Evaluatieverslag Zomerschool Delft

Evaluatieverslag Zomerschool Delft

o

2009 - 2013

p

g e w

r a a n

e d

! p to

Inhoudsopgave hs 1.

Inleiding onderwijstijdverlenging Delft 1.1. Projectachtergrond 1.2 Hoofddoelstelling Zomerschool Delft 1.3 Doelgroep

7 8 8

hs 2 Een vliegende start met de Zomerschool: Ontwikkeling en opbrengsten 2009-2013 2.1 Projectorganisatie 10 2.2 Voorbereiding en uitvoering Zomerschool 12 2.2.1 Personeel Werving en selectie van leerkrachten Coördinator gedurende uitvoering Zomerschool Werving en selectie personeel middagprogramma Opbrengsten 2009-2013 2.2.2 Selectie en werving van de deelnemers Selectie Werving 2.3 Curriculum, middagprogramma, masterclasses 13 en ouderworkshops Taal en rekenen Taal Rekenen Het middagprogramma Masterclasses Ouderworkshops en versterken ouderbetrokkenheid Opbrengsten 2009-2013 2.4 Locatie 17 2.5 PR en Communicatie 17 2.6 Afsluiting: uitreiking certificaat 17 2.7 Monitoren resultaten en evaluatie 18 2.7.1 Extern 2.7.2 Over zin en onzin van toetsen op Zomerscholen 2.7.3 Organisatie eigen toetsing en leereffecten Voorbeeldschool Leereffecten hs 3 Hoe nu verder? Hoe verder? Wat kost het? Creatieve oplossingen Educatief

22 22 23 24

BIJLAGE

26

4

Zomerschool Delft 2009-2013 De Zomerschool in Delft kent een lange traditie: al jaren wordt een Zomerschool georganiseerd om kinderen een leuke en zinvolle invulling te geven aan de zomervakantie. Tot 2009 stonden vooral culturele en sportieve activiteiten centraal. In de afgelopen vier jaar is er - vanwege de subsidietoekenning vanuit de pilot onderwijstijdverlenging - gewerkt aan een Zomerschool ‘nieuwe stijl’. Een belangrijke verandering is dat een groot deel van het curriculum gericht is op taal en rekenen.

Inmiddels is de Zomerschool in het kader van de regeling onderwijstijdverlenging vier keer uitgevoerd (2009-2013). De leerlingen kregen tijdens de Zomerschool de mogelijkheid een vliegende start te maken in het nieuwe schooljaar. Met dit rapport wil het Samenwerkingsverband Onderwijstijdverlenging Delft zich aan alle betrokkenen verantwoorden over de uitvoering van de subsidieregeling onderwijstijdverlenging 2009-2013. Na een korte schets van de projectcontext gaan we achtereenvolgens in op de ontwikkeling van het project en de resultaten van de afgelopen vier jaar. Het rapport sluit af met een blik op de toekomst, inclusief aanbevelingen over manieren waarop de opgedane expertise en ervaring een vervolg kan krijgen in de Delftse context.

‘Leerlingen worden opgetild door extra aandacht’ Voormalig minister Marja van Bijsterveldt (OCW) bezocht de Zomerschool Delft in 2012: ‘De Zomerschool is een enorme steun in de rug van veel kinderen. Het is een succes omdat de leerlingen als het ware worden opgetild door de extra aandacht. Daardoor en door de kleine groepen kunnen de docenten iedereen een extra zetje geven. En wij willen graag dat kinderen zich verbeteren’.

Namens Samenwerkingsverband Onderwijstijdverlenging (OTV) Delft, Wim Schut, Lid college van bestuur stichting SCO Delft e.o.

5

6

Inleiding onderwijstijdverlenging Delft 1.1. Projectachtergrond

Om diverse varianten van extra leertijd nader te kunnen onderzoeken, lanceerde de staatssecretaris van OCW in het voorjaar van 2009 de subsidieregeling onderwijstijdverlenging (OTV). Samenwerkingsverbanden van minimaal 3 basisscholen, 1 VO-school én de betrokken gemeente konden subsidie aanvragen voor verlenging van de effectieve leertijd voor taal

De praktijk Iris Heijdelberg, locatiedirecteur basisschool de Omnibus: ‘Veel van onze kinderen kunnen extra aandacht goed gebruiken. Ze vallen zonder Zomerschool in de vakantie soms behoorlijk terug in niveau, zeker als er thuis geen Nederlands wordt gesproken. Wij krijgen de kinderen sterker terug na de Zomerschool. Niet alleen hebben ze veel dingen geleerd, maar je ziet ook dat ze meer zelfvertrouwen krijgen.’

en rekenen. De doelgroep moest bestaan uit leerlingen uit de bovenbouw die onderpresteren en/of kampen met onderwijsachterstanden. De onderwijstijdverlenging moest als doel hebben om onderpresteren tegen te gaan. De gemeente Delft, een aantal Delftse basisscholen en een VO-school hebben in 2009 het initiatief genomen om een aanvraag in te dienen voor de subsidieregeling onderwijstijdverlenging van OCW. Bij de aanvraag waren de volgende PO-scholen betrokken: De Omnibus, Delftse Daltonschool, de Freinetschool (locatie Jac. P. Thijsse), Rembrandtschool, de Horizon en vanuit het voortgezet onderwijs het Grotius College. Na de toekenning heeft het onderwijsadviesbureau HCO op verzoek van het samenwerkingsverband het algemeen projectleiderschap voor de schooljaren 2009-2013 uitgevoerd. In 2011 zijn naast de vijf deelnemende basisscholen en de VO-school zes nieuwe basisscholen geworven die wilden deelnemen aan de Zomerschool Delft: Bernadette Maria,

Cornelis Musius, de Bonte Pael, de Eglantier Voorhof, De Eglantier Tanthof, de Schatkaart, de Bron en de Ark. Het samenwerkingsverband heeft een projectsubsidie gekregen voor een periode van vier jaar (2009-2013).

1.2 Hoofddoelstelling Zomerschool Delft De hoofddoelstelling van de Zomerschool Delft is het voorkomen van een terugval. Het is een bekend fenomeen dat leerkrachten in het nieuwe schooljaar moeten starten met het herhalen van stof uit het voorgaande schooljaar omdat de leerlingen veel zaken zijn vergeten. De herhalingsstof wordt verwerkt in het curriculum van de Zomerschool. Een andere doelstelling is het verbeteren van de overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs. Dat is gebeurd door de samenwerking tussen de PO-scholen en de VO-school die bij de Zomerschool betrokken zijn.

1.3 Doelgroep De Zomerschool Delft richt zich op leerlingen uit de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en de klassen 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. De Zomerschool richt zich met name op leerlingen met een lage score op de toetsen van het Citoleerlingvolgsysteem (C-, D- of E-leerlingen) of leerlingen met een disharmonisch profiel (sterk in rekenen maar minder sterk in taal of vice versa). Door deel te nemen aan dit project is onderwijstijdverlenging gerealiseerd voor de groepen 7 en 8 van de deelnemende basisscholen en de groepen 1 en 2 van het voortgezet onderwijs.

Eindelijk snap ik het! Rianne Suiker, docente Zomerschool: ’98 procent van de leerlingen wil graag leren, maar de omstandigheden zijn niet altijd optimaal, bijvoorbeeld door te grote klassen. Hier kun je iedereen voldoende aandacht geven. Als ik tien keer breuken of procenten moet uitleggen, dan is daar gelegenheid voor. En dan is het mooi als je leerlingen hoort zeggen: ‘Eindelijk snap ik het!’’

8

Een vliegende start met de Zomerschool:

Ontwikkeling en opbrengsten 2009-2013 2.1 Projectorganisatie

De Zomerschool Delft is ontwikkeld en uitgevoerd vanuit een projectorganisatie. De projectorganisatie Zomerschool Delft bestaat uit een stuurgroep en een projectgroep. De stuurgroep wordt gevormd door bestuurders van de schoolbesturen stichting SCO Delft e.o., Librijn Openbaar Onderwijs, Grotius College en de betrokken ambtenaar van de gemeente Delft. De stuurgroep was verantwoordelijk voor het volgen, bijsturen en bewaken van de projectontwikkeling en vervulde de rol als opdrachtgever voor de projectleider. De projectleider, afkomstig van onderwijsadviesbureau HCO, was verantwoordelijk voor het opzetten en realiseren van de Zomerschool en aansturing van de projectgroep. De projectgroep was vertegenwoordigd door de scholen die deel uitmaakten van het samenwerkingsverband (Omnibus, Freinet locatie JPT, Delftse Dalton, Rembrandtschool, Horizon en Grotius College) en de gemeente Delft. De projectleden waren verantwoordelijk voor de uitvoering van het projectplan, het creëren van draagvlak voor de Zomerschool en het werven van leerkrachten en leerlingen.

Mella Liem, moeder van Zomerschooldeelnemer Michael: ‘Ik vind de Zomerschool een mooi initiatief, ook omdat ik merkte dat de kennis van Michael in de zomervakanties wat wegzakte. Hij kan vooral op rekengebied wel wat extra aandacht gebruiken. Mooi dat hij hier lekker aan de slag is gegaan.’

Opbrengsten 2009-2013 •

• • • •

Projectplan voor de opzet en uitvoering van een Zomerschool voor 2,5 week; Jaarlijks evaluatieverslag over de uitvoering van de Zomerschool; Intensivering samenwerking tussen deelnemende scholen, besturen en gemeente op het gebied van onderwijstijdverlening; Materialen aangeleverd voor de landelijke toolbox onderwijstijdverlenging; (zie www.onderwijstijdverlenging.nl) Er ligt een complete Delftse ‘infrastructuur’ met scholen, sport-, cultuur- en techniekaanbieders die elkaar weten te vinden en die allemaal met hetzelfde doel werken: kinderen in de zomervakantie vooruit helpen.

Leerlingen worden opgetild door extra aandacht’ Voormalig minister Marja van Bijsterveldt (OCW) bezocht de Zomerschool Delft in 2012: ‘De Zomerschool is een enorme steun in de rug van veel kinderen. Het is een succes omdat de leerlingen als het ware worden opgetild door de extra aandacht . Daardoor en door de kleine groepen kunnen de docenten iedereen een extra zetje geven. En wij willen graag dat kinderen zich verbeteren.

2.2 Voorbereiding en uitvoering Zomerschool De Zomerschool heeft in de afgelopen vier jaar plaats gevonden in de laatste drie weken van de zomervakantie. Het programma dat is aangeboden duurt in die periode dagelijks van 9.00 tot 15.00 uur. In totaal is jaarlijks 40 uur onderwijstijdverlenging op het gebied van taal en rekenen aangeboden. In het schooljaar 2011/2012 en 2012/2013 zijn er naast de Zomerschool in totaal zes masterclasses taal en rekenen uitgevoerd.

Wethouder Lucas Vokurka: ‘Wát een enthousiasme!’

‘De kracht van de Zomerschool is volgens mij de combinatie van leren en leuke dingen doen. Als gemeente zijn we heel blij met dit initiatief, zeker omdat kinderen en begeleiders dit allemaal in hun zomervakantie doen. Alles aan de Zomerschool is eigenlijk succesvol, vooral dankzij het enthousiasme van de kinderen en de begeleiders.’

Voortraject In de maanden september t/m juli voorafgaand aan de nieuwe editie van de Zomerschool is door de projectgroep jaarlijks een uitvoeringsplan opgesteld aan de hand van de volgende onderwerpen: 1. Werven en aanstellen personeel 2. Selectie en werving van de doelgroep 3. Curriculum en middagprogramma 4. PR en Communicatie 5. Locatie 6. Monitoring resultaten en evaluatie

2.2.1 Personeel Werving en selectie van leerkrachten De leerkrachten zijn geworven via het netwerk van de leden van de projectgroep en een advertentie in de lokale krant. De werving is jaarlijks voorspoedig verlopen. Per groep van 15 deelnemers is één bevoegde leerkracht aangesteld. In verband met de korte uitvoeringsperiode is, in geval van ziekte, hier bovenop één extra leerkracht aangesteld. De leerkrachten zijn aangesteld voor vijf uur per ochtend via een zogenaamde Pay-Roll constructie bij bureau Wellez in Delft. Coördinator gedurende uitvoering Zomerschool Naast de projectleider is voor de uitvoering van de Zomerschool een coördinator aangesteld. De eerste jaren is de coördinator aangesteld via een detachering vanuit BWD. In het laatste projectjaar is de coördinatie uitgevoerd door Skills For Kids. Werving en selectie personeel middagprogramma Voor het middagprogramma zijn gedurende de projectperiode verschillende organisaties ingehuurd voor de uitvoering van het middagprogramma. Zij leverden ook het personeel voor de begeleiding van de middaggroepen.

Opbrengsten 2009-2013 • • •

12

Jaarlijks is er voldoende bevoegd personeel aangesteld voor de Zomerschool; Jaarlijks hebben 4-6 bevoegde leerkrachten gedurende de projectperiode lesgegeven in de Zomerschool; In het laatste jaar zijn er twee onderwijsassistenten aangesteld voor rekenen en taal. De onderwijsassistenten zijn aangesteld voor extra ondersteuning aan leerlingen die een aangepast programma nodig hebben.

afgaand aan de start van de Zomerschool. Vanaf 2011 zijn kinderen ingezet voor de werving van deelnemers. Dit was een groot succes! Oud-deelnemers van de Zomerschool zijn tijdens een workshop ‘opgeleid’ als ambassadeur. Vervolgens gingen ze leerlingen werven op de deelnemende scholen.

Projectleider Josee Spaas: ‘Voor de eerste editie hadden we verwacht dat het lastig zou zijn om leerkrachten te vinden die in de zomervakantie willen werken. Maar de belangstelling was direct groot, zodat we konden kiezen voor goede, ervaren leerkrachten.’

Docente Rianne Suiker: ‘Leerlingen zijn super gemotiveerd. Voor veel kinderen duurt de zomervakantie veel te lang. De meeste leerlingen vinden drie weken vakantie wel voldoende, daarna willen ze weer wat doen. En dat laatste geldt ook voor hun juf…’

2.2.2 Selectie en werving van de deelnemers Selectie leerlingen Voor de selectie van leerlingen is afgesproken dat de deelnemende scholen via de projectgroep-leden achterstandsleerlingen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs en klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs kunnen aandragen. Belangrijk criterium is of leerlingen met een lage CITO-score (PO) of lage rapportcijfers (< 6) (VO) op de deelgebieden gemotiveerd zijn om mee te doen. De leerlingen moeten de volledige periode van 2,5 week kunnen deelnemen. Een lid van de projectgroep (vertegenwoordiger) van de deelnemende school hield een intakegesprek waarin de ouders en leerlingen een contract (opkomstverplichting) tekenden. Werving leerlingen Werving van leerlingen vond steeds plaats in de maanden april tot en met juni voorafgaand aan de uitvoering van de Zomerschool. Dit gebeurde door aanwezigheid en/of een presentatie van de projectmedewerkers op ouderavonden en bij teambijeenkomsten, huis-aanhuisbladen, posters en flyers. Voor de ouders en deelnemers werd jaarlijks in de maand juni een informatiebijeenkomst georganiseerd voor-

13

Algemeen valt op te merken dat de werving van leerlingen een lastig punt is en blijft. Veel ouders weten in april/mei nog niet hoe de vakantieplanning eruit ziet. Ook veranderen plannen op het allerlaatste moment, waardoor kinderen zich alsnog afmelden. Uiteindelijk hebben in totaal 248 kinderen deelgenomen aan de Zomerschool. Daarnaast hebben jaarlijks 80 kinderen gebruik gemaakt van de masterclasses taal en rekenen.

Tabel 1. Aantal deelnemers naar deelnemend schoolbestuur over de periode 2009-2013

Vanaf 2011 is het samenwerkingsverband OTV Delft uitgebreid met 5 basisscholen. Het bereik van mogelijke deelnemers is daardoor groter geworden. Dit is terug te zien in de groei van het aantal deelnemers. Ook de grotere naamsbekendheid van het project heeft ervoor gezorgd dat het aantal deelnemers is gegroeid naar 75 deelnemers in de laatste twee projectjaren.

2.3 Curriculum, middagprogramma, masterclasses en Workshops voor ouders Tijdens de Zomerschool hebben de kinderen in de ochtend gewerkt aan hun taal- en rekenvaardigheden. In de middag stonden belevingsgerichte activiteiten op het gebied van

kunst, cultuur, sport en wetenschap centraal. Het ochtend- en middagprogramma had jaarlijks een thema: ‘Zomerschool Delft, een vliegende start’ (2010), ‘Proef Delft’ (2011), ‘Delft’s got talent’ (2012) en ‘Klim naar de Top’ (2013). Naast het programma voor kinderen zijn in het laatste projectjaar ook twee workshops voor ouders georganiseerd.

Taal en rekenen Bij de start van het project is de basis gelegd voor het curriculum taal en rekenen. Gedurende de projectperiode zijn de leerlijnen verder ontwikkeld en aangepast voor het thema ‘Proef Delft’ en ‘Delft’s Got Talent’. De leerlijnen zijn door een taalen een rekenspecialist van het HCO uitgewerkt.

Projectleider Josee Spaas: ‘In het eerste jaar van de Zomerschool lag de nadruk misschien nog iets te veel op ‘denken’, daarna hebben we het middagprogramma nog afwisselender gemaakt. Dat werkte beter.’

Bahar Hosseini (11): ‘Het tempo op de Zomerschool ligt wat lager dan op de basisschool, ik leer daardoor nieuwe dingen. En het hoofdrekenen was ik helemaal vergeten,

Taal Bij taal werkten de leerlingen aan een individuele lijn voor spelling, gebaseerd op de resultaten van de SVS (CITO spelling), grammatica (woordsoorten) en er werd thematisch gewerkt (thema ‘Proef Delft’ en ‘Delft’s got Talent’) aan begrijpend lezen en woordenschat. De leerlingen lazen teksten gebaseerd op de methode ‘Breingeheimen’ en keken naar filmpjes waarbij ze oefenden met het inzetten van begrijpend leesstrategieën. Ook trainden ze het omzetten van een tekst in non-verbale representaties van de methodiek ‘Lezen is weten’. Rekenen Bij de start van de Zomerschool bestond het programma rekenen uit 10 leerlijnen (voor het primair onderwijs gebaseerd op de methode ‘Wis en reken’, voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs de methode ‘Getal en ruimte’). Daarbij oefenden leerlingen individueel op onderdelen waar zij remediëring nodig hadden. Per leerlijn hadden de leerkrachten een keuzemogelijkheid voor het lesmateriaal. In de laatste twee projectjaren lag de focus op breuken en procenten omdat veel leerlingen uitvallen op deze onderwerpen. Zowel bij taal en rekenen is gebruik gemaakt activerende werkvormen in de vorm van coöperatieve leerstrategieën en inzichten vanuit het breinvriendelijk onderwijs.

maar dat is nu weer op peil. Ik voel me echt beter voorbereid op het nieuwe jaar, dus mijn doel is bereikt.’

De praktijk:

Ronaike Wawoe (12): ‘Ik ben goed geworden in rekenen’ ‘Ik ben heel blij met mijn resultaten van de Zomerschool. We deden op de eerste dag toetsen en aan het einde weer. Toen kon je zien dat ik heel goed vooruit was gegaan. Dat merkte ik ook toen ik na de vakantie terugkwam op mijn school. Breuken snapte ik eerst niet, maar na de Zomerschool wel. Bij rekenen ging ik van een 5,5 naar een 9,5. Ik heb twee keer meegedaan aan de Zomerschool, want ik wil niet terugzakken in de vakantie.’

14

Het middagprogramma In het middagprogramma werden belevingsgerichte activiteiten aangeboden op het gebied van kunst, cultuur, sport en wetenschap. Het middagprogramma werd verzorgd door externe organisaties zoals de VAK Delft, De Nieuwe Academie (dNA) Delft, Skills For Kids, Evenementenbureau van der Kruit en Wetenschapsknooppunt Delft. Op de vrijdagen zijn de kinderen op excursie geweest naar onder andere het Science Centre, Corpus en Green Adventures (klimmen). Ook is op de vrijdagen gewerkt aan de jaarlijkse eindpresentatie voor ouders, leerkrachten en andere genodigden. Verder konden de leerlingen als zij wilden dagelijks van 15.30 tot 16.30 uur zwemlessen volgen in Zwembad Kerkpolder. Daarbij kregen ze ook de mogelijkheid om af te zwemmen; ze konden dus in recordtijd (2,5 week) een zwemdiploma halen.

Minister-president Mark Rutte Een onderdeel van de taallessen bij de Zomerschool 2013 was: ‘Stuur een brief naar de minister-president’. De brieven kwamen letterlijk en figuurlijk aan bij de premier. Een passage uit de antwoordbrief van minister-president Mark Rutte aan de Delftse Zomerschoolleerlingen: ‘Hartelijk dank voor al jullie leuke brieven. Hartstikke goed om te lezen dat jullie tijdens de zomervakantie naar de Zomerschool zijn gegaan. Een goede voorbereiding op het nieuwe schooljaar lijkt mij.’

Leon Zijlmans (11):

‘Mijn ouders wilden graag dat ik extra les kreeg en ik dacht: nou ja, maar even aankijken. Maar na een week dacht ik: oké, dit is leuk. Ik denk wel dat ik nu beter ben voorbereid op het volgende schooljaar. Die drie uur theorie, elke dag van 9 tot 12 uur, zijn het dus wel waard geweest.’

Rogier van Munster, coördinator: ‘Met de Zomerschool is een innovatieve stap gemaakt wat betreft onderwijstijdverlenging. De combinatie tussen denken en doen was precies goed.’

Ook zijn hierin de wensen en mogelijkheden van de deelnemende scholen geïnventariseerd over het mobiliseren van ouderbetrokkenheid richting de Zomerschool. Voor de scholen is een ‘Kijkwijzer ouderbetrokkenheid’ ontwikkeld.

Opbrengsten 2009-2013 • •

Masterclasses In 2011 is het project Zomerschool gestart met het organiseren en uitvoeren van 6-wekelijkse Masterclasses voor kinderen uit de groepen 6,7 en 8 van de deelnemende basisscholen. De Masterclasses zijn aangeboden als naschoolse activiteit aansluitend op de schooldag. In 2011 zijn er voor rekenen en taal twee Masterclasses uitgevoerd en in 2012 waren er vier Masterclasses rekenen en taal. Per Masterclass hebben circa 80 kinderen deelgenomen. Voor elke Masterclass is een curriculum ontwikkeld, dat deel uitmaakt van de ontwikkelde leerlijnen taal en rekenen van de Zomerschool.

•

•

•

Curriculum taal voor 15 lessen: uitwerking van twee leerlijnen onder het thema ‘Proef Delft’ en ‘Delft’s got talent’; Curriculum rekenen: uitwerking van een leerlijn voor 19 lessen met focus op breuken en procenten; Masterclass taal: per masterclass zijn er 6 lesuren uitgewerkt op de onderdelen spelling, werkwoordspelling, begrijpend lezen, woordsoorten en zinsbouw; Masterclass rekenen: per masterclass zijn er 6 lesuren uitgewerkt op de onderdelen breuken, meten en wegen, redactiesommen en procenten; Kijkwijzer ouderbetrokkenheid voor scholen.

Masterclasses in de praktijk

Workshops voor ouders en versterken ouderbetrokkenheid Ouderbetrokkenheid is gedurende de projectperiode steeds een aandachtspunt van de projectorganisatie geweest. Als uitvloeisel daarvan zijn in het laatste projectjaar twee workshops voor ouders georganiseerd en uitgevoerd onder het thema ‘De juiste schoolkeuze en studie voor mijn kind’ en ‘Volg je kind digitaal (magister)’. In totaal hebben 20 ouders deelgenomen aan de workshops.

Iris Heijdelberg, locatiedirecteur basisschool de Omnibus: ‘Dit is een kans voor je kind’ ‘De enorme belangstelling voor de Masterclasses heeft ons ook verrast, het is echt een schot in de roos. De motivatie van kinderen is heel groot, zo blijkt, ook al omdat ze in de bovenbouw erg bezig zijn met de Cito-toets. En omdat we de groepen bij de Masterclasses klein kunnen houden, krijgen de leerlingen veel aandacht en zien ze snel resultaat. Ook de ouders vinden het geweldig; zij zien dit als een kans voor hun

Daarnaast is een externe deskundige aangetrokken om de scholen te ondersteunen bij het vormgeven en opzetten van (meer) ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie in aansluiting op de startsituatie van de school.

kind. En dat is het natuurlijk ook: kinderen krijgen extra begeleiding om hun talenten verder te ontwikkelen.’

16

bezoek en de bijbehorende ‘persdag’ leverden tal van publicaties op in de lokale en landelijke media, inclusief een mooi item in het Jeugdjournaal, met deelnemende kinderen en de Minister.

Josee Spaas, projectleider: ‘Iedereen ziet de meerwaarde’ ‘Voor de kinderen is het best pittig, want de dagen duren van 9.00 tot 17.00 uur. Maar het effect is groot, blijkt onder meer uit de toetsen. Kinderen, ouders, docenten, scholen én het ministerie zien de meerwaarde van de Zomerschool. En zeker als je het toegenomen zelfvertrouwen van de leerlingen ziet, weet je waar je het voor doet.’

Opbrengsten 2009-2013 • •

2.4 Locatie

•

Vier jaar lang hebben we met veel plezier gebruik gemaakt van het schoolgebouw van het Grotius College (locatie van Bleijswijkstraat en laatste jaar locatie Juniusstraat). De leerlingen (met name uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs) waren trots om onderwijs te volgen in een gebouw van een middelbare school.

2.5 PR en Communicatie Voor de PR en Communicatie is een plan opgesteld door de werkgroep. Kort samengevat was de PR en communicatie gericht op de werving van leerlingen en de opbouw van een herkenbaar, positief imago bij deelnemers, scholen, besturen en andere belangstellenden. Het folder- en overig materiaal is verzorgd door het bureau Ware Communicatie. Tijdens de uitvoering van de Zomerschool zijn jaarlijks foto’s gemaakt en interviews afgenomen. Hiervan werd een boekje samengesteld dat werd ingezet voor de publiciteit en werving voor het volgende jaar. Vanaf het tweede jaar verzorgden de aansprekende artiesten Monsif, Yes-R en Ali B tijdens de afsluiting van de Zomerschool een spetterend optreden. Dit heeft veel belangstelling en naamsbekendheid opgeleverd. Een hoogtepunt in de PR-activiteiten was het werkbezoek van de toenmalig minister van onderwijs Marja van Bijsterveldt in 2012. Het

17

•

Bureau Ware Communicatie heeft een draaiboek opgeleverd voor het gebruik van de huisstijl van de Zomerschool; Domeinnaam waarmee de website van de Zomerschool beschikbaar blijft voor Delft; In vier jaar tijd is de Zomerschool in Delft uitgegroeid tot een begrip met een positief imago bij scholen, ouders en leerlingen; Website met fotomateriaal en verwijzing naar materiaal en filmpjes (lipdub), zie www.zomerschooldelft.nl.

Coördinator Rogier van Munster: ‘Mooi, zo’n officieel moment als de wethouder de diploma’s persoonlijk overhandigt aan de kinderen. Die aandacht hebben de kinderen dubbel en dwars verdiend.’

2.6 Afsluiting: uitreiking certificaat Vier jaar lang was er een feestelijke afsluiting van de Zomerschool in de vorm van een uitreiking van een certificaat en zwemdiploma voor alle deelnemers en afzwemmers. De Delftse wethouder van onderwijs, dhr. Vokurka reikte deze certificaten en diploma’s uit. Hierbij waren ook de ouders en familie aanwezig. De deelnemers verzorgden jaarlijks de eindpresentatie met zang, dans en cultuur, met aansluitend een knallend optreden van Monsif, Yes-R en Ali B. Op de volgende pagina vind je het Zomerschoollied.

Uit het Zomerschoollied: Gemaakt door leerlingen en gezongen bij de feestelijke afsluiting:

Rekenen en taal Dansen en zingen Het kan hier allemaal Je kunt hier veel leren Jong en oud Ook als je niemand kent Wij gaan hier samen Op zoek naar ons talent Op de Zomerschool in Delft

directie) en de projectleiding spelen een rol in deze kwalitatieve monitoring. Door middel van interviews bij de betrokkenen van het project werd informatie verkregen over het proces van het project. Naast de inzet van Oberon heeft het ministerie van OCW TIER (Top Institute for Evidence Based Education Research) ingezet. Dit instituut is verantwoordelijk voor effectstudie pilots OTV. TIER heeft informatie verzameld via toets-gegevens (uit het Cito-leerlingvolgsysteem) en de Entreetoets. De deelnemende scholen hebben gedurende de projectperiode de gevraagde Cito-gegevens van januari en juni steeds aangeleverd bij de toets-service van het CED. Vanaf 2011 is, voor zover mogelijk, door de deelnemende scholen de Entreetoets afgenomen bij de deelnemers afkomstig uit groep 7.

Barst het van het talent Ontdek hier wat je kan En laat zien wie je bent

2.7 Monitoren resultaten en evaluatie 2.7.1 Extern Oberon, landelijk bureau voor onderzoek en advies op het gebied van onderwijs en welzijn, is in opdracht van het ministerie van OCW verantwoordelijk voor de monitoring van het project. Zij heeft gedurende de projectperiode de rapportage van de aangeleverde gegevens voor haar rekening genomen. De kwantitatieve monitoring richt zich op de vraag of de prestaties van de leerlingen die aan de Zomerschool hebben deelgenomen minimaal gelijk zijn gebleven of zijn verbeterd. De monitoring richt zich op alle leerlingen die deelnemen aan de Zomerschool. Hierbij worden de toetsen uit het leerlingvolgsysteem van de CITO ingezet. De CED toets service verzamelt de data, en Oberon verzorgt de analyse van de data. Oberon heeft daarnaast ook de kwalitatieve monitoring verzorgd. De deelnemende basisscholen (kinderen, ouders, leerkrachten en

2.7.2 Over zin en onzin van toetsen op Zomerscholen De Zomerschool Delft is één van de vijf landelijke pilots Zomerscholen. Het is lastig gebleken om de opbrengsten van de Zomerscholen vast te stellen, omdat het relatief korte onderwijstrajecten zijn (adviesnota Zomerscholen Taal/ Rekenen - Het meten van de opbrengsten door Walter de Wit, juni 2013, www.onderwijstijdverlenging.nl). In deze nota geeft Oberon aan dat het vaststellen van effecten van onderwijstrajecten, in dit geval een Zomerschool, op verschillende niveaus van ‘hardheid van bewijs’ plaatsvindt. 1. Het niveau van Existentie: hierbij gaat het er alleen maar om te laten zien dat de Zomerschoolactiviteiten hebben plaatsgevonden; 2. Het niveau van perceptie: de ervaringen en beoordelingen van leraren, leerlingen, ouders en/of deskundigen over de Zomerschoolopbrengsten; 3. Het niveau van Evidentie: bewijs verzamelen met behulp van toetsen. Bij voorkeur met een voor- en nameting zodat de ontwikkeling kan worden afgemeten. In de genoemde notitie is onderzocht wat

18

relevant is voor toetsen op Zomerscholen. Op basis van verschillende overwegingen is voor Zomerscholen met een beperkte onderwijsduur het volgende advies geformuleerd: •

•

•

Van Zomerscholen met een beperkte onderwijsduur is geen duidelijke vooruitgang te verwachten op algemene taaldomeinen als begrijpend lezen en woordenschat. Als de Zomerschool heel expliciet gericht is en intensief inzet op verbetering van specifieke taalvaardigheden op het vlak van spelling of technisch lezen, kan aan het eind van de Zomerschool wel een specifieke toetsing op het betreffende taaldomein plaatsvinden. Op deze taaldomeinen kan namelijk in een relatief korte tijd wel vooruitgang worden geboekt. In andere gevallen kunnen de percepties van leerlingen en ouders worden bevraagd met betrekking tot taal en rekenopbrengsten.

Adanna Emeh (11): ‘Deze kans moest ik grijpen’ ‘Na de Zomerschool snap ik bijvoorbeeld eindelijk de procenten. De juf legde het heel goed uit. Er waren kinderen van mijn school, maar ik heb ook nieuwe vriendinnen gekregen. Het middagprogramma was helemaal goed met bijvoorbeeld koken, muziek, mozaïek én zwemmen: ik heb ook mijn C-diploma gehaald. Dat vond ik echt een kans die ik moest grijpen.’

2.7.3 Organisatie eigen toetsing en leereffecten

Husna Faizi (12): ‘We hebben heel hard gewerkt, maar ook

In de loop van het project bleek het niet zinvol om methode-onafhankelijke toetsen af te nemen op de taal- en rekendomeinen. Daarom werd in de laatste twee projectjaren een eigen toetsing georganiseerd. Bij alle deelnemers is een start- en een eindtoets afgenomen. Voor het onderdeel taal is een dictee afgenomen en er werd getoetst op woordenschat en zinsontleding.

veel lol gemaakt. Ik vond de lessen over de

Voorbeeldschool Vertegenwoordigers van het ministerie van OCW bestempelden de Zomerschool bij een bezoek in 2012 als ‘voorbeeldschool’ vanwege de goede organisatie en het uitgebalanceerde, afwisselende programma.

vriendinnen gekregen van andere scholen.’

Leereffecten Voor het onderdeel rekenen is een begin- en eindtoets afgenomen over breuken, procenten en meten. Bij rekenen is het gemiddelde aantal fouten met circa de helft afgenomen. Ook bij taal is een duidelijke vooruitgang te zien; bij de toetsen woordsoorten ging het gemiddelde percentage goede antwoorden met 20% omhoog en bij ontleden met gemiddeld 30%. Per leerling is schriftelijk gerapporteerd naar de school van herkomst over de vorderingen en onderdelen waaraan is gewerkt (zie bijlage 1).

hersenen erg interessant, want daar wist ik eigenlijk nog niks van. Nu wel, en ik heb ook tips gekregen hoe ik beter kan leren. Ik ga naar de mavo, maar ik wil proberen daarna havo/vwo te halen. Ik ben heel gemotiveerd om dat te halen. Daarom is de Zomerschool ook goed: aan het einde scoorde ik, vooral met taal, veel beter op de toets. Wat ik zelf ook heel leuk vond: ik heb veel nieuwe

zomerschool Delft, J. van de Linden, Oberon oktober 2013). Deze meting vond plaats aan het eind van de Zomerschool. Bij deze meting hebben de deelnemers een vragenlijst ingevuld over sociaalemotionele ontwikkeling. De vragenlijst is afgenomen bij 69 van de 75 deelnemers. De items uit de vragenlijst zijn samengesteld rondom de vier domeinen zelfvertrouwen, motivatie, zelfstandig werken en samenwerken. Voor elk van deze domeinen zijn vijf items in de vragenlijst opgenomen. Vrijwel alle leerlingen (99%) geven aan dat zij op minimaal één van de twintig items vooruitgang boeken. Leerlingen rapporteren de meeste vooruitgang op ‘nieuwe vrienden maken’ en ‘mijn best doen om iets te snappen’.

De leerlingen gaven zelf in evaluaties aan dat zij veel geleerd hadden op taal- en rekengebied. Meerdere leerlingen die van groep 7 naar groep 8 gingen gaven aan dat zij volgend jaar weer willen deelnemen. Uit observaties van de leerkrachten blijkt dat de sociale vaardigheden van de deelnemers zijn toegenomen. Op verzoek van het landelijk onderzoeksbureau Oberon heeft de Zomerschool Delft in 2013 deelgenomen aan een meting rondom sociaal-emotionele ontwikkeling (rapport sociaal-emotioneel-

20

Hoe nu verder? In de afgelopen vier jaar heeft het project Zomerschool Delft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Deze ontwikkeling is terug te zien in de groei van het aantal deelnemers van 38 naar 75. Van de deelnemers, ouders en leerkrachten krijgen we jaarlijks enthousiaste verhalen terug. Het rapport sociaal-emotioneel laat zien dat de Zomerschool voor kinderen een kader biedt waarin ze in een nieuwe sociale context (weer) plezier in leren krijgen en beter voorbereid starten aan het nieuwe schooljaar. Naast de beschreven leereffecten heeft de Zomerschool, inclusief de masterclasses, lesmateriaal en vele nieuwe ervaringen opgeleverd voor alle betrokken scholen. Schooljaar 2012-2013 was het vierde en laatste jaar waarin de subsidieregeling onderwijstijdverlenging van kracht was. Maar het einde van de landelijke subsidieregeling hoeft niet automatisch een einde van de Zomerschool Delft te betekenen.

Raschida Kaisiepo, moeder van twee Zomerschool-deelnemers: ‘Ik vond de organisatie heel bijzonder. Het was een interessant en veelzijdig programma en alles is even goed geregeld. Super hoe de begeleiders zo’n initiatief oppakken.’

Hoe verder? Met dit rapport hopen wij een bijdrage te leveren aan het creëren van draagvlak binnen de Delftse scholen, besturen en gemeente om een vorm van onderwijstijdverlening (OTV) te continueren. Het is wenselijk om de besluitvorming hierover plaats te laten vinden binnen de context van de lokale educatieve agenda Delft (voor de nieuwe beleidsperiode 2014-2018) en in

aansluiting met ontwikkelingen rondom het jeugdbeleid Delft. De overgang van projectstatus naar een structurele voorziening voor OTV in de vorm van een Zomerschool en/of masterclasses vraagt niet alleen om een (nieuwe) vorm van bekostiging. Het betekent ook een nieuwe verbintenis en blijvende betrokkenheid.

Docente Sandra Lousberg: ‘Vooral trots’ ‘Het is goed dat de kinderen zelf zien dat ze in korte tijd iets kunnen bereiken. Ik ben vooral trots op de kinderen; ze zijn zó gemotiveerd, en dat in de zomervakantie. Bijna iedereen zei op de laatste dag dat ze het superleuk en leerzaam vonden en dat ze volgend jaar weer mee willen doen.’

Wat kost het? Een vraag naar ‘hoe nu verder?’ is ook een vraag naar kosten en financieringsmogelijkheden. De kosten van een verlengde schooldag/ masterclass en zomerschool zijn in de notitie ‘Borging van Onderwijstijdverlenging’ van Pauline van Eck, Sanne Wijers en Ton Klein, Oberon maart 2013 verschillende voorbeeldberekeningen uitgewerkt. (zie www.onderwijstijdverlenging.nl) In deze notitie is terug te vinden dat een verlengde schooldag van 6 uur per week ongeveer € 50.000,- per jaar/per groep kost en een Zomerschool gedurende 3 weken met 4 groepen circa € 103.741,-. Voor wat betreft de financieringsmogelijkheden kan worden gedacht aan: • Onderwijsachterstands-middelen (OAB) Vanaf 1 januari 2011 ontvangen alle gemeenten een specifieke uitkering onderwijsachterstanden. Het geld is bedoeld

22

•

•

•

om taalachterstanden te voorkomen of te verminderen en in dit kader mogelijk beschikbaar voor schakelklassen (voltijd, deeltijd of verlengde schooldag). G4/G33 middelen Voor de 37 grote gemeenten is 95 miljoen euro gereserveerd voor VVE en voor het effectief benutten en uitbreiden van extra leertijd. Het is de bedoeling dat gemeenten zelf bepalen hoe zij het geld verdelen. De gemeente kan samen met de schoolbesturen zorgen voor (extra) schakelklassen, zomerscholen of soortgelijke voorzieningen zoals bijvoorbeeld de verlengde schooldag of zomerschool. Deze G4/G33 middelen zijn wel gekoppeld aan de leeftijdscategorie 0-12 jaar. Lumpsum, aangevuld met prestatiebox De lumpsumfinanciering is in 2006 in het primair onderwijs ingevoerd. Schoolbesturen hebben hiermee meer bestedingsvrijheid gekregen en ontvangen één budget voor alle kosten. Vanaf 2012-2013 worden extra middelen in de prestatiebox aan de lumpsum toegevoegd. Het gaat onder meer om het taal-rekenbudget per leerling. Eigen begroting gemeenten De gemeente kan uiteraard ook binnen de eigen begroting middelen vrijmaken voor OTV.

Delfts onderwijswethouder Lucas Vokurka Delfs

Wethouder Lucas Vokurka over het belang van de Zomerschool

Creatieve oplossingen

Onderwijs wethouder Lucas Vokurka toonde zich vier jaar lang een warm pleitbezorger van de Zomerschool Delft. Zo reikte hij op de afsluitende dag telkens de Zomerschooldiploma’s uit aan de kinderen en liet hij weten dat de gemeente erg blij was met het initiatief voor kinderen die een extra duwtje in de rug goed kunnen gebruiken. Zeker omdat de combinatie van ‘leren’ en ‘fun’ succesvol bleek. ‘De Zomerschool is maatschappelijk nuttig’, blikt de wethouder terug op de afgelopen vier jaar. ‘Het heeft duidelijk een meerwaarde voor kinderen die zich ontwikkelen én leuke dingen doen. Een kind dat ná de zomervakantie beter kan lezen dan ervoor én een leuke tijd heeft gehad: daar is iedereen voorstander van.’ Nu de subsidie van OCW is weggevallen, ontstaat een nieuwe situatie. De gemeente heeft namelijk niet zomaar een zak geld beschikbaar waarmee de Zomerschool kan worden bekostigd. Toch wil de wethouder graag mogelijkheden onderzoeken om de Zomerschool voort te zetten. “Er zijn diverse subsidies voor zomeractiviteiten, denk aan de Delftse Vakantieactiviteiten (DVA) en activiteiten van de BWD. Ik heb mijn ambtenaren opdracht gegeven om te onderzoeken of we dat samen kunnen brengen.’

Daarbij vraagt de wethouder wel nadrukkelijk inspanningen van álle deelnemende partijen. ‘We hebben vier zomers lang allemaal geconstateerd dat we de Zomerschool belangrijk vinden. Als er zoveel draagvlak voor is, moet je dat ook laten zien. Dus mag je van iedereen inspanningen vragen, ook van bijvoorbeeld de scholen. De Zomerschool is immers nadrukkelijk ook hun belang. Met slim combineren en nadenken over creatieve oplossingen moeten we onderzoeken of we de Zomerschool toch kunnen voortzetten. En dan moet in het vroege voorjaar van 2014 duidelijk zijn of de Zomerschool kan doorgaan.’

Educatief Wat de uitkomst ook wordt, de wethouder vindt wel dat de Zomerschool een duidelijk inhoudelijk programma moet hebben. Vokurka: ‘Het mooie van de Zomerschool vond ik dat kinderen er op een leuke manier echt wijzer van werden. Dat educatieve aspect vind ik dus wel belangrijk. En ik denk dat ook de andere partijen dat belang inzien. Het past ook bij onze filosofie hoe het in Delft zou moeten functioneren. Neem als voorbeeld de basisschool waar een filiaal van de bibliotheek wordt geopend: we willen graag op diverse plekken in de stad plekken creëren waar kinderen naschools terecht kunnen voor een combinatie van ‘leren’ en ‘fun’. In én buiten de vakantie.’

Wethouder Lucas Vekurka: ‘Samen onderzoeken hoe we Zomerschool kunnen voortzetten’ ‘De Zomerschool is maatschappelijk nuttig. Het heeft duidelijk een meerwaarde voor kinderen die zich ontwikkelen én leuke dingen doen.’

24

25

BIJLAGE Voorbeeldrapportage vanuit Zomerschool naar de leerkracht van school van herkomst

den. Hierdoor hebben we nieuwe woorden geleerd en onze woordenschat uitgebreid.

Afronding Zomerschool van leerling X

De kinderen kunnen kleine deelsommen oplossen. Deze sommen waren met en zonder rest.

Waar heeft de leerling tijdens de Zomerschool aan gewerkt/mee geoefend?

De kinderen hebben gewerkt met onderwerp ‘leren leren’ met onderdelen als: - Je brein: een supercomputer? - Gedachtekaarten maken: mindmaps en schema’s. - Geheugentrucs: ezelsbruggetjes. - Hoe werkt het geheugen? - Het nut van herhalen. - De verschillen tussen jongens- en meisjeshersenen. - Fitte hersenen leren beter. (Hoe krijg je die?) - Wat is motivatie en hoe werkt het? - Maak je gebruik van selectieve aandacht? (En wat is het?) - Je kunt je brein trainen. (En hoe?) - Groeistofjes.

Docente Anita Reijgersberg: ‘Zelf toepassen’ ‘De kinderen vonden de teksten over ‘breinvriendelijk leren’ en de werking van het geheugen erg interessant. Ze verbaasden zich er ook echt over. En het mooie van zo’n onderwerp is dat je het direct op jezelf kunt toepassen.’

Begrijpend lezen

De kinderen hebben de teksten op verschillende manier bekeken, gelezen en besproken. Ook hoorden hier diverse opdrachten bij zoals het maken van mindmaps, samenvattingen en schema’s.

Woordenschat

Deelsommen met en zonder rest

Meten

De kinderen hebben alle maten herhaald en weten wat ze betekenen. Ook kunnen ze deze omzetten.

Omtrek en oppervlakte

De kinderen kunnen de omtrek en de oppervlakte van een vierkant of rechthoek berekenen. Ook varianten hierop kunnen door een aantal kinderen worden uitgerekend.

Breuken

De kinderen hebben geleerd hoe ze breuken kunnen berekenen in verschillende opgaven.

Procenten

De kinderen hebben geleerd hoe ze procenten kunnen berekenen in verschillende opgaven. Enkele kinderen vergelijken het met breuken, anderen kunnen heel goed uit de voeten met de 1%-regel.

Spelling

De kinderen hebben instructie gehad over diverse spellingsafspraken. Ontleden in zinsdelen en woordsoorten Het ontleden van diverse zinnen. De kinderen kunnen de zinsdelen persoonsvorm, onderwerp, gezegde en eventueel een lijdend voorwerp uit een zin halen. De kinderen kunnen de woordsoorten lidwoord, werkwoord, zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord en voorzetsel benoemen in een zin.

In de verschillende teksten die de kinderen hebben gelezen, stonden veel lastige woor-

26

Initiatief De Zomerschool Delft is een samenwerkingsverband van 5 basisscholen (Librijn openbaar onderwijs: De Omnibus, Freinetschool (locatie Jac. P. Thijsse) en Delftse Daltonschool en Stichting SCO Delft: De Horizon en Rembrandtschool), een school uit het voortgezet onderwijs (Grotius College) en de gemeente Delft.

Colofon Tekst Josee Spaas Leo van Marrewijk

Ontwerp & realisatie Ware Communicatie

Fotografie Laura de Haan

Uitgave Zomerschool Delft

Deelnemers