Duurzaam bouwen in houtskeletbouw

Duurzaam bouwen in houtskeletbouw Centrum Duurzaam Bouwen, Heusden-Zolder 21 APRIL 2004

STUDIEDAG MET TENTOONSTELLING

TECHNOLOGISCH INSTITUUT Bouwfysica Civiele Techniek Akoestiek en Trillingen

Duurzaam bouwen in houtskeletbouw Opzet Houtskeletbouw is een bouwsysteem dat onmiskenbaar grote troeven heeft als instrument om duurzame gebouwen te realiseren. De duurzaamheid van een constructie staat hoe langer hoe meer in de belangstelling en begint stilaan aanvaard te worden als een evident prestatiecriterium, naast brandveiligheid, mechanische weerstand, thermisch comfort enz ... Toch blijkt op dit ogenblik slechts een beperkt deel van alle nieuwbouwwoningen in Vlaanderen opgetrokken te worden in houtskeletbouw. Gebouwen in houtskeletbouw zijn grotendeels opgebouwd uit hout, een in principe onuitputtelijk en recycleerbaar materiaal dat met relatief weinig energie in constructies verwerkt kan worden. Het systeem leent zich uitstekend tot het plaatsen van dikke isolatiepakketten. Wat brandveiligheid en duurzaamheid betreft (duurzaamheid in de zin van weerstand biedend aan aantastingen), zijn tegenwoordig gebouwen in houtskeletbouw gelijkwaardig aan stenen gebouwen. Houtskeletbouw is echter een licht bouwsysteem, wat als gevolg heeft dat ze als concept minder optimaal is voor het realiseren van een goed hygrothermisch comfort in warme periodes. Ook om een voldoende geluidisolatie te realiseren zijn soms relatief dure maatregelen nodig in vergelijking met traditionele bouwwijzen in steen. En er is de niet te onderschatten factor “cultuur”: naar het schijnt wordt sinds mensenheugenis elke Belg geboren met een baksteen in de maag... De studiedag heeft als doel om actuele en objectieve informatie aan te reiken over houtskeletbouw, als basis voor een nuchtere en genuanceerde discussie over de rol die ze al dan niet kan vervullen in de bouwnijverheid, nu deze langzaam maar zeker evolueert in de richting van meer duurzame constructies. Het spreekt voor zich dat dit debat belangrijk is voor de houtbranche, daar de duurzaamheid van dit bouwsysteem t.o.v. andere systemen tegenwoordig één van de belangrijkste argumenten is om te kiezen voor gebouwen in hout en het daarom de evolutie van het marktsegment van deze sector sterk kan beïnvloeden. Maar aangezien tegenwoordig zowat iedereen in de bouwwereld geconfronteerd wordt met de vraag hoe duurzame constructies te realiseren op een pragmatische en economische manier, kan een nuchtere, frisse kijk op houtskeletbouw ook voor alle andere actoren in de bouwwereld, zoals ingenieurs, architecten, verantwoordelijken van huisvestingsmaatschappijen en bouwfirma’s, erg nuttig zijn.

dr. sc. Berthold Simons Directeur Centrum Duurzaam Bouwen

ir.-arch. Filip Dobbels WTCB TI-Genootschap Bouwfysica

Dr.ir.Arch. Peter Wouters Voorzitter Genootschap Bouwfysica

Deze studiedag wordt georganiseerd door het Genootschap Bouwfysica van het Technologisch Instituut, i.s.m. de TI-Genootschappen Civiele Techniek en Akoestiek en met medewerking van het Technisch Centrum der Houtnijverheid. Ze vormt een vervolg op de studiedag over “Hout” die TI-K VIV op 13 november 2003 georganiseerd heeft in het kader van de ProWood-beurs in Flanders Expo. Die studiedag handelde over de algemene aspecten van bosbouw en van toepassingen van hout in de bouwnijverheid en de meubelindustrie, terwijl deze studiedag de specifieke aspecten van houtskeletbouw belicht. Het programma van beide studiedagen werd op elkaar afgestemd, zodat ze samen beschouwd kunnen worden als een tweeluik dat de mogelijkheid biedt om Uw kennis over hout en houtconstructies volledig op te frissen en te actualiseren.

Programma 09.00u Aanmelding en registratie 09.30u Welkom door de dagvoorzitter, Dr. Sc. T. Simons (CeDuBo) 09.35u “HSB: bouwwijze van de toekomst??” Inleiding: Houtskeletbouw in Vlaanderen anno 2004 : overzicht van de actuele kenmerken, belemmeringen en mogelijkheden IR. ARCH. F. DOBBELS, WTCB Vertrekkend van een case-study wordt een overzicht opgebouwd van de verschillende aspecten van houtskeletbouw die in de loop van de dag elk afzonderlijk in detail uitgewerkt zullen worden. De vooren nadelen van dit houtbouwsysteem worden tegen elkaar afgewogen. Aan de hand van een korte bloemlezing van een aantal - soms verrassende - realisaties in houtskeletbouw worden de technische en economische mogelijkheden en beperkingen van dit bouwsysteem binnen de actuele Vlaamse context onderzocht. De voordracht wordt besloten met een beknopt overzicht van de historiek, de huidige marktsituatie en mogelijke toekomstperspectieven van houtskeletbouw in Vlaanderen. 10.05u “HSB: duurzame bouwmethode bij uitstek??” Duurzaamheid en bouwkwaliteiten: hoe afwegen? Een toepassing op wanden in houtskeletbouw of baksteen PROF. DR. IR.-ARCH. F. DE TROYER EN IR.ARCH. K. ALLACKER, DEPARTEMENT ARCHITECTUUR, STEDENBOUW EN RUIMTELIJKE ORDENING, K.U.LEUVEN Tijdens deze voordracht stellen we een methodologie voor om het ecologisch aspect van duurzaamheid af te wegen tegen kwaliteiten op niveau van het gebouw. Basisprobleem blijkt dat gebouwen verschillen op zeer veel aspecten. In een eerste deel wordt de methodologie uiteengezet en verantwoord. Sleutelbegrippen zijn: levenscyclusanalyse, eco-indicator 99, de elementenmethode en multi-criteria analyse. In een tweede deel wordt de methode toegepast op de vergelijking tussen een baksteen- en houtskeletwand, waarbij de invloed van verschillende parameters wordt nagegaan. In een besluit worden de bekomen resultaten gesitueerd in een algemeen kader: gebouwschikking, ontwerpvarianten voor elementen, levensloopscenario’s , …. 10.35u Pauze (bezoek tentoonstelling CEDUBO + aannemers, fabrikanten, onderzoeksinstellingen, ... ) 10.50u “HSB en reglementering: een onoverzichtelijk kluwen??” Bouwpakketten en –systemen in hout. Stand van zaken van de conformiteits- en kwaliteitsverklaringen en essentiële voorschriften IR.-ARCH. P. VITSE, WTCB Voor de sector van de houtskeletbouw werd recent een Europese geharmoniseerde technische specificatie goedgekeurd. Deze Europese Technische Goedkeuringsleidraad (ETAG 007 ‘Timber frame building kits’) zal aanzet geven tot in de praktijk brengen van een hele resem specificaties die in alle lidstaten van Europa moeten worden gerespecteerd. Zo zal ondermeer de implementatie van de Eurocodes ten aanzien van de belastingen, stabiliteitsberekeningen, brandweerstand, … dagdagelijkse praktijk worden en dienovereenkomstig berekend dienen te worden. In het eerste deel wordt deze ETAG voorgesteld. In het tweede deel wordt aangegeven tot welke gevolgen de implementatie aanleiding zal geven en hoe de conformiteitverklaringen opgesteld dienen te worden. Hierbij zal veel aandacht besteed worden aan het belangrijke criterium van de brandveiligheid. 11.25u ”Hout: niet meer wat het was??” Nieuwe materialen voor houtbouw IR. C. DECAESSTECKER, TECHNOLOGISCH ADVISEUR WTCB In deze lezing zal een overzicht gegeven worden van ‘nieuwe’ materialen die bij houtskeletbouw toegepast kunnen worden. Een belangrijk aspect hierbij is de duurzaamheid van deze materialen, bij zowel traditioneel chemisch verduurzaamd hout – en de noodzaak hiervan in het licht van de Europese Bouwproductenrichtlijn – en bijv. thermisch gemodificeerd hout als alternatief voor chemische houtverduurzaming bij gevelbekleding, schrijnwerk enz., en het belang en de mogelijkheden van constructieve houtbescherming bij houtbouw. Men zal dieper ingaan op de materialen voor constructieve toepassingen, zoals het gebruik van LVL (Laminated Veneer Lumber), samen-gestelde I-liggers, vakwerkconstructies en geprefabriceerde spanten, naast de traditionele massief houten balken en het gelijmd-gelamelleerd hout. Daarop aansluitend zal ingegaan worden op het belang en de mogelijkheden van ‘graded lumber’ t.t.z. het naar sterkte gesorteerde hout (visueel, machinaal). In de beurs die aansluit bij de studiedag zullen de leveranciers/fabrikanten de bovenstaande producten demonstreren.

11.50u “Houten vloeren”: niet meer wat U denkt??”: De hout-betonvloer: een innovatief vloersysteem op basis van hout DR.IR. M.L.R. VAN DER LINDEN, HOOFD AFDELING BOUWSYSTEMEN, TNO BOUW Hout-betonsystemen zijn een alternatief voor bestaande vloersystemen. Deze systemen kunnen toegepast worden in de woningen utiliteitsbouw, de renovatie van bestaande houten vloeren en bij brugdeksystemen. Bij houtbetonconstructies worden de sterkte eigenschappen van hout (laag gewicht ten opzichte van het draagvermogen) en beton (hoge druksterkte) gecombineerd. Ten opzichte van een traditionele houten vloer wordt de draagkracht verhoogd en zouden ook de akoestische eigenschappen en comfort (trillingen) verbeterd kunnen worden. Bij bruggen kan door toepassing van houtbetonconstructies tevens de levensduur van de houtconstructie eronder worden verhoogd. In de afgelopen 10 jaar is er veel onderzoek verricht naar de aspecten die bij de toepassing van hout-betonsystemen een rol spelen. 12.20u vragen aan panel 12.45u lunch (+ mogelijkheid bezoek tentoonstelling CEDUBO + aannemers, fabrikanten, onderzoeksinstellingen, …) 14.10u ”HSB: de ideale bouwmethode voor het realiseren van lage-energiewoningen??” (deel 1 - theorie) Houtskeletbouw en warmte, lucht en vochttransport, een duurzaam bondgenootschap? PROF. DR. IR. H. HENS, LABORATORIUM BOUWFYSICA, K.U.LEUVEN Hout is hygrothermisch heel wat delicater dan baksteen. Minder tolerant, veeleisender. Je kan er zelfs aan twijfelen of het in een vochtig klimaat een goede keuze is. Misschien zijn zoveel extra maatregelen nodig om hygrothermisch niet in de problemen te komen, dat het sop de kolen niet waard is. In de lezing zal worden aangetoond dat het zo’n vaart niet loopt. Natuurlijk zijn er delicate punten, zoals de luchtdichtheid. Maar de vochthuishouding is gemakkelijker in orde te krijgen dan verwacht, men kan er zeer lage bruto U-waarden mee halen en dat een integrale houtskeletbouw weinig massa heeft, dient in een gematigd koel klimaat geen nadeel te zijn. 14.50u ”HSB: de ideale bouwmethode voor het realiseren van lage-energiewoningen??” (deel 2 - praktijk) Constructie van passiefhuizen in houtskeletbouw: vooren nadelen ARCH. B. COBBAERT, ARCHITECT-ADVISEUR PASSIEFHUIS-PLATFORM VZW Bij houtskeletbouw is energiebesparing, in zekere zin, technisch ingebouwd. Vooral wat betreft de thermische isolatie is er een belangrijk verschil met de, voor België, eerder traditionele steenachtige constructies. Bij deze laatste wordt isolatie als een extra laag toegevoegd. Bij houtskeletbouw zit de isolatie in de constructie, wat bij gelijke warmteweerstand in een veel kleinere dikte van de buitenwand resulteert. Net dit maakt houtskeletbouw aantrekkelijk voor sterk te isoleren bouwconcepten, zoals het passiefhuis. Significante energiebesparing houdt evenwel meer in dan zomaar wat isoleren. Het behoeft een integrale aanpak met tevens aandacht voor het beperken van lekverliezen, benutten van passieve winsten, doordacht ventileren, gebruik van efficiënte huishoudtoestellen en aanwenden van hernieuwbare energie. 15.20u pauze (bezoek tentoonstelling CEDUBO + aannemers, fabrikanten, onderzoeksinstellingen, …) 15.40u ”HSB en akoestisch comfort: verenigbaar??” Akoestische aspecten van houtskeletbouw: luchtgeluidisolatie, contactgeluidisolatie en flankerende geluidoverdracht IR. B. INGELAERE, WTCB Doordat de HSB-woning door stedenbouwkundige reglementeringen meestal voorzien wordt van een gevelsteen, zijn de gevelgeluidisolatieproblemen dezelfde als deze bij de traditionele woningbouw. Voor de geluidisolatie tussen woningen of binnen de eigen woning ligt de situatie wat kritischer. Door de combinatie van structurele eisen, de lichte wanden en het ontbreken van bouwakoestische knowhow wordt veelal een aanzienlijk zwakker resultaat bereikt dan bij de traditionele woningbouw. Dit hoeft niet noodzakelijk het geval te zijn bij een oordeelkundig ontwerp en bouwsysteem. Toch blijft het riskant deze bouwwijze te gebruiken voor multifamiliale woningbouw zonder een nauwgezette begeleiding van een akoestisch studiebureau. Tijdens de lezing worden resultaten getoond van een akoestische meetcampagne van een groot aantal HSB-woningen. 16.25u “HSB op hoog niveau??” Houtconstructies in de hedendaagse architectuur PROF. DR. IR. PH. SAMYN, SAMYN AND PARTNERS, ARCHITECTS & ENGINEERS Het gebruik van hout in de architectuur blijft veel te zeldzaam in België. Ik zal trachten er de oorzaken van te bepalen en de aandacht te vestigen op de middelen om de situatie te verbeteren. Mijn voornemen zal worden aangetoond door enkele projecten. 17.00u vragen aan panel 17.30u Slotwoord door dagvoorzitter, T. Simons 17.35u receptie / tentoonstelling

Duurzaamheid en bouwkwaliteiten: hoe afwegen? Een toepassing op wanden in houtskeletbouw of baksteen

21-04-2004

1

Structuur

21-04-2003

Situering Methodologie Duurzaamheidsindicatoren Levenscyclusanalyse Prestaties Tool – Spreadsheet Functionele Eenheid Duurzaamheid Prestaties Totaalscore Case study Besluit Ruimer kader

Duurzaamheid en bouwkwaliteiten: hoe afwegen?

Een toepassing op wanden in houtskeletbouw of baksteen

1

•Situering •Methodologie •Tool - spreadsheet •Case study •Besluit •Ruimer kader

Situering Altmat – Substitutiemogelijkheden voor Oppervlaktedelfstoffen Opdrachtgever: ANRE Uitvoerders: RA, WTCB, KULeuven Dit onderdeel: bepaling van de duurzaamheid van de alternatieven op niveau van het gebouw

21-04-2003

•Situering

•Methodologie •Tool - Spreadsheet •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



Methodologie Set van duurzaamheidsindicatoren Definitie Frameworks Eco-indicator 99 Levenscyclusanalyse Definitie Internationale ontwikkelingen Methode



2

•Situering

Duurzaamheidindicatoren

•Methodologie 1) Indicatoren 2) LCA 3) Prestaties •Tool - Spreadsheet •Case study •Besluit •Ruimer kader

SNELLER

CORRECTER

doelstellingen:

1. 2. 3.

21-04-2003


Beter leesbaar maken Vereenvoudigen Communicatie verbeteren Een toepassing op wanden in houtskeletbouw of baksteen

•Situering

Frameworks voor Indicatoren


21-04-2003

Pressure Indicatoren: oorzaken van de milieuproblemen

State Indicatoren: Indicatoren:

kwaliteit van de toestand van de natuur

Response Indicatoren: Indicatoren:

maatregelen



3

•Situering


21-04-2003

•Situering

•Methodologie 1) Indicatoren

2) LCA 3) Prestaties •Tool - Spreadsheet •Case study •Besluit •Ruimer kader

Eco – indicator 99


Definitie LCA = van wieg tot graf benadering

21-04-2003


Extractie en behandeling van grondstoffen Het productieproces Transport en distributie Gebruik en hergebruik Onderhoud Recyclage Finale afvalverwijdering



4

•Situering

Internationale Ontwikkelingen



SETAC

Europese Noord amerikaanse

CODE OF PRACTICE

ISO Standaardisatie technische en organisatorische aspecten

14040 reeks

UNEP

Toepassing van LCA ontwikkelingslanden

Life Cycle Assessment: what it is, and what to do about it Towards Global Use of LCA

US –EPA CML

21-04-2003

•Situering


2) LCA



LCA: methode

3) Prestaties •Tool - Spreadsheet •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



5

•Situering



Reikwijdte - Diepgang

Wat vergelijken?

Welke aspecten vergelijken?

21-04-2003

•Situering


2) LCA

Per kg Per eenheid warmteweerstand Per m² wand Per m² vloer Thermische isolatie, draagvermogen, eigengewicht, brandweerstand,… Oplossing: in de praktijk courant gebruikte oplossingen

Welke stappen in de keten beschouwen?



Inventarisatie


21-04-2003



6

•Situering



Impact Assessment

21-04-2003

•Situering





Impact Assessment (vervolg)

21-04-2003

Keuze te beschouwen milieu-effecten Classificatie Karakterisatie

Keuze te beschouwen milieueffecten Menselijke gezondheid Kwaliteit ecosystemen Uitputting grondstoffen + andere: Welvaard? Sociale rechtvaardigheid? Classificatie Karakterisatie



7

•Situering




21-04-2003

•Situering



Keuze te beschouwen milieu-effecten Classificatie Welke emissies welke gevolgen Welke ontginningen welke gevolgen Vragen: Alle effecten beschouwd? Onderlinge invloed? Karakterisatie




Keuze te beschouwen milieu-effecten Classificatie Karakterisatie Hoe sterk is het gevonden verband Onzekerheden in modellen? Onderlinge invloed?

21-04-2003



8

•Situering



Impact Assessment Normalisatie Weging Normalisatie: Hoe erg is inpact (voor elk van de 3 beschouwde milieu-effecten) in verhouding tot belasting voor gemiddelde Europeaan Zelfde maat-ééheid voor alle 3 effecten!

21-04-2003



•Situering



Impact Assessment Normalisatie Weging Weging: toekennen van gewichten aan de verschillende milieucategorieën Één scoregetal!

21-04-2003



9

•Situering


2) LCA

Besluit : onzekerheden


(= inventarisatie)

21-04-2003

Volledige proces? Alle milieu-aspecten? Alle effecten van al de processtappen op al de milieu-aspecten? (= karakterisatie) Hoe erg effect per milieuaspect? (= normalisatie) Hoe erg als geheel? (= weging)



•Situering



21-04-2003

Niet zo eenvoudig in de praktijk… Specifieke of gemiddelde producten? Wat is de levensduur van het gebouw? Hoe recyclage inrekenen?



10

•Situering

•Methodologie 1) Indicatoren 2) LCA

Prestaties


21-04-2003

•Situering •Methodologie

•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid 3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

Courante oplossing + beoordeling prestaties Essentieel aspect van duurzaamheid Multi-criteria analyse



Tool - Spreadsheet



11


•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid

Functionele eenheid

2) Duurzaamheid 3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003





Functionele eenheid (2)


21-04-2003



12



Duurzaamheid


21-04-2003





Duurzaamheid


21-04-2003



13


•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid

Prestaties

3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003


•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid



Prestaties: methode

3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



14


•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid 3) Prestaties

Totaalscore: prestaties/duurzaamheid

4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003


•Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid 3) Prestaties



Prestaties/milieubelasting

4) Totaalscore •Case study •Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



15

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet

•Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study

Case study: resultaten Woning: houtskeletbouwwand versus traditionele baksteenwand



Resultaat referentiecase

1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



16


Menselijke gezondheid


21-04-2003




Uitputting van grondstoffen


21-04-2003



17


1) Referentiecase

Verschillende fasen

2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase



Type woning

2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

Rijwoning


Vrijstaande woning


18

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning

Levensduur woning

3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur

4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

60 jaar


120 jaar


Dikte houtskeletwand 9 cm


12 cm


19

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet

Grootte woning 150 m²

300 m²

5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning



Lengte / breedte verhouding 0,5

1

6) Vorm woning 7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003



20

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning

7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

Combinatie verschillende parameters Baksteenwand: ook 9cm isolatie Levensduur baksteenwand: 120 jaar Levensduur houtskeletbouwwand: 60 jaar Transport: hout 150 km Ù baksteen 75 km





•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning

7) Combinatie 8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

21

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet •Case study 1) Referentiecase 2) Type woning 3) Levensduur 4) Dikte houtskelet 5) Grootte woning 6) Vorm woning 7) Combinatie

Besluit: houtskelet versus traditionele wand Volledige levenscyclus: gebruiksfase! Ontwerp woning: analoog Houtskeletbouw: duurzaam! 12 cm! (ipv 9 cm) Transportfase! Prestaties: subjectief!

8) Besluit •Ruimer kader

21-04-2003

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid 3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study

•Besluit •Ruimer kader


Besluit

21-04-2003


Duurzaamheid is essentieel Inzicht in methodologie is noodzakelijk Gegevens noodzakelijk -> databank Evaluatie tools nodig Prestatie-evaluatie = noodzakelijk, maar subjectief Transparantie en explicitering van de hypotheses essentieel



22

•Situering •Methodologie •Tool – Spreadsheet 1) Functionele eenheid 2) Duurzaamheid 3) Prestaties 4) Totaalscore •Case study

•Ruimer kader

21-04-2003

Ruimer Kader… Grootschalige verschuivingen van baksteenbouw naar houtbouw: wat zijn de gevolgen voor ontginning en transport van hout? Zelfvoorzieningsgraad van Vlaanderen m.b.t. hout Naast ecologische, ook sociale en economische duurzaamheid: kan op een kostenefficiënte manier aan de marktvraag voldaan blijven bij toenemend gebruik van hout?



23

Duurzaam bouwen in houtskeletbouw

Recommend Documents