ENERGIEKE GEDACHTEN (door Ruud Boetes)

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010

ENERGIEKE GEDACHTEN (door Ruud Boetes) De opmars van de elektrische auto De opmars van de elektrische auto wordt langzaam maar zeker zichtbaar. Er verschijnen steeds meer oplaadpunten bij bedrijven en ook voor de particulier komen er steeds meer mogelijkheden. Bij tankstations heb ik al enkele oplaadpunten gezien en ook in parkeergarages zie je hier en daar speciale plaatsen voor elektrische auto‟s, uiteraard met oplaadpunt. Een elektrische auto rijdt zuiniger dan een auto met verbrandingsmotor. Dit komt doordat het rendement vanaf primaire energie tot aan de aandrijfas bij een elektrische motor groter is dan bij een verbrandingsmotor. Elektrisch vervoer biedt dus een duidelijk energievoordeel. Daarnaast is de elektrische auto veel stiller en beperkt de uitstoot zich tot zuiver water. Ideaal dus voor de stedelijke omgeving, waar lawaai en luchtvervuiling veel voorkomende problemen zijn. De opmars van de elektrische auto begint bij bedrijfsauto‟s, omdat deze meestal overdag rijden en daarna langdurig op het bedrijfsterrein stilstaan. „s Nacht worden ze dan opgeladen, waarna ze de volgende dag weer verder kunnen. Als de bedrijfsauto‟s overdag onderweg zijn, dan zijn de oplaadpunten weer vrij. En dat is natuurlijk goed te combineren met het woon-werkverkeer van werknemers met een eigen elektrische auto. Beide groepen auto‟s staan voldoende lang stil om ze probleemloos op te kunnen laden. Als alternatief voor het opladen is ook voorgesteld dat lege accu‟s bij een laadstation omgeruild kunnen worden voor volle accu's. Een accu verwisselen gaat natuurlijk sneller dan het opladen van een accu die vast gemonteerd is in een auto. Naast dit duidelijke voordeel heeft de verwisselbare accu een paar nadelen, waardoor introductie uitblijft. Een accu voor een elektrische auto is veel groter dan de standaard autoaccu. Het verwisselen van dergelijke zware accu‟s is geen handwerk meer, daar is dus speciale apparatuur voor nodig. Daarna moet de lege accu weer uren lang opgeladen worden. Ik kan me zo voorstellen dat er dan honderden accu‟s tegelijk staan op te laden, voordat ze weer omgewisseld kunnen worden met de volgende lege accu. Er is ook een groot probleem met de standaardisatie. Met twee of drie soorten accu‟s is het misschien nog te doen, maar alle autofabrikanten zijn dan genoodzaakt om het accu-compartiment op een zeer beperkt aantal standaardmaten te ontwerpen. En het lijkt er vooralsnog niet op dat ze deze beperking zullen gaan accepteren.

1

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 En een derde probleem heeft betrekking op het eigendom van de accu‟s. Bij een omruilsysteem is de accu geen onderdeel dat bij de auto hoort. Zonder accu wordt de elektrische auto wel véél goedkoper, maar iemand zal toch moeten investeren in het systeem van ruilaccu‟s. En omdat de doorbraak van de ruilaccu twijfelachtig is, is er nog geen investeerder. Voor de elektrische auto komt de verwisselbare accu er dus waarschijnlijk niet en opladen van de accu is het enige alternatief. Mede daarom zien we het aantal laadpunten toenemen. Door toepassing van nieuwere accu-technieken neemt parallel hieraan de tijd af die nodig is om een accu te laden en ook zien we dat het aantal kilometers dat met een volle accu gereden kan worden toeneemt. De elektrische auto wint duidelijk terrein. Voor mij werd dat laatst ook heel zichtbaar toen ik in het buitenland een taxi nam naar mijn hotel. Het was een elektrische auto, zonder bijzondere kenmerken. Het enige dat opviel was dat de auto geluidloos weg reed. De chauffeuse reed er al drie jaar in en was helemaal tevreden met die auto. Volgens haar reed ze zelfs gratis, want “de accu wordt alleen maar opgeladen met de energie die bij het remmen vrijkomt”. Onzin in het kwadraat, natuurlijk. Maar dan weet je als docent gelijk weer waarom techniek onderwijs ook al weer nodig is. Meer weten: [email protected]

NIEUWE ENERGIE IN HET ONDERWIJS ASTE: project elektrische aandrijflijn: Ford Capr-E Een van de deelprojecten uit het ASTE project is het realiseren van een testopstelling voor een elektrische aandrijflijn. Deze aandrijflijn gaat gebruikt worden als practicumopstelling voor diverse opleidingen. De aandrijflijn bestaat uit een elektromotor, een inverter, een accubatterij en de bijbehorende meet en laadapparatuur. De eenvoudigste keuze zou zijn om een statische opstelling te maken met vrij in de markt verkrijgbare producten. Om niet alleen het resultaat maar ook de bouw ervan in het leertraject op te nemen is gekozen voor een andere aanpak. Er is gekozen om een bestaande auto te gaan gebruiken als platform voor de aandrijflijn. De keuze is gevallen op een Ford Capri. Dit lijkt niet de meest voor de hand liggende, maar er zijn diverse argumenten voor dit type auto. De Capri is een ruim opgebouwde achterwiel aangedreven auto. Dit maakt het plaatsen van de elektromotor en andere componenten relatief eenvoudig. Voor de Capri zijn grotere differentieel overbrengingen te krijgen. Dit om in het juiste koppel toeren bereik van de elektromotor te komen. Ook is erg geen stuurbekrachtiging en elektronica aan boord, het 2

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 gaat om de aandrijflijn en niet om het oplossen van allerlei problemen bij de ombouw. De capri moet gewoon toelaatbaar zijn op de openbare weg voor metingen. Als er minder aangepast hoeft te worden aan de bestaande structuur en systemen van de auto is het eenvoudiger om door de RDW keuring te komen. En als laatste reden is de Capri gewoon een aparte auto met een stoer voorkomen. Iets wat bij andere elektrische voertuigen vaak ontbreekt. De aandrijflijn wordt niet alleen een testopstelling voor de studenten maar ook voor de bedrijven die participeren in dit project. Er gaan prototypen en preproductie modellen van de diverse componenten gebruikt worden. Centric-automotive uit echt stelt een Thrust |200 inverter ter beschikking, Centurion accu‟s uit Roermond levert de innovatieve Bilaps loodaccu‟s en Creusen Motoren eveneens uit Roermond gaat kijken welke motor uit hun nieuwe serie aandrijfmotoren geschikt is voor deze toepassing. Door het toepassen van producten en kennis uit de regio geven we dit project nog een extra dimensie. De studenten worden hierdoor direct en indirect betrokken bij het traject van productontwikkeling. Dit kan ook de aanleiding zijn voor stage en afstudeeropdrachten bij deze bedrijven. Het wordt door de keuze van deze auto, componenten, systemen, en het hoge vermogen ook net even een andere elektrische auto dan de meeste andere. Maar mede hierdoor ook een heel interessante. Een ander zijtraject is het koppelen van de auto aan het toekomstige smart-grid van de Wijk van Morgen door middel van een bidirectionele laadregelaar. Hierdoor wordt het mogelijk om het accupakket van de auto te gebruiken als buffer in een intelligent elektriciteitsnet met decentrale opwek. Het ombouwtraject gaat in samenwerking met het Arcuscollege. De deelprojecten worden over de verschillende niveaus en de diverse opleidingen verdeeld. Hierdoor wordt het bijvoorbeeld mogelijk dat er multidisciplinaire teams ontstaan die bestaan uit studenten van mbo en hbo en ook van diverse studierichtingen die samen een project uitvoeren. Het resultaat voor het ASTE project, de CAPR-E, is een mobiele testopstelling van een innovatieve, duurzame aandrijflijn met bijbehorend studiemateriaal. Het resultaat voor de Hogeschool Zuyd en Arcuscollege is een mooi project dat gedurende de komende twee jaar uitstekend gaat dienen als leertraject voor de diverse opleidingen en niveaus. De huidige status van het project is dat de Ford Capri is aangeschaft en de keuze voor de hoofdcomponenten is vastgelegd. Het volgende studieblok beginnen studenten werktuigbouwkunde met het inmeten van de auto. Met deze gegevens wordt een 3D model gemaakt van de auto dat weer gebruikt gaat worden voor het ontwerpen van de subframes voor de motor, inverter en accu‟s. Ook zal de auto gedemonteerd gaan worden door leerlingen autotechniek van het Arcuscollege. Het streven is om binnen nu en een jaar een elektrisch rijdbare auto te hebben. Voor meer informatie kunt u terecht bij Jeroen Bergman: [email protected] 3

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 Streetscooter De wereld op het gebied van elektromobiliteit is volop in beweging. Kijken we naar de belangrijkste autobeurzen die in deze periode plaatsvinden, dan kom je als bezoeker niet om de elektrische auto heen. Fabrikanten proberen elkaar af te troeven met innovaties op dit gebied. Een belangrijke stap om elektromobiliteit een boost te geven is het uniformeren van de stekker die ervoor moet zorgen dat u uw auto aan het net kunt hangen. Ook binnen het Streetscooter project zijn inmiddels al enkele stappen gezet. De studenten van de faculteit commercieel management gaan binnenkort de straat op in Limburg en Belgisch Limburg om de burgers te vragen wat hun mobileitsbehoefte nu en de toekomst is. En aan welke voorwaarde, vanuit hun optiek, een elektrische auto zou moeten voldoen. De studenten van de RWTH zullen deze enquête gaan afnemen in het Duitstalige gebied in de Euregio. Een afstudeerder van de faculteit HEAO Financieel Management heeft inmiddels een stageplaats bij de RWTH en is bezig met het opzetten van een businessmodel voor de Streetscooter. Het lectoraat Life Science heeft inmiddels al een aardige voorgang geboekt met de literatuurstudie op het gebied van zelfreinigende materialen. Daarnaast zullen de studenten van de techniek faculteit in kwartaal twee gaan nadenken over de warmte en koude opslag van de Streetscooter. De streetscooter zal in diverse varanten op de markt gaan komen. Onderstaand kunt u al enkele schetsen zien van de diverse uitvoeringen.

Wilt u meer weten over dit project, neem dan contact op met [email protected]

NIEUWE ENERGIE IN DE GEBOUWDE OMGEVING Veel belangstelling voor 10-10-10 in De Wijk van Morgen De viering van 10-10-10 in de in aanbouw zijnde Wijk van Morgen, heeft veel belangstellenden getrokken. Meer dan 150 genodigden waren getuige van tal van activiteiten in het teken van de overgang naar een duurzaam en klimaatneutraal gebouwde omgeving. De deelnemers waren vooral partners die samen met Hogeschool Zuyd dit project vormgeven. Daarnaast waren vanuit Maastricht al twee bussen met deelnemers aan de SB10 conferentie naar Avantis gereisd. Tussen de formele momenten door konden de bezoekers kennis maken met de elektrische auto, een kijkje nemen bij het al in aanbouw zijnd huis en de exposities over de Duurzame Stad 2040 en Gemeenten gaan voor een beter klimaat bezoeken. Heerlens burgemeester Paul Depla liet zich aan het eind van de middag de kans niet ontglippen om een rondje in de elektrische auto te rijden. Even daarvoor hadden hij en deputé Bert Kersten de eerste exemplaren van het nieuwe boek van lector Ronald Rovers in ontvangst genomen. Daarna presenteerde Gabriël Bergmans, directeur van De Wijk van Morgen, het winnende ontwerp voor het derde gebouw dat in De Wijk van Morgen zal 4

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 verrijzen. Dit FI Ex gebouw is ontworpen door Nadine Huids, Marieke van den Goor en Peter de Gussem, afgelopen zomer afgestudeerd aan Hogeschool Zuyd. Nadine en Marieke waren bij de bekendmaking aanwezig en gaven nog een heel korte toelichting op hun concept, dat volledig zelfvoorzienend is qua energieverbruik. Inclusief de zonnepanelen heeft het gebouw een EPC (energie prestatie coëfficent) van 0,1, laat je deze PV-installatie weg, dan komt je op een EPC van 0,26. Daarmee lopen de drie studenten ver vooruit op de landelijke norm in Nederland, die op 0,8 ligt. Onder toeziend oog van collegevoorzitter Karel van Rosmalen werd nog een jonge boom geplant op het terrein waar Hogeschool Zuyd aan de meest duurzame wijk van Nederland bouwt. Hogeschool Zuyd op groen Zuinig omspringen met energie is een maatschappelijke verantwoordelijkheid van iedereen. In het project Hogeschool Zuyd op groen zijn de hogeschool en Cofely samen met studenten aan het werk om onze gebouwen energie-efficiënter te maken. Het project laat zien dat onderwijs en bedrijfsleven perfect op elkaar kunnen aansluiten: zowel bij de coördinatie als bij de uitvoering zijn studenten uit verschillende faculteiten betrokken. Bijzonder aan het project is ook de samenwerking tussen het Facilitair Bedrijf en de faculteiten. Door als opdrachtgever op te treden, biedt het Facilitair Bedrijf studenten de kans bijzondere leer- en werkervaring op te doen, terwijl de dienst profiteert van de specialistische kennis die in de opleidingen aanwezig is. In september 2009 heeft Cofely samen met studentenbedrijf E-Grr een onderzoek gedaan om het energieverbruik van Hogeschool Zuyd in kaart te brengen. Deze Quick Win Scan heeft geleid tot een adviesrapport met een aantal verbetermaatregelen. Nu brengt Cofely samen met studenten de verschillende maatregelen stap voor stap in de praktijk. Het project is opgesplitst in acties op korte termijn (2010) en acties op langere termijn (2010 – 2013). Op korte termijn worden vier maatregelen uitgevoerd: 

Afwezigheiddetectie in lokalen en kantoren



Het toepassen van daglichtregeling



De bezettingsgraad in de avonduren



Verlichting en koeling van drankautomaten Coca-Cola

Op lange termijn worden studenten Werktuigbouwkunde bij het project betrokken om te kijken naar meer vergaande technische aspecten, zoals het toepassen van een warmte-terugwin-installatie en het naar beneden verplaatsen van warme lucht boven in het gebouw (destratificatie), waardoor minder energie nodig is om de benedenverdieping te verwarmen. Bij de invoering van afwezigheidsdetectie en daglichtregeling zullen studenten en medewerkers merken dat het licht in de lokalen uit is of minder sterk is dan ze normaal gewend zijn. De lichtsterkte wordt aangepast aan de lichtinval van buitenaf. Het kan zijn dat licht op de gangen en trappenhuizen 5

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 geheel uitgeschakeld is. Voor studenten en medewerkers is het misschien even wennen dat er minder verlichting op gangen is of dat de lampen uitgeschakeld zijn. Lokalen zullen tijdens de werkzaamheden tijdelijk afgesloten zijn en studenten zullen voor dat moment moeten uitwijken naar een andere ruimte. Op actieborden zal uitleg gegeven worden over de maatregelen en over het feit dat deze de gebouwen duurzamer maken. Uiteraard wordt de overlast tot een minimum beperkt. Verder hebben de maatregelen weinig invloed op de aanwezigen van de hogeschool

NIEUWE ENERGIE IN DE REGIO 13 april 2011: 3de editie Limburgse Dag van de Nieuwe Energie Na de twee succesvolle edities van 2009 en 2010 heeft het Lectoraat Nieuwe Enerie besloten om ook volgend jaar weer een Limburgse Dag van de Nieuwe Energie te organiseren. De datum voor dit toonaangevende evenement is vastgesteld op 13 april 2011. Deze derde editie zal worden gehost onder de vlag van de EUSEW (European Union Sustainable Energy Week). Dit is een initiatief van de Europese Unie waarbij door heel Europa verschillende congressen en evenementen plaatsvinden gericht op toepassingen van nieuwe energie en binnen dit kader past de Limburgse Dag van de Nieuwe Energie natuurlijk optimaal. Ook de derde editie zal worden gehouden bij de Open Universiteit Heerlen. Zodra er nieuwe zaken bekend zijn dan houden wij u uiteraard op de hoogte in deze nieuwsbrief. Nieuwe afstudeerder: Jean-Paul Stienen Tot het einde van dit jaar heeft het Lectoraat Nieuwe Energie een nieuwe afstudeerder. Zijn naam is Jean-Paul Stienen, een 21-jarige CE‟er. De afstudeeropdracht betreft het schrijven van een marketingcommunicatieplan met als doel naamsbekendheid te creëren voor RiBuilT. De onderzoeksvraag luidt: ‘’Welk marketingcommunicatiebeleid moet er gevolgd worden door RiBuilT om zowel interne als externe naamsbekendheid te creëren?’’ Aan de hand van concrete deelvragen (onderzoeksvragen) wordt er getracht antwoord te vinden op deze kernvraag. Hierbij zou men kunnen denken aan: -

Wat is de afzetmarkt van RiBuilT? Welke segmenten zijn interessant? Welke waarden en betekenissen heeft het product/dienst of merk voor de afnemer? Wat is de mate van betrokkenheid bij product/dienstafname? Wat zijn de sterke en zwakke punten van de concurrentie? Op welk(e) niveau(s) moet de doelgroep worden bepaald? Welke marketingcommunicatiedoelstellingen dienen te worden nagestreefd door RiBuilT

6

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 Hij beschouwt bovengenoemde opdracht als uitdagend, doch uitvoerbaar binnen de gegeven termijn. Door regelmatige terugkoppeling binnen RiBuilT wordt de kwaliteit gewaarborgd. Buiten de opdracht, zal hij een aantal werkzaamheden op het gebied van marketing en communicatie overnemen van de huidige Medewerker Marketing & Communicatie Peter Schieren, die vanaf 1 november 2010 zijn werkzaamheden binnen het lectoraat neerlegt. Het betreft de volgende taken: het bijhouden van de website, maken en versturen van de nieuwsbrief, het organiseren van congressen en evenementen etc. Meer Weten? [email protected]

Kennis In Bedrijf (KIB) Op 18 november 2010 vindt het jaarlijkse evenement "Kennis in Bedrijf" weer plaats. Het is een bruisend evenement waar studenten, medewerkers en relaties elkaar ontmoeten om kennis te delen en contacten te leggen. Met Kennis in Bedrijf wil Hogeschool Zuyd bijdragen aan een kennisintensieve samenleving. Een samenleving waarin het van levensbelang is om kennis actief en snel te vertalen in nieuwe producten en diensten. Samen met bedrijven, instellingen en overheden in de regio werkt men samen om kennis optimaal te benutten. Kennis die past bij de praktijk van alledag. Aanmelden kan vanaf 1 oktober op http://www.kennisinbedrijf.nl. Op de website vindt u daarnaast meer informatie over het programma, de deelnemende organisaties en een routebeschrijving. Alle ontvangers van de nieuwsbrief zijn hartelijk uitgenodigd voor een presentatie van Lector Jacques Kimman. Hij zal meer vertellen over de projecten en de historie van het Lectoraat Nieuwe Energie en daarnaast zijn eigen visie op de transitie naar een duurzame energievoorziening prijsgeven. U ontvangt binnenkort nog een officiële mailing met alle relevante informatie. Inauguratie Zeger Vroon De inauguratie vindt plaats op dinsdag 26 oktober 2010 bij Hogeschool Zuyd, locatie Hoge Hotelschool Maastricht. (Kasteel Bethlehem, Bethlehemweg 2 6202 NX Maastricht). Vanaf 15.30 uur bent u van harte welkom. Het inhoudelijke programma start om 16.00 uur en eindigt om 17.10 uur. Aansluitend is er een borrel met gelegenheid om de lector en de leden van de kenniskring te ontmoeten. Uw aanmelding zien wij graag tegemoet voor maandag 18 oktober via e-mailadres [email protected] of via telefoonnummer: 045 – 400 67 12. Kunt u niet bij de inauguratie aanwezig zijn, maar ontvangt u wel graag de tekst van de inaugurale rede, dan kunt u via [email protected] aanvragen onder vermelding van uw naam en adresgegevens.

7

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE oktober 2010 Colofon De nieuwsbrief wordt uitgegeven door het lectoraat Nieuwe Energie. Heeft u vragen en/of opmerkingen neem dan contact op met Peter Schieren: [email protected] Eindredactie: Werner Eussen: [email protected] Bent u geïnteresseerd in de onderwerpen nieuwe energie en duurzaam bouwen? Neemt u dan een kijkje op onze website: http://www.ribuilt.nl/Onderzoeksgroepen/NieuweEnergie.aspx. Hier vindt u informatie over het Lectoraat Nieuwe Energie en onze projecten en activiteiten. Daarnaast vindt u hier interessante nieuwsberichten, publicaties en informatie over evenementen op het gebied van duurzaamheid en nieuwe energie.

8