Alternatieven voor gratis openbaar vervoer (GOV) in Eindhoven - eindrapportage -

Bus&…… Alternatieven voor gratis openbaar vervoer (GOV) in Eindhoven - eindrapportage -

Opdrachtgever: Projectuitvoering:

Datum: Kenmerk:

Erik van Hal en Lotte van den Munckhof (gemeente Eindhoven) Ineke Spapé en Egbert Kalle (SOAB Adviseurs) [email protected] 12 juni 2012 27250/58070

Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Waarom dit project GOV-alternatieven? Visie op GOV-nieuwe stijl Inspiratie: voorbeelden uit binnen- en buitenland Resultaten workshop GOV-alternatieven Inzichten en randvoorwaarden voor GOV-nieuwe stijl Aanzet marketing GOV-nieuwe stijl Bouwstenen en financiering GOV-nieuwe stijl Implementatieplan GOV-nieuwe stijl 2012-2015 Resumé

Bijlagen: 1. (Inter)nationale inspiratievoorbeelden 2. Workshop GOV-alternatieven 3. Toelichting financiële verantwoording 4. Gesprekspartners

2

Pagina 3 6 9 10 16 18 22 25 30 31 32 52 57 61

1. Waarom dit project GOV-alternatieven? 1.1 Context GOV (Gratis OV) •

•

•

3

Sinds 1 maart 2007 kent Eindhoven gratis reizen met de bus voor 12- en 65+ (GOV). Het doel was meerledig: – meer mensen met de bus ipv met de auto. – beter gebruik van het reguliere OV. – ouderen mobieler maken. – kinderen vertrouwd maken met OV. – een beter imago van het OV. Het Eindhovense GOV, de langstlopende proef in Nederland, is een groot succes: meer ouderen en kinderen nemen de bus. De proef duurde tot 1 januari 2009. Daarna is de maatregel voor onbepaalde tijd ingevoerd. Na evaluatie van het GOV in 2011 vond het college de effecten op mobiliteit en bereikbaarheid onvoldoende. Besloten is in 2012 te onderzoeken of er alternatieven voor GOV zijn of dat het GOV in de huidige vorm voortgezet zou worden. Randvoorwaarde daarbij is voor bereikbaarheid en mobiliteit stadsbreed méér effect te bereiken, vooral in de spits.

• •

•

De borging van de sociale effecten van OV valt buiten dit onderzoek. En tijden veranderen: in tijden van een terugtredende overheid en groeiende marktbetrokkenheid van stakeholders liggen er ook kansen. Bv. voor besparing op maatschappelijke kosten en op een groei van inkomsten uit de markt door andere financieringsvormen en andere verantwoordelijkheden. Zo participeert de burger ook steeds meer. In 2012 moet de gemeenteraad een besluit nemen. Delen uit dat besluit moeten al passen binnen de dienstregeling van 2013.

1.2 Toetsingskader GOV-alternatieven Bij de start van het onderzoek is bepaald, dat er sprake is van een goed of beter OValternatief dan GOV bij de volgende criteria: – Het reduceert 1.000-1.250 autoritten per dag (bij voorkeur in de spits). – Het richt zich op het OV (software en orgware), niet op infrastructuur (hardware). – Het vergroot het gemak van reizen met het OV. – Het draagt bij aan een beter imago, aan vermarkting en aan een betere beleving van het OV. – De gemeentelijke kosten bedragen maximaal € 500.000,- per jaar. – Per 1 januari 2013 moet het alternatief werken.

4

•

•

Kanttekening daarbij is, dat het GOV een zeer effectief alternatief is gebleken: de reizigersaantallen stijgen al jaren. Maar hoe kan dit succes worden verbreed naar de spits, waar de bereikbaarheidsproblematiek van de stad een toenemend belang kent? Dan moet GOV voldoen aan de nieuwe mobiliteitsdoelstellingen uit de Strategische MobiliteitsAgenda (SMA). Deze toetsingscriteria staan hiernaast verwoord. Als een alternatief wordt ingezet, is de afspraak dat de bereikte positieve sociale effecten van het GOV elders worden geborgd.

1.3 Stappen project GOV-alternatieven Welke stappen zijn in dit project gezet naar ‘GOV-nieuwe stijl’: 1. Allerlei mogelijke alternatieve maatregelen uit binnen- en buitenland zijn geïnventariseerd. 2. In een expertmeeting met Eindhovense partijen gerelateerd aan OV zijn verschillende denkbare alternatieven bediscussieerd en toegevoegd. 3. Er zijn gesprekken gevoerd met relevante stakeholders. 4. Voor de reële GOV-alternatieven, we noemen dat GOV-nieuwe stijl (zie kader), benoemden we bouwstenen voor het Implementatieplan GOVnieuwe stijl. Ook zijn kostenopbrengsten geraamd en is hun bijdrage aan de in par. 1.2 genoemde criteria beschreven. 5. Een ‘Implementatieplan GOV-nieuwe stijl’ vat de beste voorstellen samen als advies aan het Eindhovense stadsbestuur.

5

‘GOV-nieuwe stijl’ is een nieuwe benadering van het GOV, gebaseerd op een andere visie op het OV en op integratie van onder meer reizigersbehoeften, persoonlijke benadering van de reiziger, belonen, social marketing en een andere (financiele) rol en verantwoordelijkheid van baathebbers, gemeente en OV-aanbieder (zie 2.2: de 4 P’s). GOV-nieuwe stijl bestaat uit reële alternatieven voor het huidige GOV voor de nabije toekomst (vanaf 2012). Die alternatieven zijn samengevat in het ‘Implementatieplan GOVnieuwe stijl’. Dat moet verder worden uitgewerkt.

2. Visie op GOV-nieuwe stijl 2.1 Wanneer is een OV-alternatief beter dan GOV? In par. 1.2 gaven we aan wanneer sprake is van een goed of beter OV-alternatief dan GOV: • Het reduceert 1.000-1.250 autoritten per dag (bij voorkeur in de spits). • Het richt zich op het OV (software en orgware), niet op infrastructuur (hardware). • Het vergroot het gemak van reizen met het OV. • Het draagt bij een beter imago, aan vermarkting en aan een betere beleving van het OV. • De gemeentelijke kosten bedragen maximaal € 500.000,- per jaar. • Per 1 januari 2013 moet het alternatief werken.

6

Uit de literatuur blijkt, dat alleen een goede mix van maatregelen het GOV-effect kan benaderen of overtreffen. Deze mix wordt toegelicht op de volgende pagina.

“Het belangrijkste van de projecten is dat HOV als een totaalconcept wordt neergezet. Met andere woorden: het hele systeem moet kloppen. Het gaat dus niet om specifieke, technische leuke dingen, maar om een aantrekkelijk bussysteem voor de (toekomstige) reiziger.” (Bron: KpVV-Bericht 110, maart 2012)

2.2 Alleen een mix evenaart het GOV-succes

Om de goede resultaten van het GOV (minstens) te overrulen, is in GOV-nieuwe stijl een combinatie van meerdere soorten maatregelen nodig. In onze visie betekent het dat een succesvol alternatief bestaat uit een mix van 4 pijlers, de 4 P’s: – Prikkel: Belonen – Persoonlijk: individueel reisadvies, informatie – Passie: Storytelling/ Community Based Social Marketing, community – Poen: andere financieringsvormen Alleen dan is er sprake van winst voor het OV, voor de reiziger en voor de stad: Bus&Win!

7

4 pijlers OV-en-Win 1. Prikkel

2. Persoonlijk

Afb puzzel 3. Passie

4. Poen

2.3 Hoe beinvloed je reizigers SUMO en de 5 W’s van SOAB SUMO-methodiek van KpVV (SUMO evalueert effect van gedragsbeinvloeding)

SUMO gekoppeld aan 5 W’s

nb aa

Weten

od

Willen

t ns we ge drag ge

Werken aan Wagen s re a ult

Warm houden

at Hoe reizigers te beïnvloeden in hun mobiliteitsgedrag? Dan moeten eerst reizigers WETEN welke alternatieven er zijn, dan moeten ze er gebruik van WILLEN maken. Verder moeten reizigers het kunnen en moeten ze dus WERKEN AAN skills om het alternatief te gebruiken. 8

Een lokkertje kan ertoe leiden, dat ze het alternatief een keer WAGEN. Tot slot moet het aanbod structureel gemaakt worden: WARM HOUDEN.

3. Inspiratie voor GOV-nieuwe stijl: voorbeelden binnen- en buitenland 3.1 Toelichting •

•

•

Op basis van de 4 pijlers (de 4 P’s) is in de binnenlandse en buitenlandse literatuur gezocht naar goede voorbeelden, die interessant kunnen zijn voor GOV-nieuwe stijl van Eindhoven. De voorbeelden zijn gesorteerd naar pijler. Het cirkeltje over het logootje van de 4 P’s rechtsboven en de kleur van de balk met de naam van het voorbeeld geven steeds aan onder welke pijler het desbetreffende voorbeeld past. Het overzicht is opgenomen in bijlage 1. Interessante leerpunten uit de inspiratievoorbeelden voor Eindhoven zijn: • Voor de spits gratis reizen • Inzetten van beloon- en spaarsystemen • Bieden van persoonlijke reisinformatie • Presenteren van OV als leefstijl • Smiling marketing • Leren van marketingvoorbeelden uit mobiele telefoniewereld en uit luchtvaart (verkoop lege stoelen) • Inzet planologisch-juridisch instrumentarium • Baathebbers laten meebetalen

9

4 pijlers OV-en-Win 1. Prikkel

2. Persoonlijk


4. Poen

4. Resultaten workshop GOV-alternatieven 4.1 Doel Het doel van de workshop was: • Kennis uitwisselen. • Meer voorbeelden verzamelen. • Meedenken. • Samen initiatieven oppakken (samenwerken). • Eerste inschatting haalbaarheid en meest succesvolle mix van initiatieven/projecten. Randvoorwaarden bij de workshop: • Toetsingskader gemeente. • Succesvolle mix: 4 P’s. De workshop kende twee rondes: 1. Inventariseren en verrijken. 2. Kiezen én delen.

10

•

•

In bijlage 2 vindt u meer over deelnemers (bijlage 2.1) en opzet van de workshop (bijlage 2.2). In paragraaf 4.2 vatten we de belangrijkste resultaten uit de workshop samen.

4.2 Resultaten uit de tweede ronde (1) De groepen bepaalden in de eerste ronde hun top 3 van GOV-alternatieven (zie bijlage 2). In de tweede ronde bespraken ze in een andere samenstelling de eerdere top 3-en en werkten het beste idee uit (zie verder par. 4.2). De vraag onder de noemer ‘Kiezen én Delen’ (tweede workshopronde) was: a) Kies gezamenlijk na discussie het beste idee. b) Werk het beste idee uit: a) Inhoud in één regel samengevat. b) Doel in één regel. c) Stappen. d) Wie trekt? e) Wie neemt deel? f) Wie draagt financieel bij? g) Pakkende titel.

11

De resultaten: een scala aan goede, haalbare en breed gedragen ideeën (de vetgedrukte ideeën zijn hierna in par. 4.2 uitgewerkt): Groep 1: • De GemaksPas: alle gemak in één pas à la Utrecht Bereikbaar. Je kaart heeft een eigen menu, persoonlijk dus, met jouw voorkeuren. Alleen voor jouw keuzes betaal je. Er liggen interessante kansen voor sponsoring en meebetaling door ondernemers. Groep 2: • Persoonlijke OV-app. • Shuttle bussen P&R. • Reistijden beter in kaart. Groep 3: • Gratis bestaat niet (bv alle vrouwen gratis, met wisselende doelgroepen). • P&R service. • Bijdragen werkgevers. Groep 4: • Eindhoven-Op-Weg-Pas. • Probeerarrangementen

4.2 Resultaten uit de tweede ronde (2) Foto poster groep 1

Uitwerking beste idee groep 1: GemaksPas • Inhoud: pas die je kunt upgraden met producten uit een heel menu, tegen betaling. • Doel: bieden van gemak, maar meer dan alleen OV. • Stappen: • • •

• • • •

12

andere voorbeelden zoeken (Utrecht BereikbaarPas). integreren OV-chipcard en Stadspas. Integreren OV-TomTom.

Trekker: gemeente. Partners: Reizigersoverleg, BRAMM. Slimme financiele tips: derden mee laten betalen (werkgever, reiziger). Wie betaalt (mee)?


Uitwerking beste idee groep 2: Park & Ride • Inhoud: aantrekkelijk pendelalternatief. • Doel: overstap bus naar de stad, minder autoverkeer in centrum. • Stappen: • Locaties zoeken: bv Meerhoven bij McDonalds. • Bekendheid door communicatie • P&R-app met starters- en probeerkorting. • Trekker: Gemeente. • Partners: SRE, Hermes, werkgevers, ondernemers binnenstad. • Slimme financiele tips: sponsoring, reclame bv McDonalds. • Wie betaalt (mee): genoemde partners.

13


Uitwerking beste idee groep 3: Gratis bestaat niet • Inhoud: mix van maatregelen onder sterke marketingstrategie. • Doel: meer doelgroepen in OV in de spits, mede betaald door baathebbers, meer acties in één pakket. • Stappen: verschillende producten aanbieden: kaart, reisinformatie, gemakkelijk betalen, vervoermiddelen. • Trekker. • Partners. • Slimme financiele tips: stakeholders of intermediairs die voordeel/baat hebben (bedrijven, locaties, attracties). • Wie betaalt (mee): gebruikers (bv vrouwen) en intermediairs, met een probeeractie. Vrouwen brengen net als kinderen deels betalende partners mee. Lukt die dan vervolg. • Overig: onder de noemer: ‘Doe je niet mee, dan geen OV!’, maar dan positief.

14

4.2 Resultaten uit de tweede ronde (5) Uitwerking beste idee groep 4: Probeerarrangement ‘OV is zo gek nog niet’ • Inhoud: gemak, persoonlijk advies, lokkertjes, via werkgever. • Doel: verleiden werknemers door positieve ervaring. • Stappen: • • • •

• • •

• • 15

Benaderen interessante werkgevers. Arrangement op maat van bedrijven maken. Starten met TU/e, Catharinaziekenhuis en Maximaziekenhuis. Starten met Segways en ‘alle vrouwen gratis shoppen’ (en mannen gratis naar voetbal).

Trekker: bedrijven. Partners: Hermes, gemeente, provincie, SRE, werkgevers. Slimme financiele tips: werkgeversbijdrage, werknemersbijdrage, niet meer gratis kunnen parkeren bij het werk. Wie betaalt (mee): Hermes, gemeente, provincie, SRE, werkgevers, werknemers. Overig: goede doelgroep selecteren, eerste aanbod moet goed zijn.

Foto poster groep 4

5. Inzichten en randvoorwaarden voor GOV-nieuwe stijl 5.1 Randvoorwaarden uit workshop en literatuur Uit literatuur (bijlage 1) en workshop (bijlage 2) haalden we de volgende inzichten voor GOV-nieuwe stijl: • Het product of de dienst moet gemak bieden en verleidelijk zijn, bv door belonen en meer OV-diensten/service. • GOV vóór de spits is interessant. • Reizigers (met welk vervoer dan ook) moeten kunnen blijven kiezen: de keuzevrijheid staat voorop. • We moeten communiceren, dat OV een volwaardig vervoermiddel is, een life style en geen alternatief voor de auto. • Persoonlijke reisinformatie over nieuwe producten of diensten is belangrijk: mensen moeten wel weten dat het er is, bv. met social media. • Inzetten op een brede marketingmix (met de 4 P’s) is cruciaal. We kunnen leren van de luchtvaart- en mobiele telefoonbranche. 16

Uit de workshop (bijlage 2) haalden we de volgende randvoorwaarden: • We moeten veel specifieker kijken naar nieuwe en subdoelgroepen. • Je moet met GOV kunnen scoren (wethoudersbelang, stadsbelang). • Samenwerking met derden is cruciaal: gemeente en OV-bedrijf kunnen het niet alleen, zowel qua organisatie als qua financiering. • Het inzetten van planologischjuridisch instrumentarium (als in SihlCity) als randvoorwaarde versterkt andere maatregelen flink: variabilisering van parkeernormen is daarbij genoemd als voorbeeld. • Baathebbers moeten meebetalen aan OV-diensten. Uiteraard moet het product of de dienst rond GOV-nieuwe stijl voldoen aan de eerder in par. 1.2 genoemde gemeentelijke toetsingscriteria (SMA).

5.2 Belangrijke inzichten o.b.v. uitgevoerde evaluatie GOV 2011 Belangrijke inzichten op basis van de in 2011 uitgevoerde GOV-evaluatie: • Een lage bezetting tot 07.30 uur en na de spits, met op enkele momenten ook buiten de spits hogere bezettingsgraden • In 2007 voor de introductie van het GOV maakten ouderen 723.000 ritten. In 2011 was dat 2.244.000 ritten: een groei met meer dan 1.500.000 ritten in vijf jaar tijd. Bijna de helft van de ouderen reist naar het centrum. Het gaat dan om bijna 750.000 extra bezoeken aan het centrum. • 80% van de gratis reizende kinderen trekt (nieuwe!) een (of meer) betalende ouder(s) mee in de bus, vooral op woensdag en zaterdag. Het betreft vooral de motieven shoppen, familiebezoek en cultuur. • Het GOV biedt een belangrijke economische potentie voor de binnenstad.

17

Dat leidt tot de volgende gedachten: • Er zijn 50% meer ouderen, die ook nog 2 maal zoveel reizen vanwege het GOV. Als we die groep ouderen € 25 per jaar laten betalen voor OV, dan dragen ze flink bij aan de kosten van GOV. Het betreft vooral de motieven shoppen en cultuur. • Datzelfde geldt voor het laten meebetalen van de kinderen met € 10 per jaar. • Zeer interessant is de groep betalende ouders: zij zorgen voor een bijdrage van ruim € 198.000 per jaar voor Hermes. Acties rondom GOV-nieuwe stijl voor doelgroepen als kinderen, vrouwen, voetbalfans (etc) trekken meer (en nieuwe) reizigers en leveren dus meer opbrengsten op. • Een dalurenkaart vóór 8 uur (Early Bird) en na 9 uur (Sleepy Bird) zou deze beperkte spitsbezetting vullen. Zo dragen de nu lege stoelen bij aan extra inkomsten (zeker als de werkgever bijdraagt).

6. Aanzet marketing GOV-nieuwe stijl 6.1 Betaald GOV als marketinginstrument •

•

•

•

18

De voorgestelde wijzigingen in het GOVconcept veranderen het GOV van een gesubsidieerd en daarmee statisch product in een subtiel marketing instrument, waar veel van de hiervoor besproken voorbeelden in verweven kunnen worden. Eenmaal in handen van Hermes verlegt dat instrument de verantwoordelijkheid voor een creatieve oplossing van het vervoer van verschillende doelgroepen van de gemeente naar de vervoerder. De mogelijkheden voor een kostendekkende en rendabele exploitatie liggen besloten in de verdere opvoering van de op dit moment onbenutte capaciteit van Hermes: lege stoelen. In vier punten vatten we de marketinghoofdlijnen samen op de volgende pagina:

6.2 Nieuwe marketingstrategie voor GOV-nieuwe stijl 1.

2.

3.

4.

19

Never change a winning team: we houden vast wat we nu aan winst hebben (met GOV voor ouderen en kinderen). We zoeken wél naar verbreding van doelgroepen: er valt zo méér te verdienen en zo wordt meer bijgedragen aan autoreductie in de spits. ‘Gratis’ wordt van een prijsinstrument een marketinginstrument: ‘gratis’ kan een verdienmodel opleveren, zoals in de mobiele telefoniebranche ook gebeurt. We verbeteren het verdienmodel voor zowel Hermes (door de capaciteit van onderbezette lijnen beter te benutten) als de gemeente (gemeentelijke bijdrage GOV kan omlaag).

Gratis..... Tegen betaling per maand......

Ryanair: stoelen per ‘time slot’....

6.3 Bouwstenen marketing: 4 P’s

Bouwstenen voor de marketingmix zijn 4 pijlers: – Prikkel: Belonen – Persoonlijk: individueel reisadvies, informatie – Passie: Storytelling/ Community Based Social Marketing, community – Poen: andere financieringsvormen Nieuw idee voor vermarkting van het GOV is nodig, vanuit de mix van de 4 P’s. Pas dan is er sprake van winst voor het GOV, voor de reiziger én voor de stad.

Is Bus&... (zie volgende pagina) een goede basis voor een marketingconcept? 20

Pijlers Bus&.......... 44 pijlers OV-en-Win 1. Prikkel

2. Persoonlijk


4. Poen

Bus&….. Bus&Dine “Op zaterdag in de stad een wijntje bij het etentje met collega’s kunnen drinken en met de bus terug. Lekker en veilig….”

Bus&Kidzz “Gezellig op woensdag of zaterdag met de kids naar de bios of het museum. Zo blijft er nog wat over voor een ijsje”

Bus&Bizz ”Zonder duur parkeergeld kan mijn man toch uitstappen vlakbij zijn werk. Ideaal om zonder zorgen zijn werkdag te beginnen”

Bus&65Plus “Mijn ouders gaan op een rustige doordeweekse dag lekker met z’n tweetjes naar de stad. En omdat de bus gratis is, kunnen ze in de stad voor dat geld een lekkere kop koffie drinken”

Bus&…… “Mijn ouders gaan met onze kinderen ook wel eens naar de stad of de kinderboerderij. Da’s dan dubbel gratis: én voor hen én voor onze kids”

21

Natuurlijk neemt u ook zo’n BusPas! Da’s Pas makkelijk!

Bus&Win “Als we de bus pakken, kunnen we ook nog allerlei leuke dingen winnen. Voor het hele gezin. Gewoon, gratis, zonder gedoe en kaartjes!”

Bus&Shop “Gezellig shoppen met een vriendin in de binnenstad. We hoeven geen parkeerplaats te zoeken: de bus zet ons midden in de stad af.”

7. Bouwstenen en financiering GOV-nieuwe stijl 7.1 Bouwstenen voor reële alternatieven voor GOV •

•

•

22

Vanuit de doelgroepen komen geluiden, dat een vaste (lage) bijdrage per gebruiker als acceptabel wordt gezien, zeker als met die bijdrage het gemak van de stadspas en de goede dienstverlening in stand kan blijven. De reisdoelen van de gebruikers van het GOV zijn voor kinderen 80% centrum en evenementen en voor ouderen 50% centrum en 30% zieken(huis)bezoek. De toename van de ritten met het OV leiden daarmee tot meer klanten voor b.v. de binnenstadsondernemers. Het GOV kan zo een basis vormen voor een uitgebreid actieprogramma, dat op een of andere manier ook kan bijdragen aan de bekostiging van het GOV (b.v. doordat ouderen hun eigen bijdrage terug kunnen sparen). Zo blijkt, dat het GOV zich aan het ontwikkelen is van gesubsidieerd GOV naar een marketinginstrument, dat bij passend gebruik andere inkomstenstromen op kan roepen en zo ook uit andere budgetten dan alleen van de gemeente gefinancierd kan worden.

•

•

•

•

Uit buitenlandse voorbeelden blijkt ook vóór de spits sprake te zijn van overcapaciteit. Dan is het interessant om ook voor 7.00, 7.30 of 8.00 uur een GOVachtige benadering te introduceren: Early Bird. Ook bij Hermes zien we dit beeld in de jaarlijkse tellingen terug. Dit opent daarom perspectieven voor nieuwe doelgroepen voor het GOV, zoals werknemers en bedrijven in het kader van het nieuwe werken. Eveneens uit buitenlandse voorbeelden blijkt een genuanceerdere aanpak van het parkeernormenbeleid in relatie tot een afdwingbaar mobiliteitsaanpak vanuit de investeerders een sterk positieve bijdrage op het gebruik van het openbaar vervoer te hebben. Inmiddels zijn de energieprijzen zo sterk gestegen, dat alternatieve reismogelijkheden belangrijker worden. Bovendien staat de belastingvrije reiskostenvergoeding als gevolg van de landelijke bezuinigingen ter discussie. Van dit momentum kan een aanpassing van GOV ook profiteren.

7.2 Principes en fasering GOV-nieuwe stijl 2012/2013: Stap 1: huidige GOVgebruikers (ouderen, kinderen) betalen jaarlijkse bijdrage. Resultaat: gemeentelijke bijdrage aan GOV wordt deels betaald door ouderen en kinderen. Sociale effect GOV blijft behouden, geen bereikbaarheidseffect. 2013: Stap 2: via spaaracties en marketingfonds (van binnenstadsondernemers, ziekenhuizen, bedrijven) ontvangen de huidige (ouderen en kinderen) en nieuwe gebruikers (shoppers, leisurebezoekers) feitelijk hun inleg terug. De bijdragen van ondernemers en andere partijen is indirect. Resultaat: baathebbers betalen, Hermes wordt weer opbrengsten- en marketingverantwoordelijk, gemeente heeft rol als aanjager gespeeld en houdt vinger aan de pols. Geen bereikbaarheidseffect. 23

2013/2014: Stap 3: we verbreden naar andere (nieuwe) doelgroepen (ook werknemers) door lege stoelen beter te benutten, ook voor ochtendspits uit. In overleg met o.a. werkgevers. Resultaat: grotere bijdrage aan inkomsten Hermes en verschuiving vanuit de spits naar voor/na de spits. Groot bereikbaarheidseffect. 2015: stap 4: versterking voorgaande stappen, inzetten op marketing en ondersteuning door flankerend GOV-beleid, bv door variabilisering parkeernormen in relatie met mobiliteitsbeleid. Resultaat: versterking bijdrage aan modal shift en daarmee aan stedelijke bereikbaarheidsdoelstellingen (SMA).

7.3 Globale financiele vertaling GOV-nieuwe stijl Jaarlijkse opbrengsten*: € 220.650 € 22.135

1. Ombouwen ‘oude’ GOV volgens gratis telefoonprincipe: • 50% van 17.652 ouderen met eigen bijdrage van € 25/jaar: • 50% van 4.427 kids met eigen bijdrage van € 10/jaar: • 80% van 330.000 kinderritten zijn begeleid. Aanname: 50% toegerekend aan opbrengsten vervoerbewijzen meereizende ouders (€1,50 per keer): € 198.000 2. Spaar/Marketingfonds met ondernemers binnenstad: • Reclame/sponsoring door binnenstad, ondernemers bepalen: € PM • Actiebijdragen overige partners: € PM 3. Verkoop ‘lege stoelen’ en uitbreiding spits (Early Bird, Sleeping Bird): • Werknemerskaartje (bedrijven): € 50 *1.250 werknemers**: € 62.500 • Attractiekaartjes daluren via verkoop lege stoelen: € 50.000 • Shopkaartjes (vrouwen, opzet als kinderGOV) € PM 4. Prikkel: variabilisatie parkeernorm in relatie mobiliteitsbeleid: € PM

Totale globale jaarlijkse opbrengsten GOV-nieuwe stijl (ex PM): € 553.285

24

* Voor een toelichting op bovenstaande globale financiele vertaling: zie bijlage 3. ** 1.250 werknemers, want we halen met de 4 P-mix 1.250 auto’s uit de spits: zie bijlage 3.

8. Implementatieplan GOV-nieuwe stijl 2012-2015 •

•

•

25

Op basis van gesprekken met Hermes, NHTV en SRE (zie bijlage 4: gesprekspartners) adviseren we het volgende implementatieplan voor 2012 2015. Kenmerken van dat implementatieplan zijn de elementen van de opeenvolgende 4 stappen voor een steeds verdere uitbreiding van het GOV-nieuwe stijl, zoals die in het vorige hoofdstuk zijn aangegeven en op basis van de marketing mix (4 P’s) uit hoofdstuk 6. Het gaat dan over de financiële bijdrage van de huidige doelgroep, over nieuwe doelgroepen en over de integratie met andere mobiliteitsmaatregelen. In de volgende subparagrafen wordt het implementatieplan verder vormgegeven.

Voorbeeld van nieuwe doelgroepen: Tramexperience in Brussel: tijdens Brusselicious rijdend en van een driegangen menu genietend door het nachtelijke Brussel voor € 75,-. Reserveren is (vanwege succes) noodzakelijk.

8.1 Implementatieplan stap 1 (2012/2013) Stap 1: Bus&Kidzz en Bus&65+: • Overleg consumentenorganisaties (voor ouderen en kinderen) en ouderenbonden. • Opstellen marketingplan op basis van Bus&… (zie hfdst. 6) op basis van de 4 P’s: – – – –

• • •

26

Prikkel: forse korting voor ouderen en kinderen. Persoonlijk: persoonlijke reisinformatie. Passie: in PR en marketing (bv. Storytelling). Poen: besparing ouderen en kinderen op reiskosten.

Keuze techniek tussen Stadspas en OV-chip. Kaarten voorbereiden (in het geval van OV-chip is dit tijdrovend). Uitgifte kaarten en verder uitwerken betaal- en beheersysteem.

Scoort op: • Handhaving succes GOV • Primaire reductie autoritten (50% van huidige reductie op basis van 50% deelname doelgroep), maar er (was en) is slechts een beperkte bijdrage aan de reductie van min. 1.250 autoritten per dag in spits. • Andere inkomstenstromen (ouderen en kinderen zelf). • ‘Feel Good’ en ‘gemak’: ouderen en kinderen krijgen in 2013 GOVnieuwe stijl met een jaarlijkse fee (ouderen € 50 en kinderen € 10) zonder verdere zorgen. • Hoewel niet beoogd: behoud sociaal-maatschappelijke functie van het OV.

8.2 Implementatieplan stap 2 (2013) Stap 2: Bus&Spaar en Bus&Win: • Overleg binnenstadsondernemers en overige grote trekkers (b.v. ziekenhuizen) i.v.m terugverdienacties. • Voorbeelden eenvoudig spaarsysteem waarmee ouderen en kinderen hun jaarvergoeding feitelijk kunnen terugverdienen. Mogelijke ideeën: als fiets&win-concept, stempelactie etc. • Keuze systeem en vastleggen beheermogelijkheden en verantwoordelijkheden. • Uitvoering met eerste groep ondernemers (pioniers) en vervolgens spaaractie utibreiden.

27

Scoort op: • Grotere betrokkenheid andere stakeholders. • Beperkte bijdrage aan reductie van min. 1.250 autoritten p. dag in spits. • Verschuiving van kosten GOV naar baathebbers en versterking opbrengsten marketingverantwoordelijkheid Hermes. • Versterking sociaal-maatschappelijke effecten GOV. • Bij positieve ontwikkeling van de acties: toename participatie onder de doelgroepen.

8.3 Implementatieplan stap 3 (2013/2014) Stap 3: Bus&Bizz, Bus&Shop, Bus& .....: • Vaststellen overcapaciteit op basis van tijd-lijnstukcombinaties. Dit zijn die lijnstukken, waarbij Hermes in een bepaald tijdsinterval forse onderbezetting gemeten heeft . Bij veel lijnen is immers ook in de ochtendspits de capaciteit pas bereikt als de bus al een groot deel van de lijn heeft afgelegd. • Vaststellen interessante doelgroepen, identificeren bedrijven/werknemers en koppelen aan relevante lijnstukken (door gesprekken met kansrijke bedrijven en hun werknemers). • Aanbod opzetten met gratis OV voor een periode van een half jaar, gevolgd door jaarlijkse bijdrage van bv. € 50,voor werknemersvervoer binnen gegeven tijd-lijnstukcombinaties. • Vergelijkbaar aanbod opzetten voor specifieke andere doelgroepen als shoppers en ziekenhuisbezoekers. • Met nieuwe stakeholders zoeken naar mogelijkheden (theater, park&ride, zwembad/attracties, restaurants). 28

•

•

Uitbreiden pilot met andere lijnen en andere tijd-lijnstukcombinaties door nieuwe kansen onder bedrijven en werknemers te identificeren. Kosten voor de introductie van werknemers-GOV uit huidige subsidie (rekening houdend met de snelheid van afbouwen).

Scoort op: • Door werknemers buiten de spits goedkoop per bus te laten reizen, loopt de spitsdruk in de bus terug. • Een deel zal de auto laten staan; een belangrijke achterliggende gedachte bij de omschakeling van GOV (bereikbaarheidsdoelstelling SMA). Dit deel is naar verwachting meer dan 1.250 auto’s in de spits. Dat halen we met name uit Australische en Britse voorbeelden. Flankerend beleid (bv flexibel autoparkeerbeleid) ondersteunt dit verder (zie stap 4). • De 4 P’s.

8.4 Implementatieplan stap 4 (2015) Stap 4: Flankerend GOV-beleid: • Vaststellen mogelijkheden voor variabele parkeernormering in relatie tot afdwingbaar beleid en boetes (monitoring, als in SihlCity) in geval van (ver)nieuwbouw. • Aangeven marges en financiële effecten op planrealisatie voor realisatoren. • Afwegen door bedrijven van kostenvoordelen van lagere normering tegen kosten voor verplicht mobiliteitsbeleid, handhaving en boetes. • Aanbieden goed(koop) alternatief vervoer, met name OV en fiets. Bedrijven en hun werknemers de mogelijkheid van een goede en goedkope busverbinding aanbieden op basis van tijd-lijnstukcombinaties. • Aanbod opzetten met GOV voor periode van half jaar, gevolgd door jaarlijkse bijdrage van bv. € 50,- voor werknemersvervoer binnen gegeven tijd-lijnstukcombinaties (bedrijven hebben al het voordeel van lagere parkeerrealisatiekosten).

29

•

Uitbreiden pilot met andere lijnen en andere tijd-lijnstukcombinaties door nieuwe kansen onder bedrijven te identificeren.

Scoort op: • Door bedrijven actief mobiliteitsbeleid te laten voeren (met handhaving en monitoring) verschuift ook die verantwoordelijkheid langzaam van de gemeente naar de bedrijven. • Forse bijdrage aan reductie van min. 1.250 autoritten p. dag in spits. • Het effect (een betere capaciteitsbenutting en mogelijkheden om in de spits te schuiven) is winst voor Hermes en de gemeente. • Lagere en beter beheersbare kosten vormen de winst voor de participerende bedrijven.

9. Resumé •

•

•

•

Het GOV in Eindhoven is erg succesvol geweest en legde de basis voor doorontwikkeling, waarbij effecten kunnen worden geconsolideerd en uitgebreid. Met een integrale visie (4 P’s) is onderzocht of er alternatieven voor het GOV zijn met meer effect op mobiliteits- en bereikbaarheidsdoelstellingen van Eindhoven. Uit literatuur zijn interessante voorbeelden uit binnen- en buitenland op een rij gezet. Deze zijn voorgelegd aan experts in een workshop en in gesprekken. De experts hebben samen met SOAB nog andere voorbeelden aangedragen en nieuwe combinaties bedacht. Dat resulteerde in het volgende ‘Implementatieplan Alternatieven GOV’: 1.

2.

30

In stap 1 (2012/2013) worden ouderen en kinderen in de gelegenheid gesteld vanaf 2013 met een lage jaarlijkse bijdrage hun gratis OV-pas te kopen. Stap 1 start al in 2012 (voorbereiding). In stap 2 (2013) kunnen ouderen en kinderen hun bijdrage terugverdienen (echt gratis maken) met een spaar/beloonsysteem bij bezoek aan binnenstad of ziekenhuis. Daardoor nemen de baathebbers als het ware de financierende rol van de gemeente over en komt de feitelijke uitvoeringsverantwoordelijkheid bij de vervoerder te liggen.

2.

3.

•

In stap 3 (2013/2014) worden werkgevers en werknemers in kansrijke positie (afhankelijk van de locatie en de daar geldende busbezetting) geinteresseerd in het gebruik van een gratis OV-pas met eenmalige betaling. De marketingkosten voor deze introductie worden uit de dan al teruglopende gemeentelijke bijdrage betaald. Het effect van deze stap zien we terug in het bereikbaarheidsbeleid van de gemeente. Andere doelgroepen volgen. In stap 4 (2015) versterken we voorgaande stappen met uitbreiding van marketing, doelgroepen en met variabilisering van parkeernormering.

Het uiteindelijke eindresultaat is: – –

–

–

Behoud van het succes in toenemend aantal gebruikers vanuit GOV-oude stijl. Forse bijdrage aan reductie van min. 1.250 autoritten p. dag in spits door stapeling van effecten van palet aan maatregelen en nieuwe doelgroepen. Een oplopende benutting van de lege plaatsen in de bus die zal leiden tot een afname van de drukte op het lokale wegennet in met name de spits. Een verschuiving van het gemeentelijke budget voor GOV naar baathebbers en vervoerder.

Bijlagen Bijlage 1. Inspiratie uit (inter)nationale praktijkvoorbeelden Bijlage 2. Workshop GOV-alternatieven Bijlage 3. Toelichting financiële verantwoording Bijlage 4. Gesprekspartners

31

1.1 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden

Vb 1: gratis OV voor de spits (Melbourne, Australië) Early Bird Melbourne • Vervoerder (MetLink) biedt, om de druk op het treinvervoer te verminderen in de spits, vervoer voor 7 uur ’s ochtends gratis aan onder de noemer ‘Early Bird Ticket’. • ‘Trains on all metropolitan lines are free to travel on before 7AM working days provided you get the Early Bird ticket from the ticket window at the station, and exit the system before 7AM.’ Results (source: Quick and Effective Solution to Rail Overcrowding, Transport Research Board, G. Currie, 2010, Monash University, Clayton, Australia): • A new approach implemented in Melbourne, Australia, called the early bird ticket, offers passengers free rail travel if trips are completed before 7:00 a.m. • The program costs 6 million Australian dollars per year (lost fare revenues) •. Ca. 9,000 passengers use the ticket each weekday. • 23% of these passengers (=2,600) have shifted the time of travel by 42 min. • This shift is the equivalent of ca. five average train loads (or 3% of total peak trains). • It is unclear to what degree the early bird program has reduced overloading. • The program pays for itself by providing relief equivalent to five peak train loads. Economic benefits are likely to be higher. When considering the alternatives, there is no equivalent measure that could be implemented at such cost so quickly.

32

1.2 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 2: Belonen in Duitsland, Spanje en Engeland Duitsland: • Het OV-bedrijf van Karlsruhe behandelt OVreiziger als automobilist: bv een ticket voor de hele familie voor avonden. • In Duitsland krijg je korting als je je ticket uit de automaat haalt. Nederland betaal je bij NS juist extra als je je ticket bij het loket koopt. In Duitsland kunnen toeristen vaak OV-tickets met korting kopen op de camping. Spanje: • OV-reiziger krijgt gratis gadgets, zoals in McDonalds Happy Meals. Engeland en USA: • Werkgevers belonen die medewerkers die hun parkeerplaats afstaan met een eenmalige bijdrage en een klein maandbedrag. Dit is goedkoper dan nieuwe parkeerplaatsen aanleggen.... Effect in USA: 20% minder autogebruik.

33

1.3 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 3: bonnetjes, sparen, gratis OV-dag (Belgie, Oostenrijk, Zweden) • •

34

Prikkels en beloningen in de vorm van spaaracties, bonnetjes, miles, gratis… In Göteborg (wil OV-aandeel verdubbelen) bood de gemeente 50.000 werknemers 2 weken lang gratis OV aan. Resultaat: 3% meer OV.

1.4 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 4: Mobiliteitsmanagement (UK) Darlington, Peterborough en Worcester (UK): • Voerden een brede campagne (The Big Wheel), met veel extra voorzieningen. • De effecten zijn indrukwekkend: 10-22% meer OV-ritten (elders -0,5%). 26-30% meer fietsers (elders -9 %). 10-13% meer voetgangers (elders: -9%) en 9% minder auto. • Een brede inzet met ‘derden’ (bv bedrijven) is wenselijk. Cambridge (UK): • Hanteert (vrijwillige) landelijke ‘Planning and Policy Guideline 13’: daarbij wordt een maximumparkeernorm voor de auto ingezet en een doel voor het aandeel OV en auto. De gemeente financierde stallingen, fietsnetwerk en zelfs douches. De Highway Agency (Engelse RWS) legt minder infra aan en betaalt mee aan mobiliteitsmanagement. 35

1.5 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 5: Mobility coaching in Zweden Lund (Zweden): • Sumo-methode om maatregelen te plannen, het effect ervan zichtbaar te maken en de kosteneffectiviteit te bepalen. • Huis-aan-huisbezoeken (directe communicatie) zijn een belangrijke drager van het succes van mobiliteitsmanagement in Lund. • Inzet op gedragsverandering en het bieden van alternatieven: • Goede communicatie. • Persoonlijke benadering. • Fysiek en communicatie. • Mobiliteitskantoor. • Keukentafelgesprekken.

36

1.6 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 6: persoonlijk reisadvies (NL, Zweden, Australië, UK) Lund (Zweden): • Sumo-methode en gedragsverandering door goede communicatie, persoonlijke benadering, mobility coaching. • Verder: mobiliteitskantoor en keukentafelgesprekken. Perth (Australië): • Persoonlijke benadering door een ‘Travel-smart officer’ leidde tot 15% minder autoafhankelijkheid. • Brede samenwerking met lokale gemeenschappen. Eindhoven, mobiliteitswinkel Meerhoven • Pionierskaart om mensen te laten proberen. • Mobiliteit-op-maat: individuele reisinformatie thuis. • Informatie aan nieuwe bewoners en startpakketten. • Fiets- en deelautoverhuur in de buurt, zelfs elektrisch. • OV-producten ‘om de hoek’. Projecten in landen als Zweden, Engeland, Duitsland en Australië laten zien, dat hierop veel winst te behalen is, juist voor forenzen. 37

Kansen voor individueel reisadvies

Leefstijlen centraal: • Leefstijlen en motieven van bewoners zijn bepalend. Die worden thuis bepaald, achter de voordeur:  ‘zoveel mensen, zoveel wensen’.  sluit aan bij bron probleem: afwegingen van mensen thuis persoonlijk reisadvies. Kies juiste moment om mensen te ‘bewegen’: • Bewoners zijn ‘vatbaar’ bij gezinsverandering, verhuis, verkoopavonden. • Presenteer mogelijkheden OV op maat en bied een pragmatisch aanbod ‘waag het er eens op’.

38

1.7 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 7: klantenpanel OV Wenen • • • •

39

Klant als koning zien. Mening van klanten betrekken bij productverbetering OV. OV ‘inbakken’ in het mobiliteits- en ruimtelijke beleid. OV koppelen aan bekende merken: stad Wenen, PSV.

Inspiratievoorbeeld 1. Wenen: openbaar vervoer zoals de klant het wenst • OV in Wenen staat internationaal hoog aangeschreven • OV wordt er aan de man gebracht als ‘iets van ons’, de klanten worden in de publiciteit als ‘huisvrienden’ bejegend. • Ruim 85 % van de Weense bevolking oordeelt positief over de kwaliteit van het OV. • Feiten: OV stijgt al 30 jaar met 2 % per jaar. Dagelijks worden 2,3 miljoen reizigers vervoerd. Ruim 360.000 bewoners bezitten een Weense ov-jaarkaart. 36 % van alle verplaatsingen zijn per OV, 31 % per auto en 28 % gaat te voet. • Het Weense OV biedt zijn klanten een klankbord. Een klantenraad zamelt suggesties in en bespreekt die met de leiding van het OV. • De sterke positie van het OV is het resultaat van 100 jaar intensieve bemoeienis en investeringen door het stadsbestuur. Zo werden gewone trams sneltrams door ze op vrije baan te leggen. Gingen ze goed, dan werden ze omgezet in tramlijnen. Deze flexibele planning wordt ook bij de opkomende nieuwe wijken gehanteerd: de klant bepaalt.

1.8 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 8: storytelling en beleving vanuit fietsmarketing

40

Kopenhagen (Denemarken): • Fietsen is Cycle Chic, een life style. Zie bv Copenhagenize.com. New York (USA): • Fietsen in New York is een leefstijl: ‘Slower is better’ en bedrijven doen er aan mee (Supermarkt Whole Foods propageert ‘Healthy Living’ door bezorgdienst met fietstaxi). Nederland: • De NHTV ontwikkelt een ‘Toolbox fietsbeleving’ voor de Provincie Brabant met focus op life style & beleving. Waarom geen leefstijlen en bijbehorende woonmilieus, die zich richten op openbaar vervoer? Het Nieuwe Binnenstadswonen voor de generatie Z, die geen auto hoeft?

Orange Rolling in Brooklyn New York

Cycle Chic in Kopenhagen

1.9 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 9: Verschillende voorbeelden andere landen Frankrijk: doelgroep jongeren

Belgie: Tram Experience In Brussel kun je tijdens ‘Brusselicious’ (een culinair evenement) een driegangenmenu nuttigen voor € 75.

Geurbeleving Nederland

41

Innovatieve diensten Duitsland

1.10 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 10: make people smile •

• • •

42

Communiceer de voordelen op ludieke manier, bv: How to become a millionaire using public transport? Communiceer OV = ‘groen’. Emo-marketing: SMS stand PSV aan OV-reizigers. Laat mensen hun leukste OVrit beschrijven en verbind er een prijsvraag aan (naar voorbeeld van Malmö: most ridiculous car trip).

Communiceer zo dat mensen moeten lachen

42

Make people smile: voorbeeld...

43

1.11 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 11: Uitroepen wedstrijd ‘Beste OV-stad’ Zwitserland: • De Zwitserse overheid benoemt elk jaar ‘EnergieStadt’. Nederland: • De Fietsersbond stookte de competitie op met haar initiatieven ‘FietsBalans’ en ‘Fietsstad’. • Waarom geen Eindhovens initiatief om elke paar jaar de ‘Beste OVStad’ te benoemen? Dit in samenwerking met landelijke overheid en OV-authoriteiten. • Er ligt een duidelijk toeristisch belang vanwege ‘Eindhoven-Beste Binnenstad’.

44

‘Beste OV-stad’ Eindhoven zou dit initatief kunnen inbrengen bij de VOC (Vereniging OV Centrumgemeenten). Deze OV-steden hebben zelf weliswaar een zeer beperkte inbreng in het OV. Wel is zo’n initiatief een instrument om de samenwerking met de OV-bedrijven te verbeteren. Ook kunnen de OVsteden de positie van en de aandacht voor hun OV ermee versterken.

1.12 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 12: inzet rolmodellen en milieuhelden

45

1.13 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 13: val mensen niet lastig met details, bied brede mobiliteitsoplossing •

• •

•

46

Focus op hoe je naar binnenstad komt, niet op OV als oplossing: maak het een mobiliteitsproduct, niet een OVproduct. Vang dan alle mobiliteitsproducten in een logogroep, voor de herkenbaarheid (umbrella-marketing TfL). Kies voor sterk logo, eenheid in uitstraling, mobiliteitsbreed (dus niet alleen voor OV) en zet ‘t overal in door (websites, halte-informatie, flyers….). Engelse steden: buslijnen als metrolijnen: kleurcodes per lijn.

1.14 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 14: leer van andere brands

Leren van branding bij andere branches: – Wasmiddelenbranche: marktonderzoek loopt van de aankoop van kleding tot en met het weggooien ervan. – Elektrische auto’s: verkoop de ‘beleving’ en etaleer duurzaamheid. – Mobiele telefoniebranche: veel telecombedrijven adverteren met gratis mobieltjes, maar gratis telefoneren is het allesbehalve. – Luchtvaartbranche: in de marketing gaat het naar de reiziger toe om goedkope tickets, maar er komen altijd kosten bij.

47

1.15 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 15: projectontwikkelaar als mobiliteitsmanager (Sihlcity, Zürich, Zwitserland)

48

Sihlcity (Zürich, Zwitserland): • 40.000m2 plus 50.000m2 culturele, sociale en werkfuncties, woningen. Het luxe winkelcentrum is ‘opgehangen’ aan breed OV (tram, bus en trein). Projectontwikkelaar betaalde daaraan mee. • Weinig (850) autoparkeerplaatsen: projectontwikkelaar betaalt boete bij > 8.800 slagboombewegingen p. dag. De constructie is juridisch en financiëel afgedicht. Kanton Aaurgau (Zwitersland): • Regionaal platform toetst bouwplannen. • Bij meer dan 60 parkeerplaatsen brengt Aargaumobil advies uit, bv Jobtickets (grootverbruikerscontracten) of parkeerplaatsbeperkingen. Steeds op basis van onderhandelingen met projectontwikkelaar.

1.16 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 16: verkeers/parkeerheffing en grootverbruikscontracten met werkgevers (UK en België) Nottingham (UK): • De gemeente (zie ook voorbeeld 4, par 3.5) voerde per 1 april 2012 een parkeerheffing voor werkgevers in: • Werkgevers betalen € 346 per parkeerplek. In 2014 wordt dat € 437. • Zo dragen bedrijven bij aan de aanleg van een tram, herontwikkeling van het station en de busexploitatie. Londen (UK): • In een voormalig havengebied in Londen bepaalde de Highway Agency (Engelse RWS) de maximale hoeveelheid autoverkeer. Komt die over de limiet, dan betaalt de havenauthoriteit (die het gebied herontwikkelt) een heffing per voertuig. Er ligt een contract onder. 49

België: • De federale overheid verplicht werkgevers met meer dan 100 werknemers om gegevens in te leveren over woonwerkverkeer. Dat levert veel discussie (binnen de bedrijven) en discussie op. Hierop wordt beleid gebaseerd. • Als bedrijven meebetalen aan OV via grootverbruikerscontracten (‘derdenbetalers’) dan stijgt het OVgebruik van 8 naar 18%.

1.17 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 17: rol retail bij BIZ’s (UK, USA, Nederland) BedrijvenInvesteringsZones (BIZ) of ‘BID’s’ (Business Improvement Districts) in UK, USA en Nederland: • 100% betrokkenheid door verplichte deelname en strakke organisatie. • BIZ is een veel voorkomend concept in USA en UK. • Daar is het concept succesvol, in Nederland hebben we er nog niet veel ervaring mee (experimentenwet). • Dit concept past goed in ‘de nieuwe verantwoordelijkheid’.

50

1.18 Inspiratie (inter)nationale praktijkvoorbeelden Vb 18: nieuwe financieringsvormen OV Waarom geen Eindhovense Versement Transport? • Frankrijk: Versement Transport (VT). • is een regionale belasting, betaald door bedrijven met > 9 werknemers. • Doel belasting: kapitaal verwerven voor investeringen in lokaal OV, zowel infra als exploitatie. Bedrijven betalen zo direct voor een beter OV voor hun werknemers. • De zogeheten AOT (de regionale vervoersauthoriteit) is verantwoordelijk voor inning en organisatie van OV. • Waarom niet samen met gemeente, SRE, Hermes en bedrijven op zoek naar een Eindhovense variant hierop?

51

Versement Transport (Bron: Wikipedia): • Ile-de-France, Regio Parijs: 2,2% van loonsom. • bij steden met > 100.000 inwoners en tram en/of HOV-systeem op eigen banen: 1,7% van loonsom. • bij steden met > 100.000 inwoners met OV zonder eigen systeem: 1,05% van de loonsom. • bij steden met < 100.000 inwoners: 0,55% van de loonsom.

Ter illustratie: in 2008 was de VT-belasting goed voor 70% van de totale investering voor het regionale vervoer (metro en trein) in Parijs. Hoe in Eindhoven? • Benaderen van 10-20 Eindhovense (binnen-stads)bedrijven: BB-20, Big Businesses • Samen goed voorstel voor beter OV maken • Hoe? Uitkeren van reguliere reiskosten (19 cent p. km. voor alle modaliteiten) aan een Eindhovense ‘AOT’. • Dit regionale fonds, eventueel aangevuld vanuit SRE en retailers (binnen)stad, biedt dan budget voor betere OV-infra, exploitatie en marketing. • Hoe precies, moet later uitgezocht.

Bijlage 2. Workshop GOV-alternatieven 2.1 Deelnemers aan de workshop OV-alternatieven Organisatie GemeenteEindhoven / ORVM Gemeente Eindhoven / ORVM Gemeente Eindhoven / BIO Gemeente Eindhoven / MM Gemeente Eindhoven / COM Gemeente Eindhoven / ORVM Hermes Hermes SRE Reizigersoverleg SRE BRAMM BRAMM Ondernemers Heuvelgalerie Kamer van Koophandel TUE TUE Fontys Fontys ASML Stichting LunetZorg SOAB SOAB 52

Naam contactpersoon Lotte van den Munckhof Erik van Hal Sandra van der Dam Liesbeth Burgers Ali Manders Tommy van Steen Fred Tilburgs Els van der Rijt Theo Dijk Herman Bouma Arend Klaassen Geert Platenburg Frans van der Sanden Ad Verhoeven Bert Verheijen Meindert Leutscher Magda Ooms Harmen Grebel Katja Saes Marjan Wintermans Egbert Kalle Ineke Spapé

2.2 Resultaten uit de eerste ronde (1) Poster groep 1

De vraag onder de noemer ‘Inventariseren en Verrijken’ was: a) Inventariseer per groep beste ideeën (bestaande of nieuwe). b) Verrijk ze: kunnen ideeën worden samengevoegd tot krachtigere? c) Toets de ideeën aan het toetsingskader: • Gemeentelijke doelstellingen • 4 P’s d) Sluit deze ronde af met een gezamenlijke top 3: wat zijn beste 3 ideeën? Waar kunnen we mee verder?

53

2.2 Resultaten uit de eerste ronde (2)

54

De resultaten: veel goede ideeën in top 3: Poster groep 2 Groep 1: • Early Bird: gratis OV voor 7 uur. • Grootverbruikers/gemakskaart. • Try-Buy-Reward: probeerarrangementen met beloning a la Fiets-en-Win. Groep 2: • Alle vrouwen gratis (met wisselende doelgroepen). • P&R service/transferium met shuttle en service (als in Den Bosch). • Bijdragen door werkgevers. Groep 3: • OV-TomTom/persoonlijke OV-app: reistijden beter en persoonlijk in kaart. • Gemakskaart: naast OV chipcard ook ander gemaksaanbod op kaart (imago). • Onbeperkt reizen voor één bedrag, werkgever betaalt mee, gesubsidieerde OV-jaarkaart (als Utrecht BereikbaarPas of Wenen). Groep 4: • Early Bird/Lazy Bird: gratis OV voor 7 uur en tussen 9 en 10 (instaptijd geldt). • Probeerarrangementen van half jaar voor nieuwe bewoners/werknemers. • Eindhoven-Op-Weg-Pas voor 65+: betalen deel zelf bij aan OV (als in Wenen).


•

55

Andere ideeën uit de eerste workshopronde: – Belonen via OV-chipcard. – App’s. – Scholenbenadering (via kinderen). – OV-pas ziekenhuizen. – BrainportPas met tariefdifferentiatie. – 65+ers en 12-ers bedrag laten bijbetalen. – Drempel OV-chipcard verlagen door service en informatie. – Maak voor- en natransport sexy. – Voorkom verlies huidige doelgroep 65+ en 21-. – Combinatie Stadspas met winkels (derdenbetalers). – Maatwerk-OV voor bedrijven, bv sneldiensten.


•

56

Verrijkers: – Gratis koffie. – Pushbeleid autoverkeer (uit bepaalde gebieden weren). – Persoonlijk reisadviezen. – Meer flexibiliteit bieden: en auto en OV. – Makkelijker toegang tot systemen: gemak. – Bedrijven zoeken met mobiliteitsproblemen. – Zorg voor reizigersgemak. – Maak OV aantrekkelijk. – Alle buschauffeurs zijn vriendelijk.

Bijlage 3. Toelichting financiële verantwoording (1) •

•

•

•

57

De berekening uit hoofdstuk 7 is gebaseerd op de resultaten van de evaluatieonderzoeken van DTV. De actiebijdragen van ondernemers en de reguliere groei van het OV als gevolg van flankerend beleid zijn in Nederland nog niet eerder op deze manier begroot. Hieronder geven we nader inzicht in de wijze van calculeren. Verder onderzoek is nodig. De inkomsten uit de eenmalige bijdrage van ouderen ramen we op basis van een deelname van 50% van het aantal ouderen dat nu 2 of meer keer per maand van het GOV gebruik maakt (17.652 senioren). De eenmalige bijdrage bedraagt € 25 per jaar. De inkomsten van de eenmalige bijdrage van € 10 voor kinderen ramen we op 50% van het aantal deelnemende kinderen dat 1 of meer keer per maand reist (4.427 kinderen). 80% van de kinderen wordt door één of meer betalende volwassenen begeleid. Het aantal ritten van de reizende kinderen bedraagt 330.000. Voor de veiligheid gaan we uit van een bijdrage van € 1,50 per rit per begeleidende ouder over 50% van de gemaakte ritten.

•

50% van de ouderen reist door het GOV vaker naar de binnenstad. Voor de kinderen en hun begeleiders is dat zelfs 80%. Zij gebruiken het GOV om in de binnenstad mensen te ontmoeten, koffie te drinken of aankopen te doen. Het belang voor de omzet in de binnenstad is dan ook groot. Stel, dat de helft van de groei van het aantal ritten door ouderen naar de binnenstad gaat en de gemiddelde besteding dan € 10 per keer is, dan geven die extra reizigers in de binnenstad op jaarbasis € 7.500.000 uit, een uitgave, die ze anders niet in de binnenstad zouden doen. Met de ondernemers in de binnenstad kan een spaarsysteem worden afgesproken, waarmee de ouderen een deel van hun eenmalige bijdrage kunnen terugverdienen. Vergelijkbare spaarsystemen zijn al elders ontwikkeld en kunnen zonder grote kosten worden geïmplementeerd. Ze zullen de gemeente geen directe inkomsten opleveren, maar het aantal ouderen dat bereid is een eenmalige bijdrage te betalen snel kunnen doen toenemen om zo indirect de inkomsten van het GOV verder te verhogen. Nader onderzoek naar de inzet van spaarsystemen is nodig.


•

58

30% van de ouderen gaat met het GOV op ziekenhuisbezoek. Ook hier geldt, dat een deel van hen behalve dokters- of patiëntenbezoek bloemen koopt of koffie blijft drinken. Een vergelijkbaar spaarsysteem als in de binnenstad kan hier voor worden opgezet. En ook hier geldt een indirecte inkomstenbron voor het GOV vanwege het grotere aantal ouderen en kinderen dat bereid zal zijn een eigen bijdrage te betalen. De bijdrage van bedrijven/werknemers is het onderdeel, waar een nieuwe doelgroep aan het GOV wordt toegevoegd. Uit experimenten in het buitenland, weten we dat een toename van het aantal reizigers vóór de spits van 50% mogelijk is als voor de spits uit gratis reizen (in het Eindhovense geval met eenmalige eigen bijdrage) mogelijk wordt. Met Hermes moet gezocht worden naar een formule, die met name nieuwe reizigers in de bus krijgt of nu nog betalende reizigers voor de spits uit laat reizen. Voor Hermes is het voordeel meer reizigers buiten de spits en een betere benutting van de capaciteit: dure reizigers worden vervangen door goedkope. De bijdrage aan het GOV bij een eenmalige bijdrage van bv. € 50 zou bij 1.250 reizigers (het aantal dat in de nieuwe situatie in de spits de auto moet laten staan) € 62.250 bedragen.

•

•

Ook zullen maatregelen met betrekking tot het integreren van parkeernormen in door initiatiefnemers te ontwikkelen mobiliteitsbeleid (conform de zogeheten Green Travel Plans in Londen) leiden tot een stijging van het OV-gebruik. De relatie met het doelgroepenbeleid van het GOV zal deze verschuiving in de modal split versterken. In Engeland (zie bijlage 2, inspiratievoorbeeld 1.4) zijn als gevolg van breed ingezet mobiliteitsmanagement afnamepercentages gemeten van 9% minder autoverkeer. Dat onderbouwt de aanname, dat we met de vier stappen uit het implementatieplan een vergelijkbaar resultaat moeten kunnen behalen. 1.250 auto’s uit de spits zou bij integraal en breed opgezet mobiliteitsbeleid (alle 4 de stappen en met de inzet van alle 4 de P’s) derhalve een realistische doelstelling moeten zijn.


59

Met name de uitbreiding van het GOV met de doelgroep werknemers en bedrijven is in bovenstaande opsomming niet vanzelfsprekend. We gaan daar daarom dieper op in. In het verleden zijn – ook door Hermes zelf – verschillende pogingen gedaan om bedrijven bij het OV te betrekken. Deze pogingen zijn vrijwel alle helemaal en sommige grotendeels stukgelopen. Er is geen enkele reden te verwachten, dat dat nu anders zou aflopen als we dezelfde strategie zouden volgen. Vandaar dat we voorstellen een andere aanpak te hanteren dan tot nu toe gebruikelijk was. Daarbij is het belangrijk vast te stellen dat op veel rit/tijdcombinaties een overschot aan capaciteit is. Dat geldt ook voor de spits uit, soms zelfs tot 8.00 uur ’s morgens. In onze optiek moet het daarom mogelijk zijn, net als in de luchtvaart, die overcapaciteit goedkoop aan bedrijven ter beschikking te stellen. Daarvoor zullen bedrijven benaderd moeten worden, die in de buurt van de knooppunten gevestigd zijn, waar ook de overcapaciteit gemeten is en die werknemers hebben, die van de bewuste tijd-ritcombinaties gebruik kunnen maken, al dan niet na wijziging van de arbeidstijden.

•

•

Om die situaties beter in beeld te krijgen, moeten de eigen tellingen van Hermes verder worden uitgeplozen. De voordelen voor de bedrijven zijn legio: hun werknemers beginnen op variabele tijden (veelal vroeger), reizen aanzienlijk goedkoper en er zijn minder investeringen in parkeeroplossingen nodig. Voor de werknemers geldt een gemaks- en kostenvoordeel. Voor Hermes geldt een capaciteitsvoordeel: lege stoelen worden weer gevuld en leveren weliswaar weinig, maar méér inkomsten dan voorheen op. De gewijzigde aanpak van het GOV is niet op één dag in te voeren, maar kan alleen stapsgewijze worden uitgewerkt. De eigen bijdrage van de ouderen en kinderen zal geleidelijk aan nieuwe klanten opleveren. Veel mensen zullen pas besluiten die eenmalige bijdrage ook te betalen, als ze zeker weten, dat ze ook van het GOV gebruik zullen maken. De actie met de binnenstadsondernemers en andere instellingen (b.v. de ziekenhuizen) kunnen deze ontwikkeling versnellen, maar ook deze acties moeten worden afgesproken en voorbereid.


Met name de voorbereiding van de acties en de aanpak van werknemers en bedrijven zal veel voorbereidingstijd kosten en pas de komende jaren effectief worden. De inkomstenstroom uit het overzicht wordt dus pas in een aantal jaren bereikt. Een verdere planning daarvoor moet in de verdere uitwerking van het Implementatieplan worden opgesteld. Dit noodzaakt tot een stapsgewijze introductie van de veranderingen en dientengevolge tot een stapsgewijze afbouw van het huidige experiment, dat daarmee overigens geen experiment meer is, maar de basis voor nieuw beleid.

Bijlage 4. Gesprekspartners Voor het project GOV-alternatieven zijn gesprekken gevoerd met: • Hermes (data: 29 maart en 13 april 2012): – Els van der Rijt – Fred Tilburgs • SRE (23 april 2012): – Theo Dijk, beleidsmedewerker OV • NHTV (25 april 2012): – Jan-Willem Proper, lector personenvervoer • Gemeente Eindhoven: – Sandra van der Dam (23 april 2012) – Joost Helms, wethouder verkeer (13 april 2012) • DTV (19 april 2012) – Jan-Willem van der Pas – Alex van Ingen

61

Alternatieven voor gratis openbaar vervoer (GOV) in Eindhoven - eindrapportage -

Recommend Documents