gemeente Eindhoven
Raadsnummer
13R5385
Inboeknummer
13BST00934
Beslisdatum B&W
28 mei 2013
Dossiernummer
13.22.351
Raadsvoorstel Gratis openbaar vervoer
Inleiding Op 20 november 2012 is door uw raad besloten (12R5029) ‘Gratis met de bus voor 12- en 65+’ vooralsnog voor 2013 voor iedereen te verlengen. Tevens is besloten de financiering voor 2013 te laten plaatsvinden uit het overschot WMO gelden 2012. Ook is door uw raad aan het college opgedragen cofinanciering vanuit de regio te onderzoeken en indien dit geen positief resultaat heeft, de voortzetting van gratis openbaar vervoer alleen op Eindhovenaren te betrekken. Het college is voorts opgedragen met Hermes te onderhandelen gericht op structurele continuering na 2013. Dit raadsvoorstel is daarvan het resultaat. Bestuurlijk kader Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college In het coalitieakkoord ‘Werken aan morgen 2010 – 2014’ is opgenomen: - Het gratis openbaar vervoer te evalueren. Als de mobiliteitseffecten daarvan onvoldoende zijn, wordt gestopt met gratis openbaar vervoer en het geld besteed aan verbetering van het openbaar vervoer. De sociale effecten worden elders geborgd. - Dat de gemeente de verantwoordelijkheid heeft om de groep kwetsbaren in Eindhoven zo goed mogelijk te ondersteunen en armoede te voorkomen en te bestrijden. Wij willen de doelstellingen voor het armoedebeleid overeind houden, juist in economisch zwakkere tijden.
b
Doelstelling Het behouden van de positieve effecten van de gratis openbaar vervoer maatregel voor diegene die dat het hardst nodig hebben. Voorstel 1. Te stoppen met gratis openbaar vervoer binnen de maatregel ‘Gratis met de bus voor 12- en 65+’ voor regionale Stadspasbezitters c.q. niet-Eindhovenaren per 1 juli 2013.
Raadsnummer
2.
3.
13R5385
Het gratis openbaar vervoer uiterlijk per 1 januari 2014 voort te zetten voor alle inwoners van Eindhoven met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum. De door voorstel 1 vrijvallende middelen van circa €90.000,- voor 2013 in te zetten voor de voorbereiding en communicatie van voorstel 2.
Argumenten 1.1 De kosten voor de maatregel gratis openbaar vervoer zijn structureel gestegen De door Hermes gevraagde schadevergoeding voor omzetderving is structureel hoger dan het jaarbedrag van de afgelopen jaren (€ 489.500,- prijspeil 2012) én ruim hoger dan het oorspronkelijk door de raad beschikbaar gestelde financieel kader van maximaal € 500.000,- per jaar. Hermes neemt thans het standpunt in dat bij voortgang niet alleen, zoals tot en met 2012, vergoeding dient te worden gegeven voor de gemiste omzet van de reizigersdoelgroep bij aanvang van de maatregel, maar ook voor alle nieuwe reizigers die zijn gaan reizen als gevolg van de maatregel zowel voor Eindhovenaren als ook regionale gebruikers. De totale kosten voor 2013 bedragen (conform de uiteindelijke formele offerte van Hermes volgens prijspeil 2013) € 925.125,-. Zonder maatregelen groeit dit tot bijna 1,1 miljoen euro in 2016 (einde concessiecontract Hermes). 1.2 Er is geen regionale bereidheid tot cofinanciering van het gratis openbaar vervoer Het regionaal aandeel in de vervoerskosten omvat bijna € 240.000,- (prijspeil 2013). Het bestuur van de betrokken randgemeenten1 is aangeschreven, maar niet bereid gevonden tot cofinancering van dit regionaal aandeel in het gratis openbaar vervoer. 2.1 De mobiliteits- en bereikbaarheidseffecten op stedelijk niveau van het gratis openbaar vervoer rechtvaardigen de maatregel niet. Op basis van de uitgevoerde evaluatie in 2011 is vastgesteld dat de maatregel succesvol is binnen de doelgroepen, met name 65+, maar dat de effecten daarvan op de mobiliteits- en bereikbaarheidsdoelstellingen op stedelijk niveau marginaal zijn. Daarover is uw raad in oktober 2011 geïnformeerd (RIB 11R4556). 2.2 De kosten voor de maatregel gratis openbaar vervoer zijn structureel gestegen De totale kosten voor 2013 bedragen (conform de uiteindelijke formele offerte van Hermes volgens prijspeil 2013) € 925.125,-. Zonder maatregelen groeit dit tot bijna 1,1 miljoen euro in 2016 (einde concessiecontract Hermes). Voortzetting voor alleen Eindhovense kinderen en senioren levert, zonder aanvullende wijzigingen, nog altijd een structurele kostenstijging op ten opzichte van 2012 (€ 687.205,- (2013) t.o.v. € 489.500,- (2012)).
1
Veldhoven, Waalre, Geldrop-Mierlo, Nuenen, Son en Breugel, Best
2
Raadsnummer
13R5385
2.3 De maatregel gratis met de bus heeft op sociaal vlak positieve effecten Uit de gehouden evaluaties van de afgelopen jaren is herhaaldelijk gebleken dat het beschikbaar stellen van gratis busvervoer binnen de betrokken doelgroepen een groot bereik heeft, hiervan structureel gebruik wordt gemaakt (80% meer gebruik) en dit vooral gebeurt met de motieven: winkelen, familie/vrienden, arts/ziekenhuis. 2.4 Het gratis openbaar vervoer voor de doelgroep kinderen is een sympatieke maatregel, maar de kosten staan niet in verhouding tot de baten. Hoewel de effecten van het gratis openbaar vervoer onder de kinderen ook positief zijn, is de mate van effectiviteit bij deze doelgroep structureel lager. Het bereik van de maatregel is lager, als ook het gebruik. Er zijn voor deze doelgroep inmiddels ook alternatieven. Hermes heeft met ingang van 2013 voor kinderen het Kidskaartje geïntroduceerd. Hiermee kan in de daluren voor 1 euro een volwassene met een geldig vervoerbewijs maximaal 3 kinderen in de leeftijd 4 t/m 11 jaar met een Kidskaartje meenemen in de bus. Het kaartje is 1 uur geldig en overstappen is toegestaan. Voor kinderen in de leeftijd 4 t/m 11 jaar met een persoonlijke ovchipkaart is er sowieso de leeftijdsgebonden korting. Gecombineerd met een dalurenkorting (voor € 10,90 per jaar) profiteren kinderen dan van een totaalkorting van 60%. Daarmee is er voor hen goedkoop openbaar vervoer beschikbaar. 2.5 Een verhoging van de leeftijdsgrens naar 67+ geeft onvoldoende oplossing Verhoging van de leeftijdsgrens geeft onvoldoende oplossing voor de structureel toegenomen kosten. De ontlasting van de kosten bij verhoging van de leeftijd tot de 67+ grens levert slechts een beperkte (12%) verlaging van de kosten; de doelgroep neemt immers ook beperkt af. 2.6 Voortzetting van de maatregel gratis openbaar vervoer alle Eindhovenaren met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum ondersteunt die mensen die het ook daadwerkelijk nodig hebben. Uit de evaluatie in 2011 blijkt dat ca 85% van de gebruikers het gratis busvervoer gebruikt omdat dit goedkoper en/of gemakkelijker is (met de Stadspas) dan het gebruik met de eigen auto. Een beperkt aandeel van de ondervraagden kan niet (meer) beschikken over eigen vervoer. Uit deze evaluatie blijkt ook dat tweederde van de ondervraagden niet behoort tot de minima. Voor 6% van de ondervraagden was het inkomen 1.000 euro of lager, voor 29% lag dit tussen de 1.000 en 1.500 euro. Het 120% sociaal minimum voor een huishouden bedraagt ca. 1.675 euro. Uit de evaluatie van de sociaal / maatschappelijke pilot Lijn 100 / Rondje Woensel blijkt dat de drempel in het gebruik van het openbaar vervoer meer zit in de angst voor het ontbreken van een vrije zitplaats dan in de prijs. Door de toepassing van een minimaregeling komt het financieel voordeel terecht bij diegene binnen de Eindhovense bevolking die dat het hards nodig hebben. De omvang van deze doelgroep (120%) wordt voor 2013 ingeschat op circa 26.000 personen (bron sector MM, CBS).
3
Raadsnummer
13R5385
2.7 Een regeling voor gratis busvervoer voor minima kan gekoppeld worden aan de uitvoeringssystematiek van de regeling Meedoen bijdrage binnen het armoedebeleid. Een administratieve koppeling voor de regeling gratis busvervoer voor minima is relatief eenvoudig mogelijk met de regeling Meedoen bijdrage. Een dergelijke koppeling bestaat ook al voor goedkoop zwemmen e.d. Het recht op gratis busvervoer wordt dan rechtstreeks gekoppeld aan het recht op een Meedoen bijdrage. Een keer per jaar (peildatum) wordt het bestand van rechthebbenden aangepast. De personen die recht hebben op korting hebben dit dan voor het gehele jaar, ook al stijgt hun inkomen. Zo wordt een mutatiegevoelig systeem voorkomen met veel administratieve ballast. In de voorstellen voor de Kadernota 2014-2017 (12R5331) is opgenomen de doelgroep voor het armoedebeleid terug te brengen naar 120% van het sociaal minimum. 2.8 Voor de senioren niet behorend tot de minima blijft er goedkoop openbaar vervoer beschikbaar met in totaal 60% korting. Senioren die vanwege hun inkomen buiten de voorgestelde regeling gratis busvervoer voor minima 65+ vallen kunnen via de bestaande kortingen gebruik maken van goedkoop openbaar vervoer. Voor senioren in de leeftijd van 65 jaar of ouder met een persoonlijke ov-chipkaart is er sowieso de leeftijdsgebonden korting. Gecombineerd met een dalurenkorting (voor € 10,90 per jaar) profiteren senioren dan van een totaalkorting van 60%. Bovendien geldt deze korting niet alleen in het SRE-gebied maar in geheel Brabant. Kanttekeningen 1.1 Beperkt regionaal onderscheid op de Eindhovense Stadspas volgens Hermes Hermes heeft aangegeven dat het uitsluiten van regionale reizigers met de Stadspas tot problemen kan leiden bij de controle door chauffeurs. De huidige Stadspas werkt als een ‘aan de chauffeur te tonen’ vervoersbewijs. Het regionaal onderscheid op de Stadspas is uitsluitend aanwezig door de vermelding van de woonplaats naast de pasfoto. De kans op serieuze problemen achten wij gering. Ook de geboortedatum/leeftijd (12- of 65+?) voor controle door de chauffeur is op dezelfde wijze op de pas opgenomen. Bovendien is de opstaplocatie (bijvoorbeeld in de regio) een richtinggevend signaal of de pas wel of niet terecht wordt gebruik voor gratis busvervoer. Bovendien gaat het om een tijdelijke situatie tot het einde van het jaar. 1.2 Discriminatie op basis van woonplaatsvereiste De afdeling Bestuurlijk Juridisch Advies adviseert negatief op voortzetting van een regeling met een woonplaatsvereiste. Op grond van het EG-verdrag is het verboden te discrimineren naar nationaliteit en onder meer woonplaatsvereiste (indirect discriminatie). De kans dat daar formeel bezwaar tegen wordt gemaakt wordt niet groot ingeschat. In het raadsvoorstel gaat het om een tijdelijke overgangsregeling
4
Raadsnummer
13R5385
voor de periode juli t/m december 2013. Bovendien kan rechtvaardiging worden gevonden vanuit het feit dat de financiering plaats vindt vanuit het WMO-beleid, waarvoor elke gemeente zelf verantwoordelijk is en de regio gemeenten niet cofinancieren. 2.1 Een koppeling van een regeling gratis busvervoer voor minima aan de huidige regeling met de Stadspas (tonen aan chauffeur) ligt niet voor de hand vanwege de stigmatiserende werking. Op termijn is ook een ov-chipkaart product mogelijk. Deze productvorm bestaat inmiddels ook al in andere vervoergebieden. In overleg met Hermes moet dit vervoerproduct worden voorbereid. Hermes heeft voor de ontwikkeling van een nieuwe product op de ov-chipkaart 3-6 maanden nodig. 3.1 De raming van de kosten voor de regeling gratis busvervoer voor minima zijn gebaseerd op de ontvangen richtbedragen van vervoerder Hermes. De kostenraming is gebaseerd op de huidige kostenbedragen van Hermes (prijspeil 2013) naar rato van omvang van de doelgroep. De definitieve kosten dienen op basis van een offerte van Hermes te worden vastgesteld. 3.2 De kosten voor de ontwikkeling van een nieuwe ov-chipkaart product bedragen maximaal enkele tienduizenden euro’s, afhankelijk van de technische uitwerking van het product. Naast de ontwikkeling van een vervoersproduct, zowel bij de vervoerder Hermes als intern bij de gemeente, dient er ook communicatie plaats te vinden over de wijziging van de regeling van het gratis busvervoer. Zowel onder de bestaande (12- en 65+) als de nieuwe doelgroep (120% sociaal minimum). Kosten 2013: Het huidige beschikbare budget voor gratis openbaar vervoer in 2013 bedraagt € 897.000,-. Door uitsluiting van regionale Stadpas bezitters van de huidige regeling per 1 juli worden de jaarkosten op basis van bij Hermes verkregen richtbedragen verlaagt naar ca. € 810.000,-. Het vrijvallende budget kan in het verdere verloop van 2013 worden ingezet ter voorbereiding en communicatie van de regeling gratis busvervoer voor minima in overleg met Hermes en de gemeentelijke sector MM. 2014 en verder: De kosten voor vergoeding omzetderving van een regeling gratis busvervoer minima zijn op basis van richtbedragen ontvangen van Hermes geraamd op circa € 350.000,- (prijspeil 3013). Dekking van deze kosten kan plaatsvinden uit de in de voorstellen voor de Kadernota 2014-2017 ((12R5331) opgenomen budget voor gratis openbaar vervoer binnen het armoedebeleid (€ 350.000,-)
5
Raadsnummer
13R5385
Evaluatie: Voorgesteld wordt de nieuwe regeling gratis busvervoer voor minima na 1 jaar (2014) te evalueren. Communicatie Communicatie over de verandering van de regeling zal plaatsvinden via zowel de communicatiekanalen van Hermes als de reguliere middelen vanuit de gemeente. De betreffende doelgroepen worden in ieder geval rechtstreeks geïnformeerd. Planning en uitvoering De tweede helft van 2013 zal worden gebruikt om de regeling gratis busvervoer minima in samenwerking met Hermes voor te bereiden. Invoering wordt voorzien per 1 januari 2014, dan wel zoveel eerder als mogelijk. Evaluatie Evaluatie van de nieuwe regeling zal na 1 jaar plaatsvinden en gerapporteerd aan uw raad. Een ontwerpraadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,
, secretaris.
6
Raadsnummer
13R5385
Ontwerp Raadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 28 mei 2013 ;
besluit: 1. Te stoppen met gratis openbaar vervoer binnen de maatregel ‘Gratis met de bus voor 12- en 65+’ voor regionale Stadspasbezitters c.q. niet-Eindhovenaren per 1 juli 2013. 2. Het gratis openbaar vervoer uiterlijk per 1 januari 2014 voort te zetten voor alle inwoners van Eindhoven met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum. 3. De door voorstel 1 vrijvallende middelen van circa €90.000,- voor 2013 in te zetten voor de voorbereiding en communicatie van voorstel 2.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van
, voorzitter.
, griffier. evh/LF13011036
7
