Dossier arbeidsongevallen:

Vakbeweging verschijnt tweemaal per maand | Uitgegeven door het ACV, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel | afgiftekantoor Brussel X |

| Speciale editie Vakbeweging nr. 738 - 25 april 2011 |

Dossier arbeidsongevallen:

de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht 28 april 2011: Internationale Dag ter herdenking van de slachtoffers van arbeidsongevallen

Dossier arbeidsongevallen 28 april 2011 is de werelddag voor veilig en gezond werk. De vakbonden gedenken wereldwijd de slachtoffers van arbeidsongevallen.

Inhoud 1. De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen 1.1 Algemeen 1.2 De ontbrekende openbare sector 1.3 Onderaangifte door werkgevers van lichte ongevallen 1.4 De kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden 1.5 De provinciale verdeling van het aantal arbeidsongevallen voor arbeiders en bedienden 1.6 Dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval in KMO’s

3 3 3 4 4

In België herdenkt het ACV: de 127 slachtof fers van dodelijke arbeidsongevallen en de 15.891 slachtof fers met blijvende handicap in 2009 in de privésector1. Twee werkdagen op drie sterft er in België iemand door een dodelijk arbeidsongeval. Elke werkdag opnieuw worden 72 werknemers in België gehandicapt voor de rest van hun leven. Kille cijfers waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. In 54% van alle 32.000 inspecties in 2009 werden overtredingen van de veiligheidswetgeving vastgesteld. Toch werden in 2009 slechts 79 boetes betaald of opgelegd op een totaal van 268.078 werkgevers.

2. De onderbemande 7 Inspectiediensten voor welzijn op het werk

Het ACV herdenkt in het bijzonder: • 44 doden op het werk in KMO’s zonder een Comité Preventie en Bescherming; • 6093 blijvend gehandicapten in KMO’s zonder een Comité Preventie en Bescherming; • 20 doden met minder dan één jaar anciënniteit in hun onderneming; • 43 doden met minder dan 5 jaar beroepservaring; • 15 doden jonger dan 30 jaar; • 5 dode en 708 blijvend gehandicapte uitzendkrachten; • 16 bouwvakkers, verongelukt op bouwwerven.

3. Gemiddeld één inspectiebezoek om 9 de 7 jaar

Lang niet alle arbeidsongevallen zijn toeval. Veel arbeidsongevallen zijn te voorkomen.

5

5

4. Geen sanctiebeleid voor overtredingen van wetgeving

10

5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet 5.1 Grote verschillen tussen verzekeraars 5.2 Zeer verschillende weigeringsmotieven 5.3 Interims weer de pineut 5.4 Wetens willens slachtoffers weigeren 5.5 Hoedt u voor vragenlijsten 5.6 Conclusies

11

Kaderstukje 1: Wat er aan doen vanuit het comité of de vakbondsafvaardiging?

15

Kaderstukje 2: Wat wil het ACV?

15

Een staalkaart van de merkwaardige verschillen tussen verzekeraars

16

11 12 12 13 14 14

Daarom eist het ACV: • verplicht en degelijk sociaal overleg over veiligheid op het werk, ook in de KMO’s. De 16.218 ACV-verkozenen in de Comités Preventie en Bescherming en de ACV-afgevaardigden zijn er klaar voor; • een betere toepassing van veiligheidswetgeving via versterkte inspectie: • meer inspecteurs op het terrein; • een lik-op-stukbeleid met strenge boetes voor werkgevers bij zware veiligheidsovertredingen; • burgerlijke aansprakelijkheid van werkgevers bij herhaalde zware arbeidsongevallen; • een betere veiligheidswetgeving voor uitzendarbeid met onder meer een verplichte opleiding op risicoposten; • strenger toezicht op onderaangifte van arbeidsongevallen; • sancties tegen commercieel geïnspireerde weigeringen van arbeidsongevallen door verzekeraars.

1. Over de totaalcijfers in de openbare sector (met inbegrip van spoor, leger, post,…) in 2009 waren er op 10 april 2011 nog steeds geen officiële gegevens beschikbaar! In 2008 ging het daar om 19 dodelijke ongevallen, en 3024 ongevallen die resulteerden in een blijvende handicap.

2

|Dossier arbeidsongevallen : De Belgische cijf er s en ver zekeraar s doorgelicht | Vakbeweging nr. 738 - 25 a p r i l 2 011 |

290000

15000

270000 250000

14000

230000 13000 210000 12000

190000

09 20

07 20

05 20

03 20

01 20

99 19

97 19

95 19

19

19

19

19

19

93

150000

91

10000

89

170000

87

11000

Totaal aantal arbeidsongevallen

16000

85

Ernstige arbeidsongevallen

Aantal ongevallen op de werkplek

Ernstige Arbeidsongevallen: DO + BO Aantal Arbeidsongevallen Linear(Ernstige Arbeidsongevallen: DO + BO) Lineair (Aantal arbeidsongevallen)

Als we de officiële statistiek van de laatste 20 jaar bekijken in de bovenstaande grafiek, blijkt dat het totaal aantal aangegeven arbeidsongevallen op de werkplek in de privésector systematisch daalt. Bij nader inzien is er echter iets heel vreemds aan de hand: die voortdurende daling gebeurt vrijwel exclusief voor lichte arbeidsongevallen, deze met tijdelijke ongeschiktheid. Ook het aantal dodelijke ongevallen loopt terug, maar in de duizenden aangegeven ongevallen met blijvende ongeschiktheid is er al die jaren helemaal geen daling. En dat klopt niet met wat je zou verwachten van toegenomen arbeidsveiligheid: dan zouden de zwaarste ongevallen nog sterker moeten dalen dan de lichte ongevallen. We meten in de officiële statistieken echter enkel de aangegeven ongevallen. Als een werkgever ervoor kiest om lichte arbeidsongevallen zelf te regelen scheelt dat

in de kosten van de verzekeringspremie, bespaar je op paperassenwerk, scoor je beter voor bepaalde attesten, en dat eerste gewaarborgd loon moet je toch betalen. Zware ongevallen niet aangeven is dan weer niet aantrekkelijk: daarvoor lopen de kosten te hoog op. Die onderaangifte blijkt ook uit vaststellingen van het fonds

1.2. De ontbrekende openbare sector Er zijn meer tekorten in de nationale Belgische cijfers over arbeidsongevallen. Dé basiscijfers voor België, die je ook terugvindt in internationale gegevens zijn deze die het Fonds voor Arbeidsongevallen inzamelt. Die cijfers zijn nochtans onvolledig. Bemerk dat het hier enkel gaat om arbeidsongevallen in de privésector. Arbeidsongevallen in openbare diensten met inbegrip van risicovolle bedrijven als bijvoorbeeld de Post, de NMBS, het leger, openbare vuilnisophaaldiensten,… zijn hierbij niet inbegrepen. In 2008 ging het hier om 19 dodelijke arbeidsongevallen en

© Rob Stevens

1.1. Algemeen

Hoedt u dus voor Belgische statistieken over arbeidsongevallen waarbij naar het totaal aantal aangegeven ongevallen gekeken wordt. Kijk zeker ook, en niet in het minst, naar wat er gebeurt met de zware ongevallen.

| D o s s i e r a r b e i d s o n gev a llen: De Belgische cijf er s en ver zekeraar s doorgelicht | Vakbeweging nr. 738 - 25 april 2011 |

3

1. De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen


arbeidsongevallen: twee ongevallen op drie worden niet aangegeven. Het verschil in aangiftegedrag bij werkgevers is ongetwijfeld zeer bepalend voor deze evolutie.

Dossier arbeidsongevallen 3024 arbeidsongevallen met een blijvende handicap. Deze cijfers worden door het Fonds Arbeidsongevallen opgevraagd bij alle openbare besturen, en apart gepubliceerd, maar die gegevensinzameling loopt heel traag. Zo waren eind maart 2011 nog steeds niet de globale gegevens van 2009 (!) beschikbaar.

1.3. Onderaangifte door werkgevers van lichte ongevallen Lichte arbeidsongevallen komen heel vaak niet in de statistieken terecht. Werkgevers vermijden zo rompslomp met administratie; voorkomen dat hun verzekeringspremie wordt aangepast; en kunnen bepaalde kwaliteitsnormen behalen of behouden die een laag ongevallenpercentage vereisen. Onderzoek van het Fonds voor Arbeidsongevallen (nota 6/99/87 en 06/07/189 aan het beheerscomité FAO) toonde aan dat het aantal niet aangegeven (lichte) arbeidsongevallen het totaal aantal officieel geregistreerde arbeidsongevallen ruimschoots overtreft.

Het Fonds Arbeidsongevallen stelde in zijn verslag over dit onderzoek aan het beheerscomité: “Bijgevolg kan men stellen dat er slechts maximum 32% van de ongevallen van de gecontroleerde werkgevers in de officiële schadestatistieken van het FAO geregistreerd worden”.2 Dat blijkt ten overvloede ook uit de vaststelling dat de trendmatige daling van het totaal aantal aangegeven arbeidsongevallen vrijwel exclusief te vinden is in de categorie van arbeidsongevallen zonder gevolg of met een tijdelijke arbeidsongeschiktheid. Dat cijfer daalde met 2/3 sinds 1980. Het aantal arbeidsongevallen met blijvende werkonbekwaamheid vertoont daarentegen reeds meer dan 20 jaar eerder een stijgende lijn. Bij de zware arbeidsongevallen hebben werkgevers ook belang om die aan te geven omwille van de grote kosten. En is het ook moeilijker om die te verdoezelen.

1.4. De kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden De nationale cijfers van het Fonds voor Arbeidsongevallen geven een totale evolutie weer van het aantal aangegeven arbeids-

ongevallen. Vrij logisch schommelt dit cijfer omhoog en omlaag op het ritme van de tewerkstellingscijfers. Ongevallencijfers over crisisjaren met dalende tewerkstelling zullen uiteraard ook dalen. Een andere factor die het aantal arbeidsongevallen beïnvloedt is het verlies van industriële tewerkstelling, en een stijgende tewerkstelling in dienstensectoren. Indien er jaar na jaar minder arbeiders zijn, en meer en meer bedienden daalt uiteraard het totaal aantal arbeidsongevallen. Maar tegelijk zegt dit heel weinig over de arbeidsveiligheid voor de resterende arbeiders en bedienden. Daarom becijferden we de evolutie van de kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden apart door hun ongevallencijfer telkens te vergelijken met het totaal aantal tewerkgestelde arbeiders en bedienden dat jaar. De wijze waarop de RSZ dat al die tijd telde wijzigde al eens door de jaren. We telden daarom zo goed en zo kwaad als het kon met de RSZ-gegevens van de tewerkstelling op 30 juni in de privésector. Het resultaat zie je in onderstaande grafiek.

2. Doc BC /06/07/189 Nota aan het beheerscomité FAO, blz 5.

Evolutie van de kans op een zwaar arbeidsongeval bij arbeiders en bedienden

16 14 12 10 8 6 4

08

20

06

20

04

02

20

20

00

20

96

94

98

19

19

19

92

19

88

90

19

19

84

19

80

4

0

19

© Rob Stevens

2

Frequentiegraad zware arbeidsongevallen arbeiders per 1000 arbeiders Frequentiegraad zware arbeidsongevallen arbeiders per 1000 arbeiders


Voor arbeiders is er volgens de meest recente cijfers van 2009 een hoger risico op arbeidsongevallen dan 30 jaar geleden: per 1000 arbeiders werden er in 2009 9,3 zware arbeidsongevallen aangemeld, in 1980 waren er dat maar 7 per 1000

arbeiders. Voor de bedienden schommelde het cijfer wat op en af maar zitten we nu terug op het peil van 1980. De oorzaken zijn aanwijsbaar en blijken ook uit internationale gegevens: veel meer werknemers werken als interim of bij onderaannemers waar het vaak minder nauw wordt genomen met arbeidsveiligheid. En al helemaal niet met een voorafgaande veiligheidsopleiding. Ze komen vaak als vreemde onervaren werknemers op een heel druk moment in een onbekend bedrijf met een productiepiek. En waar niemand tijd neemt voor een afdoende veiligheidsopleiding en instructies. De crisis heeft

ook het werkritme in vele ondernemingen opgedreven, er wordt vaker alleen gewerkt en aan een hoog ritme. En op investeringen in arbeidsveiligheid wordt vaak bespaard of beknibbeld. Veel meer mensen dan vroeger werken ook in KMO’s. En daar is altijd al een hoger risico geweest op arbeidsongevallen. Zeker als er geen delegee is die wat toezicht kan houden op de minimale veiligheidsvoorschriften en de inspectie al helmaal niet toekomt aan een ernstig toezicht. Het resultaat zie je in de cijfers.

1.5. De provinciale verdeling van het aantal arbeidsongevallen voor arbeiders en bedienden Verdeling van de arbeidsongevallen volgens de provincie van de woonplaats en de gevolgen van het ongeval - 2009 Gevolg van het ongeval Gewest en provincie Zonder gevolg Tijdelijke ongeschiktheid Blijvende ongeschiktheid Dodelijk ongeval Brussels Gewest 3.357 4.004 1.056 4 Antwerpen 10.874 11.964 2.079 10 Limburg 5.541 6.375 1.057 12 Oost-Vlaanderen 9.546 10.107 1.708 15 Vlaams-Brabant 5.235 5.361 1.082 5 West-Vlaanderen 8.380 9.059 1.225 5 Vlaams gewest 39.576 42.866 7.151 47 Waals-Brabant 1.441 1.556 303 0 Henegouwen 6.426 8.713 1.759 7 Luik 5.646 7.440 1.784 9 Luxemburg 751 1.108 199 2 Namen 2.019 3.057 542 4 Waals Gewest 16.283 21.874 4.587 22 Onbekend 1.862 2.502 352 3 Totaal 61.078 71.246 13.146 76

Totaal 8.421 24.927 12.985 21.376 11.683 18.669 84.640 3.300 16.905 14.879 2.060 5.622 42.766 4.719 145.546

(Bron: Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch verslag over de arbeidsongevallen van 2009)

1.6. Dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval in KMO’s In ondernemingen met minder dan 50 werknemers (en dus meestal zonder vakbondsvertegenwoordiging) doen zich meer ongevallen voor dan in grotere ondernemingen. Volgens de gegevens van het Fonds voor

Arbeidsongevallen deden zich in 2009 meer dodelijke arbeidsongevallen voor in KMO’s dan in grote ondernemingen: 36,84% van de dodelijke arbeidsongevallen gebeurden in KMO’s met 1 tot 19 werknemers. In KMO’s met 20 tot 50 werknemers ligt dat percentage op 21%. In totaal betekent dit dus dat 57,8% van alle dodelijke arbeidsongevallen in ons land in KMO’s gebeuren. Dit terwijl diezelfde groep van KMO’s ruwweg

1 op 3 van alle werknemers telt (39,7%). KMO-werknemers hebben dus bijna dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval. Ook van alle ongevallen met een blijvende handicap vond 46,35% plaats in KMO’s met 1 tot 49 werknemers terwijl die 39,7% van de totale tewerkstelling vertegenwoordigen.


5


Op basis van die berekening blijkt dan dat er helemaal geen sprake is van een daling van het aantal arbeidsongevallen per 1000 werknemers. In 1980 werden er per 1000 werknemers 4,75 ernstige arbeidsongevallen – dodelijke of met blijvende arbeidsongeschiktheid – aangegeven, in 2011 waren er 5,02 ernstige arbeidsongevallen per 1000 werknemers.

Dossier arbeidsongevallen

Aantal zware arbeidsongevallen Blijvende handicap % Dodelijke afloop 1 tot 4 werknemers 1283 9,77% 9 5 tot 9 werknemers 1145 8,72% 7 10 tot 19 werknemers 1437 10,94% 12 20 tot 49 werknemers 2223 16,92% 16 50 tot 99 werknemers 1396 10,63% 10 100 tot 199 werknemers 1186 9,03% 11 200 tot 499 werknemers 1259 9,58% 3 500 tot 999 werknemers 764 5,82% 1 > 1000 werknemers 2325 17,70% 6 Onbekend 118 0,90% 1 TOTAAL 13136 100,00% 76 Tabel: Aantal zware arbeidsongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid en dodelijke ongevallen in 2009 (bron: verslag over de arbeidsongevallen van 2009) Ondernemingsgrootte

Dat werknemers in KMO’s meer kans hebben op een zwaar arbeidsongeval blijkt ook wanneer we de cijfers van de zware arbeidsongevallen vergelijken met de tewerkstelling in grote en kleine ondernemingen. In ondernemingen met minder dan 100 werknemers hebben werknemers een grotere kans op een

Tewerkstelling (%) volgens RSZ % 11,84% 9,5% 9,21% 7,5% 15,79% 8,6% 21,05% 14,1% 13,16% 9,2% 14,47% 8,9% 3,95% 11,7% 1,32% 7,7% 7,89% 22,8% 1,32% 0,0% 100,00% 100% Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch

zwaar arbeidsongeval: in 2009 werden in deze groep op 1000 werknemers gemiddeld 7 werknemers het slachtoffer van een dodelijk arbeidsongeval of liepen een blijvende handicap op! In de grote ondernemingen is dit beperkt, al worden ook daar elk jaar 5 à 6 werknemers op 1000 het slachtoffer van een zwaar arbeidsongeval.

s. het nieuw en halen ll a v e eel veel g h n o rbeids al waar a v e e g jk n li o e s d rbeid Vooral do ver een a bericht o a lg e B il n Ee r schu t. riet achte rd e v n e leed

Tielt

Galgenale in de tr n e c n to an uit een be -jarige m 9 geval in 4 n o n s e id e e rb de ond Bij een a isterenav olitie van Tielt is g zegt de p t in a t D a . a n tr e m velds ven geko om het le Wakken . aag Tielt vand an met zone regio kte de m a ra e in h tierf mac plet en s van een raakte ge gswerken ij in H . ig ter n in e e d re ig Bij lban skund bberen ro e een de ru rd u in tu d s n a t a arke ngev l te zijn h van het o Brugse p t n e e H d e . e h ig ts stand ter plaa cieze om m de pre o e /11) ts a /0 la p /ep/22 1 en. (belga k e o rz e d o6n |Dossier arbeidsongevallen : De Belgische

© Rob Stevens

ngeval in

eidso ft bij arb Man ster

cijf er s en ver zekeraar s doorgelicht | Vakbeweging nr. 738 - 25 a p r i l 2 011 |

Het schrijnend tekort aan personeel bij de Afdeling Toezicht Welzijn op het Werk (de vroegere medische en technische inspectie) blijkt uit de cijfers in hun jaarverslag. In de onderstaande tabel vindt men een overzicht van de bezetting van de inspectiediensten over de verschillende regionale directies. De aantallen zijn weergegeven in voltijdse equivalenten (VTE) Niv A

Niv B

Niv C/D

Adm

Totaal

Centrale diensten

9

0

0

13.3

22.3

West-Vlaanderen

7,8

3

3

4,4

18.2

Oost-Vlaanderen

6,8

4

2

3.8

16.6

Antwerpen

10

4.8

5

4

23.8

Limburg - Vlaams Brabant

15

5

8

8.1

36.1 18.9

Brussel

7

5.6

3

3.3

Hainaut - Henegouwen

5.5

7

6

7.5

Namur – Luxembourg - Brabant Wallon

9.8

5

6

5

25.8

Liège Fulltime equivalenten

26

9

6.8

3

6

24.8

111,3

41.2

36

60

248,5

Totaal aantal personeelsleden 116 42 36 68 262 Bron: jaarverslag 2009, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling Toezicht op de chemische risico’s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie) Inspecteurs van niveau A en B zijn de vroegere arbeidsgeneesheren, burgerlijk en industriële ingenieurs. Inspecteurs van niveau C/D worden hoofdzakelijk ingezet op bouwwerven, groeven en graverijen

De inspecteurs van de inspectie Toezicht Welzijn op het werk (AD TWW, de vroegere medische en technische inspectie) moeten bij alle werkgevers van dit land toezien op de toepassing van de welzijnsreglementering. Hun taken en opdrachtenpakket is de laatste jaren alleen maar toegenomen, het inspectiekader daarentegen is alleen maar afgenomen ondanks talrijke politieke beloften van de opeenvolgende bevoegde ministers en staatssecretarissen. De negen opeenvolgende ministers hebben stuk voor stuk hun ambt verlaten met minder inspecteurs dan bij hun aantreden als minister. En sinds Miet Smet hebben we er heel wat de revue zien passeren: Laurette Onkelinx, Frank Vandenbroucke, Anissa Temsamani, Kathleen Van Brempt, Freya

len het nieuws. beidsongevallen ha Vooral dodelijke ar val waar heel veel er een arbeidsonge Een Belgabericht ov r schuilt. leed en verdriet achte

n

erleden va Eén slachtoffer ov lst arbeidsongeval Aa

fers overleden van de twee slachtof te ds ou de is lst In Aa vestigt de burgeval gisteren. Dat be van een arbeidsonge rden maandagna. Twee mannen we meester van Aalst een kelder langs s gevonden toen ze middag bewusteloo en opstijgend lst behandelden teg Aa in an ba de Le de afbijtmiddel aan s niet verf met een vocht. Ze waren du als eerder gemeld. het verwijderen, zo ar afzonderlijke kritieke toestand na De twee werden in man bezweek bracht. De oudste ziekenhuizen overge gste is aan de rwondingen. De jon vandaag aan zijn ve de afdeling inwellicht vanavond beterhand. Hij mag wel nog in het rlaten, maar moet ve en rg zo ve sie ten ziekenhuis blijven. nde onderzoekt aat van Dendermo Het arbeidsauditor en informatie ig wil het gerecht ge het ongeval. Voorlop firma Rewaen werkten voor de kwijt. De twee mann ecialiseerd in . Dat bedrijf is gesp tec uit Oudenaarde 2/03/11) nieken. (belga/lpb/2 waterdichtingstech

© Guy Puttemans

2. De onderbemande Inspectiediensten voor welzijn op het werk

Vandenbossche, Peter Van Velthoven, Josly Piette en Joëlle Milquet). Een van de pijlers van het roemruchte Federaal Actieplan voor de Reductie van Arbeidsongevallen (FARAO) was een versterking van de inspectiediensten met 14 bijkomende inspecteur. De feiten zijn echter anders dan de herhaalde aankondigingen in pers en parlement. Uit onderstaand grafiek blijkt duidelijk dat het aantal effectieven bij de inspectie gestaag daalt. Alle recente beloften ten spijt telde de inspectie begin april 2011 nog slechts 151 inspecteurs in de buitendiensten, ver beneden de 177 inspecteurs die in 2004 herhaaldelijk werden beloofd in het parlement en in de pers door de toenmalige regering.


7

Dossier arbeidsongevallen De inspectie noteert in haar eigen officieel jaarverslag over 2009 : “In totaal werden 13.026 werkgevers bezocht. Rekening houdend met het aantal werkgevers (268.078: bron RSZ) betekent dit dat theoretisch gezien dat elke werkgever eenmaal om de 20 jaar zou worden bezocht” (sic). Na vier jaar is er van de belofte van 14 bijkomende inspecteurs nog altijd niets in huis gekomen, sterker nog, het aantal inspecteurs is gedaald tot onder het peil van 2003. Begin 2009 was in de directie Brussel geen enkele arbeidsgeneesheer meer werkzaam!

Evolutie personeelsbestand AD TWW 180

aantal inspecteurs

175 170

Enkele citaten uit deze auditconclusies: • “The number of workers inspected by one inspector varies from 14.000 to 47.000 (Brussels).“ • “The average in Belgium is 23.000 workers/inspector. It is the second lowest among the SLIC member states.” • “The average among the SLIC member states is roughly 10000 workers/inspector” • “The annual reports of the inspectorate show that in reality penal sanctions are seldom applied and rarely followed up by the judicial authorities.” • “Also administrative fines in second instance are hardly ever used in reality (14 cases in all of 2004).” • “Administrative fines in this way also do not allow for on the spot fines for in-stance unwilling employers or direct risks for people at work.” • “Belgian law and legal system, do not give labour inspectors appropriate instruments to penalize.”

165 160 155

09 20

08 20

07 20

06 20

05 20

20

04

150

belofte - regeringsbeslissing

© Guy Puttemans

cijfers administratie (HRPBW)

De onderbemanning van de inspectiediensten voor welzijn op het werk is een oud zeer. ACV-actie 26 mei 2003.

8

In 2006 kreeg de Belgische welzijnsinspectie een internationale audit van het SLIC, het Senior Labour Inspectors Committee, een officieel comité van welzijnsinpecteurs bij de Europese Commissie. Dit Comité maakt volgens beurtrol een audit van alle Europese inspectiediensten. Het officiële rapport van het auditcomité rekent België tot het op één na zwakste Europese land inzake bezetting van zijn inspectiediensten: België telde slechts één inspecteur welzijn op 22.000 werknemers en staat hiermee helemaal onderaan in het lijstje van de Europese lidstaten.

Experts van de International Arbeidsorganisatie (IAO) bevelen aan dat industriële ontwikkelingslanden één inspecteur veiligheid en gezondheid per 10.000 werknemers zouden moeten voorzien. Dit vereist dus meer dan een verdubbeling van het aantal effectieven. Dat was ook de unanieme vraag van àlle sociale partners in het NAR-advies1683 van mei 2009.


Eind 2008 telde de RSZ 268.078 privé-bedrijven en overheidsinstellingen met in totaal 3.739.760 werknemers. Het toezicht hierover moet vandaag uitgevoerd worden door 114 ambtenaren (in VTE) van niveau A en B (of 151 VTE niveau’s A/B/C/D). Elke ambtenaar staat daarmee in voor 2352 ondernemingen (1775) en voor het toezicht op de werksituatie van meer dan 32.805 (24.767) werknemers.

Zelfs al zou elke ambtenaar 4 bedrijfsbezoeken per dag doen (en nooit ziek zijn, nooit opleiding volgen, nooit arbeidsongevallen onderzoeken, nooit verslagen maken,…) dan nog zou elke onderneming slechts om de 2,7 (2) jaar bezocht kunnen worden. In de praktijk is dat heel wat minder. Voor 2007 stond het geheel van de AD TWW in voor 36.138 inspectiebezoeken, omgerekend 317 per fulltime inspecteur. De tabel in bijlage toont de kans op inspectie per provincie. Een werkgever in België mag vrij

Aantal inspecteurs niveau A+B

Werkgevers

West-Vlaanderen

10,8

Oost-Vlaanderen

10,8

Antwerpen

Regionale directie

Limburg - Vlaams Brabant

gerust zijn: met de huidige personeelsbezetting moet hij tot 2018 slechts één bezoek van de inspectie verwachten. Met dit soort omkadering van de inspectie scoort België internationaal op het niveau van de ontwikkelingslanden. De internationale conventies van de IAO die België mee ondertekende gaan uit van aanbevelingen om elke onderneming minstens één keer per jaar te bezoeken. Dat vergt meer dan een verdubbeling van de effectieven.

Werknemers

Aantal ondernemingen en instellingen per inspecteur

Een bedrijfsbezoek om de x jaar

34.444

403.052

3189,26

9,97

34.172

452.948

3164,07

9,89

14,8

44.750

657.260

3023,65

9,45

20

43.095

629.618

2154,75

6,73

Brussel

12,6

34.151

620.913

2710,40

8,47

Hainaut - Henegouwen

12,5

25.632

354.980

2050,56

6,41

Namur – Luxembourg - Brabant Wallon

14,8

27.028

311.693

1826,22

5,71

Liège

15,8

24.806

312.296

1570,00

4,91

3.739.760

2391,42

7,47

TOTAAL

112,1

268.078

© Rob Stevens

Bron: jaarverslag 2009, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling Toezicht op de chemische risico’s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie)


9

3. Gemiddeld één inspectiebezoek om de 7 jaar

3. Gemiddeld één inspectiebezoek om de 7 jaar

Dossier arbeidsongevallen 4. Geen sanctiebeleid voor overtredingen van wetgeving De wetgeving voorziet in de mogelijkheid van een strafrechtelijke vervolging of het uitschrijven van administratieve boetes. Probleem is dat er lange wachttijden zijn voor er uitspraken volgen vanuit de arbeidsrechtbanken, en dat er enkel administratieve boetes worden opgelegd als er geen strafvervolging wordt ingesteld door de arbeidsrechtbank. Tussen het opstellen van een pro-justitia en een definitieve uitspraak over het gegeven gevolg door hetzij de rechtbanken of de studiedienst van de FOD WASO (dienst administratieve geldboeten) verloopt dus een grote tijdspanne. De inspectiediensten moeten een ‘lik op stuk’ beleid kunnen voeren. Een lijst met zware overtredingen moet net als in het verkeer gekoppeld worden aan een efficiënt boetesysteem. Zo kunnen heel wat ziektes en ongevallen vermeden worden.

© Rob Stevens

De basisverplichting voor werkgevers in de wet welzijn is het maken van een risicoevaluatie in hun onderneming. Dat is de wettelijke basis voor het nemen van allerlei specifieke veiligheidsmaatregelen. Er is

10

echter een groot juridisch probleem met het sanctioneren van werkgevers die niet aan deze basisverplichting voldoen: de rechtspraak is van oordeel dat de omschrijving van deze verplichting in de wetgeving te weinig precies is. Bijgevolg worden vaststellingen van dergelijke overtredingen systematisch geseponeerd. En haakt ook de inspectie af om hierover nog proVooral dod ces verbaal op te stellen: elijke arbe idsongevall E en Belgab het leidt toch tot niets. en halen h ericht ove et nieuws. r een arbe leed en ve Daarmee ontbreekt een idsongeval rdriet achte waar heel r schuilt. veel basispijler in het handDodelijk a havingsbeleid. rb

eidsongev a Mittal Gen l t

bij Arcelor

Bij staalb edrijf Arce lorMittal G 44-jarige m ent is gis an om het terenavond leven geko een geval. De m men bij ee an werd on n arbeiders wel na het o werken in nuitvoeren va een conve n herstellin rtor, zegt g van Arcelo s Jan Corne rMittal Ge lis, woordvo nt. Een tw erder wel, maar e e d e arbeider w zijn toesta erd ook on nd is stabie het herste l. Het onge llen van de va l g ebeurde b vu urvaste be vertor. In d ij kleding va e converto n de staalc r worden s onomgezet in ch ro ot en vloeib vloeibaar st aar ruwijze aal. r Werkneme rs van de firma Loew werken uit e hadden gevoerd en de herstell waren een ingsren. Een a stelling aa rbeider za n het verw g dat zijn co ijdeen sloeg a llega onwe larm. Hijze l was gew lf w e o rd rd en naar het zi daarna oo k onwel. H ekenhuis g ij kon nog ebracht wo man kwam rd en, maar vo alle hulp te or de twee laat. de Volgens he t Gentse a rbeidsaud man door itoraat ove een gebrek rleed de 4 aan zuursto 4-jarige gekomen. f nadat arg Uit meting o n g a s e n w blijkt dat a as vrijde convect rgongas aa or. Bij hog nwezig wa e concentr s in staat er zu aties argo urstofgebre n in de luch k , w t a o t ntof tot de do kan leiden tot bewust od. Er was e s lo le o ch s heid ts 14 proce aanwezig nt zuursto en dat werd f in de luch de man fa geen mask t ta al. De arbe ers tijdens iders droe de werken g e moedt dat n . Het arbeid het argong sauditoraa as kon vrij t verleidingen e komen do n gaat na o r een lek o f e r in g een inbreu de beidsveilig ken waren heid. (belg a/edp/tma op de ar/10/02/11)


Belgische werkgevers moeten zich verplicht aansluiten bij een erkende arbeidsongevallenverzekering. Alle arbeidsongevallen moeten binnen de 8 dagen aan de verzekering worden gemeld. De verzekering en niet de werkgever beslist over het aanvaarden van een arbeidsongeval. Wanneer ze een ongeval weigeren te erkennen, en weigeren te vergoeden, moeten de verzekeraars dat niet enkel schriftelijk melden aan het slachtoffer, ze moeten dat ook laten weten aan het Fonds voor Arbeidsongevallen. Dat houdt toezicht op de weigeringen en kan tussenkomen bij verzekeraars als een weigering niet terecht was.

5.1 Grote verschillen tussen verzekeraars Er zijn heel grote verschillen tussen de verzekeringen met betrekking tot het weigeren van arbeidsongevallen. Marktleider Axa is tegelijk ook nationaal kampioen in het weigeren van arbeidsongevallen: liefst 12,4% van alle aangiften van een arbeidsongeval worden door Axa geweigerd (dienstjaar 2009). Ook Generali en de Federale weigeren meer dan 9% van de gevallen. Onderaan het klassement halen Fidea, KBC, Mercator en PV vriendelijke weigeringspercentages van minder dan 5%. Geweigerde arbeidsongevallen per verzekeraar (Dienstjaar 2009) naam

geweigerde arbeidswegongevallen

geweigerde arbeidsplaatsongevallen

Totaal weigeringspercentage

Axa

13,50%

11,60%

11,80%

P&V

11,50%

11,30%

11,40%

Generali

14,80%

9,90%

10,60%

De afgelopen jaren merkt het Fonds Arbeidsongevallen een heel forse stijging van het aantal geweigerde arbeidsongevallen. In 1985 werd 2,2% van alle aangiften geweigerd, in 2009 was dat al ruim 4 keer hoger en opgelopen tot 9,2% van alle aangiften. Meer dan 17000 aangiften van een arbeidsongeval werden het afgelopen jaar door een verzekeraar afgewezen omdat het volgens hen geen arbeidsongeval was volgens de wettelijke normen.

Ethias

8,10%

10,30%

10,00%

Totaal

10,20%

9,30%

9,40%

Dexia

5,50%

10,10%

9,10%

Mensura

14,90%

8,10%

8,90%

Federale

17,20%

7,90%

8,50%

Securex

9,50%

8,30%

8,50%

AG (Fortis)

7,40%

8,60%

8,40%

Vivium (ex-ING)

5,70%

7,20%

7,00%

Vivium (ex -Zurich)

9,70%

6,40%

6,80%

Mercator

2,40%

4,30%

4,10%

Het FAO als toezichthouder onderzoekt dossiers waarover klacht werd ingediend, en daarnaast ook een eigen beperkte steekproef van weigeringen. Daarbij merken ze praktijken op die de verzekeringsondernemingen “niet steeds ten gronde kunnen verantwoorden”3, of die eerder zijn ingegeven door een soort van commercieel geïnspireerd weigeringsbeleid. De tussenkomsten van het Fonds in 2010 in 590 dossiers leidden in liefst 42% van die gevallen tot een gewijzigd standpunt van de verzekeraar waarbij het slachtoffer toch nog werd vergoed. Er loopt dus aardig wat mis bij de verzekeringsmaatschappijen.

KBC

4,80%

4,00%

4,10%

Fidea

3,10%

2,80%

2,90%

3 Doc Beheerscomité FAO BC/6/10/20 blz 9

Naargelang het soort ongevallen zijn er nog sterkere verschillen tussen verzekeraars. De Federale Verzekeringen weigerde 22% van alle aangiften van arbeidsongevallen op de weg van en naar het werk: meer dan één op vijf van alle aangiften. Ook Mensura, Axa en Generali scoren meer dan 14%. Dat zijn opvallende verschillen omdat alle andere verzekeringsmaatschappijen tussen de 3 en de 8% scoren. Mercator en Fidea weigeren opvallend weinig arbeidswegongevallen met 3% of minder van alle aangiften. Voor arbeidsplaatsongevallen zijn Axa, For-

tis en Generali de strenge jongens op de markt, KBC en Fidea weigeren liefst drie keer minder vaak de erkenning van een arbeidsongeval.


11

5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet


Dossier arbeidsongevallen 5.2 Zeer verschillende weigeringsmotieven Het FAO graaft wat dieper naar deze verschillen en ging na met welke reden bepaalde verzekeringen hun weigeringen motiveren. Het meest gebruikte motief in de sector om een slachtoffer af te wijzen is dat er geen bewijs is van de aangevoerde feiten (30,6% van alle weigeringen). Slachtoffers slaken dus best een luide gil als hen wat overkomt, zorgen best ook voor getuigen, fotomateriaal, of bloedsporen… Dat motief om ongevallen te weigeren bij gebrek aan bewijs is bijzonder populair bij Vivium (48,1% van alle weigeringen), P&V (44,3%), Mensura (42,2%),Federale Verzekeringen (40,3%) en bij Axa (40,1%). Bij P&V wordt 5% van alle aangiften om die reden geweigerd, bij Axa 4,7% terwijl dit bij de concurrentie van Mercator amper 0,4% en bij Fidea en Dexia nauwelijks 0,5% bedraagt. Wie zonder getuigen slachtoffer is van een arbeidsongeval heeft pech als zijn werkgever bij Axa of Vivium zit; bij Dexia, Fidea en Mercator kan dit nog meevallen.

5.3 Interims weer de pineut

(14%) dan aan andere werknemers (8,7%) de erkenning van een arbeidsongeval wordt geweigerd. Het gebrek aan bewijs komt ook omdat naar de mening van het FAO teveel dossiers worden geweigerd na een zeer summier onderzoek naar de ongevalsomstandigheden (vaak slechts een telefoontje) en de moeilijkheden van een interim om bewijselementen of getuigenverklaringen te verzamelen. Ook in dit onderzoek bleek Axa de kampioen: ze weigerden liefst 19,98% van alle ongevalsaangiften door interims. Ook schoonmaakactiviteiten bleken in eerder onderzoek van het FAO erg hoog te scoren in weigeringen (14%), net als ongevallen bij kantoorwerk en commerciële werkzaamheden. Ongevallen die te maken hebben met tillen, dragen of opstaan scoorden in 2008 28% van de weigeVooral do ringen en zijn dus weinig delijke arb eidsongeva Een Belg llen halen abericht o geliefd bij verzekeraars. het nieuw ve r een arb s. leed en ve eidsongeva Net als ongevallen ten rdriet ach l waar he ter schuil el veel t. gevolge van een verArbeider keerde beweging (zozwaargew ond na va W interslag als het uitwringen van l onder w agon in een dweil) of het zich Een spoorw egarbeide plots omdraaien. r van het (Gen

© Belpress.com

Uit het eerdere onderzoek van het FAO in 2008 bleek dat aan interims veel vaker

12

|Dossier arbeidsongevallen : De

rangeersta k) is deze morgen z tion in Win eer zwaarg terslag door een ewond ge val klem raakt, nad kwam te wagon. at hij zitten ond er het wie l van een De vijftige r stond o p een bord twintig bij es, een m veertig ce etalen roo ntimeter, ster van aan de m om via ee achinist in n ra d s io tr ve u cties te g rbinding treinen. O even bij h m een on et rangere bekende het rooste n van re den is de r gevallen spoorarbe en met z id wielen van e r van ijn rechte een wago rdijbeen o n terechtg nder de nog zo’n 4 e k o m en. Vervolg 5 meter m eegesleurd ens werd hij . De brand weer van Genk kwa zijn hache m ter pla lijke posit atse om d ie te bevr e man uit Genkse bra ij den. De a ndweer en mbulancie e e rs van de n mugteam Limburg d van het Zie ienden de k m e n a h n de eers uis Oost besliste d te zorgen e brandwe toe. Uitein er om enk de trein in delijk e le wagons de omgek los te kop eerde rich p e de man te le n en ting weg te bevrijden. laten trek ken om Met zeer zware verw ondingen slachtoffe brachten r naar he de hulpdie t Sint-Jans nsten het kwam in h ziekenhuis etzelfde ra in Genk. ngeerstati In 2007 het leven, on en spo toen hij g orwegarb e p le t e id w tma/10/03 erd tusse er om n twee wa /11) ons- .25 (bealg Belgische cijf er s en ver zekeraar s doorgelicht | Vakbeweging nr. g 738 p r ial /2 011 |

Securex en Ethias zijn uitschieters in de sector in het weigeren van ongevallen omdat er geen bewijs is van een letsel met 1,5% en 1,6% van alle aangiften. Dexia weigert vijf keer meer ongevallen (5,2% van alle aangiften) dan Mercator, KBC, ING en Fidea (minder dan 1%) omdat er geen plotse gebeurtenis zou zijn.

5.4. Wetens willens slachtoffers weigeren Vrij stuitend zijn de gesignaleerde praktijken waarbij verzekeraars slachtoffers afwijzen om motieven en in situaties die in 4 Nota beheerscomité FAO BC/6/10/20 blz 3

cassatierechtspraak wel degelijk aanvaard worden: zoals het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand te vroeg (Ethias in twee dossiers) of later (AG) het werk heeft verlaten, of omdat zijn arbeidswegtraject begon vanuit de vaste verblijfplaats van zijn vriendin (AG), of omdat iemand op weg was naar zijn werkgever om zijn ziektebriefje af te geven (AG), of omdat iemand een omweg had gemaakt op de arbeidsweg voor kinderopvang bij de schoonouders ( Federale). AG viel in 2009 op door arbeidsongevallen te weigeren die buiten de arbeidsactiviteit maar wel in ondergeschikt verband gebeurden, of door systematisch wespensteken te weigeren (ook bij bagagepersoneel van luchthavens), en Axa dat zonder verder onderzoek schade weigert aan niet gedragen prothesen (brillen). Axa viel ook op door moeilijkheden te maken bij het erkennen van een ongeval ten gevolge van het afstappen van een verhoog (trapladdertje, trede vrachtwagen,...) volgens hen een alledaagse beweging en geen plotse gebeurtenis zoals in de wet arbeidsongevallen wordt vereist. Dat gaat in tegen constante cassatierechtspraak dat

© Belpress.com

De grote verschillen in gebruikte weigeringsmotieven zijn volgens het FAO “niet direct verklaarbaar door eventuele ver-

schillen in verzekerde populaties en derhalve wellicht in overwegende mate toe te schrijven aan de weigeringspolitiek van de verzekeringsondernemingen“4. Hoge weigeringspercentages vloeien vaak voort uit de strenge opstelling van bepaalde verzekeringsmaatschappijen die een zeer strikte interpretatie van de bewijsregels hanteren. Bij sommige verzekeraars worden in 2009 12,5% (Federale) 8,5% (Mensura) of 6,9% (Generali) van de aangegeven arbeidswegongevallen om die reden geweigerd, terwijl datzelfde soort weigeringen nagenoeg afwezig is bij andere verzekeraars (Mercator, P&V: 0%; bij Dexia en Fidea 0,1%). Met zo een verschillen is er geen gelijke behandeling meer van slachtoffers stelt het Fonds.


13


Meteen blijken nog meer merkwaardige verschillen tussen verzekeraars. Fortis en Dexia weigeren bijvoorbeeld vooral om dat er geen plotse gebeurtenis zou zijn in de zin van de wet en de rechtspraak: in 51% van alle weigeringen van ongevallen op de arbeidsplaats beroept Dexia zich op dat motief en torent daarmee hoog boven de concurrentie uit. Ook Mensura met 35,9%, Fortis met 31%, Securex en Axa met ruim 27% gebruiken meer dan gemiddeld dit motief om slachtoffers af te schepen. Aan het andere uiteinde beroept Vivium zich slechts in 8,2% van de gevallen op dat motief, Fidea in 11,2% van de gevallen.

Dossier arbeidsongevallen stelt dat de normale uitoefening van een job de plotselinge gebeurtenis kan zijn die in de wet wordt gevraagd om het te hebben over een arbeidsongeval. Af en toe is er echter ook (lagere) rechtspraak die dat principe niet dwingend toepast. Axa en anderen speculeren daarop door zo een ongevallen te weigeren: een goeie kans dat het slachtoffer het erbij laat (kassa kassa) , en een zwakke kans dat een lagere rechtbank het standpunt van de verzekeraar volgt. In zes gevallen stootte het Fonds bij zijn onderzoek op de weigering van verzekeraars om de schade aan een prothese (bril) te betalen omdat die niet werd gedragen of slecht gepositioneerd was op het moment van het ongeval. Het Hof van Cassatie heeft dat soort argumenten eerder al verworpen als niet relevant.

5.5 Hoedt u voor vragenlijsten Vanuit onze rechtskundige diensten werd al eerder gewezen op praktijken waarbij verzekeringsmaatschappijen een vriendelijke sociaal assistent langs sturen bij het slachtoffer en hem of haar helpen bij het invullen van een vragenlijst om de afhandeling van het ongeval te bespoedigen. Wee het slachtoffer dat daarbij te kennen heeft al eerder last gehad te hebben van een bepaalde kwetsuur: meteen al een reden tot weigeren. Het Fonds stipt ook vragenlijsten aan waarbij mensen die hun voet kwetsten bij het afdalen van een trap nadien allerlei vragen moesten beantwoorden. Bijvoorbeeld of ze een trede hadden gemist, of ze over een oneffenheid waren gevallen, of nog, of de vloerbekleding in slechte staat was. Ontkennende antwoorden gaven aanleiding tot weigering. Maar ook wie verklaarde een trap te zijn afgegaan zonder een trede te missen, of positief aanstreepte dat “de verstuiking heel spontaan gebeurde” leverde argumenten aan voor een weigering. Nochtans moet er alweer volgens constante cassatie rechtspraak geen abnormaal feit zijn, maar slechts een aanwijsbaar plots feit voor de erkenning van een arbeidsongeval.

14

5.6 Conclusies Voor de verzekeraars is het weigeren van arbeidsongevallen een lucratieve praktijk: als het slachtoffer afgescheept wordt, en het daarbij laat, rinkelt de kassa bij de verzekeraars. Wel een premie incasseren, geen schade moeten betalen. De kassa rinkelde 17.427 keer in 2009. Het is vaak een beetje David tegen Goliath: een afgewezen slachtoffer moet het opnemen tegen de verzekeraar met al zijn ervaring, knowhow, kennis van wetgeving en rechtspraak, en dure gespecialiseerde advocaten. Niet te verwonderen dat veel slachtoffers het erbij laten, niet de moeite doen om contact op te nemen met hun vakbond. Nochtans loont het de moeite om het er niet bij te laten: in 11% van alle dossiers die door het FAO werden onderzocht (na klachten of na steekproef) herzag de verzekeraar zijn standpunt zonder dat het tot een rechtszaak moest komen. Daarbij ging het zelfs om twee dodelijke arbeidsongevallen…

Vooral dodelijk e arbeid Een Be songev lgaberic allen ha ht over len het leed en een arb nieuws verdrie eidsong . t achter eval wa schuilt. ar heel veel Have

narb Antwer eider sterft n pse hav a val va en n 6 met e

r in In de h aven va n A n twerpe een ha n is van venarbe daag ko ider ve voerder rt voor rongelu van het de mid k t. D at beve Antwer dag rond 11 stigt ee pse par .30 uur n woor k e t. Een uit een dslachto 49-jarig kraan z ffer bra e man es mete k zijn n v ie r naar l ek en r benede ug en w n. Het as op s Een ar la g dood. beidsau diteur heden kwam van he te r plaats t dodeli e om d (belga/ jke arb kve/19/ e omsta eidsong 02/11) ndigeval te onderz oeken.


5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de krachtlijnen andere niet

Kaderstukje 1: Wat er aan doen vanuit het comité of de vakbondsafvaardiging? Met het Comité Preventie en Bescherming op het werk (en met de vakbondsafvaardiging bij gebrek aan comité) beschik je over aardig wat bevoegdheden om toe te zien op wat een verzekeraar uitspookt met weigeringen van arbeidsongevallen in je onderneming of instelling. Artikel 3 van hoofdstuk IV van de codex geeft het comité een voorafgaande adviesbevoegdheid bij de keuze of verandering van arbeidsongevallenverzekeraar. En volgens artikel 14 moet het comité of de vakbondsafvaardiging van de werkgever alle informatie krijgen om met kennis van zaken advies te kunnen uitbrengen. Met de grote verschillen tussen verzekeraars inzake weigeringen van arbeidsongevallen loont het dus meer dan de moeite om na te vragen hoeveel en welke arbeidsongevallen in je onderneming werden geweigerd door de verzekering. Zeker als je verzekeraar Axa, Generali, De Federale Verzekeringen, Fortis, of Mensura Is. De top vijf in het weigeren van arbeidsongevallen. Ga na om welke motieven dat ongeval werd geweigerd. Of het niet de moeite loont het slachtoffer te adviseren om in beroep te gaan, zeker als het een van de dubieus hoge weigeringsmotieven was. En misschien kan je je werkgever ook adviseren om die verzekeringsmaatschappij aan de kant te schuiven. En te kiezen voor een verzekeringsmaatschappij onderaan het klassement: eentje die geen maximale winst poogt te kloppen uit het afschepen van slachtoffers.

Kaderstukje 2: Wat wil het ACV? De huidige situatie inzake geweigerde arbeidsongevallen is uit de hand aan het lopen. Steeds vaker worden slachtoffers afgescheept door verzekeraars op grond van een weigeringsbeleid: daardoor komt de gelijke behandeling van slachtoffers in het gedrang. Het kan niet zijn dat we verder naar een situatie toegroeien waarbij steeds meer slachtoffers naar de rechtbank moeten om hun gelijk te krijgen. Van het Fonds Arbeidsongevallen verwacht het ACV dat het zijn toezicht en zijn tussenkomsten inzake geweigerde arbeidsongevallen opvoert. Nu worden minder dan duizend gevallen per steekproef onderzocht. Dat moet sterk opgevoerd worden, in eerste instantie bij verzekeringsmaatschappijen met een verdacht afwijkende profilering inzake weigeringen. Het FAO dient ook strenger op te treden met administratieve boetes tegen verzekeringen die het toezicht belemmeren, en niet voldoende gevolg geven aan de instructies van het FAO met betrekking tot weigeringen van arbeidsongevallen. Van de wetgever en de minister verwacht het ACV effectieve sancties tegen verzekeraars die wetens willens slachtoffers afschepen: ontmoedigende administratieve boetes voor verzekeraars die teveel ongevallen weigeren zodat de winsten die ze daarop maken naar het Fonds Arbeidsongevallen afvloeien.


15


Een staalkaart van de merkwaardige verschillen tussen verzekeraars In de dossiers van het Fonds Arbeidsongevallen (FAO) blijken er per verzekeraar markante verschillen inzake het weigeren van arbeidsongevallen. We presenteren de belangrijkste hiernaast per verzekeraar. Ook melden we voor elke verzekeraar wat de belangrijkste bemerkingen waren van het Fonds in het jaarverslag over de technische controle van elke verzekeraar. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om typische klachten als fouten in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding wordt berekend, niet systematische terugbetaling van reiskosten als het slachtoffer naar een adviserend geneesheer moet gaan, zwakke of laattijdige informatie aan slachtoffers.

Dexia • Weigert vooral (49,6% in 2009) omdat er geen plotse gebeurtenis zou zijn (recordhouder met dit motief).

Ethias • Veel weigeringen wegens geen plotse gebeurtenis (27,9%) en dubbel zoveel weigeringen wegens geen bewijs van letsel (17,8%) dan de rest van de sector; • Twee keer betrapt op het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand te vroeg het werk verliet, al is de rechtspraak erg duidelijk; • Krijgt bemerkingen van het FAO voor laattijdige betaling van eerste voorschotten of renten bij dodelijke arbeidsongevallen; • Kreeg bemerkingen van het FAO over diverse fouten in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding voor slacht-

16

offers is gebaseerd: geen rekening met minimumlonen, geen systematisch meetellen van eindejaarspremie; • Kreeg bemerkingen over een zwak en te traag administratief beheer van dossiers dodelijke arbeidsongevallen.

Mercator: • Weigert arbeidsplaatsongevallen voornamelijk omdat het de letsels niet het gevolg acht van het ongeval; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet worden meegeteld in het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald.


STAALKAArt ING- Vivium

AXA

• Weigert vooral (45,9%) wegens gebrek aan bewijs van de aangevoerde feiten; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. • Krijgt bemerkingen van het FAO voor laattijdige betaling van eerste voorschotten of renten bij dodelijke arbeidsongevallen; • Kreeg bemerkingen van het FAO wegens laattijdigheid in het beantwoorden van briefwisseling van slachtoffers.

• Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (45,4%); • Weigert 35,8% van de arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; • Weigert meer dan anderen bij gebrek aan bewijs van de feiten (32,4%); • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet systematisch worden geïntegreerd in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers is gebaseerd; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat verwijlinteresten bij correctie van te laag uitbetaalde vergoedingen niet systematisch worden betaald; • Kreeg bemerkingen voor het mede-opzetten van een registratiesysteem voor klanten waarbij lichte ongevallen niet werden aangegeven zoals wettelijk verplicht.

Mensura • Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (39,3%); • Weigert 58,5% van de arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet worden meegeteld in het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend. Mensura neemt dit niet op als de werkgever die niet vermeldt op de aangifte; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald.

Federale • Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (42,4%) en richt zich volgens het FAO onvoldoende naar de rechtspraak die gewichtige en overeenstemmende vermoedens aanvaardt als voldoende bewijs; • Weigert 56,9% van de aangegeven arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; • Kreeg bemerkingen van het FAO voor het niet nakomen van afspraken rond berekening van het basisloon waarop de vergoeding voor slachtoffers is gebaseerd, rond automatische uitbetaling van verwijlinteresten bij laattijdige betalingen of correcties.


17


Vivium:

SECUREX

• Weigert meest in de sector met het motief van gebrek aan bewijs van de feiten (45,8%); • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat ze niet systematisch en niet automatisch de verplaatsingskosten terugbetalen van slachtoffers naar de raadsgeneesheer; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald.

• Kreeg bemerkingen van het FAO voor het ontbreken van een automatische betaling van verwijlinteresten bij correctie van initieel té lage vergoedingen bij tijdelijke ongeschiktheid; • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald.

P&V • Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (44,3%).

AG-Fortis • Gebruikt vaak het motief geen plotse gebeurtenis (31,6% van alle weigeringen om die reden); • Betrapt op het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand later dan normaal het werk heeft verlaten, een weigeringsmotief dat in de rechtspraak steevast wordt verworpen; • Betrapt op het weigeren van een arbeidsongeval omdat het slachtoffer zijn arbeidswegtraject begon vanuit de vaste verblijfplaats van zijn vriendin; • Betrapt op het weigeren van een arbeidsongeval omdat iemand op weg was naar zijn werkgever om zijn ziektebriefje af te geven; • Weigerde systematisch insectenbeten, ook bij bagagepersoneel van luchthavens dat een risico heeft op exotische insectenbeten; • Erg restrictief in het accepteren van een val als plotse gebeurtenis.

Fidea • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet of foutief worden gebruikt in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend.

KBC • Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald.

18


ACV-campagne gevaarlijke producten Arbeidsongevallen worden ook veroorzaakt door het gebruik van gevaarlijke producten. Minstens één werknemer op zeven wordt regelmatig blootgesteld aan gevaarlijke stoffen in zijn werkomgeving. Daarom voert het ACV dit werkjaar ook campagne om de veiligheid en de gezondheid van werknemers die worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen beter te beschermen. Maak gebruik van de campagnemiddelen! De ‘actiebrochure gevaarlijke producten’ helpt je om in je onderneming een actieplan op te stellen. Inventariseren van alle aanwezige gevaarlijke producten is daarbij een eerste belangrijke stap. De zakbrochure ‘Gevaarlijke producten. Nieuwe wet – nieuw etiket’ is een handig hulpmiddel. Je vindt er informatie over de nieuwe (en de oude) veiligheidsaanduidingen en gevaarsymbolen (pictogrammen) op gevaarlijke producten. Om de campagne onder de aandacht te brengen in de ondernemingen, is er ook een recto-verso-affiche, die langs de ene zijde onder het motto ‘Zoek gevaarlijke producten niet in vaten. Ze zijn overal!’ de basisprincipes van preventie en bescherming benadrukt en langs de andere zijde ‘Etiketten lezen is goed voor je gezondheid.’ het belang van een juist etiket op een product onderstreept. Op de website http://gevaarlijkeproducten. acv-online.be vind je de hulpmiddelen voor de campagne en heel wat andere nuttige informatie.

Redactie Vakbeweging: Postbus 10 – 1031 Brussel – tel. 02 246 34 81 – e-mail: [email protected] – Website: www.acv-online.be Redactie: Herman Fonck – Eindredactie: Filip Bellemans, Patrick Van Looveren en Donatienne Coppieters Vormgeving: Gevaert Graphics – Druk: Corelio Printing – Verantwoordelijke uitgever: Dominique Leyon | D r i n ge n d e e n a n d e r E u ropa gevraagd | Vakbeweging nr. 738 - 17 maar t 2011 |

19


De pijnpunten ngevallen da-

al arbeidso De economische crisis doet het totaal aant  tewerkstelling en minder van len. Dit is echter vooral een gevolg van een lagere een veiligere werkomgeving.

egeven lichte ar-

de aang Merkwaardig genoeg dalen sinds jaren enkel  ernstige arbeidsongevallen de Bij ). beidsongevallen (tijdelijke ongeschiktheid de (blijvende ongeschiktheid) is er helemaal geen dalen

trend.

nog gestegen

s 1980 De kans op een ernstig arbeidsongeval is sind  jks 9 ernstige arbeidsongevoor arbeiders. Per 1000 arbeiders worden er jaarli

mend werk in onderaanvallen aangegeven: het stijgende aantal interims, toene voelen. zich neming en het stijgend aantal KMO-werknemers laat ngevallen dan

arbeidso In KMO’s gebeuren nog steeds meer ernstige  egenwoordigers. in grotere ondernemingen met vakbondsvert

egeven arbeids-

elk aang Het Fonds Arbeidsongevallen raamt dat voor  egeven. aang en ongeval er twee ongevallen niet word

idsongevallen

meer arbe Verzekeraars weigeren sinds 1980 vier keer  elang de verzekeraar. te erkennen: er zijn zeer ongelijke praktijken naarg

grip van Post,

inbe Ongevallen overkomen aan ambtenaren (met  e cijfers. onal nati de in erop acht NMBS, en leger) blijven jaren

ische onderne-

t een Belg Inspectiediensten blijven onderbemand zoda  ectie mag verwachten. insp ming gemiddeld maar om de 7 jaar een

Nationale Arbeidsraad om Vakbonden en werkgevers (!) vroegen samen in de lik-op-stuk beleid met efeen verdubbeling van het aantal inspecteurs en een fectieve sancties. gen van de wet-

overtredin In 2009 werden slechts 79 boetes betaald voor  privésector 127 dodelijke geving arbeidsveiligheid. Er waren in 2009 in de

een blijvende handicap. arbeidsongevallen en 15.891 slachtoffers met n 955 verkeersdoden. Er waren ook 3 miljoen verkeersboetes. Er viele

Dossier arbeidsongevallen:

Recommend Documents