- ELKE DAG DIABETES -
Wat is uw Diabetes kent geen grenzen
6
diabc • juni 2011
Een wereldreis, toeren met de motor, bergen beklimmen of op familiebezoek. Wat uw droom vakantie ook is, diabetes hoeft u niet te belemmeren. Mits u goed voorbereid op reis gaat natuurlijk. Paul van Gogh, Iris van Opzeeland, Frans Lampe en Laura Butselaar gingen u voor.
Tekst Yvette Kuiper Beeld Pepijn van den broeke
droomreis?
diabc • juni 2011
7
- ELKE DAG DIABETES -
s wil, moet je het vooral
Paul Van Gogh: ‘Als je iet
doen’.
De wereldreis: grote tijdsverschillen
P
aul van Gogh (27, diabetes type 1 sinds 2003) en zijn vriendin Mariëlle Martens vlogen twee jaar geleden naar Nieuw-Zeeland om hun reisavontuur te beginnen. Via Australië, Borneo, Maleisië, Thailand, Cambodja en Laos kwamen ze in India, waar ze een half jaar na hun vertrek terugvlogen naar Nederland. Van Gogh: “Ik had voor zes maanden materiaal mee. Insuline, naaldjes, teststrips, een glucagonspuit en twee volle dozen dextro.” “In Nieuw-Zeeland en Australië hadden we een camper met een koelkast. In Azië was het onmogelijk de insuline koel te houden. Ik heb geprobeerd de temperatuur zo constant mogelijk te houden en wikkelde de insuline in handdoeken. Mijn diabetes is goed geregeld en ik was natuurlijk samen met Mariëlle. Mocht er iets zijn, dan kon ik op haar ver-
8
diabc • juni 2011
trouwen. Gelukkig heb ik geen problemen ondervonden. Niet meer hypo’s dan thuis.” “Tijdens sportieve en spannende activiteiten als trekkingen, duiken en parachutespringen zorgde ik voor wat hogere waarden om een hypo voor te blijven. Ik heb alleen heen en terug te maken gehad met een groot tijdsverschil. Ik besloot me direct aan de locale tijd aan te passen. Kwam ik om vijf uur ‘s avonds aan in Nieuw-Zeeland, terwijl het eigenlijk voor mij vijf uur ’s ochtends was, dan spoot ik op de nieuwe tijd. Ik heb thuis een keer extra gespoten om dit uit te proberen. Ging prima. Mijn diabetes is nooit een bepalende factor geweest, hooguit een handicap of extra discipline. Maar die heb ik thuis ook. Het verschil tussen een hele verre reis en een weekje Frankrijk hoeft niet zo groot te zijn. Als je iets wil, moet je het vooral doen. Diabetes of niet.”
Tips en adviezen bij een wereldreis:
te wijken van vaste schema’s en ga flexibel om met
• Wees goed voorbereid. Neem ruim voldoende
uw diabetes. Geniet!
(reserve)materialen (extra pomp, meter en pennen)
• Veel mensen krijgen diarree in warme landen.
mee en zorg voor een zo goed mogelijke instelling.
Neem ORS (Oral Rehydration Solution) mee tegen
Dat geeft (zelf)vertrouwen waardoor u meer van uw
uitdroging. Dit is een mengsel van zout en suiker,
vakantie kunt genieten.
verkrijgbaar in zakjes en te koop bij de apotheek.
• Ga liever niet alleen, maar samen met iemand.
• Hebt u diabetes type 1? Bel als u moet overgeven
Informeer uw reisgenoten over uw diabetes en vertel ze wat ze
en tegelijkertijd hoge bloedglucosewaarden heeft altijd met een
moeten doen in geval van nood.
arts!
• Bewaar insuline het liefst koud (tussen 2 en 8 graden) of
• Tot vier uur tijdsverschil kunt u opvangen met kortwerkende
anders zo constant mogelijk. Niet aangebroken ampullen blijven
insuline. Bij grotere verschillen moet u de dosis langwerkende
op kamertemperatuur enkele maanden goed. Extreme warmte
insuline aanpassen. Overleg met de behandelaar, ook als er
gedurende langere tijd kan de werkzaamheid van insuline beïn-
sprake is van andere eet- en slaaptijden.
vloeden. Insuline die bevroren is geweest, mag niet meer
• Bij vluchten naar het oosten hebt u minder insuline nodig,
gebruikt worden.
want de dag wordt korter. Bij vluchten naar het westen juist
• Blijf niet strikt vasthouden aan de structuur van thuis. Durf af
meer.
Op familiebezoek: iedere maaltijd een gok
I
ris van Opzeeland (44, diabetes type 1 sinds 1990) is getrouwd met een Turkse man en reist geregeld met haar dochter en man naar zijn geboorteland. Een combinatie van familiebezoek en een ontspannende zonvakantie. Van Opzeeland: “We gaan meestal een week of vier weg. Ik pas de basaalstand van de pomp vrij snel na aankomst aan, want ik heb gemerkt dat ik op vakantie veel minder insuline nodig heb. Waarschijnlijk een combinatie van de temperatuur, de ontspanning en het andere eten.” “Koolhydraten tellen is lastig en eigenlijk is iedere maaltijd een gok. Soms moet ik achteraf wat corrigeren, maar dat gaat prima. Ik ga het ook niet uit de weg, want als ik in het buitenland ben, wil ik de cultuur opsnuiven en dus ook kennismaken met de eetgewoonten. Geen toeristenrestaurants,
‘Ik wil graag genieten van
de vakantie’.
maar lokale tentjes. En natuurlijk het eten bij de familie.” “Op vakantie heb ik vaker last van hypo’s en daarom móet er druivensuiker mee. Dat geeft me zekerheid, vooral in the middle of nowhere. Ik meet thuis gemiddeld een keer of vijf per dag, op vakantie minimaal zeven keer. Een paar jaar geleden is mijn tas met daarin mijn glucosemeter uit het appartement gestolen terwijl ik sliep. Dat was erg vervelend, want ik had geen reservemeter bij me. Sindsdien wel. Ik vraag ook altijd een leenpomp aan, je weet het nooit. Ik wil graag genieten van de vakantie en me geen zorgen maken over mijn diabetes.”
diabc • juni 2011
9
- ELKE DAG DIABETES -
Tips en adviezen bij familiebezoek: • Koppel de insulinepomp af als u gaat duiken of zwemmen. Spuit • Neem een Engelstalige medische verklaring van de arts én de vervangend kortwerkende insuline als u de pomp langer dan een
apotheek mee waarop staat welke medicijnen en hulpmiddelen u
uur afkoppelt.
gebruikt. Handig als u de douane moet passeren met spuiten,
• Infuuspleisters kunnen door water, zweet en zonnebrandcrèmes
naalden, pompen en/of meters.
loslaten. Extra pompnaaldjes meenemen dus. Een infuuspleister
• Een medische verklaring in diverse talen vindt u op onze
heeft twee uur nodig om goed te hechten, dus niet vlak voor het
diabeteswiki. Kijk op www.diabeteswiki.nl en zoek op vakantie.
zwemmen een nieuw naaldje inbrengen.
• Warmte vermindert de insulinebehoefte. Het zorgt er ook voor
• Laat de insulinepomp bij de douane op de luchthaven door de
dat insuline sneller wordt opgenomen. Vaker meten dus.
controleband gaan. Zo kunt u het piepen tijdens het passeren van • Loop op het strand en in de zee niet op blote voeten. Het kan de controlepoort voorkomen, waardoor u gefouilleerd moet wor-
zijn dat u door de diabetes geen optimaal gevoel meer hebt en
den.
dat er ongemerkt wondjes ontstaan.
De toertocht: vaak stoppen om even te meten stil en hebt een ander energieverbruik en bovendien heeft de temperatuur invloed. We gaan nooit de deur uit zonder een voorraad eten en druivensuiker. Mijn vrouw merkt aan mijn rijstijl als ik tegen een hypo aan zit. Toertochten op de motor geven me een gevoel van vrijheid. Zelfs met diabetes!”
Lampe: ‘Eerst pak ik alle es spullen voor mijn diabet ijft rbl ove die e in. De ruimt is voor andere zaken’.
Tips en adviezen bij een motorreis: • In het Europees Medisch Paspoort (EMP) kunt u gegevens noteren over uw gezondheid en medicijngebruik. Vraag uw behandelaar om een handtekening en stempel. Het EMP is verkrijgbaar bij huisartsen, apotheken en medisch specialisten. Leden van DVN kunnen het Europees Medisch Paspoort
F
rans Lampe (60, diabetes type 1 sinds 1974) toert graag met zijn motor. Een weekend, een paar weken en één keer per jaar een lange tocht van een week of acht. De ene keer gaat Frans met de motorclub, maar vaker met zijn vrouw Roelie. De bestemmingen zijn altijd binnen Europa. Van de Ardennen tot de Noordkaap. Lampe: “Soms rijden we tweeof driehonderd kilometer per dag, maar ik heb er ook wel eens achthonderd gereden.” “Het rijden op kleine bochtrijke bergweggetjes blijft een speciale ervaring, vooral als je het een beetje onder de knie hebt. Je komt op zoveel mooie plekken. Op de motor heb ik beperkte bagagemogelijkheden. Eerst pak ik alle spullen voor mijn diabetes in. Een reservepomp, aansluitmateriaal, prikset, teststrips, insulinepen met naalden, insuline, glucagon, energiereepjes en druivensuiker. Dat móet mee en de ruimte die overblijft is voor andere zaken.” “Onderweg stoppen we regelmatig om even te meten. Je zit
10
diabc • juni 2011
bestellen door e 5,- over te maken op girorekening 401246, t.n.v. Diabetesvereniging Nederland te Leusden, o.v.v. Europees medisch paspoort. • Neem verzekeringspapieren, noodnummer van uw arts en telefoonnummer van de Diabeteslijn (033) 463 05 66 mee! • Stop geen insuline in de tas of koffer bij de uitlaat vanwege de hoge temperaturen. Neem koeltasjes of aluminiumfolie mee om insuline te isoleren. • Vraag voor vertrek een extra recept voor al uw diabetesbenodigdheden aan uw arts of diabetesverpleegkundige. • Neem medicijnen mee in de originele verpakking van de apotheek. Hierdoor is het duidelijk dat het om een geneesmiddel en geen genotsmiddel gaat. • Controleer uw bloedglucosewaarde voordat u gaat rijden. Ga niet rijden met een waarde onder de 5 mmol/l en eet geregeld.
De bergen in: grote temperatuurschommelingen
Butselaar: ‘Op een paar duizend meter hoogte stopte mijn pomp ermee’.
L
aura Butselaar (28, diabetes type 1 sinds 1996), houdt van actieve vakanties. Liefst bergbeklimmen. De Kilimanjaro in Tanzania, de Aconcagua in de Argentijnse Andes en de Himalaya in India bijvoorbeeld. Butselaar: “Mijn mooiste herinnering is het moment op de top van de Kilimanjaro. Een grote overwinning. Op mezelf én op mijn diabetes. De voorbereidingen zijn belangrijk, vooral als je in de natuur bent. Een dokter is dan niet één, twee, drie gevonden.” “Tijdens een beklimming kun je niet heel veel bagage meenemen en je krijgt te maken met temperatuurschommelingen. Overdag is het een stuk warmer dan ’s nachts en bovendien wordt het kouder naarmate je hoger komt. Bij kou draag ik de insuline, meter en batterijen op mijn lichaam met een band om mijn been bijvoorbeeld of in speciale tasjes. ’s Nachts gaan ze mee de slaapzak in tegen bevriezing.” “Mijn insulinepomp is er één keer mee opgehouden op een paar duizend meter hoogte. Gelukkig had ik een reservepomp bij me. Ik heb de pomp ook een keer vastgemaakt aan mijn bh. Ik had alleen niet bedacht dat dit veel te vochtig was voor de batterijen. Die gingen stuk door het transpireren. Tijdens de beklimming stond mijn pomp veel lager dan normaal, soms zelfs op slechts tien procent van de basaalstand.” “Ik zorg er altijd voor dat mijn materiaal verdeeld is onder mijn reisgenoten. Mocht het misgaan, dan heb ik een back-up. Ik vertel de mensen in de groep dat ik diabetes heb en neem altijd kort- en langwerkende koolhydraten mee. Al met al ken ik weinig beperkingen. Met een goede voorbereiding kan diabetes voor mij geen enkele uitdaging tegenhouden.”
Tips en adviezen bij bergbeklimmen: • Overleg vooraf met uw internist of diabetesverpleegkundige, zeker als u van weinig bewegen ineens naar heel veel bewegen gaat. Bouw dat langzaam op. Soms is het mogelijk om via het ziekenhuis een glucosesensor mee te krijgen op reis. • Als u een pomp draagt, weet u vaak niet precies wat uw standen zijn. Zorg dat u uw basaaleenheden op papier bij u hebt of zet ze in uw telefoon. • Tijdens actieve vakanties hebben de spieren meer glucose nodig, daardoor kan de bloedglucose dalen. Let ook op met alcohol. • Check vooraf tegen welke temperaturen uw glucosemeter en pomp bestand zijn. • Vraag uw diabetesverpleegkundige of uw insuline in het vakantieland verkrijgbaar is. Merknamen (bijvoorbeeld Lantus) kunnen in het buitenland anders zijn, dus ken de stofnaam (in dit geval glargine). De stofnamen staan ook op de medische verklaring van de apotheek.
Meer tips en adviezen vindt u op www.diabeteswiki.nl trefwoord vakantie.
Vliegen met insuline Vervoer insuline alleen in de handbagage in verband met kans op beschadiging of kwijtraken van bagage. Bovendien bestaat de kans op bevriezing in de laadruimte van het vliegtuig. Insuline die bevroren is geweest, is onwerkzaam en kan niet meer worden gebruikt. Passagiers van vliegtuigen mogen maximaal 100 ml vloeibare stof per verpakking in de handbagage meenemen. Deze moet u in een doorzichtig en hersluitbaar plastic zakje met een maximale inhoud van 1 liter plaatsen. Onaangebroken vloeibare medicijnen mag u zoveel meenemen als nodig is voor de vlucht én het verblijf in het buitenland. Koelen in de cabine is in principe niet nodig, want de temperatuur is er niet hoger dan normaal.
diabc • juni 2011
11
