De kerk is meer dan werk

De kerk is meer dan werk

Katern

• Behoefte aan uitwisseling over pastoraat • Diaconaat op de kaart: wat doen we al, en wat nog niet? • Missionaire kansen in ‘kerkloze’ stadswijk • Pionieren is oog hebben voor het kleine • Handvatten bij het zoeken naar nieuwe ambtsdragers

2|

De kerk is meer dan werk

Als lezer van dit katern bent u ongetwijfeld op een of andere manier werkzaam in de kerk. Dat geeft vreugde en energie maar ook zorg. Soms draait het in de kerk om onszelf en de organisatie: kerkenraad, dominee, gebouw, financiën. Er moet van alles, en steeds minder vrijwilligers moeten steeds meer doen. De agenda’s raken overvol en de vreugde verdwijnt. De gemeenteadviseurs van de Protestantse Kerk komen in hun contacten met plaatselijke gemeenten in aanraking met die zorg, maar gelukkig ook met de mooie kanten van het werken in de kerk. Zij zijn vaak betrokken bij de ‘basiszaken’. In dit katern vertellen vijf van hen wat zij tegenkomen in gemeenten als het gaat om de basiszaken van de kerk. Theo van Stuijvenberg laat zien hoe een gemeente zich specifiek richt op de bewoners van een nieuwe stadswijk, Anneloes Steglich vertelt hoe gemeenten elkaar kunnen helpen bij het zoeken naar nieuwe vormen van pastoraat, Simon Drost brengt een missionair initiatief voor het voetlicht, Joke Steeneveld geeft aan wat belangrijk is bij het zoeken naar nieuwe ambtsdragers, en ik laat zien hoe diaconieën er samen achter komen wat allemaal goed gaat en waar ze wellicht nog niet aan toe zijn gekomen. Samen met ambtsdragers, met leden van werkgroepen en met gemeenteleden proberen gemeenteadviseurs het basiswerk vorm en inhoud te geven, waardoor de kerk dat kan zijn waar Jezus over sprak: mensen bijeen in Gods naam, om de lofzang te zingen Kerk is meer dan werk Kerkinformatie • oktober 2012

op Gods liefde, om met compassie te werken aan vrede, recht en gerechtigheid. Werken in de kerk betekent samen met anderen ontdekken waar het in het leven om draait, namelijk dat wij mensen van God zijn. Dat verbindt ons als gelovige mensen en dat maakt dat mensen zich geroepen voelen in de kerk aan het werk te gaan. En of het nu gaat om pastoraat of missionair werk, jeugdwerk, diaconie of kerkmuziek, met elkaar zoeken mensen naar hedendaagse vormen waarmee ze gestalte kunnen geven aan dat wat zij geloven dat belangrijk is: de zorg voor de gemeente als gemeenschap en de toerusting van de gemeente tot het vervullen van haar roeping. Het besef dat de kerk meer is dan de organisatie maakt de zorgen die er zijn niet altijd minder maar wel beheersbaar. Atie de Vos gemeenteadviseur voor de classes Peel en Kempenland, Den Bosch en de Réunion Wallonne

Minder wordt meer Het gaat erom de kerk weer te ontdekken als dat waar Jezus over sprak: mensen bijeen in Zijn naam, in het geloof dat Hijzelf als de Levende in hun midden is. ‘Brandde ons hart niet toen Hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons ontsloot?’, zeiden twee leerlingen tegen elkaar nadat ze met de opgestane Heer aan tafel hadden gezeten. (…) Soms wordt het minder: minder mensen, minder dominee, minder geld. Dat doet pijn. En toch kan dat oog geven voor het echte ‘meer’: het levende Woord van de Heer, de nabijheid van een God van liefde die ons aan elkaar geeft. Soms moeten we zelfs durven loslaten. Loslaten of durven stoppen met dat waar we ons mee bezighouden. Een paar dingen goed doen met een vrolijk hart is beter dan veel dingen doen met een bezwaard gemoed. Minder is dan meer. Jezus heeft ons de kerk niet aangedaan als een molensteen om de nek, maar als een gave die ons vreugde geeft. (Uit De hartslag van het leven, visienota van de Protestantse Kerk)

|

Behoefte aan uitwisseling over pastoraat Tijdens de bezinningsdag van een kerkenraad in de classis Walcheren verzuchtte een van de ouderlingen: ‘Hoe doen andere gemeenten dat toch, pastoraat met steeds minder ambtsdragers?’ Deze verzuchting leidde tot de vraag waarom er wel een classicaal werkverband bestaat waar diakenen ervaringen uitwisselen maar geen pastoraal werkverband waar ouderlingen ervaringen kunnen delen. Tijdens een vergadering van de classis ontbreekt de tijd voor diepgaande uitwisseling over het pastoraat in de gemeenten. De kerkelijke gemeente is in verandering. Enerzijds ervaren kerkenraden dat het traditionele huisbezoek soms niet meer op prijs gesteld wordt, anderzijds komt men handen tekort voor het bezoekwerk aan ouderen. Vergrijzing en terugloop van ledentallen zetten kerkenraden aan om creatief te zoeken naar nieuwe wegen om randkerkelijken bij de gemeente te blijven betrekken. Pastoraat krijgt nieuwe vormen zoals groothuisbezoek, gemeente groeigroepen, themabijeenkomsten en lotgenotencontacten. Hier en daar wordt geëxperimenteerd met digitaal pastoraat om jongeren te bereiken. Waarom horen we zo weinig hoe onze buurgemeenten het doen? Ik besloot de behoefte aan regelmatige uitwisseling tussen gemeenten over pastoraat niet te negeren maar in te brengen in de classisvergadering. Het Breed Moderamen van de classis ontving het idee om een onderling gesprek over pastoraat tussen gemeenten in de classis te organiseren enthousiast. In de eerstvolgende classisvergadering werd de belangstelling gepolst. Dit gaf voldoende aanleiding om mij als gemeenteadviseur opdracht te geven een classisbrede ontmoeting rond pastoraat voor te bereiden. De kosten konden gedekt worden uit de financiële reserve van de classis. Het Breed Mode-

ramen verzorgde de uitnodigingen, de voorzitter de opening. Uit de opkomst – tweederde van de gemeenten was vertegenwoordigd – bleek wel hoe groot de behoefte was aan deze uitwisseling.

Wordt vervolgd Door middel van een vragenspel werd een eerste indruk verkregen over de verschillen tussen gemeenten in de wijze waarop pastoraat georganiseerd is. De ene gemeente legt zich vooral toe op pastoraat in crisissituaties, een andere op pastoraat aan ouderen, weer een andere houdt zich specifiek met jeugdpastoraat bezig. Zo passeerden in de speelse kennismakingsronde verschillende vormen van pastoraat de revue. Aansluitend gaf ik als gemeenteadviseur een korte presentatie over nieuwe wegen in het gemeentepastoraat aan de hand van de pastorale handreiking ‘Verbinding en Aandacht’.* Daarna vond in groepen, met vertegenwoordigers van zes tot acht gemeenten, een uitwisseling plaats over veranderingen, kansen en knelpunten in het gemeentepastoraat. Op verzoek van de deelnemers krijgt de avond dit najaar een vervolg. Op de agenda staat dan de uitwisseling van ervaringen met groepspastoraat en het pastoraat aan jonge gemeenteleden.

Ook is de vraag gesteld om van gedachten te wisselen over het pastoraat aan ouderen in verzorgingshuizen. Vaak blijven ouderen ingeschreven in de gemeente waar zij vandaan komen, maar maken gebruik van de pastorale zorg van de ontvangende gemeente. Dat brengt kosten met zich mee waar geen inkomsten tegenover staan. Zo nodigt ook de zakelijke kant van het pastoraat uit tot overleg tussen de gemeenten. Classis Walcheren legt in haar beleid voor de komende jaren de nadruk op het kerkelijk gesprek tussen gemeenten. Naast inhoudelijke bespreking van vraagstukken rond samenwerking en de visienota ‘De Hartslag van het leven’ past het initiatief om ontmoetingen over pastoraat te organiseren in dat beleid. Als gemeenteadviseur geef ik daar ondersteuning aan. Anneloes Steglich-Lentz gemeenteadviseur in de classis Walcheren

* De pastorale handreiking ‘Verbinding en aandacht’ is voor € 4,50 te koop. Meer informatie zie www.pkn.nl/pastoraat > handreikingen. (c) Alice-Marie Archer

Kerk is meer dan werk Kerkinformatie • oktober 2012

3

4|

Diaconaat op de kaart: wat doen we al, en wat nog niet? Hoe komen we toe aan onze bijbelse opdracht tot het doen van recht en gerechtigheid? Diakenen uit drie kleine gemeenten in het zuiden van ons land met volop aandacht voor hun diaconale taken vroegen zich af of ze van nog meer betekenis kunnen zijn voor hun omgeving. Er verandert zoveel in onze samenleving dat het goed is af en toe pas op de plaats te maken. De diakenen bedachten om samen met mij als gemeenteadviseur het spel ‘Diaconaat op de kaart’* te spelen. Zo zat ik met zes diakenen aan tafel rond een groot magnetisch bordspel met afbeeldingen in drie ringen: de ring van de kerk, van de buurt (of de regio) en van de wereldwijde samenleving. Verder zijn er dertien symbolen van diaconale doelgroepen en vijf kleinere symbolen die vormen van betrokkenheid aanduiden. De diakenen gaven aan met welke doelgroepen ze contact hebben en op welke manier hun betrokkenheid bij die doelgroep vorm krijgt. Tijdens het neerleggen van de symbolen ontstond al spelend en pratend een overzicht van het huidige diaconale werk in de regio.

Enthousiast worden De diakenen kwamen erachter dat er vanuit de drie kleine diaconieën veel meer gebeurt dan ze dachten, en dat bepaalde doelgroepen door anderen in de gemeente bereikt worden. In twee van de drie gemeenten doet een groep mensen regelmatig bezoekwerk in de gevangenis in de regio, dus ook de doelgroep ‘gedetineerden’ kreeg een plek op het bordspel. Diakenen hoeven niet alles zelf te doen, maar zij moeten wel het overzicht hebben van wat wel én niet gebeurt vanuit de gemeente. Dan kunnen ze daarna met elkaar bespreken welke vervolgstappen nodig zijn en wie die stappen gaat zetten. Het zicht krijgen op het totaal van het diaconale werk in en vanuit deze drie gemeenten bracht een heel enthousiaste sfeer in de groep. De diakenen voelden zich gewaardeerd en geïnspireerd, kwamen met nieuwe plannen, hadden plezier met elkaar. Kerk is meer dan werk Kerkinformatie • oktober 2012

Werk van maken Bij de bespreking ontdekten de diakenen dat ze niet toekomen aan belangenbehartiging, aan het helpen onder protest. En ze kennen allemaal wel de situaties die daarom vragen. Met z’n zessen ontdekken ze al snel dat een van hen de specifieke kennis en vaardigheden in huis heeft om met onder andere de ambtenaren van de burgerlijke gemeente in gesprek te gaan over het ontbreken van zorg en aandacht voor de kinderen van gedetineerden. Besloten wordt dat deze diaken daar werk van gaat maken, en dat zal terugkoppelen naar het groepje van zes. Ook de thema’s duurzaamheid en natuur en milieu krijgen nog geen aandacht. Twee diakenen uit twee gemeenten gaan daar samen een plan voor schrijven, want het zijn wel onderwerpen waarvoor meer aandacht zou moeten zijn in hun gemeenten, vinden ze. De energie die

dat kost wordt verdeeld, kennis wordt gedeeld, en dat alles bij elkaar creëert enthousiasme en vitaliteit. Over een half jaar spreken we weer af. We bekijken dan wat al gelukt is en waar de diakenen mee verder zullen gaan: samen op weg naar het land van recht en vrede voor iedereen. Atie de Vos gemeenteadviseur voor de classes Peel en Kempenland, Den Bosch en de Réunion Wallonne * ‘Diaconaat op de kaart’ is niet te koop. U kunt uw gemeenteadviseur uitnodigen voor een gesprek waarbij gebruikgemaakt wordt van de spelmethode. Zie voor contact www.pkn.nl/gemeenteadviseur.

|

Missionaire kansen in ‘kerkloze’ stadswijk Geen enkele gemeente kan eromheen: de roep om een missionaire gemeente te zijn. De Protestantse Gemeente Spijkenisse wil daar graag concreet aan werken en besluit iets te gaan doen voor de bewoners van de wijk Maaswijk, een wijk zonder kerkgebouw. Biedt dat extra kansen? Maaswijk is een ‘goede’ wijk in Spijkenisse tegen het water van de Brielse Maas. Naast huurwoningen staan er dure vrijstaande woningen. Maaswijk is ook een beetje een slaapwijk. Behalve ouderen zijn er overdag weinig mensen actief in de wijk zelf; ze werken elders. Zowel de protestantse wijkgemeente ‘de Kern’ in Spijkenisse als de naburige protestantse gemeente in Hekelingen hebben leden die in Maaswijk wonen. Met de meesten van hen is geen contact. De predikanten Rein Brand en Klaas Waterlander besloten eind 2011 (extra) aandacht te gaan geven aan de bewoners van Maaswijk, onder het motto ‘de mensen opzoeken waar ze zich bevinden’, en ingegeven door de landelijke oproep om missionaire gemeente te zijn.

Waar begin je? Er werd een bijeenkomst georganiseerd waar ik als gemeenteadviseur bij werd uitgenodigd. Als gemeenteadviseur luister ik en probeer de juiste vragen te stellen. Verder kan ik over gemeenteervaringen van elders vertellen, en over het nodige draagvlak van kerkenraad en gemeente. Het was een ‘spannende’ bijeenkomst. Want waar ga je beginnen? Op wie ga je je richten? Op iedereen in de wijk of eerst op de kerkleden? Maaswijk telt niet één kerkgebouw, van welke denominatie dan ook. Biedt dat juist extra kansen? En waarmee gaan we de mensen benaderen? We stelden dat de activiteit in ieder geval passend moest

zijn voor deze Maaswijkbewoners, en dat de activiteit plaats moest vinden in de wijk zelf. De locatie werd de christelijke basisschool, het thema werd ‘ziekte en gezondheid’, iets waar iedereen vroeg of laat mee te maken krijgt. De link met het boek Daar word je beter van* van Piet Schelling was snel gelegd. Het boek vormt een goede ingang om met mensen in contact te komen over diepere vragen. Besloten werd om eerst diegenen uit te nodigen die wel lid zijn van de kerk, maar niet betrokken. Er werd een aansprekende uitnodigingsbrief gemaakt en bezorgd bij circa zeventig adressen. Zeven mensen bleken geïnteresseerd voor de bijeenkomst, met iemand anders ontstond een pastoraal contact. Tijdens de bijeenkomst leidden de aanwezige pastores het thema kort in. Het kringgesprek vervolgens was intensief en openhartig. Vooral de ‘waaromvraag’ kwam ter sprake. ‘Het lied van Job’ van Stef Bos sloot goed aan. De deelnemers gaven aan belangstelling te

hebben om meerdere keren per jaar bij elkaar te komen. We zien verwachtingsvol uit naar het vervolg.

De ‘eigen’ gemeente In de voorbereiding bespraken we ook de rol van de ‘eigen, vaste’ gemeenteleden en kerkenraden. Hoe kun je hen bij dit initiatief betrekken? Hoe worden zij ook aangeraakt? Brand en Waterlander stelden voor om de kerkenraad en de gemeente te vragen zelf ook te bidden voor dit werk. Theo van Stuijvenberg gemeenteadviseur in de classes Brielle en Zierikzee * Het boek is niet meer in de verkoop maar de auteur heeft zelf nog een aantal exemplaren die u voor de sterk gereduceerde prijs van € 5,50 bij hem kunt kopen, excl. verzendkosten. U kunt de bestelling plaatsen via [email protected]. U kunt hem ook benaderen voor informatie of een lezing over het thema.


5

6|

Pionieren is oog hebben voor het kleine In haar rapport ‘Gericht naar toekomst’ sprak de Protestantse Gemeente Breda zich uit om voluit missionair te zijn. Met een aantal gemotiveerde kerkenraadsleden en predikanten werd een plan ontworpen waarin mensen en middelen werden ingezet om een nieuwe vorm van kerk-zijn te ontwikkelen. De kerkenraad wilde aansluiten bij de snelle ontwikkelingen in deze tijd en met name nieuwe doelgroepen aanspreken. Het project ‘Noorderlicht’ is speerpunt van deze visieontwikkeling. Het wil een verbinding leggen tussen het alledaagse en het heilige, het gewone en het ‘meer dan gewone’. Noorderlicht wil dit praktisch vormgeven door op twee sporen te gaan zitten: via het digitale spoor op noorderlichtbreda.nl en’ fysiek’ – offline – met maandelijkse vieringen in de binnenstad op zaterdagmiddag om 17.00 uur. Er wordt dus gewerkt aan de opbouw van twee soorten gemeenschappen die in de praktijk in elkaar kunnen overlopen.

Richting bepalen In de pionierssituatie (2011) werd mij als gemeenteadviseur gevraagd enige tijd te komen adviseren in een begeleidingsgroepje voor de twee predikanten. Na een paar keer vergaderen had ik een beeld van de voorgeschiedenis en de situatie waarin het project zich toen bevond. Pionieren is avontuurlijk, maar niet altijd aangenaam. Zeker niet wanneer mooie volzinnen moeten worden vertaald in harde praktijk. Op zo’n tocht wordt de kaart ook wel eens verkeerd gelezen, je komt terecht in een impasse, reisgenoten willen verschillende kanten op of haken af, je mist support vanuit het thuisfront. Intensieve gesprekken zijn dan nodig, soms om opnieuw te definiëren waarmee je bezig bent. Enkele gesprekspunten uit een notitie die ik schreef om met de groep richting te bepalen: • De pionier doet ontdekkingen, in het veld en bij zichzelf. Op welke manier communiceert deze hierover met de kerkenraad en de gemeente? Welke effecten heeft dit op de gemeente? • Missionair bewustzijn moet in de harten en hoofden van de kerkenraadsleden landen maar ook bij gemeenteleden. Is bij hen een gevoel van urgentie aanwezig? Hoe moedig je hen aan om met de blik van een buitenstaander te kijken naar het eigen gemeentewerk en de erediensten? Kerk is meer dan werk Kerkinformatie • oktober 2012

• Een digitale missie is voor de oudere generatie niet zo tastbaar. Goodwill vraagt een zorgvuldige verslaglegging over de resultaten. • Communiceren via sociale media met nieuwe doelgroepen vraagt nogal wat deskundigheid en tijdsinzet. Je weet niet wat je kunt verwachten, je weet niet wie er binnenkomen, en in welke gradatie zij betrokken willen zijn. Kortom: het is pionieren in het voorland van de kerk. Wat hebben we nodig om in deze situatie adequaat te communiceren? • In zo’n situatie kun je eigenlijk spreken van een nieuwe los-vaste gemeenschap in wording: niet de reeds aanwezige leden zijn doelgroep, maar totaal nieuwe mensen. Je komt in een soort ‘zendingssituatie’ waarin een andere taal nodig is, met andere gewoonten en communicatiemiddelen. Dat heeft

consequenties, bijvoorbeeld voor de vormgeving en voorbereiding van bijeenkomsten.

Leerproces Missionair pionieren is dus een leerproces dat nooit af is. Wie gaat voor de grote getallen en het snelle succes zal gauw teleurgesteld raken. Je moet oog hebben voor het kleine dat groots kan zijn. Fouten en mislukkingen hoeven niet negatief te zijn. Rugdekking en draagkracht moeten komen van een gemeente met geloof en lef. Simon Drost gemeenteadviseur in de classes HeusdenAlmkerk, West-Brabant en Limburg

De website van Noorderlicht kreeg in 2011 de Gouden Webfish Award. Zie www.noorderlichtbreda.nl.

|

Handvatten bij het zoeken naar nieuwe ambtsdragers Regelmatig hoor ik gemeenten verzuchten dat het hen niet lukt nieuwe ambtsdragers te vinden. Plaatsen in de kerkenraad blijven onbezet en de bestuurskracht vermindert. De overgebleven ambtsdragers proberen zo goed en zo kwaad als het gaat de taken erbij te nemen. Ze voelen zich daardoor vaak overvraagd. Ziehier het begin van een neerwaartse spiraal. Hoe kunnen kerkenraden hiermee omgaan? Een paar handvatten. In de plaatselijke regeling die elke gemeente heeft, is vastgesteld hoeveel ambtsdragers er moeten zijn en welke verdeling er is tussen de ambten. Als de ambtstermijn van één of meer ambtsdragers ten einde loopt, begint de zoektocht naar vervangers. De gemeente wordt gevraagd namen in te dienen van geschikte kandidaten. In de kleine gemeenten in Zeeland waar ik als gemeenteadviseur werk, gaat de kerkenraad dan meestal op pad. Aan de hand van de lijst die naar aanleiding van de voordrachten wordt samengesteld, wordt aan mensen gevraagd of zij een ambt willen aanvaarden. Soms lukt dat, soms niet. In het laatste geval kan het gebeuren dat het onderwerp ‘vacatures’ de agenda van de kerkenraadsvergadering blijft beheersen. Mijn voorstel is: spreek af dat er eens in de twee jaar verkiezingen zijn voor de kerkenraad. Dan wordt de aandacht van kerkenraad en gemeente gericht op de wisselingen en de tussentijds ontstane vacatures. Tot die tijd wordt er niet over gesproken. Dat helpt om op een nieuwe manier naar het onderwerp te kijken.

Werk aan een goed klimaat Wat moet er in de tussentijd met het werk dat blijft liggen? Soms lijkt het erop dat de kerkenraad vindt dat het zijn probleem is als er vacatures zijn. Dat is niet zo. De gemeente heeft immers ingestemd met de plaatselijke regeling en met het daarin genoemde aantal ouderlingen, diakenen en ouderlingen-kerkrentmeester. En het beleidsplan beschrijft de plannen van de gemeente: waartoe zij zich geroepen voelt en hoe zij daar gestalte

aan geeft. De kerkenraad coördineert, stimuleert en faciliteert het werk. Daarover is hij voortdurend met de gemeente in gesprek, letterlijk op gemeentevergaderingen of tijdens de koffie, maar ook via berichten in het kerkblad of bij de mededelingen op zondag. Zo wordt de afstand tussen gemeente en kerkenraad heel klein, zodat het maar een kleine stap is naar de andere kant. Van pluche is immers al lang geen sprake meer.

Ga uit van de gaven van mensen Verrassend wordt het als nieuwe ambtsdragers ontdekken dat er ruimte is voor hun persoonlijke kleur aan het ambt. Waarom zou een nieuwe ambtsdrager verder moeten met het werk van zijn of haar voorganger? Misschien is het mogelijk om binnen het team het takenpakket anders in te delen. Misschien kan bepaald werk een poosje op een laag pitje staan, tot zich iemand met passie voor dat stuk werk aandient. Mensen gedijen het beste als ze doen waar ze goed in zijn. En als mensen iets willen bijleren op het terrein van hun ambt, biedt het Toerustingscentrum van de Protestantse Kerk cursussen aan op vrijwel elk denkbaar gebied. Joke Steeneveld gemeenteadviseur in de classes Goes en Zeeuws-Vlaanderen

Op een nieuwe manier naar het onderwerp kijken

Deskundigheidsbevordering Het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie is het professionele instituut voor scholing van de vrijwilligers en betaalde krachten van de Protestantse Kerk. Het organiseert, ontwikkelt en coördineert cursussen met het oog op deskundigheidsbevordering. Op www.toerustingeneducatie.pkn.nl vindt u het complete aanbod aan cursussen, trainingen en landelijke toerustingsdagen.


7

8| Uitgaven voor het geloofsgesprek

maat rlening jnohpet gezicht van de n de Dienstve va zi rganisatie adviseurs

no Gemeente de dienste geleiding ning door vies en be d a n e d dienstverle ie b e Z behoefte . r a rk a e eK ente die d e m e r Protestants g e lk n het kade an, voor e rsussen aa cu ur op maat a j e zi is v n d e a ev te Ook g gemeen e D . n van te aan heeft. n n e ee el terrein elijke gem nnis op ve e nnis k e van plaats k e d e h re b ver een ecialistisc sp r e e naar m n r beschikt o e e rverwijz k leven. Als viseur doo . d a in e te het kerkelij rr n e te e en werk an de gem rd zijn op e e e nodig is, k lis e a d ci e u t ie gesp r vind collega’s d nteadviseu ssis n.nl/gemee ente en cla k e .p m w e g w w w u ij Op b ie d e n met d adviseur ct opneme gemeente ook conta t n erk, u K k e U ts . hoort Protestan e d n va 0. 8 Servicedesk kn.nl, (030) 880 18 p @ sk e d service

rs mbtsdrage a r o o v n e Cursuss s vrijwilliger rijk dat zo en andearnetse Kerk vindt het belakunngnen maken

ik De Protest nten gebru adviseurs lijk gemee gemeente e d n veel moge va en d o arom word rsusaanb ntrum. Da e van het cu vanuit sc g rd e in ie st d Toeru n gesubsi e ss t u en van het rs o cu ussen w rd en vervolg e basiscurs dere d n alle basisr a o n o e V l a s. teitska smateria u rs cu en r o ss de Solidari u vo olgcurs vergoeding . Voor verv d g a alleen een ra n e ev st g ke ko e kosten n de feitelij bijkomend n het en kwart va e va d ts o b ch n e a sl wordt et cursusa h r o vo ie Z gerekend. scentrum, e.pkn.nl. Toerusting geneducati in st ru e o .t www

n werkvelde r e v o e ti a Inform kerk nte zetten mensen zich binnen de ee . Op

elijke gem gemeente In elke kerk ilen van de ze en n e n ile t re > werkveld in voor he f in de kerk de activiteiten, ie ct a > l .n n www.pkn r verschille jn binnen rmatie ove die actief zi n se n e vindt u info m r briceerd in taken voo , en zijn geru ld functies en ve rk e erkmuziek w te. De ienst en K d re E t, a de gemeen a n og, atie, Diaco ieuze dialo , Communic , Interrelig w Mediteren u r, o e b e p h o e met ël, Kerkb Gemeente g ra n Is ti e n o e tm rk , Ke erk, On Jeugdwerk issionair W materialen kerken, M n t u ook de d te n in v ra r ig a a M D velden, t. a rk ra e n Pasto illende w ch rs ve e moslims e d chenen bij ebwinkel. die zijn vers verwijzing naar de w n e e vaak met

n te bestelle n ij z n e v a inkel, De uitg kn.nl/webw f .p w w w ia v [email protected] o bestellinge 3 37. 1 (030) 880 ook meer u t d in oud. Daar v over de inh e ti a m r fo in


De kerk is een gemeenschap waar geloof wordt gedeeld. Dat gaat niet vanzelf en is niet altijd makkelijk. Hieronder enkele uitgaven die geschikt zijn als materiaal voor het voeren van het geloofsgesprek. Alle uitgaven bevatten daartoe een gesprekshandreiking.

dvd bij ‘Camera loopt!’ In korte filmfragmenten vertellen mensen openhartig over geloofsonderwerpen als bidden, keuzes maken en de dood.

€ 15,00

dvd ‘Tien vrouw sterk’ Tien afleveringen van ‘sterke’ vrouwen in het tv-programma ‘Het Vermoeden’.

€ 10,00

Geef een gezicht aan elkaar Boekje en dvd met portretten die uitdagen om de ontmoeting met de (vreemde) ander in onze samenleving aan te gaan.

€ 5,00

Compassie Zeven mensen over compassie, met korte overwegingen, een Bijbeltekst, een gedicht en een gebed.

€ 6,50

Handreikingen Maken het mogelijk de thema’s ‘geloof, ‘hoop’ en ‘liefde’ op verschillende plekken te bespreken, o.a. in gesprekskringen en bij openingen van vergaderingen.

€ 4,50

De kerk is meer dan werk

Recommend Documents