheden van het aanbieden van een of meer auto’s in Ferwerderadiel te bespreken.

4.4.11 Voorstellen mbt gemotoriseerd verkeer: • •

• •

• • • • •

Alle wegen binnen de kom zijn en blijven 30km zone; Alle wegen buiten de kom worden 60 km/uur, met uitzondering van de route BurdaardMarrum (via Wânswert), deze wordt opgewaardeerd als gemeentelijke gebiedsontsluitingsweg (80 km/uur, vrijliggende fietsvoorziening, inclusief rondweg Wânswert); Het industrieterrein Doniaweg te Hallum heeft een aangepaste ontsluiting nodig middels een nieuwe aansluiting in de vorm van een rotonde in de N357; Het principe is dat alleen bij groot onderhoud van riool/verharding de wegen heringericht zullen worden, zonder daarbij maatwerk uit het oog te verliezen (oa beginspraak, bijzondere omstandigheden); Verhoging van het jaarlijkse onderhoudsbudget per 2011 (tbv versterken en verbreden van de wegen buiten de kom; Het laten opstellen van een zogenaamde Wegenlegger (reeds opdracht voor gegeven); Oplaadpunt(en) voor elektrische auto realiseren; Mogelijkheden onderzoeken ten aanzien van leasen dan wel kopen van elektrische voertuigen door gemeente; Overleggen met aanbieders van deelauto’s.

- 25 -


4.5

Agrarisch gerelateerd verkeer

Het agrarisch gerelateerd verkeer is een logisch gevolg van de huidige economische ontwikkelingen. Met name de schaalvergroting binnen de agrarische sector als ook de initiatieven op het gebied van milieutechniek, de vergisters, leiden tot een toename van het aantal en de omvang van het agrarisch gerelateerd verkeer. Dit heeft een aantal minder gunstige bij-effecten: - Het roept vragen op ten aanzien van de verkeersveiligheid; - Het leidt tot overlast binnen de dorpskernen; - Het leidt tot schade aan de wegen buiten de kommen; - De sterkte van de wegen is in vele gevallen niet toereikend voor dit verkeer.

Ten behoeve van de verkeersveiligheid gaan er steeds meer stemmen op om een trekkerrijbewijs in te voeren. Ook de provincie Fryslân heeft dit aangegeven bij de minister. Gedeputeerde Adema heeft in 2009 een plan gepresenteerd om de regels voor landbouwverkeer aan te passen. Een van de belangrijkste items uit het plan is het opzetten van een zogenaamd kwaliteitsnetwerk voor alle landbouwverkeer. Daarbij zou dan gekeken moeten worden of het landbouwverkeer op sommige gebiedsontsluitingswegen toegelaten kan worden. Ten behoeve van de doorstroming worden daarbij passeerstroken toegepast, wat ook in de plannen voor de N357 het geval is. Daarnaast zal er gekeken worden naar de mogelijkheden om kavelpaden en betonpaden over particulier boerenland open te stellen voor alle landbouwverkeer. In het provinciale plan wordt tevens geopperd de maximum snelheid voor landbouwvoertuigen te verhogen van 25 naar 40 km/uur en om een kentekenplicht en APK-keuringen door te voeren. Integrale gebiedsontwikkeling. Bij herverkaveling zijn er mogelijk kansen om de druk van agrarisch gerelateerd verkeer op de omgeving te verminderen.

- 26 -


Samengevat: • Het agrarisch gerelateerd verkeer neemt toe in aantal en in omvang en zorgt daarmee in toenemende mate voor overlast; • Deze overlast bestaat uit schade aan wegen (wegen zijn niet geschikt voor het steeds zwaarder wordende verkeer) en overlast aan bewoners; • De integrale gebiedsontwikkeling biedt kansen; • Hetzelfde geldt voor de provinciale aandacht voor het agrarisch verkeer. Voorstellen: • Ferwerderadiel stelt zich nadrukkelijk kandidaat als pilotgemeente in het kader van betreffende onderzoek van de provincie Fryslân; • Ferwerderadiel zal als eerste stap in samenwerking met de provincie onderzoek doen naar een kwaliteitsnetwerk tbv agrarisch gerelateerd verkeer; • In samenhang met voorgaande onderzoeken welke aanpassingen nodig zijn om de wegen buiten de bebouwde kom geschikt te laten zijn (eerste schatting loopt tegen de 10 miljoen).

- 27 -


4.6

Openbaar vervoer

De provincie is de instantie die verantwoordelijk is voor het Openbaar Vervoer(OV) in Fryslân. In 2007 heeft Connexion voor 6 jaar het OV in Noord- en zuidwest Fryslân aangenomen. De taak van de gemeente is het onderhouden van de wegen waarover de bussen rijden en te zorgen voor de haltevoorzieningen op plaatsen waar de gemeente eigenaar van de grond is.

4.6.1

De buslijnen

Lijn 60 maakt gebruik van de N357 met de buslussen als halteplaatsen bij elk dorp. Lijn 54 rijdt door de dorpen en doet de haltes in de dorpen aan. De buurtbus rijdt over de gemeentelijke wegen, voor het grootste deel huidige 80 km/uur wegen, tussen Dokkum, Burdaard en Ferwert waarbij in de de Flieterpen en Wânswert halteplaatsen zijn. Verder kan gebruik worden gemaakt van Individueel Openbaar Vervoer (IOV). Bij deze vorm is telefonisch besteld vervoer vanaf het eigen adres mogelijk.

4.6.2

Haltes

De vervoermiddelen van de vervoerder zijn aangepast aan de eisen wat betreft de toegankelijkheid. Nu heeft de provincie een Halteplan gemaakt om de haltes in de provincie ook aan te passen aan de eisen voor toegankelijkheid voor mensen met een functiebeperking. In de Nota Mobiliteit is gesteld dat in 2010 (uiterlijk 2015) alle zogenaamde sterhaltes aangepast moeten zijn aan de toegankelijkheidseisen. Sterhaltes zijn haltes bij ziekenhuizen, winkelcentra en vervoersknooppunten. In het halteplan van de provincie Fryslân staat dat 44 % van de haltes in Fryslân aangepast moeten worden. De lijn Leeuwarden-Stiens-Holwert is een verbinding van het Attractief Collectief Openbaar Vervoer. De prioriteit ligt bij haltes op deze lijnen op haltes met meer dan 10 instappers per dag. Op locatie niveau gezien zijn centrumhaltes, haltes bij voorzieningen en één haltepaar in elk dorp genoemd. Door de gemeente Ferwerderadiel is bij de provincie aangegeven dat onder andere de haltes bij het Woonzorgcentrum Foswert en de haltes bij de buslussen in aanmerking komen voor een aanpassing. Er is maar één belangrijke busroute door de gemeente, in elk dorp is dan een mogelijkheid om bij een aangepaste halte van OV gebruik te maken.

4.6.3

Kansen

Het opwaarderen van de route tussen Burdaard en Marrum naar gemeentelijke gebiedsontsluitingsweg biedt tevens een kans om de lijnenloop van het regulieren busvervoer op termijn mogelijk aan te passen. Een aantal dorpen binnen Ferwerderadiel ligt namelijk ver verwijderd van een reguliere OV lijn. In Fryslân zijn er 18 dorpen waarvan de dichtstbijzijnde halte op meer dan 3 kilometer van het centrum ligt. Van deze 18 dorpen liggen er 4 binnen Ferwerderadiel. Het betreft: • Ginnum; • Jannum; • Jislum; • Reitsum. Een reguliere busverbinding via de route Burdaard-Marrum met een haltevoorziening nabij de Iedyk zou hierin verbetering kunnen brengen. Voorstellen: • Het ophogen van een aantal haltes ter verbetering van de toegankelijkheid van het reguliere openbaar vervoer te verbeteren (reeds in uitvoering);

- 28 -


•

4.7

Bij de provincie Fryslân, verantwoordelijk voor het openbaar busvervoer, zal een verzoek worden ingediend om de mogelijkheden te (laten) onderzoeken van een openbaar vervoerlijn via de op te waarderen route Burdaard-Marrum.

Langzaam Verkeer

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de positie van het langzaam verkeer. Het betreft hier zowel het fietsverkeer als de voetgangers. Dat het langzaam verkeer leeft bij de inwoners bleek duidelijk bij de beginspraak. Ongeveer een derde van de suggesties hadden betrekking op het langzaam verkeer.

4.7.1

Fiets

Het is belangrijk om een duidelijke hoofdfietsstructuur vast te leggen. Het fietsnetwerk zoals de provincie dat voorstaat is weergegeven in onderstaande figuur.

Afbeelding 5: Overzicht hoofdfietsstructuur

De vrijliggende fietsvoorziening langs de N357 Ljouwerterdyk (deel tussen Leeuwarden en Hallum) wordt als fietssnelweg aangeduid (paars). Het deel van de N357 tussen Holwerd en Hallum (groene kleur) is een hoofdfietsroute. Het door de provincie geplande groot onderhoud aan de N357 en het fietspad is daarbij een gunstige ontwikkeling. Ook twee routes aan de noorden zuidzijde van de Dokkumer Ie zijn als hoofdfietsroute aangemerkt. Het belangrijkste project voor wat betreft de gemeentelijke fietsstructuur is de opwaardering van de route Burdaard-Marrum. Doordat deze route een gemeentelijke gebiedsontsluitingsweg wordt en de intensiteit naar verwachting de 2.500 mvt zal overschrijden is een vrijliggende fietsvoorziening nodig (in rood weergegeven).

- 29 -


Tevens belangrijk voor de fiets is dat de intensiteit op de alternatieve dwarsverbindingen (via de Zuidermiedweg en de Nieuweweg via Jislum) zal afnemen. Ook zullen alle overige wegen buiten de bebouwde kom meer en meer ingericht worden op de snelheid van 60 km/uur waardoor de positie van de fietser verder zal verbeteren. Een belangrijke ontwikkeling binnen fietsend Nederland is de elektrische fiets. Uit onderzoek is gebleken dat op dit moment 1 op de 10 fietsen die verkocht wordt een elektrische fiets is. Deze fietsen zijn voorzien van een accu en elektromotor. Deze ondersteunen de fietser waardoor er minder energie geleverd hoeft te worden voor de voortbeweging. Met een traditionele fiets is de actieradius vrij beperkt. Met wat elektrische hulp is een afstand van 10 km goed te doen. Dit biedt kansen voor het stimuleren van het fietsverkeer op bijvoorbeeld woon-werk relaties. Ook voor de recreatieve routes liggen er mogelijkheden. Belangrijk daarbij is dat er oplaadvoorzieningen gerealiseerd worden op strategische plekken. De exacte locaties voor deze oplaadpunten moet nog bepaald worden, waarbij in ieder geval aan dorpskernen gedacht kan worden. Daarnaast zullen de bestaande recreatieve en utilitaire routes nader uitgewerkt en op kaart gezet worden. Op basis van deze routes kunnen de al eerder aangehaalde oplaadpunten een goede plek vinden. Het is het overwegen waard om deze gegevens vervolgens online te zetten. Voorstellen • Onderzoek goede locaties oplaadpunten elektrische fietsen; • In combinatie hiermee: in beeld brengen van utilitaire en recreatieve fietsroutes;

- 30 -


4.7.2

Voetganger

Het project Waddenwandelen is het eerste project dat in uitvoering wordt genomen in het kader van de Integrale Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel (IGO). Doel van het project is een aaneengesloten wandelnetwerk te creëren in de waddenregio (kustgebied Fryslân, Groningen en Noord-Holland). Daarbij wordt gebruik gemaakt van het LAW Friesekustpad (Lange-AfstandWandelpad) aangevuld met verbindende lussen door het landelijk gebied. De paden gaan deels over boerenland en langs cultuurhistorische pleisterplekken. Ze worden voorzien van een heldere bewegwijzering en veel interessante informatie. Het is voor de inwoners van Ferwerderadiel al mogelijk om wensen ten aanzien van wandelroutes in te brengen bij de werkgroep Waddenwandelen. Hierdoor kan een deel van de door met name dorpsbelangen ingebrachte voorstelen met betrekking tot de wandelroutes ingebracht worden in dit project. Voorstel: • Het voorstel is om de bij de beginspraak genoemde suggesties in te brengen bij de Gebiedscommissie en het project Waddenwandelen.

- 31 -


4.8

Vaarwegen

Een belangrijk project van de provincie Fryslân is het zogenaamde Friese Merenproject. Doel van dit project is Friesland aantrekkelijker te maken als watersportgebied en daarmee de economie te stimuleren. De komende jaren staan een flink aantal investeringen op het programma. Een van de trajecten binnen het Friese Merenproject is de Noordelijke Elfstedenvaarroute. De Elfstedenroute is van Leeuwarden tot Berlikum goed te bevaren, maar net zoals vele schaatsers lopen de boten vast in ‘de hel van het noorden’. De stuurgroep Noordelijke Elfstedenvaarroute, bestaande uit de gemeenten Het Bildt, Ferwerderadiel, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel en Tytsjerksteradiel, de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân, wil dit laatste stuk ook bevaarbaar maken op het niveau van de zogenaamde DM-klasse. Dit zou dan uiteindelijk betekenen dat pleziervaartuigen met een maximale diepgang van 1,30 meter en een maximale opbouwhoogte van 2,50 meter de Bonkefeart ook kunnen halen. Het is de nadrukkelijke wens van de gemeente Ferwerderadiel om de zogenaamde Ee-zone (ontwikkeling van zones rond de Dokkumer Ie) op te nemen in het Friese Merenproject. Binnen Ferwerderadiel zijn verschillende watergangen beschikbaar welke mogelijkheden bieden voor toeristische mogelijkheden. De beroepsvaart is alleen geconcentreerd op de Dokkumer Ie.

Afbeelding 6: overzicht vaarmogelijkheden

- 32 -


Kleine motorboten en kano’s Voor een aantal vaarwegen zijn er plannen om op kleine schaal de mogelijkheden voor kleine motorboten en kano’s nader te beken. Het gaat dan om: • Wânswert: plan met mogelijkheid om via de Hearreweister feart met kleine motorboten en kano’s naar de Dokkumer Ie te varen; • Burdaard-Hegebeintum: er zijn plannen voor een vaarroute tussen Burdaard en Hegebeintum (Jislumer Feart en Ferwerter Feart) voor kleine motorboten en kano’s, waarbij in een 2e fase mogelijk ook nog gekeken wordt naar een doorgaande vaarroute (Traanroute genoemd); • Momenteel onderzoekt het Wetterskip Fryslân de mogelijkheden van een nieuw gemaal, Gemaal Vijfhuizen. Dit gemaal zou dan ook leiden tot meer mogelijkheden voor de recreatievaart op de Kuorfeart. De mogelijke komst van een informatiecentrum van het Fryske Gea in een boerderij nabij het gemaal versterkt deze optie. Ontwikkelingen voorbewegingen Over het aantal vaarbewegingen is niet heel veel bekend. Alleen van de brug bij Burdaard is het aantal brugbewegingen bijgehouden sinds 2004. De ontwikkeling sinds 2004 laat zien dat het aantal brugbewegingen 2008 (12.984) weer ongeveer op het niveau zit van 2004 (13.027).

Brugbewegingen Burdaard 102%

100%

98%

96%

94%

92%

90%

88% 2004

2005

Grafiek 8: Ontwikkeling brugbewegingen Burdaard

- 33 -

2006

2007

2008


5 Voorstellen In dit hoofdstuk zijn alle genoemde voorstellen op een rij gezet. Daarbij is tevens een inschatting gemaakt van de te verwachten investering. In bijlage 5 zijn alle voorstellen op kaart gezet. In bijlage 6 is een overzicht opgenomen waarin de investeringen per jaar weergeven zijn. Reeds in uitvoering / gestart 1. Flieterpen Dielde Romte ontwerp

€ 15.000

2010

2. Ophogen 13 haltevoorzieningen tbv toegankelijkheid (oa nabij Foswert)

€ 29.900

2010

3. Opstellen wegenlegger (reeds in voorbereiding)

€ 5.000

2010

4. DV bewegwijzering

€ 3.000

2011-2012

5. Blije – aanpassingen Voorstraat

€ 3.500

2010

6. Hallum - asstreep De Prysterfinne

€ 1.000

2010

7. Marrum – Miedweg: aanbrengen van een versmalling bij de komgrens

€ 3.000

2010

8. Oplossen onduidelijkheid huisnummering Hoge Herenweg Marrum en Hallum

€ 1.000

2010

9. Blije – Farrewei: versmalling komsgrens

€ 3.000

2011

10. Ferwert - Kruispunt Kleasterwei-Hegebeintumerwei compacter maken

€ 8.000

2011-2012

Beginspraak

Duurzaam Veilig en Dielde Romte 11. Alle wegen buiten bebouwde kom naar 60km (bebording) 12. Flieterpen Dielde Romte uitvoering 13. Kernen zoveel mogelijk verkeersbordvrij maken (Dielde Romte) 14. Kruising Iedyk en Jislumerfeart Dielde Romte 15. Route Dokkumer Lokaaltsje zichtbaar maken Dielde Romte

€ 10.000

2010-2011

€ 300.000

2010-2011

€ 12.000

2010-2015

€ 7.500

2011-2012

€ 12.500

2012

€ 150.000

2010

Grootschalige projecten 16. Groot onderhoud en aanpassingen N357 (gemeentelijke bijdrage)

€ 1.500.000

2011-2012

€ 10.000.000

2011-2025

19. Rondweg Wânswert

€ 2.500.000

2015

20. Opwaarderen route Burdaard-Marrum naar gebiedsontsluitingsweg

€ 2.000.000

2015

17. Ontsluiting industrie Doniaweg Hallum 18. Extra investeringen (versterken en verbreden wegen buiten de kom)

Overig/divers

€ 500

2010

22. Opzetten kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer (pilotgemeente)

€ 7.500

2010-2011

23. Onderzoek leasen of kopen elektrische voertuigen tbv gemeente

€ 1.000

2010-2011

24. Onderzoek oplaadpunt(en) elektrische auto's (2 x)

€ 1.000

2010-2011

25. Overleggen met aanbieders deelauto's

€ 2.000

2010-2011

26. Onderzoek optimale locatie oplaadpunten elektrische fiets

€ 1.500

2011-2012

27. In beeld brengen bestaande utilitaire en recreatieve fietsroutes

€ 5.000

2011-2012

28. Realiseren oplaadpunten elektrische auto (2 x)

€ 5.000

2011-2012

29. Realiseren oplaadpunten elektrische fiets (5 x)

€ 5.000

2011-2012

30. Aanpak aandachtgebieden verkeersveiligheid 2011-2025

€ 7.500

2011-2015

21. Verzoek aan provincie voor onderzoek naar buslijn via de Nieuweweg

Tabel 3: Overzicht voorstellen opgedeeld in categorieën,met bruto kosten en indicatief uitvoeringsmoment.

- 34 -

Bijlagen

NAAM

Linting, J Lont, Dirk Zeemans, Jens Altena, Brenni Holwerda, Ulbe Hoek, Jan Jaap van den ??? Altena, Brenni Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Landstra, Jan P Meindersma, S Drost, S Brouwer, J Zeilstra, Ronald Osinga, Renny Jippes, Titia Ootstra, J Bos, Anke en Wiersma, Harry Holwerda, S Ten have Lettinga Graaf, Herman de Osinga, Heerke en Ria Vries, C de Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Aben, F L J M Aben, F L J M Terpstra, Janet Terpstra, Janet De Vries, T Wagenaar, Rinse en Maaike Holwerda, Ulbe Holwerda, Ulbe VD Meer, Sj VD Meer, Sj Bruinsma, AT Bruinsma, AT Jansma, A E Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang

DATUM

6-3-2009 6-3-2009 10-3-2009 19-3-2009 30-3-2009 3-4-2009 14-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 19-3-2009 25-3-2009 28-3-2009 4-4-2009 30-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 8-4-2009 8-4-2009 5-4-2009 13-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 25-3-2009 25-3-2009 19-3-2009 19-3-2009 23-3-2009 29-3-2009 30-3-2009 30-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 9-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009

NR

001 002 003 008 026 050 051 052 085 086 087 088 089 090 011 014 016 046 018 019 020 021 022 023 024 043 044 047 049 058 059 060 061 062 063 064 065 097 098 009 010 013 017 028 030 032 033 041 042 048 066 067 068 069

BEGINSPRAAK GVVP FERWERDERADIEL

Gemeente Het Bildt Provincie Fryslan Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente dantumadiel Cumela ROF Gebiedscommissie Gemeente dantumadiel Blije Blije Blije Blije Blije Blije Burdaard Burdaard Burdaard Burdaard Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Ferwert / Hegebeintum Hogebeintum Hogebeintum Hallum Hallum Hallum Hallum Cumela Cumela Hallum Hallum Hallum Hallum Hallum Hallum Hallum Hallum Hallum

ORGANISATIE / DORP Categorisering aangrenzende wegen afstemmen. Structuur in wegennet. Let op de markering! Bv asmarkering op Hallum-Oude Lije. Afstemming op eigen GVVP, aandachtspunten: wegcategorisering, hoofdfietsnetwerk. Afstemming bij wegen gemeentegrens, oa Klaarkamsterwei/Burdaarderstrjitwei. Bij aanleg drempels en versmallingen rekening houden met landbouwverkeer Aandacht voor de juiste markering (of juist GEEN markering) op de wegen. Uniform systeem van huisnummering in buitengebied, reflecterend, geleiding, hulpdiensten Aandacht voor wegen gemeentegrens (oa Klaarkampsterwei/Dokkumerstraatweg en Wierewei) Centrale punt in dorp meer als dorpsplein inrichten, meer uitstraling geven Mooie wandelroutes creeren, bv spoorbaan aankleden, nieuwe schelpjes ed Komgrens Voorstraat opschuiven en versmalling bij begin van dorp Aanleg ontbrekend stukje trottoir bij toekomstig Multifunctioneel Centrum Drempel Farrewei is 'raar' ding. Aanpassen en wellicht opschuiven naar Multifunctioneel Centrum Inrichting Hoofdstraat, nu paar bankjes en dan opeens brede weg. Aansluiten op 'dorpsplein' Hoofdweg Burdaard: "herniagoten" zijn lastig en gevaarlijk! Schade aan auto's. Hoofdweg Burdaard: landbouwverkeer, vrachtverkeer, schoolgaande kinderen: 1 ri verkeer? Hoofdweg Burdaard: diepe goten aanpakken. Verzoek tot instellen 60km op Steenendamsterweg ivm onveiligheid door hard rijden. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Verzoek tot instellen 60km op de Reinderslaan-Zeedijk ivm snelheid en drukte richting Zeedijk Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Molenlaan op N357 'steriel' aansluiten Graag fietspad langs de Hegebeintumerdyk Graag recreatief fietspad langs de Ferwerder Vaart Binnen de bebouwde kom zoveel mogelijk borden weg Kruispunt Kleasterwei - Hegebeintumerweg compacter maken (door bv witte verf of een 'stip') Pad naar de ijsbaan is slecht, graag aanpakken Pas richting Kobrege richting voormalig spoor bevat veerooster, geen nut meer, Burmaniapad Wandelpaden in het bos zijn slecht onderhouden (staatsbosbeheer) Snelheidsbeperking voor De Harstawei Verlichting bij nummers Harstawei 22-24-26 * Hoek Doniaweg - Offingawei is gevaarlijk door parkeren in de bocht bij kroeg voor snacks. * Parkeerplaatsen maken op de Doniaweg en Offingawei en parkeerverbod in de bocht. De Vijfhuisterdijk is (nog) 80km. Onveilig, vrachtverkeer. Graag optisch versmallen. Graag info over de plannen ontsluiting bedrijven Hallum door landschap voor onze ramen. Landbouwverkeer langs Hallum N357 op hoofdrijbaan, niet Grienedyk Vanaf Noordermieden Hallum N357 moelijk bereikbaar: ruimere verbinding langs of door dorp. Bord 60km N357 verplaatsen voorbij Loonbedrijf GD de Vries. Fiets/voetgangerstunnel N357 Hallum - Doniaweg ivm woon-werk verkeer. Graag definitieve asstreep op Prysterfinne. Bocht wordt afgesneden. Straatverlichting Offingaweg graag 2 tussenliggende lichtmasten 's ochtends laten branden Overlast door geparkeerde voertuigen langs de Singel bij Het Trefpunt Kruispunt Doniaweg-N357 groot probleem Zuidermiedweg en Noordermiedweg zijn te smal, veel bermschade Veel zwaar agrarisch en vrachtverkeer door het dorp, mn De Singel Aansluiting Mounebuorren - ventweg N357 Grienedyk is gevaarlijk

OPMERKING, SUGGESTIE, INBRENG, AANDACHTSPUNT etc

DORP

HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Betreft de hele gemeente HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente OVERIG Betreft de hele gemeente HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Betreft de hele gemeente WEGINRICHTING Blije LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERBlije WEGINRICHTING Blije LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERBlije WEGINRICHTING Blije WEGINRICHTING Blije WEGINRICHTING Burdaard LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Burdaard WEGINRICHTING Burdaard SNELHEID+60KM Burdaard LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum SNELHEID+60KM Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum LANGZAAMVERKEER_FIETS Ferwert / Hegebeintum OVERIG Ferwert / Hegebeintum WEGINRICHTING Ferwert / Hegebeintum OVERIG Ferwert / Hegebeintum OVERIG Ferwert / Hegebeintum OVERIG Ferwert / Hegebeintum SNELHEID+60KM Ferwert / Hegebeintum OVERIG Ferwert / Hegebeintum PARKEREN Hallum PARKEREN Hallum SNELHEID+60KM Hallum HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Hallum LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Hallum LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Hallum SNELHEID+60KM Hallum LANGZAAMVERKEER_FIETS Hallum WEGINRICHTING Hallum OVERIG Hallum PARKEREN Hallum HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Hallum OVERIG Hallum LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Hallum WEGINRICHTING Hallum

CATEGORIE

GVVP 2010 BIJLAGE 1

NR 070 004 005 006 007 012 027 034 035 036 037 038 039 040 045 053 054 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 025 029 096 015 031 055 056 057 091 092 093 094 095

DATUM 16-4-2009 12-3-2009 12-3-2009 12-3-2009 12-3-2009 23-3-2009 30-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 31-3-2009 8-4-2009 21-4-2009 24-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 30-3-2009 30-3-2009 18-5-2009 25-3-2009 30-3-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009 16-4-2009

NAAM Dorspbelang Kingma, Sandra Kingma, Sandra Kingma, Sandra Kingma, Sandra Dijkstra, Geert Holwerda, Ulbe Altema, A Altema, A Altema, A Altema, A Altema, A Altema, A Altema, A Bronkema, H Dijkstra, F Monsma, S Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Holwerda, Ulbe Holwerda, Ulbe Hofker, Dorian Kooistra, Hinke Holwerda, Ulbe Schut, P Schut, P Schregardus, A Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang Dorspbelang

BEGINSPRAAK GVVP FERWERDERADIEL

ORGANISATIE / DORP Hallum Marrum Marrum Marrum Marrum Marrum Cumela Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Ondernemersver. Marrum Marrum Marrum Marrum Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Marrum / Westernijtsjerk Cumela Cumela Reitsum Dorpsbelang Wânswert Cumela Wanswert Wanswert Wanswert Wanswert Wanswert Wanswert Wanswert Wanswert

OPMERKING, SUGGESTIE, INBRENG, AANDACHTSPUNT etc Regelmatig (buitenlands) vrachtverkeer dwars door het dorp heen: komt door TOM TOM * Waarom lopen de stoepen zo scheef af? De wegen lijken breder en dus harder rijden. * Liever echte trottoirs aanleggen, daar mag je niet op parkeren! * Verkeer naar Terpstra via borden via laatste afslag leiden. * Weg naar Terpstra voorzien van doorgroeistenen. Wegversmalling op de Miedweg te Marrum ivm hoge snelheid verkeer. Bij Marrum extra stukje parallelweg voor landbouwverkeer vanaf Nieuweweg tot Botniawei Als er rotonde komt N357-Hearrewei, dan ook Nieuweweg 1 meter breder maken ivm sporen. Zwaar verkeer voor industrie en Terpstra bewegwijzeren via Nieuweweg Dwarsstraat Pantsjewier doortrekken achter sportvelden langs naar Miedweg Fietstunnel onder N357 Stationsstraat - Nijkerk Parkeren maken Lage Herenweg De haven voor 5-10 autos tbv 3x horeca, super, winkel Verbeteren parkeersituatie bij Dorpshuis Fietspad Burdaard-Wânswert-Marrum aansluiten op fietstunnel Stationswei Graag fietspad naast Hogebeintumerweg bij basisschool Op 'e trye doorttrekken. Snelheid (30km zone) Miedweg-Pongastrjitte is te hoog, graag versmalling. Veel (buitenlands) zwaar verkeer via Pantsjewier naar de Miedweg (schade aan woning, paaltjes) Overlast van zwaar verkeer door dorp richting Terpstra (alternatief is omrijden) Graag fietstunnel of fietsbrug N357 nabij stationsgebouw en herstel pad kerkje Westernijtsjerk Rotonde kruispunt Botniaweg-N357 Graag schelpenpad ruilverkavelingsbosje bij aansluiting Botniaweg N357 handhaven Ommetjes creeren: doortrekken Voerdeweg naar Hoge Herenweg Ommetjes creeren: doortrekken pad achter sportvelden langs Ommetjes creeren: doorsteek Botniaweg naar Hoge Herenweg Huisnummering Hoge Herenweg verduidelijken (Hoge Herenweg Marrum en Hallum) Fiets/wandel mogelijkheden buitendijks, bv bruggetje richting dobbe paarden Fiets/wandelbrug over Hallumervaart bij Kelnersweg richting Jouwsmabuorren Onvoldoende parkeerplaatsen Hoeke (?) Onvoldoende parkeerplaatsen Stationsweg Onvoldoende parkeerplaatsen Wilhelminastraat Molenpaden Grote Molen bij Marrum en Kleilandsmolen bij Westernijkerk herstellen Fietsers en landbouwverkeer zo weinig mogelijk samen op parallelwegen Passeerstroken N357 niet te kort Wens fietspad tussen Ginnum, Reitsum, Lichtaard, Hannum Rondweg om Wânswert speerpunt. Doel is om zwaar verkeer uit het dorp te houden. Rondweg Wânswert niet te lang uitstellen: ook voor landbouwverkeer Wânswert knelpunt. Bocht thv Buorren 4 to Eldorada is te krap, levensgevaarlijk en schade aan parkeerplaats. Rondweg om Wânswert zorgt voor verbetering leefbaarheid en veiligheid. Spiegel op de hoek bij Eldarado ivm verkeersveiligheid Bruggetje Tergracht in ere herstellen (particuliere grond) Zwaar verkeer door Schoolstraat: kortsluiting maken van Kleasterdyk naar Skettersdyk Als rondweg Wanswert er komt: dorp herinrichten Gezien mogelijk toekomstige functie Kleaterdyk: fietsers ongelijkvloers onder brug doorhalen In relatie tot 092: eveneens kortsluiting voor fietsverkeer op die locatie

CATEGORIE DORP LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Hallum SNELHEID+60KM Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Marrum / Westernijtsjerk OVERIG Marrum / Westernijtsjerk SNELHEID+60KM Marrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Marrum / Westernijtsjerk WEGINRICHTING Marrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Marrum / Westernijtsjerk OVERIG Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk PARKEREN Marrum / Westernijtsjerk PARKEREN Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk SNELHEID+60KM Marrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Marrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk OVERIG Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAMVERKEER_FIETS Marrum / Westernijtsjerk PARKEREN Marrum / Westernijtsjerk PARKEREN Marrum / Westernijtsjerk PARKEREN Marrum / Westernijtsjerk LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERMarrum / Westernijtsjerk LANDBOUW_ZWAAR VERKEER N357 LANDBOUW_ZWAAR VERKEER N357 LANGZAAMVERKEER_FIETS Reitsum LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Wânswert LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Wânswert WEGINRICHTING Wânswert HOOFDSTRUCTUUR_WEGCAT Wânswert OVERIG Wânswert LANGZAAM VERKEER_VOETGANGERWânswert LANDBOUW_ZWAAR VERKEER Wânswert WEGINRICHTING Wânswert LANGZAAMVERKEER_FIETS Wânswert LANGZAAMVERKEER_FIETS Wânswert

GVVP 2010 BIJLAGE 1

GVVP 2010 BIJLAGE 2

NL FRL F

Nederland Fryslân Ferwerderadiel INWONERS:

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

NL 15863950 15987075 16105285 16192572 16258032 16305526 16334210 16357992 16405399 16485787

FRL 624500 630539 636184 639787 642066 642977 642230 642209 643189 644811

F 8753 8818 8894 8953 9008 8967 8976 8894 8865 8825

INDEX NL INDEX FRL 100 100 101 101 102 102 102 102 102 103 103 103 103 103 103 103 103 103 104 103

INDEX F 100 101 102 102 103 102 103 102 101 101

FRL 234695 241735 248869 255493 257804 261643 268039 274837 281912 288360

F 3382 3523 3631 3716 3727 3783 3909 4015 4079 4085


INDEX F 39 40 41 42 43 43 45 46 47 47

F 386 400 408 415 414 422 435 451 460 463


INDEX F 100 103 106 107 107 109 113 117 119 120

AUTOBEZIT: Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

NL 6343164 6539040 6710595 6854947 6908890 6991974 7092293 7230178 7391903 7542331

AUTO'S / 100 INWONERS: Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

NL 400 409 417 423 427 429 434 442 451 460

FRL 376 383 391 399 403 407 417 428 438 448

GVVP 2010 BIJLAGE 3

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

NL INW 15863950 15987075 16105285 16192572 16258032 16305526 16334210 16357992 16405399 16485787

NL DOD 1166 1083 1066 1088 881 817 811 791 NB NB

NL ZKH 18600 18110 18380 19040 18060 17680 16750 NB NB NB

NL SLQ 0,425 0,408 0,409 0,420 0,387 0,375 0,357 NB NB NB

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

FRL INW 624500 630539 636184 639787 642066 642977 642230 642209 643189 644811

FRL DOD 62 42 45 61 38 45 35 30 NB NB

FRL ZKH 359 243 249 211 268 299 315 340 NB NB

FRL SLQ 0,272 0,182 0,188 0,194 0,184 0,209 0,202 0,206 NB NB

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

F INW 8753 8818 8894 8953 9008 8967 8976 8894 8865 8825

F DOD 0 1 0 1 1 5 1 0 0 NB

F ZKH 2 3 3 3 4 5 5 11 2 NB

F SLQ 0,069 0,215 0,101 0,212 0,244 0,725 0,279 0,371 0,068 NB

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

DONG INW 24255 24726 24953 24961 25008 25166 25034 24857 24694 24610

DONG DOD 1 1 3 2 3 2 6 1 1 NB

DONG ZKH 15 16 25 13 13 15 17 15 10 NB

DONG SLQ 0,227 0,235 0,421 0,236 0,276 0,258 0,443 0,221 0,162 NB

Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

DANT INW 19833 19843 19765 19685 19762 19679 19555 19461 19399 19367

DANT DOD 1 1 1 6 3 2 2 1 3 NB

DANT ZKH 30 18 10 19 13 26 28 14 20 NB

DANT SLQ 0,504 0,323 0,202 0,594 0,349 0,498 0,532 0,267 0,464 NB

NL FRL F DONG DANT

Nederland Friesland Ferwerderadiel Dongeradeel Dantumadeel

INW DOD ZKH SLQ

Inwoners Dodelijke slachtoffers Slachtoffers ziekenhuis Slachtofferquotiënt

GVVP 2010 BIJLAGE 4

ID Jaar Dorp FWD001 1993 Wanswert FWD002 2000 Ferwert FWD003 2000 Ferwert FWD004 2000 Marrum FWD005 2000 Blije FWD006 2000 Jislum FWD007 2000 Hallum FWD008 2000 Hallum FWD009 2000 Ferwert FWD010 2001 Ferwert FWD011 2001 Wanswert FWD012 2001 Jislum FWD013 2001 Blije FWD014 2001 Hallum FWD015 2001 Ferwert FWD016 2001 Ferwert FWD017 2001 Ginnum FWD018 2001 Hallum FWD019 2001 Ferwert FWD020 2001 Burdaard FWD021 2001 Marrum FWD022 2001 Hallum FWD023 2001 Hallum FWD024 2001 Hallum FWD025 2002 Jislum FWD026 2002 Burdaard FWD027 2002 Marrum FWD028 2002 Wanswert FWD029 2002 Wanswert FWD030 2002 Marrum FWD031 2002 Marrum FWD032 2002 Marrum FWD033 2002 Hallum FWD034 2003 Blije FWD035 2003 Wanswert FWD036 2003 Hallum FWD037 2003 Ferwert FWD038 2003 Marrum FWD039 2003 Marrum FWD040 2003 Ferwert FWD041 2003 Hallum FWD042 2003 Blije FWD043 2003 Wanswert FWD044 2004 Hallum FWD045 2004 Hegebeintum FWD046 2004 Marrum FWD047 2004 Ferwert FWD048 2004 Marrum FWD049 2004 Marrum FWD050 2004 Wanswert FWD051 2004 Hallum FWD052 2005 Ferwert FWD053 2005 Marrum FWD054 2005 Hallum FWD055 2005 Ferwert FWD056 2005 Blije FWD057 2005 Wanswert FWD058 2005 Wanswert FWD059 2006 Hallum FWD060 2006 Hallum FWD061 2006 Hallum FWD062 2006 Jislum FWD063 2006 Ferwert FWD064 2006 Burdaard FWD065 2006 Burdaard FWD066 2006 Hallum FWD067 2006 Wanswert FWD068 2007 Wanswert FWD069 2007 Ferwert FWD070 2007 Jislum FWD071 2007 Ferwert FWD072 2007 Hallum FWD073 2007 Hallum FWD074 2007 Hallum FWD075 2007 Hallum FWD076 2007 Hallum FWD077 2007 Wanswert FWD078 2007 Hallum FWD079 2008 Ferwert FWD080 2008 Lichtaard FWD081 2008 Ferwert FWD082 2008 Jislum FWD083 2009 Hallum FWD084 2008 Wanswert FWD085 2009 Wanswert FWD086 2008 Jislum FWD087 2009 Jislum

Lokatie De Buorren 15 Hoofdstraat 25 Kleasterwei 31/39 Hearrewei 14/15 Voorstraat 24c Hikkaarderdyk 24 It Pypke 46 Offingawei 6 Marrumerweg 17 De Stelling (duiker) Goslingawei 5 Hikkaarderdyk 24 Voorstraat 24c It Pypke 46 Hoofdstraat 25 Marrumerweg 17 De Houwen Doniaweg 24/26 Kleasterwei 11 Hikkaarderdyk Hearrewei 14/15 It Pypke 11 It Pypke 11 Offingawei 6 Hikkaarderdyk 24 Hoofdweg 132 Nieuweweg Goslingawei 5 Iedyk Hearrewei 22 Zeedijk (Jepm/Ozing) Zeedijk (Jepm/Molen) Doniaweg 24/26 Aebingaloane Iedyk Zuidermiedweg De Streek Zeedijk (Jepm/Ozing) Zeedijk (Jepm/Molen) De Stelling (duiker) Rondweg Aebingaloane Goslingawei 5 Spokepad Harstawei Zeedijk (Jepm/Ozing) De Stelling (duiker) Hearrewei 14/15 Zeedijk (Jepm/Molen) Goslingawei 5 Doniaweg 28 Camminghastrjitte Pantsjewier 34 Spokepad De Stelling (duiker) Heskamperweg Kelnersweg Goslingawei 5 Zuidermiedweg nr 11 Zuidermiedweg zuidz Zuidermiedweg noordz Hikkaarderdyk 24 De Stelling (duiker) Hikkaarderdyk zuiv Hoofdweg 49 Doniaweg 28 Goslingawei 5 Goslingawei 5 De Stelling (duiker) Hikkaarderdyk 24 Prof. Heymanstr Zuidermiedweg noordz Zuidermeidweg zuidz Doniaweg Buiten bbk Doniaweg Buiten bbk Doniaweg 16 Goslingawei 5 Zuidermiedweg noordz Reinderslaan Flieterpsterdyk 34 De Stelling (duiker) Hikkaarderdyk 24 Zuidermiedweg nr 11 Goslingawei 5 Goslingawei 5 Hikkaarderdyk 24 Hikkaarderdyk 24

VMAX V85 INT %VRACHT 30 NB 1061 NB 30 32 1418 7,7% 80 51 384 15,6% 50 49 1098 10,9% 30 50 448 12,5% 30 73 1034 10,9% 30 54 664 5,3% 30 39 984 7,4% 30 43 1662 8,9% 80 64 693 7,6% 30 34 989 8,1% 30 62 1021 9,8% 30 49 502 11,8% 30 45 632 6,3% 30 30 1091 7,5% 30 42 1430 8,9% 80 44 160 0,0% 30 46 2309 14,8% 30 43 583 11,5% 80 84 1859 10,3% 50 45 1184 7,4% 30 32 947 9,1% 30 32 1057 6,0% 30 37 943 7,1% 30 60 1029 10,1% 30 38 609 3,1% 80 84 727 6,7% 30 39 1029 5,0% 80 87 1130 6,1% 50 41 1127 8,0% 80 51 117 2,6% 80 56 161 2,5% 30 44 2761 8,8% 80 58 211 3,8% 80 73 1165 7,9% 80 86 662 11,5% 30 40 94 3,2% 80 60 128 4,7% 80 60 137 5,8% 80 67 887 9,8% 30 40 1073 4,3% 80 57 196 3,6% 30 38 1256 7,1% 30 43 133 0,0% 80 81 1111 8,1% 80 66 144 6,3% 80 68 961 10,7% 50 46 961 8,9% 80 63 173 7,5% 30 38 1265 9,3% 30 45 2687 11,9% 30 22 176 3,4% 30 24 301 2,0% 30 44 152 0,0% 80 67 975 11,2% 80 43 103 5,8% 80 62 164 4,9% 30 33 1219 9,2% 80 75 504 5,0% 80 95 478 1,5% 80 99 530 8,5% 30 68 1115 10,1% 80 75 904 9,6% 80 85 2250 12,3% 30 46 1076 4,4% 30 55 2238 10,9% 30 44 1252 7,7% 30 53 1515 3,6% 80 75 640 12,3% 30 68 908 12,7% 30 26 242 3,7% 80 92 610 9,5% 80 84 720 8,8% 50 74 38 2,6% 50 75 1302 7,8% 30 48 1685 15,3% 30 51 1432 33,0% 80 54 749 0,0% 80 85 121 9,9% 30 60 521 9,2% 80 74 1081 14,6% 30 64 1029 5,2% 60 74 708 12,3% 30 48 1632 8,7% 30 49 1530 7,1% 30 64 1231 4,4% 30 64 1121 11,7%

Wânswert

Voorstellen

GVVP Gemeente Ferwerderadiel

Hallum

Marrum

Blije

Burdaard

Jislum

Ginnum Reitsum

Jannum

Lichtaard

BIJLAGE 5

€ 3.000 € 1.000 € 3.000

7 Marrum – Miedweg: aanbrengen van een versmalling bij de komgrens

8 Oplossen onduidelijkheid huisnummering Hoge Herenweg Marrum en Hallum

9 Blije – Farrewei: versmalling komsgrens

Overig

€ 2.000 € 1.500 € 5.000 € 5.000 € 5.000 € 7.500

25 Overleggen met aanbieders deelauto's

26 Onderzoek optimale locatie oplaadpunten elektrische fiets

27 In beeld brengen bestaande utilitaire en recreatieve fietsroutes

28 Realiseren oplaadpunten elektrische auto

29 Realiseren oplaadpunten elektrische fiets

30 Aanpak aandachtgebieden verkeersveiligheid

TOTAAL

€ 6.250

€ 1.000

€ 500

€ 500

€ 3.750

€ 500

€ 150.000

€ 150.000

€ 157.000

€ 2.000

€ 150.000

€ 5.000

€ 8.500

€ 1.000

€ 3.000

€ 1.000

€ 3.500

€ 49.900

€ 5.000

€ 29.900

€ 15.000

2010

€ 15.500

€ 1.500

€ 2.500

€ 2.500

€ 2.500

€ 750

€ 1.000

€ 500

€ 500

€ 3.750

€ 1.416.667

€ 666.667

€ 750.000

€ 160.750

€ 3.750

€ 2.000

€ 150.000

€ 5.000

€ 7.000

€ 4.000

€ 3.000

€ 1.500

€ 1.500

2011

€ 9.750

€ 1.500

€ 2.500

€ 2.500

€ 2.500

€ 750

€ 1.416.667

€ 666.667

€ 750.000

€ 18.250

€ 12.500

€ 3.750

€ 2.000

€ 4.000

€ 4.000

€ 1.500

€ 1.500

2012

€ 1.500

€ 1.500

€ 666.667

€ 666.667

€ 2.000

€ 2.000

€0

€0

2013

€ 1.500

€ 1.500

€ 666.667

€ 666.667

€ 2.000

€ 2.000

€0

€0

2014

€ 1.500

€ 1.500

€ 5.166.667

€ 2.000.000

€ 2.500.000

€ 666.667

€ 2.000

€ 2.000

€0

€0

2015

€0

€ 6.666.667

€ 6.666.667

€0

€0

€0

2016 ev

€ 16.600.400 € 371.650 € 1.601.417 € 1.450.167 € 670.167 € 670.167 € 5.170.167 € 6.666.667

€ 36.000

€ 1.000

24 Onderzoek oplaadpunt(en) elektrische auto's

Subtotaal

€ 1.000

23 Onderzoek leasen of kopen elektrische voertuigen tbv gemeente

€ 500 € 7.500

22 Opzetten kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer

21 Verzoek aan provincie voor onderzoek naar buslijn via de Nieuweweg

€ 16.150.000

€ 2.000.000

20 Opwaarderen route Burdaard-Marrum naar gebiedsontsluitingsweg

Subtotaal

€ 2.500.000

€ 10.000.000

€ 1.500.000

€ 150.000

€ 342.000

€ 12.500

€ 7.500

€ 12.000

€ 300.000

€ 10.000

€ 19.500

19 Rondweg Wânswert

18 Extra investeringen (versterken en verbreden wegen buiten de kom)

17 Ontsluiting industrie Doniaweg Hallum

16 Groot onderhoud en aanpassingen N357 (gemeentelijke bijdrage)

Grootschalige projecten

Subtotaal

15 Route Dokkumer Lokaaltsje zichtbaar maken Dielde Romte

14 Kruising Iedyk en Jislumerfeart Dielde Romte

13 Kernen zoveel mogelijk verkeersbordvrij maken

12 Flieterpen Dielde Romte uitvoering

11 Alle wegen buiten bebouwde kom naar 60km (bebording)

Duurzaam Veilig en Dielde Romte

Subtotaal

€ 8.000

€ 1.000

10 Ferwert - Kruispunt Kleasterwei-Hegebeintumerwei compacter maken

€ 3.500

6 Hallum - asstreep De Prysterfinne

Beginspraak

5 Blije – aanpassingen Voorstraat

€ 52.900

€ 3.000

4 DV bewegwijzering

Subtotaal

€ 5.000

3 Opstellen wegenlegger (reeds in vooerbereiding)

€ 15.000 € 29.900

2 Ophogen 13 haltevoorzieningen tbv toegankelijkheid (gemeentelijke bijdrage)

netto

1 Flieterpen Dielde Romte ontwerp

Reeds in uitvoering / gestart (in euro's)

Omschrijving

€ 16.600.400

€ 36.000

€ 7.500

€ 5.000

€ 5.000

€ 5.000

€ 1.500

€ 2.000

€ 1.000

€ 1.000

€ 7.500

€ 500

€ 16.150.000

€ 2.000.000

€ 2.500.000

€ 10.000.000

€ 1.500.000

€ 150.000

€ 342.000

€ 12.500

€ 7.500

€ 12.000

€ 300.000

€ 10.000

€ 19.500

€ 8.000

€ 3.000

€ 1.000

€ 3.000

€ 1.000

€ 3.500

€ 52.900

€ 3.000

€ 5.000

€ 29.900

€ 15.000

totaal

GVVP 2010 BIJLAGE 6

GVVP Ferwerderadiel 2010

Recommend Documents