Bedrijfsgroep Vastgoed DVD – Directie Noord Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn
MAATREGELEN DUURZAAM BOUWEN Bijlage nummer Horend bij Datum
4.1 Hoofdstuk 4 van het DO rapport 11 juni 2010
Bestaande uit: bijlage Resultaten berekening DuBo met GPR Gebouw bijlage 4.1.a MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN BASISNIVEAU DEFENSIE 2009 bijlage 4.1.c MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN DEFENSIE GWW
Pagina 1 van 1
Projectnummer 3000203 Fase Definitief Ontwerp Versienummer jan 2010 / rjw
3000203-G » Gebouw 55 deelproj G » 2 ®
GPR gebouw 4.0 bestaande bouw onderwijsgebouwen
Resultaten
ambitie huidig na ingreep Energie
Milieu
Gezondheid
Gebruikskwaliteit
Toekomstwaarde
Duurzaamheidslabel
1 of 2
06/10/10 15:30
CO2-emissie CO2-emissie (kg/m2) per jaar
Huidig
Na ingreep
Door energiegebruik
106,0
43,1
59%
1,3
6,3
-369%
107,3
49,4
54%
Door materiaalgebruik Totaal
CO2-emissiereductie (t.o.v. huidige situatie)
Schaduwprijzen en LCA-profielen LCA-profiel
eenheid
Milieu-effecten
Uitputting (ADP)
Huidig GPR Gebouw
kg antimoon (Sb) eq.
9.883e-3
Na Ingreep
BREEAM.nl
5.055e-4
GPR Gebouw
BREEAM.nl
3.485e-2
Broeikaseffect (GWP 100j.)
kg kooldioxide (CO2) eq.
1.34e0
6.855e-2
6.282e0
Ozonlaagaantasting (ODP)
kg CFK-11 eq.
1.112e-7
5.685e-9
3.676e-7
Smog (POCP)
kg ethyleen (C2H2) eq.
1.064e-3
5.44e-5
2.749e-3
Humane toxiciteit (HTP)
kg 1,4-dichloorbenzeen eq.
5.13e-1
2.624e-2
1.186e0
Ecotoxiciteit, water (FAETP)
kg 1,4-dichloorbenzeen eq.
2.57e-1
1.315e-2
7.119e-1
Ecotoxiciteit, sediment
niet operationeel
0e0
0e0
0e0
Ecotoxiciteit, terristisch (TETP)
kg 1,4-dichloorbenzeen eq.
4.749e-3
2.429e-4
1.413e-2
Verzuring (AP)
kg zwaveldioxide (SO2) eq.
6.328e-3
3.237e-4
2.594e-2
Vermesting (EP)
kg fosfaat (PO4) eq.
6.096e-4
3.118e-5
3.006e-3
Schaduwprijs
euro
0.16
0.01
0.58
Rekenwaarden voor het terugrekening vanuit belasting totale gebouw, totale levensduur
Gebruiksoppervlakte (GO)
m2
Bruto vloeroppervlakte(BVO)
m2
(Rest)levensduur
jaar
6,869.00
12,641.00 8,058.00
3
50
50
GPR Gebouw berekent terug met behulp van het GO en door de gebruiker in te geven gebouwlevensduur BREEAM.NL rekent terug met behulp van het BVO en standaard gebouwlevensduur BREEAM.NL is (nog) niet geschikt voor de bestaande bouw
2 of 2
06/10/10 15:30
Bedrijfsgroep Vastgoed DiVD - Directie Noord Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn Projectnummer 3000203
MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN BASISNIVEAU DEFENSIE 2009 Bijlage nummer Horend bij Datum
Fase DO
4.1.a Hoofdstuk 4 van het DO rapport 11 juni 2010
Versienummer jan 2010 / rjw
Basis maatregelen Nationaal Pakket (versie 8.0) : n.a.v. Defensie Duurzaamheidsnota 2009 spec.nr
omschrijving
toegepast ja
Thema: E N E R G I E U002 Realiseer een energieprestatie die beter is dan de eis in het U012
Bouwbesluit Maak warmteweerstand begane grondvloer Rc >=3 m².K/W
nee
X X
U013 Maak warmteweerstand gesloten geveldelen Rc >=3 m².K/W X U014 Maak warmteweerstand hellend dak Rc >=3 m².K/W U015 Maak warmteweerstand plat dak Rc >=3 m².K/W U016 Gebruik HR++-glas met U <=1,2 W/m².K in alle verwarmde
X X
U022 Isoleer kruipluiken en zorg voor een goede afdichting
X
U023 Pas verbeterde naad- en kierdichting toe U024 Pas individuele registratie van het energiegebruik toe
X X
ruimten
U037 U038 Isoleer de leidingen voor warm tapwater volledig U039 Gebruik een cv/warmwatertoestel met lage NOx-emissie
U606 U608
Zorg voor aansluiting op een warmtedistributienet Isoleer cv- en distributieleidingen Beperk het vermogen van pompen en ventilatoren Gebruik energie-efficiënte verlichting Optimaliseer het ontwerp op leidinglengtes Pas een warmtepomp toe
X X X X X X X X X X
Installeer, indien een lift wordt toegepast, een energiezuinige lift Maak gebruik van optimaliseringsregelingen voor verlichting, X verwarming en ventilatie Pas warmteterugwinning toe bij mechanische ventilatie X
U608a Hergebruik warmte van warmteproducerende apparaten U611 Kies een uitnodigende plaats voor de trap U612 Maak voor ventilatoren en pompen gebruik van een (elektronische) toerenregeling
Pagina 1 van 3
voor uitbreiding
X
U040 Gebruik een cv-toestel met een zeer hoog rendement U041 U042 U046 U048 U050 U480 U484
voor uitbreiding
X
U028 Optimaliseer het gebouwontwerp op daglichttoetreding en visueel comfort binnen/buiten Pas een lage-temperatuurverwarmingssysteem toe
opmerkingen / motivatie
nvt
Heat Recovery
X
X X X
spec.nr
omschrijving
toegepast ja
U613 Optimaliseer het gebruiksrendement van koel- en U615
verwarmingstoestellen Pas meerdere kleine ketels toe in plaats van één grote
U619 U622 U634 U650 U701 U717
X X X
U732
Maak gebruik van energieopslag in de bodem Pas stralingsverwarming toe Bouw compact Isoleer de scheidingsconstructie tussen vertrekken met een groot temperatuurverschil Pas terreinverlichting op zonne-energie toe
Thema: M A T E R I A L E N U054 Beperk de hoeveelheid en onderhoudsfrequentie van het schilderwerk Maak verbindingen bereikbaar en demontabel
X X X * * X
U056 U063 Indien hout wordt toegepast, pas dan duurzaam
X X
U064 Stem de duurzaamheidsklasse van hout en de eventuele
X
U066 Gebruik voor gipstoepassingen binnen: rogips of natuurgips
X
U069 Verduurzaam stalen bouwproducten uitsluitend wanneer dit
X
geproduceerd hout toe
oppervlaktebehandeling en/of verduurzaming per geval af op de beoogde toepassing
U071 U073 U074 U076 U081 U171 U177 U225
aantoonbaar noodzakelijk is Indien PVC gebruikt wordt: gebruik PVC waarvan de kringloop gesloten wordt en indien voor de toepassing verkrijgbaar gerecycled PVC Gebruik voor beton waar dit technisch mogelijk is, klinkerarme cementsoorten Indien gebruik wordt gemaakt van beton, gebruik dan beton met grindvervanger Gebruik ontkistingsmiddelen op plantaardige basis of biologisch afbreekbare middelen op minerale basis; gebruik deze producten zuinig Gebruik bij totale houtverduurzaming producten die milieubewust verduurzaamd zijn Houd bij de materiaalkeuze voor kozijnen in buitengevels rekening met de toepassingscondities Gebruik raamdorpels bestaande uit keramische elementen, staalplaat, natuursteen, gegoten composietsteen of prefab beton (conform 074) Indien stalen trappen en balustraden worden voorzien van een gekleurde afwerklaag: gebruik een poedercoating
U265 U267 U279
Pagina 2 van 3
goten/dakoverstekken gebouw 55
X X X X X
X
U261
alu. Kozijnen
X
U248
U258
* *
X
X
U252
X * *
X hwa's van zink
U237 Gebruik voor kiezelbakken, uitlopen e.d. producten met een
beperkte emissie naar regenwater Gebruik als naaddichting: PE-rolband of EPDM-rubber; gebruik als kierdichting bij raam- en deuraansluitingen: EPDM- of EPT-rubber; gebruik achter aftimmerlatten: PEband Gebruik als elastische kit: siliconenkit of polysulfidekit; gebruik als elastisch-plastische kit: watergedragen acrylaatkit Gebruik voor pleisterwerk binnen gips (conform 066), kalk of leem Gebruik voor tegelwerk op vloeren oplosmiddelvrije vloertegelbevestiging Gebruik voor tegelwerk op wanden oplosmiddelvrije wandtegelbevestiging Indien een dekvloer wordt toegepast, vervaardig deze dan van gips (anhydrietvloer) Gebruik als beplating voor wandsystemen: rogips(vezel)plaat of spaanplaat (conform 414)
Heat Recovery
X X X
Maak gebruik van een weersafhankelijke regeling
opmerkingen / motivatie
nvt
X
U617 Maak gebruik van alternatieve koelsystemen U618 Deel het ventilatiesysteem, de verlichting en de verwarming op in gebouwdelen Pas een gebouwbeheersysteem toe (GBS)
nee
X X X X X X
spec.nr
omschrijving
toegepast ja
U296 Gebruik voor voorbehandeling op steenachtige ondergrond:
X
U353 Stem maatvoering af op handelsmaten U369 Streef naar 'schuim- en kitarme' detaillering U419 Bereid het ontwerp voor op toekomstige functionele
X X X
U444 Gebruik als bedekking voor platte daken
X
watergedragen voorstrijk- of impregneermiddel
aanpassingen
dakbedekkingsconstructies met een lange levensduur
U637 U655 U681 U715
Realiseer scheiding van drager en inbouw Pas onderhoudsvriendelijke installaties toe Stem de ventilatie-hoeveelheid af op het gebruik Voorkom gelijktijdig koelen en verwarmen
Thema: W A T E R U378 Breng individuele watermeters aan bij meerdere gebruikers in één gebouw
X
U734 Koppel de hemelwaterafvoer af van het rioleringsstelsel
X
Thema: B I N N E N M I L I E U U067 Gebruik afwerkmaterialen met een lage emissie naar het
* * X X X X
U656 Stem de nagalmtijd af op het gebruik van de ruimte U675 Pas gedurende gebruikstijd geen recirculatie toe in
X X
U683 Voorkom het ontstaan van schadelijke en hinderlijke
X
U686
X
verblijfruimten
verontreinigingen in het gebouw Pas buitenluchtfilters met een filterkwaliteit van minimaal F7 (EU7) toe
Thema: O M G E V I N G S M I L I E U U389 Baseer het bouwplan op een gesloten grondbalans U392 Handhaaf en benut natuurlijke, landschappelijke en U393
cultuurhistorische elementen en structuren Voorzie in een nestelgelegenheid voor vleermuizen en/of vogels
Thema: D I V E R S E N U443 Lever een duidelijke gebruikershandleiding mee
Pagina 3 van 3
* * X
* *
X
U411 Beperk het geluidsniveau ten gevolge van installaties U475 Beperk temperatuuroverschrijdingen in de zomer U498 Zorg voor een goede inregeling van de verwarmingsinstallatie
opmerkingen / motivatie
nvt
X X X X * *
U383 Tref waterbesparende voorzieningen U477 Installeer een systeem voor het gebruik van hemelwater
binnenmilieu
nee
* *
* *
* *
Alleen de te koelen ruimten
* * X
* *
* *
* *
X X * * X
Bedrijfsgroep Vastgoed DVD - Directie Noord Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn Projectnummer 3000203
MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN DEFENSIE GWW Bijlage nummer Horend bij Datum
Fase Definitief Ontwerp
4.1.c Hoofdstuk 4 van het DO rapport 11 juni 2010
Versienummer jan 2010 / rjw
Maatregelen Nationaal Pakket - Terreintechniek spec.nr
omschrijving
toe passen ja
Thema: B O D E M E N W A T E R 100 Organiseer duurzaam bouwen in het project 101 Houd rekening met duurzaam bouwen in de projectplanning Houd rekening met duurzaam bouwen in de communicatie
x
103
Houd rekening met duurzaam bouwen bij de samenstelling van het projectteam Houd rekening met duurzaam bouwen bij de projectfinanciering Maak risico’s inzichtelijk van GWW-werken
x
105 200 201 202 203 204 205 206 207 303 304
Stem landgebruikfuncties af op de hydrologische kwetsbaarheid van het gebied Beperk verstoring van het oppervlaktewater Beperk verstoring van het grondwatersysteem Beperk verstoring van de natuurlijke stand en verloop van het grondwater bij aanleg en gebruik van werken
x x x x x x x
Beperk verstoring van de natuurlijke kwaliteit van het grondwater bij aanleg en gebruik van werken Voorkom barrièrewerking voor fauna bij de aanleg van civiele werken Voorkom vervuiling van watersysteem bij wegen
x x x
Gebruik laagwaardig water in plaats van drinkwater voor bouw- en onderhoudswerkzaamheden Sluit groengebieden op elkaar aan
x
Gebruik in groenwerken bij voorkeur gebiedseigen soorten
x
307
Beperk in het groen de verstoring van bodem- en water
x
311 400 401
Richt oevers natuurvriendelijk in
405 407 408 500 502 513
Stem het grondwerk af op de omgeving Beperk de aantasting van landschaps-, natuur-, en cultuurhistorische waarden Beperk zetting van het grondwerk tijdens het gebruik
x x x x x x
Voer grondwerk natuurtechnisch uit Voer baggerwerkzaamheden milieutechnisch uit Stem het tracé af op de omgeving Pas het principe van meervoudig ruimtegebruik toe bij de ontwikkeling van weginfrastructuur Beperk het vrijkomen van afvalstoffen bij aanleg, gebruik en beheer van wegen
Pagina 1 van 3
nvt
x x
102
104
nee
x x x
opmerkingen / motivatie
spec.nr
omschrijving
toe passen ja
nee
nvt
514
Beperk verontreinigingen door afstromend water van wegen
x
601
Stem bij railinfrastructuur, het tracé af op de omgeving
x
602
Beperk de aantasting van landschaps-, natuur- en cultuurhistorische waarden bij railinfrastructuur Voorkom verontreiniging van bodem en water bij railinfrastructuur Beperk het gebruik van milieubelastende materialen bij kabels en leidingen Verwijder oude kabels en leidingen
x
606 703 705 803
Beperk bij kunstwerken de aantasting van landschaps-, natuur- en cultuurhistorische waarden
Thema: N A T U U R E N L A N D S C H A P 300 Stem het groen af op het toekomstig gebruik 301 Stem het groen af op de beschikbare ruimte 302 Stel het groen planologisch veilig 305 Zorg voor voldoende en gevarieerd groen 306 Richt de groene ruimte veilig in 309 Gebruik groen als bekleding van civiele werken 310 Ontwerp en beheer het groen natuurvriendelijk 312 Bescherm het groen tijdens werkzaamheden 404 Pas vernieuwbare materialen toe 506 Voorkom onnodig branden van verlichting 507 Pas energiezuinige verlichting toe 605 Beperk de geluidshinder bij railinfrastructuur 701 Stem de ligging van kabels en leidingen af 702 Stem ontwerp van kabels en leidingen af op toekomstig 801 802 810
beheer en onderhoud Stem het kunstwerk af op (milieu)waarden en ruimtelijke plannen in de omgeving Pas bij kunstwerken het principe van meervoudig ruimtegebruik toe Voorkom hinder door geluid
Thema: L E E F O M G E V I N G 308 Pas groen toe als afscherming van hinder 402 Streef naar een gesloten grond- en/of grondstoffenbalans
x x x x * *
x x x x x x x x x x x x * *
501 505
Voorkom onder- en overdimensionering van wegen
x x
512 515 516 600 603 607 608 609 700 800
x x x x x x
Stem het tracé af op het toekomstig gebruik van railinfrastructuur Voorkom achteruitgang van de veiligheid op en langs het spoor Beperk hinder door onderhoud aan het spoor Beperk het aantal en de duur van storingen bij railinfrastructuur Streef naar verkorting van de uitvoeringsduur bij railinfrastructuur Stem kabels en leidingennetten af op het toekomstig gebruik ervan Stem het kunstwerk af op het toekomstig gebruik ervan
Pagina 2 van 3
* *
x x
509
* *
x
Voorkom onveilige situaties op of rond het grondwerk
508
* *
x x x x x
406
Stem het ontwerp af op het toekomstig beheer en onderhoud van weginfrastructuur Stel een technische risicoanalyse op voor onderdelen van wegconstructies Stem materiaalkeuze af op de beoogde levensduur van de weg Voorkom hinder door trillingen en geluid van weginfrastructuur Beperk verkeershinder tijdens de uitvoering en het onderhoud Streef naar duurzaam veilige oplossingen
* *
x x x x x x
opmerkingen / motivatie
spec.nr
omschrijving
toe passen ja
804
Voorkom sociaal onveilige situaties op of rond het kunstwerk
x
805
Stem materiaalkeuze af op de beoogde levensduur van kunstwerken Maak een afweging tussen diverse bouwmethoden van kunstwerken Voorkom hinder door trillingen
x
806 809 811
Beperk schade dat wordt toegebracht aan kunstwerken
Thema: M A T E R I A L E N 403 Pas secundaire of herbruikbare materialen toe bij 510 511 807
grondwerken Beperk materiaalgebruik bij infrastructuur
Streef naar hergebruik van vrijkomende materialen bij wegen Beperk onnodig materiaalgebruik
Thema: E N E R G I E 503 Streef naar energiebesparing bij GWW werken 504 Pas alternatieve energiebronnen toe 604 Streef naar hergebruik van materialen bij railinfrastructuur 704
Pas transformatoren toe die energieverliezen beperken
706 808
Stel een energiekaart op Pas bij kunstwerken secundaire materialen toe of materialen die later kunnen worden hergebruikt
Pagina 3 van 3
nee
nvt
* *
* *
* *
* *
x x x * *
x x x x * *
x x x x x x *
*
*
opmerkingen / motivatie
GPR Stedenbouw Pilot Defensie Dienst Vastgoed Defensie Vastgoedbeheer ing. H.J. (Henk-Jan) Alting Sr. Adv. Vastgoedplannen 9-april-2014
GPR Stedenbouw: Wat is het ? Product samenwerking W/E adviseurs en gemeenten Tilburg en Groningen 2011 op de markt Instrument voor communicatie over- en aansturing op duurzaamheid van stedenbouwkundige plannen
2
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
GPR Stedenbouw: Wat kan het ? Beoordelingsinstrument voor duurzame stedenbouw Hulpmiddel om: • vooraf ambities vast te stellen • keuzes te maken tijdens het planproces • waar nodig en mogelijk een stedenbouwkundig plan tussentijds bij te sturen • alternatieven met elkaar te vergelijken
3
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
GPR Stedenbouw: Aanleiding Pilot Defensie
Defensie Duurzaamheidsnota 2009 M59
Defensie zal vanaf 2009 in vastgoedplannen en programma’s van eisen voor infrastructuur het aspect duurzaamheid specifiek opnemen.
M60
Defensie zal vanaf 2009 het Nationaal Pakket Stedenbouw bij het opstellen van Structuur- en Inrichtingsplannen en bij de inrichting van terreinen toepassen.
M61
Defensie draagt er vóór 2010 zorg voor dat alle infrastructurele projecten inhoudelijk en procedureel voldoen aan het beleid op het gebied van duurzaam inkopen.
M62
In 2009 doet Defensie met vijf pilots ervaring op met het softwaresysteem GPR Gebouw. Vanaf 2010 zal GPR Gebouw met de dan door het ministerie van VROM vastgestelde minimumscores voor gebouwen worden ingezet voor alle nieuwbouw- en groot onderhoudsprojecten.
M63
Zolang de GPR Gebouw systematiek nog wordt ontwikkeld en beproefd zal bij alle nieuwbouw- en groot onderhoudsprojecten gewerkt worden met een lijst met Dubo-maatregelen, die in 2008 up-to-date gebracht is.
DDN2009 wordt DEM 2013 4
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
GPR Stedenbouw: Pilot Defensie 2012 2012 / 2013
KW III kazerne te Apeldoorn Ruyter van Steveninckkazerne / Strijpse Kampen te Oirschot
Doelen defensie: • ervaring opdoen met GPR Stedenbouw • concreet en meetbaar maken van duurzaamheid in ruimtelijke plannen • ervaringen en bevindingen delen • bepalen of het instrument geschikt is voor Defensie 5
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
GPR Stedenbouw: thematische opbouw
6
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
Defensie Pilot GPR Stedenbouw: Werkwijze KWIII 2012 • Ingezet om achteraf duurzaamheidsprestatie van het in
uitvoering zijnde stedenbouwkundige plan te beoordelen
• 3 situaties met elkaar vergeleken: 2005, 2012 en 2015 • 2 GPRS Excel bestanden gevuld (als groep met meerdere vakdisciplines binnen DVD) • Score en Resultaat uit GPRS voor KWIII verkregen • Terugkoppeling en discussie landelijk overleg • Input voor 2e Defensie pilot 2012/2013
7
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
KWIII 2005
MASTERPLAN
KWIII 2015
Plangebied: 20 hectare Looptijd: 2005 – 2015 Bouwkosten: 75 miljoen Euro - Sloop 33.500 m2 BVO - Renovatie 41.000 m2 BVO - Nieuwbouw 23.500 m2 BVO - Parkeren 16.450 m2 Bijzonderheden: - Behoud en renovatie monumentale gebouwen - Herstel deel Orderbeek op kazerne - Pilotproject Defensie (ARC 2005-2008) Partijen: - MinDef/ KMar - RBM / RCE / Externe advies bureaus - Gemeente Apeldoorn/Waterschap/Buurt
8
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
2005 Beginsituatie
9
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
2015 Eindsituatie
10
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
Nodig om GPRS excel bestanden te vullen: • Afgebakend plangebied (oppervlakte gegevens, gebouwvoorraad, gebouwcategorieën, afspraken over eenduidig en uniform gebruik) • Ruimtelijk ontwerp • Invoer thema’s en subthema’s (in overleg met vakspecialisten: energie, ruimte/grondgebruik, natuur, water, bodem, infrastructuur, bebouwing, geluid, lucht, externe veiligheid, hinder, mobiliteit, functionaliteit, belevingswaarde, toekomstgerichtheid, flexibiliteit, gebruikswaarde etc.)
11
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
Overzicht resultaat GPRS KWIII kazerne 2005 2015
12
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
Conclusies GPR Stedenbouw Pilots Defensie Tool binnen Defensie geschikt als: Ontwerptool:
nee
Communicatiemiddel:
ja
Checklist:
ja
(dzh onderdelen)
Analyse-instrument:
ja
(5 themas)
Nul-meting (duurzaamheid):
ja
Input voor de vastgoedketen:
ja
13
(nwb, odhd en bhr)
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014
Einde presentatie
Vragen en discussie 14
Commando DienstenCentra GPR Stedenbouw
9-april-2014