De kroonlijst
De kroonlijst steunt de dakgoot, die het regenwater van het dak opvangt en de bovenkant van de gevel beschermt tegen overmatige vochtigheid. Naast deze technische functie geeft zij de « finishing touch » aan de gevelcompositie en onderstreept ze de continuïteit van de huizenrij in een straat.
Omdat ze zich buiten ons gezichtsveld bevindt en weinig toegankelijk is, vormt de kroonlijst een onderdeel van de architectuur dat vaak over het hoofd wordt gezien. Ondanks haar belang wordt ze niet altijd goed genoeg onderhouden.
Een beetje geschiedenis
In Brussel wordt het gebruik van de kroonlijst slechts in de 18 e eeuw veralgemeend, als men de huizen met puntgevels vaarwel zegt. Tijdens deze periode, gekenmerkt door het classicisme, is de kroonlijst nauw geïnspireerd op de architectuur uit de oudheid. Ondanks de eindeloze varianten in de geveltekening die de trend van historische stijlen in de 19 e
eeuw met zich meebrengt, wordt dit klassieke model ruimschoots toegepast tot het begin van de 20 e
eeuw.
De klassieke kroonlijst bestaat meestal uit drie niveaus: ? -
de hollijst: grote sierlijst van het bovenste deel; de druiplijst: tussenniveau dat de dakgoot steunt;
1 / 12
De kroonlijst
de consoles, modillons, kalfstanden: decoratieve elementen die een verbinding tussen de druiplijst en het verticale gevelvlak vormen ?
Structuur van een klassieke kroonlijst in hout
(Verz. AAM, Brussel)
a. hollijst met sierlijst in s-vorm b. dakgoot bekleed met zink c. druiplijst e. modillon f. blokkeel g. gootligger h. dakspar i. gevelmuur
Onder de kroonlijst bevindt zich de fries die op gelijke afstanden doorboord is met steigergaten, waa
Foto Witte Bergstraat 29 – (foto AAM, Brussel) 2 / 12
De kroonlijst
Model van gietijzeren steigergatdeksel
3 / 12
De kroonlijst
(Gieterij Nestor Martin. Filialen in Sint-Jans-Molenbeek. Album des Articles de Bâtiments et de Jardins, 1
4 / 12
De kroonlijst
Rond 1900 gaan bepaalde art nouveau-architecten de vorm van de kroonlijst herinterpreteren: ze vo
Foto Saint-Quentinstraat 30 en 32, Gustave Strauven, 1899 (Foto. AAM, Brussel)
5 / 12
De kroonlijst
Het onderhoud van de kroonlijst De kroonlijst bestaat uit timmerwerk, gewoonlijk in grenen. Ze wordt ondersteund door de « blokkelen », stukken die bij voorkeur van eik zijn en die op regelmatige afstanden in de bovenkant van de gevelmuur verankerd zijn. De waterdichtheid van de dakgoot wordt doorgaans verzekerd door een zinkbekleding.
Zorgen voor waterdichtheid van de dakgoot
Een onvoldoende waterdichtheid richt snel grote schade aan: vochtig worden van de gevelmuur, beschadiging van het plamuur. Als deze toestand blijft aanhouden, kunnen de
6 / 12
De kroonlijst
stukken hout die met de muur in aanraking komen, rotten: basis van de dakconstructie, vloer van de dakverdieping…
Eén keer per jaar, op het einde van de herfst, moet de dakgoot vrijgemaakt worden van alle brokstukken (puin, mos, bladeren…) die de regendakpijp kunnen verstoppen. De waterdichtheid en het afschot van de dakgoot moeten worden nagezien: optreden van vochtige plekken onder de kroonlijst, plassen in de dakgoot…?Zich op een dak of een kroonlijst wagen maakt een geschikte veiligheidsuitrusting noodzakelijk. Gespecialiseerde firma’s bieden onderhoudscontracten aan. Als de bedekking niet plaatselijk hersteld kan worden, (meerdere lekken, vervormingen die een goede afvoer belemmeren…), moet deze vervangen worden. De eerste stap bestaat uit het verwijderen van de oude waterdichte lagen. Daarna wordt het afschot van de dakgoot hersteld alvorens een nieuwe zinkbedekking te plaatsen. Het gebruik van waterdichte lagen in asfalt is af te raden voor kroonlijsten, omdat ze weinig geschikt zijn voor de bedekking van kleine oppervlakken met complexe vormen.
Het houtwerk beschermen
Het gebruik van “kroonlijstladders” waardoor voor weinig geld de verf van het houtwerk regelmatig kon opgefrist worden, is heden niet meer toelaatbaar omwille van veiligheidsredenen. Het herschilderen van de kroonlijst maakt dus het plaatsen van een volledige steiger noodzakelijk, en wordt gelijktijdig met andere onderhoudswerken van de gevel uitgevoerd. Omdat het onderhoud van het houtwerk minder frequent is, zal de kwaliteit van de voorbereiding en de uitvoering van het schilderen des te belangrijker zijn. De verf zelf moet voldoende doorlaatbaar zijn voor waterdamp om te zorgen voor een goede afvoer van het vocht dat eventueel in het hout zit. Door te kiezen voor wit of voor een heldere tint, kan het subtiele licht-en schaduwspel op de ornamenten en de sierlijst van de klassieke kroonlijst gevaloriseerd worden. De art nouveau en de art deco hebben op meer gevarieerde kleuren beroep gedaan. Door onderzoek van de oude verflagen (stratigrafie) kan de keuze van de tint georiënteerd worden.
7 / 12
De kroonlijst
Thermisch afbijten alvorens te herschilderen.
8 / 12
De kroonlijst
9 / 12
De kroonlijst
Te vermijden! De gewoonte om een kroonlijst te bedekken met kleine PVC-latten, in plaats van ze te
10 / 12
De kroonlijst
(foto AAM, Brussel)
Herstellen of vervangen? De vervanging van een kroonlijst is zelden noodzakelijk. Meestal volstaat het om bepaalde delen te vernieuwen. De sierlijsten waaruit de traditionele kroonlijsten bestaan, zijn nog verkrijgbaar bij enkele gespecialiseerde houtleveranciers. Met deze elementen zal een goede schrijnwerker het herstel van uw kroonlijst, met respect voor het karakter van de gevel, tot een goed einde brengen.
We herinneren eraan dat elke wijziging van het uitzicht van de gevel het voorafgaand bekomen van een stedenbouwkundige vergunning vereist.
Om een schrijnwerker-timmerman te vinden, consulteer het register van de beroepen van het architecturaal patrimonium .
11 / 12
De kroonlijst
Nuttige lectuur Reeks Kunst in de Straat:
Hout en metaal in de Brusselse huisgevel, Koning Boudewijnstichting en Archives d’architecture moderne, Brussel, 1997.
Onderhoudsboekje, Hout, Koning Boudewijnstichting en Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 1997.
12 / 12
