De Cocon. Emotionele afhankelijkheid in de relatie. In de Cocon met Stijn Meuris. Stemmingswisselingen

De Cocon Februari 2014 - Jrg. 10 nr. 55 Tweemaandelijks Magazine van HSP Vlaanderen, Vlaamse Vereniging voor Hooggevoelige Personen vzw Dit magazine maakt deel uit van het lidmaatschap. Contactgegevens Redactie, uitgave en lay-out : Vlaamse Vereniging voor Hooggevoelige Personen vzw Prudens Van Duyseplein 12a 9000 Gent Tel 09 324 81 99 e-mail [email protected] website www.hspvlaanderen.be IBAN BE08 7370 1952 3113 BIC KREDBEBB

Emotionele afhankelijkheid in de relatie

Redactie Ilse Van den Daele Lieve Deduytschaever Dirk De Ridder

In de Cocon met … Stijn Meuris

Medewerkers Pol Goossen Ilse Van den Daele Linda T’Kindt Monique Van Mossevelde Anne Meeuwis en nog vele anderen... Leden en Abonnementen Linda T’Kindt

Stemmingswisselingen

© 2013 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Permanente Vorming HSP voor Professionele hulpverleners-VUB!

De Cocon jrg. 10 nr. 55 | 1

Ilse

Voorwoord .................................................................. 3

Pol Goossen

Peter Pol’s Column Stemmingen op wissels...................... 4

Renata

De dag ........................................................................ 5

Karina Zegers de Beijl Ilse

Emotionele afhankelijkheid in de relatie .......................... 5 Voorwoord ...................................................... 3 HSP in een relatie, hard werken ..................................... 7

Pol Goossen Tina Kazimiers Dabrowski

Twee uiteinden ............................................................ 8 ...................................................................... 23 Liefde zoals het is......................................................... 9 Activiteitenagenda ............................................ 24 Gevoelige, gegroet ....................................................... 9

Anne Meeuwis

Anne’s Column ............................................................. 10

Lieve Deduytschaever

In de Cocon met … Stijn Meuris...................................... 11

Renata

De kracht van aantrekking ............................................ 13

Monique Van Mossevelde

Een warme glimlach ..................................................... 13

Elke Van Hoof

Stemmingswisselingen, typisch HSP of psychologisch probleem .................................................................... 14 Werk aan de winkel . .................................................... 16 Uitnodiging voor professionele hulp– en zorgverleners ...... 16 Het gelukshormoon van dichtbij bekeken ........................ 17

Nancy Moens

Waarom ik van je hou ................................................... 18 Doe niet normaal ......................................................... 18

Stijn Vanheule—Ignaas Devisch

Op naar een alternatief voor etikettendiagnostiek............. 19 Oproep voor medewerking aan wetenschappelijk onderzoek20


Huisartsen mogen niet langer ADHD vaststellen.. ............. 21

Charlie Chaplin

Jongeren helpen jongeren ............................................. 22 Toen ik echt van mezelf begon te houden ........................ 23 Lezersbrieven en reacties .............................................. 24

..

Klaproos ..................................................................... 24

Bezorg ons zo gauw mogelijk je nieuwe adres. Ook indien je de Cocon per mail krijgt toegezonden hebben we je nieuwe thuisadres nodig voor de oproep tot vernieuwing van je lidmaatschap.

Schrijf mee ................................................................. 25

Ben je verhuisd?

Mail ‘nieuw adres– lid’ naar hsp.administratie@ gmail.com en vermeld duidelijk zowel je oude als je nieuwe adres.

Vrijwilligers gezocht ...................................................... 25 Agenda ……… ............................................................... 26

Alle gepubliceerde teksten werden herwerkt door de redactie met respect voor de inhoudelijke eigenheid.


Voorwoord Foto Ann De Wulf

Liefste gevoelige leden, De natuur is van slag. Vogeltjes fluiten alsof het eind maart is. Bomen staan klaar om in blad te springen. De hortensia op onze oprit tovert een bloem tevoorschijn. Nooit gezien. Ik hoop maar dat dat goed komt mocht alsnog een koudegolf over het land trekken. Nochtans lijkt me dat nodig, ter voorkoming van een muggeninvasie en insectenplaag deze zomer. Die zomer, ik droom er al van, ik snak ernaar. Links en rechts hoor ik dat mensen er een weekje tussenuit knijpen, naar de zon. Ik krijg foto’s toegestuurd van exotische bestemmingen met stralende blauwe luchten en zeezichten. Het spreekwoordelijke water loopt me al in de mond. Terrasjesweer, de zon op mijn huid…. Ik zal nog maar even doordromen want dat zit er voor mij niet onmiddellijk in, helaas.

Het brengt ons naadloos naar het dossier stemmingswisselingen. Niets is immers zo vervelend als heen en weer geslingerd worden tussen goedgeluimd zijn en door een akkefietje in een depressieve bui terechtkomen. Daar zijn we als hooggevoeligen een kei in. Meezingen met een fijne tune kan helpen terug goedgezind te worden. Net als je verdiepen in een goed boek of luchtig tijdschrift. Je focus verleggen. Het is zeker het proberen waard. Jezelf bewust zijn van wat er met je gebeurt maakt al een heel verschil in hoe je ermee omgaat. Ook alle vormen van zelfzorg kunnen hiertoe bijdragen. Van zelfzorg gesproken, het is de laatste weken wat veel geweest. Dit weekend neem ik eens lekker tijd voor mezelf. Slapen, lezen, rusten, wandelen… Ik wens je hetzelfde toe!

Wellicht weten jullie al hoezeer wij als vereniging ijveren voor wetenschappelijke onderbouwing van het HSP-concept. Dit is van groot belang om meer ingang te vinden in het beleid en binnen de hulp– en zorgverlening. Een grote stap in die richting is de nieuwe permanente vorming voor professionals aan de Vrije Universiteit Brussel in samenwerking met HSP Vlaanderen, die van start gaat in juni. Professor Elke Van Hoof is opleidingscoördinator. Je kan hierover alvast meer lezen op pagina 16. Wij houden je op de hoogte van de verdere ontwikkelingen. In een boeiend interview maak je kennis met Stijn Meuris, singer-songwriter van Noordkaap en Monza, en duivel-doet-al. Een hele ervaring! We hebben het in deze editie ook over relaties, voornamelijk partnerrelaties. Ik sta vandaag ook graag even stil bij vriendenrelaties. Want met de leeftijd en ervaring groeit ook het besef dat vriendschap niet altijd vanzelfsprekend is. Dat zo’n relaties te koesteren en te onderhouden zijn. We zeggen te weinig dat we elkaar graag zien en die banden zo erg appreciëren. Want is dat niet waar het om draait in het leven? Koesteren en gekoesterd worden. Kunnen rekenen op een begripvol en luisterend oor, op het moment dat we het nodig hebben? Er zijn voor elkaar op moeilijke momenten, maar ook de fijne momenten met elkaar kunnen delen. Want ervaringen delen is fijn, geeft energie, versterkt je positieve gevoelens en makes your day!

Veel leesplezier, Ilse

Beter onvolmaakt iets doen dan volmaakt niets doen Robert H. Schuller (ingestuurd door: P. v.d. Steen, Tilburg NL)

Bron www.dagelijksegedachte.net


Peter Pol’s Column

HSPeter Pol Goossen www.polgoossen.be

Stemmingen op wissels

Elke morgen ontwaak ik met het voornemen om die dag eens ferm wat naastenliefde te gaan etaleren. Om te trachten een paar levende wezens, mens of dier, een klein beetje gelukkiger te maken. “Vandaag moet het lukken”, denk ik dan dapper! Helaas, tegen de tijd dat de zon in het zenit staat, waaide er al zoveel laaggevoeligheid mijn richting uit dat dit fraaie voornemen het volgende etmaal wederom een slag in het water zal zijn, met wisselende stemmingen tot gevolg. 8u - Ochtendwandeling in het park. Complete rust. Stilte met enkel in de verte licht gezoem van auto’s op de snelweg, de waan van de dag. Gelukzaligheid troef. Wat wil een mens nog meer? Plots, als bij toverslag, het door merg en been klievend geluid van een bladblazer die gehanteerd wordt door een naaste, gewapend met de hoognodige oorbeschermers, doch zonder het minste besef dat Moeder Natuur jaarlijks zorgt voor vallende bladeren die op hun beurt zorgen voor humus die op zijn beurt de flora van het ganse park op peil houdt. Mijn stemming slaat om van zaligheid in weerzin en verwensing. Ik ga echter niet in discussie en laat die naaste ongedwongen doen wat een laaggevoelige maatschappij van hem verwacht: uren hels lawaai produceren om een resem afgevallen bladeren tien meter verder te leggen. Ik die dacht dat ouderwets harken zo gezond was. 10u - Op weg naar het werk, meegezogen in de waan van de dag. Autoradio steevast afgestemd op Klara. Nawerkende oorsuizingen en bijbehorende slechte stemming verwelken door het aanhoren van het wondermooie Laudate Dominum uit de Pinkstermis van Mozart. Last van de zenuwen? Tik op YouTube Laudate Dominum. Een aanrader!

Wetenschappers trachten een verklaring te vinden en zijn bezig met gegevens, waarnemingen, cijfers, grafieken en enorme natuurkrachten die op gang komen. Mijn oprechte deelneming aan alle slachtoffers. Toch kan ik het niet laten te denken aan de laatste regels van mijn gedicht 2984, verschenen in mijn eerste boekje ongePOLijst: Zij roept om wraak, die goede aarde. Zij is geduldig en heeft lang gewacht. Maar niet voor eeuwig, gelukkig maar. Een figurantje van acht kijkt over mijn schouder mee naar de foto’s van een totale verwoesting. “Frank, zitten er ook veel hondjes en poesjes onder die stenen?” “Ongetwijfeld. Maar eerst zoeken ze naar de mensen. Mensen gaan voor.” “In de krant van mijn papa stond gisteren een foto van een Filipijns jongetje met zo’n klein hondje in zijn armen. Het jongetje zocht zijn papa. Als hij die papa nu niet vindt mag hij dat hondje dan houden? Want dat hondje kan hem toch troosten en heel zijn leven zijn vriendje blijven?” “Ja, natuurlijk.” “Zullen ze daar in dat land de dolfijntjes en de walvisjes nu ook meer met rust laten?” “Dat zou best kunnen. Ze hebben daar nu wel wat anders om handen, denk je niet?” “Ik hoop het want ik hou zo van dolfijntjes en walvisjes.” En weg was hij. Kinderen die bij rampen aan dieren denken, het mag. Dat maakt ze juist zo mooi, zo kinderlijk. 17u - Einde dagtaak. Op weg naar huis. Een vos tegen de vangrail en twee katten midden op de weg. Platgereden door diezelfde waan van de dag. Een krant citeerde onlangs dat een automobilist wettelijk gezien niet mag stoppen voor kleine dieren. Een grote hond kan nog net. De poes echter moet eraan, moet platgewalst, verpletterd en vermorzeld. Als je voor zo’n lieverd op je rem gaat staan en er knalt een onoplettende chauffeur op je in, betaal jij de schade. Wie verzint nu zoiets? Ik dacht dat ik op mijn 64ste het volledige pakket aan stupiditeiten had gehad. Nee dus, het kan nog altijd erger. Wie begint een stickeractie: Ik rem ook voor kleine dieren? 18u - Een mail van een goede vriendin, een einzelgänger. Haar hond, haar àlles is dood. Ik wens ze heel veel sterkte en stel voor om eerstdaags bij te praten en een glas te drinken op het mooie leven dat ze haar maatje-zaliger heeft geschonken. Ik zou ze de kost niet willen geven, baasjes van huisdieren die intens treuren om het verlies van hun troetel en die er maar niet overheen geraken. Met tranen in de ogen stamelen ze dat ze hem hebben moeten laten inslapen.

13u - Middagpauze. Ik lees de krant. Tyfoon Haiyan raasde op de Filipijnen alles tot schroot. Duizenden slachtoffers. Hulpdiensten doen wat ze kunnen.


Samen de laatste wandeling. Samen de laatste bomen zien, de laatste struiken, duinen, zee, zon, wolken en luchten. De laatste stok waarop amechtig wordt geknaagd, het laatste balletje dat moeizaam wordt geapporteerd. De laatste plas, het laatste poepzakje. Dan uiteindelijk die spuit en de laatste blik, die schreeuw om hulp: “Help mij... redt mij”. Helaas, nu ben ik machteloos. De machtige krachten van Moeder Natuur hebben het roer overgenomen. Ik kan niets meer voor je doen. Niets. Alleen je ogen sluiten. Eigenhandig. Daar sta ik op, zodat ook dat laatste ritueel liefdevol verloopt. Het is hartverscheurend. Als het bij het verlies een huisdier al zo verschrikkelijk is, wat moet het dan zijn bij het verlies van een kind? 20u23 - Voor de TV. Aflevering 3451 van Thuis. Benieuwd naar de scène waar Frank een krant leest met de woorden “AL 350.000 VLAMINGEN ZIJN VEGETARISCH” naar 1.275.000 kijkers gericht. Yes! Gelukt! Pure euforie. Honderden positieve reacties die de volgende dagen binnenstromen zullen dienen als pleisters op de wonden bij het aanhoren van vlees-en visetende milieuactivisten. 4u - Nacht. Wakker. Moeilijk terug in slaap bij de gedachte dat er onophoudelijk dieren worden mishandeld omwille van culinaire luxe. De wetenschap dat mijn kleinkindjes eindelijk genezen zijn van kwalijke ziektekiemen zorgt er voor dat mijn stemming terug op de wissel slapen wordt gezet. www.polgoossen.be

De dag ...

De dag dat mijn hart voor altijd brak, stopte ik met het lezen van eindeloze verhalen en dronk ik mijn koffie bij de meerpaal. Ik vertelde over mijn verdriet aan de gekke garçon, aan de oude man met het hondje of de trippelende duif naast mij op de bank. De dag waarop mijn hart voor altijd brak, stopte ik met schrijven, het schrijven over een leven zonder zin, en componeerde ik gedichten die niemand las. Ik opende mijn gebroken hart en verborg het niet meer. De dag waarop mijn hart voor altijd brak, begon ik te leven voor mezelf, te huilen met de wind en herinnerde ik mij mijn dromen van lang geleden. De dag waarop mijn hart voor altijd brak, was ik nooit meer alleen, want de zee, de wind, de dieren en de hemel hoorden me. De dag waarop mijn hart voor altijd brak, stopte ik met leven in dromen, en leefde ik van dag tot dag, in het heden van vandaag, het nu van dit moment. Want mijn gebroken hart speelde muziek. Renata


Dat doe je dan voornamelijk om je zelf beter te voelen en om jezelf gerust te stellen.

Dossier Relaties

Emotionele afhankelijkheid in de relatie

Emotionele afhankelijkheid betekent dat je iets van buiten jezelf nodig hebt om je fijn en prettig te voelen. Afhankelijkheid van liefde, goedkeurig of aandacht komt doorgaans voort uit een diep menselijke behoefte aan erkenning. Veel HSP’s zullen zichzelf in een relatie verliezen, en hun geluk en welzijn in de handen van hun partner leggen. Ze voelen zich veilig en bemind zolang de ander hen laat blijken dat er van ze wordt gehouden. Naarmate een relatie voortduurt, heeft een HSP steeds meer en overtuigender bewijzen nodig. Om zo veel mogelijk van dat soort bewijzen te krijgen, cijfert hij of zij zichzelf steeds meer weg, waarmee de hooggevoelige meer en meer van zichzelf aan de ander prijsgeeft. Waar aanvankelijk nog iets van evenwicht was, raakt dat evenwicht steeds verder verstoord. De HSP zal zich steeds onzekerder gaan voelen omdat de partner vrijwel nooit aan de groeiende verwachting kan voldoen. Ergens bij willen horen is een primaire menselijke behoefte. Datzelfde geldt voor de behoefte aan waardering. We willen aardig gevonden worden, we willen dat er van ons wordt gehouden. Dan voelen we ons veilig en sterk. Maar als we ons gevoel van veiligheid en eigenwaarde van anderen laten afhangen, maken we de buitenwereld verantwoordelijk voor iets waar we zelf voor moeten zorgen. Wat kan je doen om zelf verantwoording te nemen voor je emotionele welzijn? Laten we eens naar onze gevoelens kijken. Die komen voort uit onze eigen gedachten, uit wat we geloven en uit ons eigen gedrag. Veel mensen vinden het moeilijk om te aanvaarden dat onze gevoelens niet door anderen of externe omstandigheden worden veroorzaakt. Pas wanneer je op drie niveaus –gedachten, beleving en toepassing- begrijpt en aanvaardt dat je emoties voortkomen uit jezelf, neem je de verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens. Stel dat iemand boos op je is. Ben je emotioneel afhankelijk, dan zul je je afgewezen voelen, terwijl je aanneemt dat dit gevoel voortkomt uit de woede van de ander. De kans is groot dat je je ook gekwetst, bang, ontoereikend of beschaamd voelt. Of dat je zelf boos wordt. Misschien ga je wel extra je best doen om de ander te bewijzen dat je zijn liefde waard bent.

Wie echter emotioneel onafhankelijk is, zal heel anders reageren. Je denkt dan dat de woede van je partner niets met jou te maken heeft. Misschien heeft die ander hoofdpijn, of reageert hij zich alleen maar af op jou omdat jij toevallig in de buurt bent. Misschien voelt die ander zich ontoereikend en probeert hij zich beter en sterker te voelen door jou het gevoel te geven dat je niet deugt. Wat ook de reden mag zijn, het heeft niets met jou te maken en je hoeft het ook niet persoonlijk op te vatten. Je kunt immers geen invloed uitoefenen op de gevoelens en het gedrag van iemand anders. Net zoals jij zelf verantwoordelijk bent voor je gevoelens en gedrag, is de ander dat ook. In plaats van jezelf ellendig te voelen, of zelf boos te worden, kan je een beroep doen op je inlevingsvermogen en iets zeggen als: “Ik ben niet blij met die boze uitval van je, maar ik wil graag van je horen waarom je zo van streek bent.” Vaak is een uitnodigend gebaar voldoende om de ander te kalmeren, maar het gebeurt ook wel eens dat iemand nog bozer wordt. In dat geval zou je nog een stapje verder kunnen gaan, en kunnen zeggen: “Ik heb geen behoefte aan die woede van jou. Wanneer je zo ver bent dat je erover wilt praten, hoor ik het wel. Ik ga ondertussen iets anders doen”. Wie emotioneel onafhankelijk is, verwijdert zichzelf uit de vuurlinie in plaats van te proberen het gedrag van de ander te veranderen.

De behoefte aan waardering is een primaire menselijke behoefte

Als je je hebt teruggetrokken, is het zinvol om naar je eigen emoties te kijken. Misschien voel je je verlaten als gevolg van de aanval van de ander. Of verdrietig. Dat is begrijpelijk, maar je weet dan dat dit jouw gevoel is, dat uit jezelf voortkomt. Het is niet de schuld van de ander dat je je eenzaam of verdrietig voelt. Neem verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens en probeer ze niet weg te stoppen of de ander er de schuld van te geven. Ze zijn reëel en je doet er goed aan om te kijken waar ze vandaan komen. Als je dat doet, kun je ze weer loslaten, waardoor je je weer veilig en bemind zult voelen. Hoe meer je gaat beseffen dat je gevoelens uitsluitend uit jezelf afkomstig zijn, dat je emoties je eigen verantwoordelijkheid zijn, hoe meer je je daar in van bewust wordt, des te sterker en onafhankelijker zal je worden. Emotionele autonomie maakt je tot een vrij mens dat vanuit die innerlijke vrijheid liefde en waardering kan geven en ontvangen. Karina Zegers de Beijl


Dossier Relaties

HSP in een relatie… hard werken

Ik weet sinds deze zomer dat ik HSP ben. Dat ontdekte ik via een collega toen zij dacht dat mijn partner HSP was. We hadden heel wat relatieproblemen en ik vertelde haar alles waar het fout liep. Zij raadde mij aan om het boek ‘HSP in de liefde’ van Elaine Aaron te lezen. Het veranderde mijn leven omdat ik er vooral mezelf in herkende. Oorspronkelijk dacht ik dat mijn partner autistische trekken had, maar nu moet ik zeggen dat hij waarschijnlijk ook HSP is. Voordien had ik een relatie van acht jaar waarbij mijn ex-partner mij bedrogen heeft, al gaf hij dat niet toe. Nu, vier jaar later, heb ik het een plaats kunnen geven en zie ik in dat hij te laf was om de waarheid te zeggen. Het is waarschijnlijk fout gelopen omdat ik HSP was en hij absoluut niet. Ik was niet uitbundig en enthousiast genoeg. Ik was te diepzinnig en dacht te veel over alles na, zei hij. Ik maakte me zorgen over het milieu en andere problematieken en dat kon hij niet begrijpen. Nu ben ik blij dat die relatie voorbij is, al heeft ze me wel getekend. Ik ben vooral op emotioneel vlak hooggevoelig. Hoe ouder ik werd, hoe meer problemen het begon te geven. De reden is niet ver te zoeken: als volwassene heb je meer verplichtingen en dus minder tijd om je terug te trekken en bij te komen. De grootste problemen kwamen echter zodra ik een relatie had. Het probleem bij mij is dat ik niet lang bij iemand anders in dezelfde ruimte kan zijn. Ik stoor me dan aan eigenschappen waarvan ik nochtans weet dat die zo is, en dat ook kan aanvaarden, maar soms wordt het gewoon teveel. Ik heb dit met alle mensen waar ik van hou en waar ik goed met overeenkom, zoals familie, partner of vrienden. In mijn relatie geeft het ook problemen. Als ik lang samen ben met iemand in één ruimte ben ik ook heel gevoelig voor stemmingswisselingen. Ik heb er nooit bij stil gestaan, maar nu ik lees over het onbewust oppikken van emoties en stemmingen van anderen, ben ik ervan overtuigd dat dit voor mij ook geldt. Ik kan me om onverklaarbare redenen, plots heel moe, depressief of net heel blij voelen. Mijn partner is volgens mij ook HSP, maar bij hem kenmerkt het zich op heel andere gebieden. Hij hoort, ruikt, proeft en neemt kleine details in een ruimte ontzettend scherp op.

Ik heb gelukkig een mama die mij als kind geleerd heeft om te praten over mijn gevoelens. Ik hield alles voor mezelf. Dankzij haar ben ik een jonge vrouw die open in het leven staat, maar het nog steeds moeilijk vindt om zichzelf bloot te geven. Ik heb wel geleerd dat dit noodzakelijk is om in harmonie te kunnen leven. Mijn partner heeft een opvoeding gekregen waarin alle problemen werden doodgezwegen. Liever zwijgen dan iets zeggen en discussie of problemen uitlokken. Over gevoelens werd niet gesproken. Hij weet zich geen weg met zijn innerlijke leven. Hij uit het dan ook met verbaal en soms zelfs met fysiek geweld (gelukkig niet tegen mij). Het was voor mij zeer verwarrend. Want ik kan stemmingen en energieën goed aanvoelen. Ik voelde dat hij me heel graag zag en het beste met me voorhad, maar dat strookte niet met de woorden die uit zijn mond kwamen. Ik heb dus een relatie met een niet-HSP en een HSP gehad. Het is beide niet evident. Een relatie is altijd werken, maar misschien voor een HSP toch net iets meer? Ik heb in mijn leven niet zoveel last van mijn hooggevoeligheid. Met alle eigenschappen kan ik goed om, behalve in relaties dan… Gekend bij de redactie

Al bestaan er duizend manieren om je gevoelens uit te drukken, de eenvoudigste is nog steeds ‘ik hou van je’ zeggen en er de gevolgen van dragen. Yves Moigno

Uit ‘Het grootste citatenboek ter wereld’, Lannoo


Dossier Relaties

Twee uiteinden

veel zelfzorg vragen, en acceptatie van je anders-zijn en je anders-beleving heel erg nodig hebt, kan zo'n relatie heel moeilijk zijn. Je partner staat stevig met zijn twee voeten op de grond staat, kan je op het eerste zicht geborgenheid geven, maar begrijpt of accepteert niets van jouw sensibiliteit. Ik paste mij eindeloos aan. Daardoor was ik op een bepaald moment totaal van mezelf en mijn gevoel vervreemd. Gelukkig ben ik een overlever en ging ik op zoek naar hulp. Zo kwam ik terecht bij een psycholoog die me vertelde dat ik een HSP ben en die me nu leert om te gaan met zowel mijn eigenschappen als met mijn tegenpool. Spijtig genoeg moet ik zeggen dat ik geen kracht vind in mijn relatie. Die kracht vind ik nu stilaan wél in mezelf. Mijn tip aan mensen die een tegenpoolrelatie hebben: “Zorg van begin af aan dat je ruimte krijgt en neemt voor jezelf. Je hebt evenveel recht als de ander om gerespecteerd te worden en om te zijn wie je bent."

Er is al veel gezegd en geschreven over relaties van tegenpolen en gelijkgestemden, ook met niet-HSP's. Van beiden wordt gezegd dat ze wel en niet kunnen werken. Veel zal afhangen van hoe bewust en respectvol mensen met hun relatie omgaan. Wanneer ik nu terugkijk op mijn eerste huwelijk, zie ik een relatie met een andere HSP. De hoogsensitiviteit manifesteerde zich bij mijn ex-man heel uitgesproken op een paar vlakken: intuïtie, spiritualiteit, introversie en gevoeligheid voor smaken en bepaalde stoffen. Hij was iemand die zich niet aanpaste aan anderen. Hij bleef zichzelf, ongeacht wat anderen van hem denken en hij liet anderen zichzelf zijn. We respecteerden elkaars mening en konden meestal tot een zekere mate van overeenstemming komen in geval van afwijkende meningen. We hadden een relatie waar we ons beiden geborgen voelden. We slorpten elkaar niet te veel op. Wel heb ik me heel erg gegeven in de relatie. Ons huwelijk liep stuk op materiële zaken zoals huis en geld, en de gevolgen van een andere visie daarop. Hoe meer er sprake was van ons eigen huis, hoe verder de realisatie daarvan vorderde, hoe minder ik mij nog geborgen voelde in onze relatie. Voor mij was dat huis niet belangrijk, voor hem wel. Na zeven jaar huwelijk gingen we uit elkaar. Ik heb, onbewust, al mijn HSPeigenschappen gebruikt om de scheiding niet te laten uitmonden in de klassieke vechtscheiding. Ik heb heel veel toegegeven opdat de scheiding zo harmonieus mogelijk zou verlopen, zodat onze zoon er zo weinig mogelijk zou onder lijden. Sinds meer dan vijfentwintig jaar ben ik nu getrouwd met een absolute tegenpool. Iemand waarmee ik normaal gesproken geen relatie zou beginnen. Maar het moment waarop je iemand leert kennen kan bepalend zijn. Je wordt verliefd en je bent blind. Doordat je al een langere relatie hebt gehad, verloopt het hofmakingsritueel ook heel wat sneller. Voor je het weet, ben je getrouwd en is er een kind. Beslissingen te snel genomen doordat ik volledig opging in mijn partner. Nu kan ik zeggen dat een relatie erg moeilijk kan zijn wanneer je beiden aan het andere einde van de sensitiviteitschaal zit. Zeker als je niet weet dat je een HSP bent. Als je niet weet dat jouw karaktereigenschappen

Gekend bij de redactie

Waarom zoekt het water het vuur en wat verlangt de zon van de regen Waarom houdt de schaduw van het licht Waarom kruipt de zee naar het land en houdt het zand de golven niet tegen De liefde ziet geen zwart of wit Ze kent geen dag of nacht Ze hee zoveel kracht Waarom smelt de sneeuw voor de zon en speelt de wind het liefst met de slte Waarom val ik telkens voor jou Waarom hoort de eb bij de vloed en moet de lucht het landschap omhelzen Ik weet dat jij het moeilijk vindt maar mij doet het geen pijn dat we anders zijn Als we leven als twee tegenpolen Komen we bij elkaar aan de evenaar Uireksel uit ‘Tegenpolen’ Marco Borsato De Cocon jrg. 10 nr. 55 | 8

Dossier Relaties

Liefde zoals het is

Gevoelige, gegroet! Allen, wees gegroet!

Na vijfendertig jaar huwelijk heeft de liefde tussen mijn man en mezelf zich nog verdiept. Van liefde uit afhankelijkheid naar mededogen en respect, eeuwigdurend. Ikzelf ben hoogsensitief. Mijn man is stil, zacht en introvert en voelt de dingen en mensen moeilijk aan. Wij zijn in vele dingen anders. Ik heb bijna altijd mijn intuïtie gevolgd om mij door de vaak moeilijke tijden in ons huwelijk te bewegen. De aandacht die ik zocht bij mijn man en die hij mij niet kon geven, heeft me steeds dichter bij mezelf gebracht. Steeds opnieuw ging ik op zoek naar wie ik werkelijk ben, eerst onbewust, later heel bewust. Het aan mezelf werken, heeft mij een hele nieuwe kijk op mijn huwelijk gegeven. Het is zeker ook de diepe liefde voor elkaar die mij de kracht gaf om door te gaan. Onbewust duwde mijn man mij altijd in de richting van mijn diepere zelf. Jarenlang vond ik het heel moeilijk dat zijn werk altijd op de eerste plaats komt. Nu zie ik het alleen zijn als tijd om in stilte te zijn en mij creatief te amuseren. Het is het verschil in zijn, ieder volgens zijn eigenheid, dat mij als mens heeft doen evolueren. Nu kan ik zeggen dat onze relatie gebouwd is op onvoorwaardelijke liefde voor onszelf en voor de ander. Door het innerlijke werk dat ik al die jaren heb verricht, is ook mijn man zachtjes meegegroeid. Het is belangrijk om samen leuke dingen te doen, uit gaan eten of kleine uitstappen te doen. Doordat ik zelf snel overprikkeld ben, voel ik wat ik aankan. Ik ben blij dat mijn man daar begrip voor heeft.

Omdat je gevoeligheid ziet in een ongevoelige wereld, onzekerheid in ’s werelds zekerheden. Omdat je anderen even goed aanvoelt als jezelf. Omdat jij de angsten voelt van de wereld, en haar bodemloze beperktheid en zelfbewustzijn. Omdat je het vuil van de wereld niet van je handen durft te wassen, vreest gevangen te zitten in ’s wereld beperkingen en de absurditeit van het bestaan je schrik aanjaagt. Omdat je subtiel verzwijgt wat je in anderen ziet. Omdat je onhandig bent met praktische zaken en handig omspringt met het onbekende, omdat je bovenzinnelijk realistisch bent en zin voor de alledaagse realiteit ontbeert, omdat je vriendschap exclusief is en je bang bent echte vrienden te verliezen, omdat je creatief bent en vol geestdrift, omdat je moeite hebt met wat is en je moeiteloos aanpast aan wat zou moeten zijn, omdat je vele kwaliteiten hebt, hoewel er niets mee wordt gedaan. Omdat jouw talenten te laat naar waarde werden geschat zodat ook de kwaliteiten van zij die na jou komen nooit ten volle worden gewaardeerd.

Ik raad je aan te leven vanuit je hart. Hier is plaats voor vergeving, verzoening, verbondenheid, vrijheid. Wees stil en vraag om hulp in moeilijke tijden. Wees dankbaar voor al het mooie en goede in je relatie. Volg je eigen intuïtie, want elke relatie is anders en voel in je hart wat het beste is voor jou en je relatie. Aanwezig zijn in de natuur, meestal alleen, brengt mij ook heel goed bij mezelf, evenals dagelijks mediteren. Door bij mezelf aanwezig te zijn, is het ook veel gemakkelijker om in relatie te zijn met de ander. Als hoogsensitief persoon je leven delen met een niet HSP is vaak moeilijk, maar heel leerrijk.

Omdat jij behandeld wordt in plaats van anderen te behandelen, omdat jouw onmenselijke kracht steeds weer met bruut geweld beteugeld wordt; omdat jij iets vooruitziends, onuitgesproken, oneindigs in jou draagt.

Omdat je eenzaam bent en vreemde paden bewandelt. WEES GEGROET!

Kazimiers Dabrowski Pools psychiater/psycholoog (1902-1980) Bewerking Lieve Deduytschaever

Ik wens jou van moment tot moment liefde voor jezelf en liefde voor de ander. Tina


De massa

vers gereinigde water te springen, een zaligheid om baantjes te trekken. Shoppingcentra zijn ten allen tijde te vermijden, maar vooral tijdens feestperiodes, koopzondagen en solden.

Anne’s Column Anne is moeder van twee dochters en hooggevoelig

23 december. De massa haast zich massaal naar haar afspreekpunt in de binnenstad waar zij zich en masse wriemelt in de winkelketens met de bedoeling nog snel kerstcadeautjes te kopen voor geliefden en gekenden. Gejammer en geklaag bij de massa, als net die drukstbezochte hoogdag het enige betaalsysteem het massale betalen even niet meer aankan. Alles heeft zijn grenzen, ook de massa. Opvallend mooi omhuld zijn deze presentjes steevast veel leuker in verpakkingsvorm dan uitgepakt en genieten ze het voorrecht om onder felverlichte kerstbomen te worden begluurd tot het moment suprème van ontkleding, waarna menig twinkeloogje wijzigt in ontgoochel-oogje, want de smartphone was te klein, de tablet had te weinig geheugen, de zelfgebreide sjaal blijkt te lelijk of de luxeschoen een maat te klein. Gelukkig geprijsd de tweedehandssites en -winkels waar daags nadien al deze miskleunen voor een spotprijsje herrijzen. De eigenaar van de zelfgebreide sjaal ziet er zijn werk verschijnen en is nu tenminste zeker dat de koper hem wel mooi zal vinden. Cadeautjes, het hoort er nu eenmaal bij, maar mij zien ze alleen in de weken voor de kerstperiode. Als de kerstlichtjes nog niet branden maar wel klaarhangen. Als de Sint, die met aandrang wordt verzocht zich uit de voeten te maken, nog even zijn ronde doet. Als december net zijn intrede heeft gedaan en de trieste novembermaand heeft verdreven, dan kan je mij vinden, snuisterend in een winkeltje, op zoek naar dat ene ding waarvan ik hoop dat de ontvanger het ook leuk vindt.

Doe mij maar een kledingwinkel in het dorp, inclusief persoonlijke service: “Goeiedag mevrouw, kijkt u gerust even rond, als u vragen heeft dan sta ik klaar.” Meteen voel je je ontvangen door een gastheer. “Ik vind dit kleedje wel mooi”, zeg ik. De gastheer kijkt bedenkelijk. “Ja mevrouw dat is mooi, maar ik denk dat u eens naar dit ensemble moet kijken”, en hij leidt me naar een ander rek, waar hij parmantig een kledingstuk precies op maat weet uit te vissen. “Ja dat ziet er leuk uit”, zeg ik, waarna een bijpassende sjaal en vest worden gepresenteerd, die als het ware het geheel compleet maken. “Ge moet dat aan zien”, zegt hij nog, “Ik ben zeker dat het u beeldig staat”. Al half overtuigd verdwijn ik in het pashokje waar ik, omgetoverd tot een prinses, weer uit verschijn. Met opengevallen mond zegt de gastheer: “Prachtig, schoon, dat is gewoon gemaakt voor u”, en het prinsesgehalte verhoogt zowaar tot koningin. “Daar nog een prachtige zwarte halsketting bij en het is af”. Gepakt met een nieuwe outfit inclusief korting bon voor volgende aankoop verlaat ik gelukzalig het kledingpaleis, er is nog leven buiten de massa.

Ondertussen ben ik bedreven in het mijden van de massa. Zwemmen doe je ’s morgens als het bad net opent. Alles nog fris en proper, de eerste om in het


Als ik mocht kiezen, was ik niet zo gevoelig

In de Cocon met… Stijn Meuris

Passen wij, met onze heftige en zeer aanwezige muziek, in het opzet? Daar zijn steeds minder mensen mee bezig.” Hij voelt zich niet thuis in het typische BV-milieu. Onlangs was de band te gast op een filmpremière. De film vond hij wat gewoontjes, maar het evenement dat rond de première werd gecreëerd was fenomenaal volgens Meuris: “Dichter bij Hollywood kunnen we in België niet komen.” Toch bleef de groep niet lang op het feest. “Niet uit arrogantie“, vertelt hij, “Maar op zulke evenementen kan ik niets doen. Ik heb daar niets te vertellen. Dat oppervlakkige, van ‘ons kent ons’, dat is niets voor mij. Zo’n omgeving, waar iedereen geacht wordt zich te ontspannen, is enorm vermoeiend.”

Dag in dag uit ontmoet je mensen die, net als jij, hooggevoelig zijn. Je hoeft het niet meteen op te merken, misschien praat je er ook niet zo vaak over, of weet je gesprekspartner niet waar zijn sensibiliteit vandaan komt. Toch kan je heel wat opsteken van je hooggevoelige medemens. Hoe gaat hij ermee om? Wat is zijn grootste kracht? Hoe staat hij in het leven? In de reeks ‘In de Cocon met…’ gaan we in 2014 in dialoog met een bekende HSP.

Stijn Meuris is een creatieve duivelstoejager. Journalist, muzikant, regisseur… Van elke hobby maakt hij zijn beroep. Hij werd bekend als de zanger van Noordkaap, was de frontman van Monza en in oktober 2013 startte hij een theatertournee 'Mirage' met zijn nieuwe band Meuris. Zijn grootste passie ligt echter in de sterrenkunde. “Voor een ander zou het een liefhebberij blijven. Bij mij moet er meteen een lezingenreeks, een boek en een televisiereeks op Canvas bij”, vertelt hij. We ontmoeten hem in de Gentse Eskimofabriek, een evenementenhal waar Meuris later die avond optreedt. Hij wil mij te woord staan, maar weet niet zeker of hij wel hooggevoelig is. Zodra hij de fabriekshal binnenstapt, roept hij zijn manager toe: “Is hier echt niets gezelliger te vinden?” Ik glimlach… Bij de naam Stijn Meuris denken veel mensen nog steeds aan ambiancemuziek, zoals zijn grote hit ‘Ik hou van u’. Dat stoort hem mateloos, want zowel Noordkaap, Monza als nu Meuris verkennen heel andere muzikale paden dan wat die filmklassieker -geschreven voor de soundtrack van de film 'Manneke Pis' in 1996- deed vermoeden. “Mensen boeken ons bijvoorbeeld soms voor een bedrijfsfeest, maar ik vraag mij dan altijd af of ze er wel goed over nagedacht hebben. Klopt het verhaal?

Licht, kleuren, sfeer… Voor Stijn Meuris is het intuïtieve belangrijk. Soms voelt hij hét ineens. Hij kan ergens binnenkomen en weten: dit zit goed. Of het zit niet goed: “Wanneer we opnames doen, ben ik de eerste dag onzichtbaar voor mijn muzikanten. Ik weet precies wat er moet gebeuren om de juiste sfeer te scheppen. In mijn muziek voel je de cocon waarin ze gegroeid is. Ooit nam ik een soundtrack op in een koude, vochtige studio. Ik voelde mij daar niet goed. Dat hoor je. Die plaat roept telkens dat gevoel weer op.” Het zit vaak in kleine dingen, zoals kleur, proportie, waar een meubel staat of de gevoelstemperatuur in een ruimte: “Ik scan mijn omgeving als een radar. Ik voel de straling; hoe iets terugkaatst is erg belangrijk voor mijn comfortgevoel. Dat kost heel veel energie. Ik kan dat niet zomaar uitschakelen. Heel vermoeiend, niet alleen voor mezelf, maar ook voor mijn omgeving.” Opmerkzaam als hij is, stoort de zanger zich aan de lelijkheid die hij dagelijks om zich heen ziet: “Op dat vlak woon ik echt in het verkeerde land. Op de Facebookpagina Belgian Solutions volg ik een fotograaf die toont hoe ons land aan elkaar hangt met tape. Belgen zijn wereldkampioen in het oplappen van dingen. De foto’s op die pagina illustreren dat. Elke keer als ik zoiets zie, doet het mij pijn.” Hij denkt dat het iets met zijn gevoelige sensoren te maken heeft, want andere mensen in zijn omgeving storen zich daar niet aan: “Ze kijken vreemd als ik er iets over zeg. Het raakt hen niet, of het interesseert hen niet. Mij wel.”


Passioneel, onrustig en alert Stijn Meuris staat bekend als een ‘moeilijke mens’ of een ‘dictator’. Sommigen zeggen wel eens dat ze van hem serieus de zenuwen krijgen. In zekere zin kan hij daar wel inkomen: “Ik ben niet bezeten, maar wel heel passioneel in alles wat ik doe. Het maakt mij niet uit of we tot ’s morgens vijf uur in de studio zitten en om tien uur opnieuw beginnen werken. Vroeger kon ik niet begrijpen dat mijn muzikanten ook nog een leven hadden naast hun muziek. Waar moesten zij anders nog zijn? Daar ben ik milder in geworden.” Ik merk dat mijn gesprekspartner tijdens het interview alles rondom ons in zich opneemt. Hij reageert op mensen die langskomen, kijkt op als de decorbouwers lawaai maken en luistert met een half oor of hij niet op het podium gevraagd wordt voor de soundcheck. Als ik hem vraag hoe hij alles combineert, zegt hij: “Tijdens dit interview zit vijftig procent van mijn bewustzijn bij het gesprek, vijfentwintig procent bij het optreden van straks, en vijfentwintig procent bij wat ik morgen moet doen.” De ideeënstroom stopt nooit. Elk gesprek, alles wat hij leest, hoort of ziet, kan een impuls geven tot een gedachte of een idee. De journalist in hem pikt sneller dan de doorsnee mens trends op. Hij relativeert het echter: “Is dat typisch HSP? Of ben ik gewoon oplettend?”

De passie die hem drijft, verwacht hij ook bij de mensen rondom hem. Zo legt hij de lat voor mij ineens wel heel hoog wanneer hij zegt: “In sommige artikels word ik omschreven als een brulboei, een minidictator of nog meer van die nepjournalistiek. De afwezigheid van finesses in waarneming en interpretaties stoort mij mateloos. Is er dan niemand die nog iets naleest? Ook de fotokeuze getuigt soms echt van een gebrek aan talent. Tegenwoordig moet iedereen alles kunnen. Dat is verwarrend.” Die uitspraak doet hem verzuchten: “Verwarring… iets wat ik heel vaak voel. Is dit alles wat ik kan? Is dit voldoende? Is dit het plan en voldoe ik eraan?” De kip of het ei? Hoogsensitief of niet, vast staat dat Meuris een gevoelig mens is. Is dat een pluspunt? “Ik ben alert en empatisch, dat is zeker positief. Maar ik detecteer ook dingen die broeien in mijn omgeving. Moodswings. Onderliggende gedachten en intenties. Dat is misschien wel mijn grootste ‘handicap’. Niets kan ik loslaten. Ik moet alles meteen aanpakken, ook al weet ik dat dingen zichzelf soms oplossen. Als iemand boos is, moet ik dat ontmijnen. Ik kan niet wachten tot de ander de eerste stap zet, anders sluimert het verder.” Hij voelt dingen aan die mensen niet willen prijsgeven, en reageert daar ook op. Soms denkt hij dat hij

daardoor eerder problemen creëert: “Dat is de vraag van de kip of het ei. Voel je het echt, of veroorzaak je het door iemand erop aan te spreken?” De zanger is ook actief op Facebook, maar eigenlijk is dat te heftig voor hem: “Ik trek mij alles aan. Vijfduizend zogenaamde vrienden die vanalles meemaken in hun leven. Ik heb echt moeten leren afstand te nemen van alle mensen die ik niet persoonlijk ken. Ik leefde bij wijze van spreken mee met elke relatie die kapotging, elk huisdier dat stierf en elke geboorte. Maar ik houd mijn profiel actief, want het is ook een constante bron van informatie en ideeën.” Tegenwoordig werkt hij samen met een manager, die hem moet helpen de belangrijke van de onbetekenende dingen te scheiden, maar tot voor kort ging Stijn ook in op elk voorstel. Soms was hij bezig met duizendenéén onbelangrijke dingen, waardoor hij zich niet meer kon concentreren op de essentie: “Ik reed naar de andere kant van het land voor een interview voor een schoolkrantje, want die leerling had natuurlijk geen rijbewijs. Neen zeggen durfde ik niet. Als ik om gezondheidsredenen iets moest afzeggen, vond ik dat een echte ramp.” Vreemd rustgevend “Als ik mocht kiezen, was ik niet zo gevoelig”, mijmert Meuris. “Alle prikkels en impulsen, die zijn soms hinderlijk. Er is altijd iets. Ik ben soms jaloers op de innerlijke rust van sommige mensen.” Zou hij dan niet liever op een berg in Frankrijk gaan wonen? “Ik zou daar zenuwachtig van worden, want ik zou meteen iets willen doen… Die rust, ik hoop dat het ooit komt, maar voorlopig voel ik het niet.” Ontspanning zoekt de zanger in onverwachte hoek. Hij leest boeken waar hij niets van snapt, niets mee kan doen of niets aan heeft. Thuis heeft hij een bibliotheek met tweeduizend Engelstalige magazines over... vliegtuigen. Daar wordt hij rustig van: “Het is een zalvend medicijn. Ik vind het mooi, maar verder heb ik er niets mee. Vreemd, maar onschuldig”. Hij kan ook kalmeren van heel kinderlijke dingen, zoals een goede tekenfilm. "Hoe saaier, hoe beter. Ja, lach maar...", grinnikt hij: "Dat geldt ook voor landschappen: hoe uitgestrekter, hoe minder er te zien valt, hoe meer ik er rust vind. Soms ga ik bewust op zoek naar saaiheid.” Stijn betaalt de tol voor zijn hectische leven. Zelf noemt hij het metaalmoeheid. Hij heeft een paar keer in het ziekenhuis gelegen met stressgerelateerde aandoeningen. Hij liep gehoorschade op en vocht enkele jaren geleden tegen een soort burn-out: “Desondanks weet ik: dit is mijn ding. De theaters, de festivals, de studio en de nieuwe plaat… Ik doe dat graag. Mijn muzikanten houden ervan. Dat zijn ook zotte mensen, alleen zijn ze tien jaar jonger”, lacht hij. Veerkrachtig is hij zeker: “Ik zal nooit echt kapot zijn. Ik leg mij niet neer bij de feiten. Vandaag kan het eventjes, morgen misschien ook nog, maar daarna moet het weer vooruit. Dan ben ik weer vertrokken, recht op mijn doel af!” Interview en tekst: Lieve Deduytschaever Foto’s: Michael Moors en Sylvia Mellemans


De kracht van aantrekking

Ik besefte vandaag dat ik heel gemakkelijk negatieve energie aantrek. Als ik negatief ingesteld ben, word ik letterlijk overspoeld door pech, ongeluk, tegenslag, ongelukkig toeval en het noodlot. Ik moet dan vechten als een gewonde, uitgeputte kruisridder, onder de last van zijn wapens, de ene demon na de andere verslaand, en hakkend en stekend door de horde gruwelijke vijanden mij een weg banen naar de Graal.

Een warme glimlach

Somber kijk ik door het keukenraam naar buiten. Er hangt een gordijn van fijne motregen. De buitenwereld lijkt grijs en wazig. De lange, donkere herfsten wintermaanden hebben hun tol geëist: ik voel me wat mistroostig. Plots zie ik een speels lichtstraaltje op mijn keukenvloer. Een frêle waterzon breekt door en maakt de kleuren intenser. De keuken baadt in een helder licht en zo ook mijn gemoed. Een glimlach verschijnt op mijn lippen en ik word vrolijk. Omdat ik me door mijn empathie heel wat aantrek, voel ik me nooit helemaal gelukkig. Wanneer mijn geliefden ook maar het kleinste probleem hebben, zuig ik hun stemming op als een spons. Als ik mensen zie die net een ruzie achter de rug hebben, maar schijnbaar vrolijk zijn, voel ik onmiddellijk die elektrische geladenheid in de lucht en kan ik me niet ontspannen.

De Graal is vandaag een onnozel terrasje, het spreken niet waard, met enige zin voor surrealisme. Het ligt namelijk aan de rotsige oceaankust in een doodlopende straat tussen twee parkings. De stoelen van plastiek, de parasols verroest en eenzaam tegen de muur. Het einde van de wereld lijkt het wel. Precies hier stopt de negatieve energie. Na een ontmoedigende sollicitatie, een ijskoude wifiruimte in een veel te cultureel centrum, een overvol eetadresje zonder plaats, een walgelijke meeneempizza die twee uur later nog op de maag ligt en een ongeval in de straat, belandde ik op mijn laatste krachten in dit stadje voor mijn laatste missie van vandaag. Doelloos en mezelf en de hele wereld verfoeiend om zoveel pech, gaf ik het lot een laatste kans op dit terras. Het leek gesloten, er was te veel wind. Maar dat ene tafeltje was voor mij. Dit café van de absurditeit versterkte mij in mijn overtuiging: ik keer hier de negativiteit de rug toe. Ik had deze plek nodig. Als bevestiging kreeg ik een hapje bij mijn pint: een mossel in een sausje gezond. Nooit zo genoten van een simpele mossel. Ik vroeg de garçon naar de bereiding. Het was heel eenvoudig, zei hij. Ik beaamde dat. Hij was de engel van de boodschap toen hij zei: “We maken alles veel te ingewikkeld. Het leven is eigenlijk heel simpel.” Toen begreep ik dat dit het doel van deze dag was. Alleen dit.

Renata

Invloeden van buitenaf bepalen snel mijn stemming. Vorige week was ik redelijk tevreden. Ik wilde in de supermarkt aanschuiven, maar draaide een beetje rond op zoek naar het ticketautomaat. Plots begon een vrouw mij met schelle stem te verwijten dat ik haar wou voorsteken. "Hey madammeke, ik was veur à, ik stond hier al, zenne!", riep ze op een platte, ordinaire toon. Verschillende mensen keken me verwijtend aan, ik kon door de grond zakken. Iemand voorsteken doe ik nooit! Ik voelde me zo gekwetst, beledigd en aangedaan, dat ik haar van repliek diende om mezelf te verdedigen. Maar zo'n voorval, voor de meeste mensen onbenullig, kan bij mij uren nazinderen. Vooral de onrechtvaardigheid knaagt, en de rest van de dag voel ik me gefrustreerd. Meermaals heb ik er al aan gedacht om kaartjes te maken met een tekst in de trant van: "Wees eens wat liever voor je medemens en de warmte van je glimlach zal je hart ontdooien." Wanneer iemand plots en zonder schijnbare reden naar me lacht, kan mijn dag niet meer stuk. Dan krijg je toch direct een glimlach terug? Mijn levensmotto luidt trouwens: "Wat ge zaait, zult ge oogsten." Wees oprecht vriendelijk voor anderen en je krijgt een wisselwerking van positieve gevoelens. Wanneer ik in een weemoedige bui ben en mijn kleindochtertje van vier geeft me spontaan een knuffel, zeggend: "Oma, je bent een engel", dan smelt mijn hart en ben ik plots in een opperbeste stemming. Daar doe je het toch voor! Monique Van Mossevelde


Stemmingswisselingen, typisch HSP of psychologisch probleem?

Het is zo bevreemdend. Ik keek naar een documentaire over hoe homo’s vroeger werden behandeld door de huisarts en voelde me aangesproken. Ze werden behandeld alsof ze een ziekte hadden. De spanning in mijn lichaam steeg, mijn hart gierde in mijn keel. Mijn vriendin, met wie ik al jaren gelukkig samen ben, zei: “Is het weer zo ver? Ik wil graag blijven kijken. Ga jij maar wat in de keuken zitten.” Geeft dit aan dat ik homoseksueel ben? Voel ik me daarom zo aangesproken? Ik kan het niet aan. Mijn omgeving geeft me bovendien het gevoel dat ik van een andere planeet kom. Zij hebben er geen last van. Niet lang geleden kwam een jonge man praten over zijn onderdrukte gevoelens, zijn homoseksualiteit die hij, volgens hem, blijkbaar niet wou onderkennen. Want waarom zou hij zich anders zo aangesproken voelen? Tijdens het gesprek bleek hij dit soort ‘aanvallen’ vaker te hebben. Ze komen plots op, zonder schijnbaar duidelijke oorzaak. “Mijn man en sommige vrienden geven aan dat ik me niet zo moet aanstellen. Ik kan erg emotioneel worden, de tranen vloeien. Toch ben ik niet noodzakelijk verdrietig. Ik kan het niet tegenhouden.” De emotionele reacties van HSP’s zijn erg uitgesproken. Het komt in elk gesprek naar voren. Wat is dit? Hoe ga je hier mee om? Het wordt vaak omschreven als stemmingswisselingen. Stemmingswisselingen zijn gezonde pogingen om nare ervaringen van verlies of frustratie te verwerken. Het is normaal dat kinderen en jongeren angsten en stemmingswisselingen hebben. Zo is het normaal om bang te zijn als er gevaar dreigt, bijvoorbeeld bij geweld, in het verkeer of tijdens het spelen. Normale stemmingswisselingen kunnen overgaan in stemmingsproblemen als verdriet, somberheid of labiel zijn langer duurt dan twee weken. Stemmingswisselingen zijn het kernelement van stemmingsstoornissen zoals depressie.

Personen met HSP hebben oog voor subtiele details en raken vlugger geïrriteerd dan andere mensen door lawaai, drukke winkelcentra, extreme temperaturen of een lang dagje uit. Ze reageren sterk emotioneel en hebben meer tijd om tot rust te komen. Maakt dat ons labiel? Hoogsensitiviteit zit ingebed in het immuunsysteem en het centraal zenuwstelsel. Dit stelt ons in staat om informatie te verwerken alvorens te reageren. Dit wil zeggen dat ons fysiologisch systeem eerst in actie schiet. We voelen dus lichamelijke veranderingen zoals spierspanning, versnelde hartslag, oppervlakkige ademhaling of vlinders in de buik, omdat de prikkels sneller en op een meer onbewust niveau worden verwerkt. “Soms krijg ik paniekaanvallen; mijn hele lichaam gaat in overdrive. Het maakt me angstig. Wat ligt aan de basis van die reactie? Die lichamelijke signalen moeten toch van ergens komen?” Van kindsbeen af leren we luisteren naar ons lichaam. Personen met hoogsensitiviteit krijgen heel vaak te horen dat ze extra naar hun lichaam moeten luisteren, want anders lopen we snel over onze grenzen heen. Maar wat hebben we daaraan als ons lichaam een loopje neemt met ons? Doordat we prikkels verwerken vooraleer we reageren, weten we niet vanwaar die lichamelijke sensaties komen. We interpreteren het als alarmsignalen. Er loopt iets verkeerd, ik deed iets fout. We gaan op zoek naar verklaringen. Laat dat nu net zijn waar we erg goed in zijn: nadenken op een intenser niveau, zoeken naar een diepere zin. De hevige emotionele reactiviteit is vaak gelinkt aan een gebeurtenis of situatie. In het eerste voorbeeld identificeerde de man zich met het onbegrip rond homoseksualiteit. Hij voelde dit als het ware. Het was voldoende voor zijn lichaam om een hevige fysiologische reactie uit te lokken waardoor hij niet meer in staat was verder te kijken. Het is plots en kortdurend. De directe omgeving kan haast voorspellen wanneer en hoe het gebeurt. “Ik had wel gedacht dat je me zou bellen. Je reageert altijd zo emotioneel en hevig. Ik ben blij dat ik even je uitlaatklep kan zijn vooraleer je terug in de arena stapt. Vraagt de situatie deze reactie?”

Het snel wisselen van humeur wordt soms ook omschreven als emotionele labiliteit, hysterisch, theatraal, dramatisch, labiel. Labiliteit wijst op een onvermogen om eigen gevoelens, stemming of gemoed onder controle te houden of te brengen, waardoor de persoonlijke stemming al door een minieme gebeurtenis kan omslaan.


De fysiologische en emotionele reactiviteit maakt ons vatbaarder voor depressie en angstgevoelens. HSP’s zijn sterker tot depressiviteit geneigd als ze een moeilijke jeugd hebben gehad. Bovendien zullen angstgevoelens of verdriet, na een ziek familielid of een overlijden, omslaan in depressiviteit als het te lang duurt. Dat zou bij iedereen zo zijn. Vanwege onze sterkere emotionele reactiviteit kan dit bij HSP’s echter sneller verlopen en vaker voorkomen. Het is belangrijk om te leren deze lichamelijke veranderingen juist te identificeren en te kaderen. Emotionele reactiviteit kan je opvangen door een aantal truckjes te gebruiken. Anders kan een hevige emotionele reactie verkeerd worden geïnterpreteerd. Het komt sneller en heviger tot uiting wanneer we moe zijn, overwerkt of al overprikkeld.

Welke trukjes kan je toepassen?

• Tel tot tien en adem goed in en uit bij elke tel • Ga in de koude wind staan • Hou iets kouds in je handen Doe dit tot je de lichamelijke veranderingen voelt kalmeren. Onze emotionele reactiviteit is het gevolg van onze overprikkeling en de snelheid waarmee de veelheid aan prikkels wordt verwerkt. Dit zorgt ervoor dat we ons niet steeds bewust zijn van wat de aanleiding is en dus gaan we zelf op zoek. Dit zijn geen stemmingswisselingen zoals beschreven in de stemmingsstoornissen. Om de emotionele reactiviteit op te vangen, is zelfzorg belangrijk. Is dit dan een psychologisch probleem? Ja en neen. Een psychische stoornis wordt gedefinieerd als een klinisch significante gedragsmatig of psychisch syndroom of patroon dat verband houdt met aanwezig lijden of invaliditeit, of met een significant verhoogd risico op overlijden, pijn, gehandicapt raken of een belangrijk verlies van vrijheid. Het probleem is dus een kwestie van perceptie. Vaak is er immers lijden aanwezig, omdat niet geweten is vanwaar deze lichamelijke signalen komen en waarop ze wijzen. Er wordt gepiekerd, gepraat en gegraven naar mogelijke oorzaken. We ervaren onbegrip en afwijzing, want onze omgeving begrijpt niet waar we naartoe willen. Er is voor hen immers geen vuiltje aan de lucht. Leren we ons lichaam kennen en weten we hoe te reageren op dit soort overdrive, dan is er geen sprake van een psychologisch probleem.

Stel je voor: je komt van een vergadering met een aantal collega’s en hebt met je team je slag thuis gehaald. Iedereen is opgewonden. Jij voelt dit overal, de spanning giert door je lichaam. Je kan alles aan en je bruist van energie. Op dat moment vraagt men naar jouw reactie op iemand die in de vergadering was, iemand die niet erg geliefd is. Ze had weer geprobeerd om het team een hak te zetten. Kan je je voorstellen hoe energiek en actief je dit overbrengt? Je armen zwieren alle kanten om je boodschap kracht bij te zetten, je stem is vast. Luid en duidelijk verkondig je jouw standpunt. Eén en al vertrouwen; een houding die geen tegenstand duldt. De dag nadien ziet diezelfde collega je met de ongeliefde dame, lekker keuvelen. Want je blijft wel samenwerken, en mensen waarmee je samenwerkt, moet je te vriend houden. Consternatie alom. Gisteren was je nog zo overtuigend en overduidelijk niet opgezet met die dame. Eigenlijk probeerde je de dag voordien gewoon te socializen op een moment dat je lichaam hevig reageerde op de meeting. Anderen zagen en voelden die spanning en associeerden die automatisch aan je afkeer voor de dame in kwestie. Dat komt erg polariserend over en hypothekeert je sociale relaties op de werkvloer. Langs de ene kant gaf je immers heel duidelijk aan via je lichaamstaal en stemintonatie dat je die persoon ook helemaal niet aangenaam vond. Langs de andere kant zit je de volgende dag dan gezellig te keuvelen. Dat schept verwarring.

Bepaalde kenmerken van hoogsensitiviteit maken ons uitzonderlijk kwetsbaar. Therapie of psychologische begeleiding kan je helpen wanneer je steeds vastzit in dezelfde situatie. Zeker in de werksituatie is dit van belang, aangezien collega’s en superieuren zich minder verplicht voelen zich aan te passen. Anders word je gauw versleten voor iemand die overdreven kritisch en emotioneel is. Prof. dr. Elke Van Hoof


Werk aan de winkel

Uitnodiging voor professionele hulp– en zorgverleners

Gisteren gelukkig en genietend van de kleinste dingen, nu de ganse avond wenend doorbrengen. Stemmingswisselingen, ik heb er op het ogenblik enorm veel last van. Daardoor ontbreekt de zo nodige rust. Je zou kunnen zeggen: “Het is de postmenopauze, je bent tenslotte zestigplusser.” Maar ik heb ook voor het overige geen last van welk menopauzefenomeen ook. De echte stemmingswisselingen zijn begonnen nadat ik een tijd geleden bij de psycholoog vernam dat ik een HSP ben. Ik leer daar nu mee omgaan, leer terug contact te krijgen met mezelf en mijn gevoelens toe te laten. Die gevoelens had ik, meer dan vijfentwintig jaar lang, niet toegelaten om niet meer gekwetst te worden, om te overleven. Nu kan ik het gebeuren dat ik het ene moment geniet van de zon die schijnt, of een vlinder die voorbij fladdert of een goed boek, om dan, door een of andere gebeurtenis, hoe klein ook, weer helemaal ondersteboven te zijn en een ganse avond te wenen. Dan gaan er weer een paar dagen voorbij waarbij ik me rustig voel. Daarna begint het hele zootje opnieuw. Ik vertrouw er op, dat dit met de tijd beter wordt, als ik opnieuw geleerd heb om met mijn gevoelens om te gaan. Het weer heeft minder invloed op mijn stemmingen. Waarschijnlijk is dat omdat ik zowel kan genieten van zonnig zomerweer, winderig herfstweer (heerlijk uitwaaien tussen veelkleurige bomen), als van ijskoud winterweer (diep inademen en je longen door de ijskoude lucht laten zuiveren). Dagenlang aan een stuk regenen, heeft wel een grotere invloed, maar bij wie is dat niet zo? Stemmingen van andere mensen kunnen mij enorm beïnvloeden en ervoor zorgen dat mijn stemming overslaat. Als ik voel dat anderen zich niet goed voelen, neem ik dat over. Als anderen gestrest zijn, neem ik dat over en geloof me, stress is voor mij de hel. Als anderen zich gelukkig of tevreden voelen, ben ik op slag een stuk vrolijker. Dat zal dan wel de HSP-factor zijn. Mijn therapeut zegt me dat ik moet selecteren in de prikkels die ik binnen laat. Bij mezelf vaststellen of wat ik voel, van mezelf dan wel van de andere is, in het bijzonder bij negatieve gevoelens. Er is nog veel werk aan de winkel.

HSP Vlaanderen groeit gestaag. De interesse in en de nood aan informatie over hoogsensitiviteit neemt sterk toe. Ook de vraag naar opleidingen voor hulpen zorgverleners stijgt fors. HSP Vlaanderen streeft voortdurend naar verdere professionalisering en een kwalitatieve begeleiding voor personen met HSP. Er start dan ook een permanente vorming aan de Vrije Universiteit Brussel met Professor Elke Van Hoof als coördinator, in samenwerking met de vereniging. Om deze vorming inhoudelijk op punt te zetten, starten we met een werkgroep van professionele hulpverleners en zorgverstrekkers gespecialiseerd in HSP. Uitnodiging werkgroep “Meerwaarde van mentoring of niet” rond Post-academische Vorming VUB : HSP voor Professionals, hoe ga je als professionele hulpen zorgverlener om met hoogsensitieve personen? Doel : Ideeën verzamelen voor het opzetten van bovenvernoemde vorming, de afstemming over de inhoud, het belang van de opleiding, supervisie en mentoring. Kandidaten: hulpverleners/zorgverstrekkers die meer dan zeven jaar actief werken met hooggevoelige personen. Waar : Hoegaarden Praktijk van Prof. Dr. Elke Van Hoof Wanneer : Zaterdag 29/3/2014 van 9u30 tot 12u00 Inschrijven: zend je cv én motivatiebrief per mail naar [email protected], en dit vóór 20 februari 2014. Voor 10 maart 2014 krijg je bericht over je deelname aan de werkgroep. Niet onmiddellijk geïnteresseerd in de werkgroep maar wel in de opleiding? Zend een mailtje naar [email protected] met in het onderwerp ‘interesse PAV’ en wij houden je op de hoogte.

Gekend bij de redactie.


Het ‘gelukshormoon’ van dichtbij bekeken

Serotonine is zeer belangrijk in onze voeding. Deze stof gaat depressies tegen en voorkomt dat een mens zwaarmoedig wordt. Serotonine is een neurotransmitter die kalmerend inwerkt op onze stemmingen en emoties, en zelfs slapeloosheid kan voorkomen. Daarom wordt serotonine het gelukshormoon genoemd. Volgens Elaine Aron, Amerikaans psychologe en de grondlegster van het begrip hooggevoeligheid, raakt de serotoninevoorraad van HSP’s op wanneer ze overprikkeld of gestresseerd zijn, of veel informatie tegelijkertijd moeten verwerken zonder rustpauze. Vooral voor ons is het dus belangrijk dat we het niveau van dit gelukshormoon op peil houden. Serotoninetekort en gevolgen voor gewicht Serotonine beïnvloedt je dag-nacht ritme en helpt je je prettig te voelen. Het heeft echter nog meer belangrijke lichaamsfuncties. Een tekort aan serotonine kan leiden tot ongezond eten en eetbuien, met overgewicht en allerlei aanverwante aandoeningen tot gevolg. Door je voedingspatroon structureel aan te passen, kun je jouw hormoonhuishouding weer in balans brengen, waardoor een serotonine tekort en overgewicht voorkomen kunnen worden. Wat is serotonine en waarom is het zo belangrijk voor onze gezondheid? De meeste mensen weten dat dit stofje je blij en gelukkig maakt en dat je er makkelijker van inslaapt. Daarnaast heeft het nog een aantal hele andere belangrijke functies. Serotonine, 5-hydroxytryptamine of 5-HT genoemd, is een neurotransmitter en hormoon dat behalve de gemoedstoestand ook een aantal vitale lichaamsfuncties reguleert, zoals het immuunsysteem, de nierfunctie, hart- en bloedvaten en de spijsvertering. Dankzij serotonine voel je jezelf dus niet alleen happy en uitgerust, het houdt ook je bloeddruk op peil en zorgt ervoor dat je lichaam voldoende weerstand biedt tegen ziekteverwekkers. Tachtig tot negentig procent van alle serotonine bevindt zich in het maagdarmkanaal, waar het een belangrijke bijdrage levert aan de regulering van de spijsvertering.

Daarnaast maakt het lichaam ook zelf serotonine aan in de hersenen door de stoffen tryptofaan en 5-HTP (5 -Hydroxytryptopfaan) met behulp van enzymen tot serotonine om te zetten. Hoe ontstaat een serotoninetekort? Sommige mensen kunnen door een genetische afwijking zelf niet voldoende serotonine aanmaken of opnemen, maar als een genetische achtergrond niet de reden is van het serotoninetekort dan is de oorzaak meestal stress, een chronisch slaaptekort, te weinig bewegen, blootstelling aan toxische stoffen, een ongezond voedingspatroon of een disbalans in de hormonen. Vooral wat je eet heeft consequenties. Als je serotonineniveau lager wordt, krijg je steeds meer behoefte aan suiker- en koolhydraten. Hoewel suiker- en koolhydraatrijke voeding de aanmaak van serotonine in eerste instantie stimuleert, gaat het lichaam ook meer insuline produceren. Bij een te hoge insulineproductie raakt de hormoonspiegel uit balans. Daardoor is het lichaam steeds minder goed in staat om serotonine aan te maken en op te nemen. Door het serotoninetekort en insulineoverschot dat hierdoor ontstaat, neemt de behoefte aan suiker- en koolhydraatrijke voeding toe, waardoor je lichaam nog meer insuline gaat aanmaken. De vicieuze cirkel is vaak moeilijk te doorbreken. Daardoor kun je van een serotoninetekort op den duur overgewicht krijgen. Voeding is de belangrijkste bron van tryptofaan, 5HTTP en serotonine. Als je een ongezond voedingspatroon hebt waarin deze stoffen te weinig voorkomen, kan je lichaam ook te weinig serotonine uit je voeding halen. Wat zijn de gevolgen van een serotoninetekort? Als je lichaam te weinig serotonine aanmaakt, kan dit leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zowel of fysiek als mentaal vlak. De belangrijkste aanwijzingen die kunnen duiden op een serotonine tekort zijn lusteloosheid, depressieve gevoelens, concentratieproblemen en chronische pijn (fibromyalgie, migraine, rugpijn). Daarnaast krijg je als gevolg van een serotonine tekort eetbuien en een onbedwingbare trek in suiker- en koolhydraatrijke voeding. Bovendien is een serotonine tekort ook in verband gebracht met ademhalingsproblemen, hartfalen en wiegendood, dus het is belangrijk om ervoor te zorgen dat je serotoninegehalte altijd op een gezond niveau is. Er zijn nog veel meer symptomen die kunnen wijzen op een serotonine tekort, lees daarvoor het volledige artikel op de site (zie bronvermelding).


Hoe kun je een serotoninetekort verhelpen of voorkomen? Je kunt een serotoninetekort voorkomen door gezond en gevarieerd te eten. Kies voor een voedingspatroon dat voornamelijk uit verse groenten, complexe koolhydraten, gezonde eiwitten en vetten bestaat. Er zijn daarnaast specifieke voedingsmiddelen die rijk zijn aan serotonine, tryptofaan of 5-HTP en niet in je voedingspatroon mogen ontbreken, zoals vrije uitloop eieren, vis en rauwe cacao. Als je last hebt van eetbuien of onbedwingbare trek in suikers en koolhydraten, dan is de kans groot dat je een disbalans hebt in de hormonen en mogelijk een serotoninetekort. In dat geval kun je het beste naar je voedingspatroon kijken, want die ligt aan de basis van een gezonde hormoonhuishouding. Een disbalans in de hormoonspiegel kun je herstellen door suikers en koolhydraten zoveel mogelijk te mijden, maar bijna alle voeding die wij tegenwoordig eten zit vol met koolhydraten en suikers. Ook is het niet makkelijk om goede vervangers te vinden voor voedingsmiddelen die traditioneel een belangrijk deel uitmaken van ons voedingspatroon maar wel vol met suikers en koolhydraten zitten, zoals brood, pasta en ontbijtgranen. Bron: www.jessevandervelde.com Serotoninetekort en gevolgen voor het gewicht 15 februari 2013

Waarom ik van je hou

Omdat het zo zalig is onder je te schuilen Je toe te laten dat je mij omarmt Omdat je de perfecte maten hebt Om mij helemaal te bedekken Omdat het koud is buiten En je warmte onovertrefbaar Omdat ik me onder jou Kan verstoppen En niemand dan mijn tranen ziet Als de kilte mijn ziel besluipt Omdat je me ontspant Me verwarmt Me koestert Daarom hou ik zo van jou Mijn liefste fleecedekentje Nancy Moens

Doe niet normaal, liefst levenslang… Een oproep om niet normaal te zijn

Wat is normaal? Er zijn twee dimensies in de betekenis van ‘normaal’: de statistische dimensie, waarbij normaal betekent wat voor de meeste mensen geldt. Normaal wil dus zeggen dat je bij de meerderheid hoort. Daarnaast is er ook een normatieve dimensie, waarbij normaal goed betekent en dus inhoudt dat abnormaal bijzonder, fout of gevaarlijk is. Met andere woorden: er bestaat niet zoiets als ‘de norm’. De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is een Amerikaans handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen, dat in de meeste landen als standaard in de psychiatrische diagnostiek dient. In dit boek zal iedereen die niet tot de norm hoort een passend labeltje vinden. Het voordeel van zo’n boek vol psychische stoornissen is dat we een gemeenschappelijke taal creëren. Het maakt het gemakkelijk om datgene wat onderzocht wordt te linken aan een psychisch afwijken van de norm en te benoemen met een woord waarbij iedereen weet waarover het gaat. Het helpt in de meeste situaties ook om een behandelplan op te stellen. Een ongewenst resultaat is dat er onderscheid wordt gemaakt tussen ‘normaal’ en ‘abnormaal’. Doe niet normaal, liefst levenslang Laat ons gewoon zijn wie we zijn, met al onze gebreken, maar ook met onze talenten. Laat al de rest voor wat het is. Het klopt dat iedereen in zijn leven vroeg of laat zichzelf tegenkomt. Boeddha, om hem maar eens te citeren, zei in zijn vier Nobele Waarheden als eerste dat er lijden en ontevredenheid is. Het is dus menselijk om je af en toe niet lekker te voelen in je vel. Vertrouw op jezelf, volg niet de norm… maar je eigen wijsheid! Coach Jan Jacobs www.coachjan.be


Op naar een alternatief voor etikettendiagnostiek

Een diagnose is valide indien een label correspondeert met een vaste onderliggende realiteit, zoals een psychologisch mechanisme of een patroon van breinfunctioneren. Ook deze ballon werd voor de DSM veelvuldig doorprikt. Aan de basis van de driehonderd psychiatrische problemen die de DSM onderscheidt, liggen geen driehonderd specifieke patronen van verstoring. Zo zouden diagnostische etiketten te koppelen zijn aan onderliggende biologische problemen. Eind mei gaf het Amerikaanse National Institute of Mental Health de doodsteek aan deze illusie: uiteraard spelen biologische factoren een rol in psychiatrische problemen, maar deze gedragen zich niet volgens de criteria van de DSM. Ook psychologen doorprikten de idee dat de DSM-diagnoses valide zijn.

Onlangs werd de vijfde versie van het psychia-

Een voorbeeld dat vraagtekens plaatst bij de validiteit

trische handboek Diagnostic and Statistical Ma-

van de DSM is ADHD, de diagnose voor drukke en

nual of Mental Disorders, afgekort DSM, gepubli-

onaandachtige kinderen. Op basis van de DSM heeft

ceerd door de American Psychiatric Association.

een kind drie tot vier keer meer kans om de diagnose

Het heeft een directe impact op ons leven. Het is

te krijgen dan op basis van het classificatiehandboek

de richtlijn voor tal van beslissingen inzake

van de Wereldgezondheidsorganisatie. Vreemd toch

zorg. Mensen met problemen hebben zonder

dat twee handboeken die eenzelfde realiteit willen

DSM-diagnose vaak geen recht op hulp en on-

benoemen zo ver uiteenlopen. Gelukkig blijven de

dersteuning.

reacties niet uit. Het National Institute of Mental Health pleit er nu actief voor om onderzoek niet meer

Het wordt tijd om stil te staan bij de wetenschap-

te koppelen aan de DSM. Een duidelijke oproep om

pelijke bewijsvoering voor de DSM. Klassiek zijn er

buiten de hokjes van de DSM te denken. Ook

twee tests om de kwaliteit van een diagnostisch in-

prominente psychiaters stellen zich vragen bij de DSM

strument te meten: een onderzoek naar betrouwbaar-

en pleiten voor een andere aanpak. Intussen distanti-

heid en een onderzoek naar validiteit. Een instrument

ëren grote psychologenverenigingen zich openlijk van

dat op deze criteria niet goed scoort, is niet solide.

dit handboek. Weg dus met de idee dat zorgverstrekking zich op een DSM-diagnose moet baseren. Het

Wat de betrouwbaarheid betreft, verscheen in de

instrument is niet zo betrouwbaar als sommigen gelo-

American Journal of Psychiatry een veldonderzoek. Bij

ven en de validiteit ervan is beneden alle peil. Het

2246 patiënten ging een equipe van getrainde psychi-

ontbeert de DSM aan wetenschappelijke kwaliteit,

aters en psychologen na in hoeverre twee professio-

terwijl ze juist daarom wordt geprezen. Hoog tijd dus

nals dezelfde diagnose geven. Ze onderzochten de-

om een alternatief uit te werken.

zelfde patiënt en noteerden hun diagnose. Het resultaat is onthutsend. Voor alle angsten depressie gebonden klachten was de overeenkomst tussen twee beoordelaars ver beneden de norm van wat statistisch aanvaardbaar is. Diagnoses die niet betrouwbaar zijn, kunnen niet goed behandeld of onderzocht worden. Wetende dat de Wereldgezondheidsorganisatie verwacht dat depressie tegen 2030 wereldwijd het belangrijkste gezondheidsprobleem zal zijn, zadelt de DSM ons op met een enorm probleem.


Oproep voor medewerking aan wetenschappelijk onderzoek!

Gezocht: ouders met hoogsensitieve kinderen Psychiatrische problemen zijn veelzijdig en hebben biologische, psychologische en sociale componenten. Goede diagnostiek moet deze drie componenten in rekening brengen en wetenschappelijke inzichten ter zake toepassen op concrete cases. In plaats van mensen te labelen met stoornisetiketten moeten we zowel op zoek gaan naar zowel sociale, psychologische en biologische factoren die hun leven bemoeilijken, als naar hefbomen die hen sterker maken. Labeling laten we hierbij best achterwege. We richten onze aandacht op concrete klachten en op de impact ervan op iemands leven. De Britisch Psychological Society pleit als alternatief voor het werken met probleemtyperingen op maat van de patiënt. Wetenschappelijke inzichten over dynamieken die samenhangen met problemen, zoals psychologische functioneringspatronen, worden hierbij gecombineerd met concrete gegevens uit de levens van mensen. Een systeem als DSM sluit niet uit dat we aan de slag gaan met probleemtyperingen op maat van de patiënt. De praktijk leert dat de aandacht voor de inbedding van problemen in iemand leven verdwijnt eens diagnostische etiketten gekleefd worden. Daarom deze oproep: beste beleidsmakers, innoveer de zorg en oriënteer deze weg van de DSM. Dit zal de kwaliteit van de zorg ten goede komen. Ook zal het

Het gedrag van kinderen wisselt van situatie tot situatie. Omgekeerd kan gelijkaardig gedrag bij kinderen verschillende oorzaken hebben. Zo kan bepaald probleemgedrag, bijvoorbeeld sociaal teruggetrokken zijn of niet blijven zitten in situaties waarin dit wel verwacht wordt, een uiting zijn van een ontwikkelingsstoornis, zoals autisme of ADHD. Evengoed kan dit het gevolg zijn van te hoge eisen van de situatie op dat moment, beperkte sociale vaardigheden, angst voor bepaalde situaties of vermoeidheid. In het bijzonder bij hooggevoelige kinderen zien we soms gedrag dat aan een ontwikkelingsstoornis doet denken. Het is erg belangrijk om deze twee dingen niet met elkaar te verwarren. Gedrag dat kinderen stellen in een poging om te gaan met een te prikkelende situatie of omgeving, mag niet gezien worden als symptoom van een ontwikkelingsstoornis. Wij onderzoeken de samenhang tussen bepaalde eigenschappen van kinderen en de verschillende manieren waarop dit kan geuit worden in hun gedrag. We zoeken dus ouders van kinderen tussen vier en zestien jaar, die aan het onderzoek willen meewerken. Om meer te weten over de rol van hoogsensitiviteit, zou het in het bijzonder interessant zijn om ook informatie te krijgen van de ouders van hoogsensitieve kinderen. Meedoen kan via het invullen van een aantal online vragenlijsten, en duurt ongeveer een half uur. De vragenlijsten vindt u op www.thesistools.com/kindkenmerken,

helpen om een knop om te draaien in de geesten van mensen. Wie nu problemen ervaart, vertaalt zijn ervaringen vrij sterk in DSM termen. We pinnen onszelf en

meer informatie op http://users.ugent.be/~pwarreyn

anderen op die manier teveel vast op een etiket dat weinig grond heeft. Dit versterkt ons gevoel abnormaal te zijn en sluit de ogen voor de veelzijdigheid van de problemen die we ervaren.

Stijn Vanheule (hoofddocent psychodiagnostiek en psychoanalyse UGent)

Ignaas Devisch

Noot van de redactie Van harte dank voor uw medewerking, elke bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek rond hooggevoeligheid draagt bij tot meer begrip in de maatschappij en tot het algemeen welzijn van een hoogsensitief kind of volwassene!

(hoofddocent medische filosofie en ethiek UGent)

Bron: DE MORGEN.be - Opinie 8 juni 2013


Noot van de redactie: ADHD of HSP?

Huisartsen mogen niet langer ADHD vaststellen

De Hoge Gezondheidsraad wil dat de diagnose van ADHD in handen komt van de specialist. Huisartsen mogen enkel geneesmiddelen voorschrijven voor een behandeling die door een psychiater is gestart en mits een jaarlijkse controle bij de specialist. Zodra de diagnose gesteld is, kan de huisarts de medicatie opvolgen en het gezin begeleiden. Domus Medica, de wetenschappelijke vereniging van Vlaamse huisartsen, kan zich vinden in de nieuwe aanbeveling. Dokter Jo Lebeer, docent aan de Universiteit Antwerpen en gespecialiseerd in kinderen met ontwikkelingsstoornissen, bevestigt dat er te veel medicatie wordt voorgeschreven: “De druk op huisartsen en kinderpsychiaters is erg groot, en daar probeert de minister van volksgezondheid Onkelinx terecht een rem op te zetten. Maar ze focust alleen op het einde van het verhaal. Huisartsen zijn -mits de nodige bijscholingen- goed in staat om de diagnose ADHD te stellen. Zij worden tenslotte opgeleid om breed te diagnosticeren, ook psychiatrische aandoeningen.” “Huisartsen moeten natuurlijk samenwerken met kinderpsychiaters”, gaat dokter Lebeer verder: “Maar iedereen met een vermoeden van ADHD doorverwijzen naar de kinderpsychiatrie is praktisch onmogelijk, gezien de enorme wachtlijsten. Het probleem is dat medicatie alleen een symptomatisch effect heeft en dat er ook een gedragstherapeutische interventie nodig is, opvoedkundige adviezen aan leerkrachten en ouders, en sociale maatregelen. Zoiets vergt veel meer inspanningen. We moeten breder naar ADHD kijken.” www.facebook.com/HAP.Sweetlove

In veel gevallen hebben huisartsen en diagnostische centra nog niet veel kennis over HSP. Daarom worden ADHD en hoogsensitiviteit vaak verward. Er zijn heel veel overeenkomsten tussen HSP en ADHD, maar er is een heel belangrijk verschil. Een hooggevoelig persoon is rustig in een prikkelarme omgeving en kan zich goed concentreren. Iemand met ADHD is ook in die omstandigheden onrustig en ongeconcentreerd. Een hooggevoelige sensatiezoeker (zie Cocon 52) lijkt het meest op iemand met ADHD, omdat de sensatiezoekers steeds nieuwe dingen zoeken en onrustig lijken.

Kinderen die hooggevoelig zijn kunnen onder bepaalde omstandigheden druk en vervelend worden omdat ze overprikkeld zijn. Door dat gedrag krijgt het kind het label ADHD. Als de diagnose niet helemaal klopt, past de behandeling ook niet volledig. Daarbij is het kind dan afwijkend en heeft het een stoornis. Terwijl hoogsensitiviteit geen stoornis is. Verdere info over het verschil en de verwarring tussen ADHD en hooggevoeligheid kan je nalezen in het boek ‘Mijn kind is hooggevoelig’ van uitgeverij Lannoo.

‘Mijn kind is hooggevoelig’

Ilse Van den Daele en Linda T’Kindt Uitgeverij Lannoo


Jongeren helpen jongeren

Sinds 2010 heeft HSP Vlaanderen een eigen Facebookpagina. Het ideale platform om de activiteiten, kampen en praatkaffee’s meer ruchtbaarheid te geven. Maar het is geen eenrichtingsverkeer! Onder het wakend oog van moderator Linda T’Kindt ontmoeten hooggevoelingen elkaar er online. Een idee dat blijkbaar ook aanslaat bij de jeugd. Ze kunnen er praten met lotgenoten en vinden er het zo gewaardeerde begrip voor hun ‘anders-zijn’. Daarnaast staan ze elkaar bij met tips en tricks om als HSP sterker in het leven te staan. Wijsheden die we graag delen met de lezers van de Cocon. “Wat doe je om tot rust te komen als je overprikkeld bent?” vroeg Hermien zich luidop af. Hieronder een bloemlezing uit de massale reacties. •

Sophie ‘Ik sluit me even af en zet een rustig meditatienummer op, ga op bed liggen en maak mijn hoofd zo leeg mogelijk door op de melodie te concentreren. Dan denk ik aan iets dat ik graag zou zien gebeuren.’

•

Yorick ‘Ik luister naar metalmuziek. Al mijn emoties zijn te herkennen in die muziek en dat ordent ze, wat kalmerend en rustgevend werkt.’

•

Liesbeth ‘Vooral wat rust opzoeken, ervoor zorgen dat ik even alleen ben, en dat mijn zintuigen kunnen rusten. Niet te veel licht, niet te koud of te warm (onder een gezellig zacht dekentje) en niet te veel lawaai. Een rustig muziekje kan wel eens, en dan doe ik waar ik op dat moment nood aan heb. Meestal is dat tekenen, soms wat lezen, een filmpje zien, een computerspel spelen, gewoon iets waarbij m'n hoofd even weggehaald wordt van mijn problemen en hetgene wat me overprikkelde.’

•

Johan ‘Te veel is te veel. Goed is als je kan vinden wat je overprikkelt. Dan kan je je grenzen bijstellen. Assertiever worden en op tijd stop zeggen, wat niet eenvoudig is. Als je hoofd overprikkeld raakt, lucht het dan door, zoals de anderen doen, te tekenen of muziek te luisteren. Of zet je voeten naast elkaar op de grond, als het kan blootsvoets of op sokken. Inademen en bij het uitademen je laten leeglopen naar de aarde toe.’

•

Tess ‘Het hangt er bij mij een beetje vanaf. Een gewone week is op zich al vermoeiend door de vele emoties en gebeurtenissen. Om de warboel van emoties te ontwarren helpt sport voor mij, voeling met de grond hebben. Achteraf heb ik dan altijd het gevoel dat alles mooi zijn plaats heeft gekregen. Ik denk dat dat gewoon is omdat we meer geprikkeld worden en dat je daardoor ook meer tijd nodig hebt om deze te verwerken. Als ik overprikkeld ben, heb ik nood aan rust en stilte en veel slaap dus dan zonder ik me af, lees een boek of speel ik een spelletje op de pc. Gewoon wat tijd voor jezelf nemen.’


Wat werkt voor jou om rust te vinden… ?


Toen ik echt van mezelf begon te houden

Toen ik echt van mijzelf begon te houden, heb ik me vrij gemaakt van alles wat niet gezond voor me was, van voeding, mensen, dingen, situaties, en van alles wat mij steeds weer naar beneden trok en weg van mezelf. In het begin noemde ik dit gezond egoïsme, maar vandaag weet ik: dit is wat men EIGENLIEFDE noemt. Toen ik echt van mijzelf begon te houden, ben ik er mee gestopt altijd gelijk te willen hebben, en zo had ik minder vaak ongelijk. Vandaag weet ik: dit is wat men NEDERIGHEID noemt.

Toen ik echt van mezelf begon te houden, begreep ik dat ik altijd en bij elke gelegenheid op het juiste moment op de goede plek ben, en dat alles wat er gebeurt goed is. Vanaf dat moment had ik rust. Vandaag weet ik: dit is wat men VERTROUWEN noemt. Toen ik echt van mijzelf begon te houden, begreep ik hoe kwetsend het kan zijn voor iemand als ik hem mijn wensen opdring, terwijl ik weet dat de tijd nog niet rijp is, en ook al was ik zelf deze persoon. Vandaag weet ik: dit is wat men RESPECT noemt. Toen ik echt van mijzelf begon te houden, erkende ik dat emotionele pijn en leed enkel waarschuwingen zijn om niet tegen mijn eigen waarheid in te leven. Vandaag weet ik: dat is wat men AUTHENTIEK ZIJN noemt.

Toen ik echt van mijzelf begon te houden, heb ik geweigerd om nog verder in het verleden te leven, en om me zorgen te maken om de toekomst. Nu leef ik enkel in het heden waar alles plaats vindt, en zo leef ik elke dag en ik noem het BEWUSTZIJN. Toen ik echt van mijzelf begon te houden, erkende ik dat mijn manier van denken mij ongelukkig en ziek kan maken. Toen ik de kracht van mijn hart inschakelde, kreeg mijn verstand een belangrijke partner. Deze verbinding noem ik de WIJSHEID VAN HET HART. Wij hoeven niet bang te zijn voor discussies, conflicten en problemen met onszelf en met anderen, want soms botsen zelfs de sterren op elkaar waardoor er nieuwe werelden ontstaan. Vandaag weet ik: DIT IS HET LEVEN!

Charlie Chaplin op zijn 70ste verjaardag 16 april 1959

Toen ik echt van mijzelf begon te houden, ben ik er mee gestopt te verlangen naar een ander leven, en kon ik zien dat alles om me heen een uitnodiging tot groei was. Vandaag weet ik: dat is wat men MATURITEIT noemt. Toen ik echt van mijzelf begon te houden, ben ik ermee gestopt mezelf geen vrije tijd te gunnen, en ben ik ermee gestopt grote projecten voor de toekomst te ontwerpen. Tegenwoordig doe ik alleen dingen waar ik plezier en vreugde uit schep, dingen waar ik van houd en die mijn hart raken, op mijn eigen manier en in mijn eigen tempo. Vandaag weet ik: dit is wat men EERLIJKHEID noemt.


Lezersbrieven en reacties

Dus laat je niet doen door die gedachten of gevoelens die niet van jou zijn. Voel wat jezelf voelt door jezelf visueel te vullen met licht. Zo ben je niet gevuld met gevoelens die thuishoren buiten jezelf, maar is er plaats voor dat wat jij voelt. Zo kom jij dichter bij wie jijzelf bent. Dorien Denauw

Spons met stekels

Heb jij een reactie of wil je iets met onze lezers delen,

Als een spons met stekels; zo ervaar ik mijn gevoeligheid met betrekking tot eten. Ik kan werkelijk van een -voor mij- slechte voedingsstof een hap eten en de nadelige gevolgen onmiddellijk voelen. Mijn ervaringen zijn dubbel: langs de ene kant word ik hier erg ongemakkelijk van en langs de andere kant weet ik na meer dan tien jaar goed welke voedingsstof ik best vermijd, en welke voeding goed voor me is. Ik ben hier in mijn hoofd constant mee bezig, want mijn voeding bepaalt sterk hoe ik mij voel. Dat ik telkens mijn maaltijdkeuze moet toelichten naar anderen toe, neem ik er dan maar bij… Als een spons met stekels; zo ervaar ik mijn gevoeligheid met betrekking tot eten. Ik kan werkelijk van een -voor mij- slechte voedingsstof een hap eten en de nadelige gevolgen onmiddellijk voelen. Mijn ervaringen zijn dubbel: langs de ene kant word ik hier erg ongemakkelijk van en langs de andere kant weet ik na meer dan tien jaar goed welke voedingsstof ik best vermijd, en welke voeding goed voor me is. Ik ben hier in mijn hoofd constant mee bezig, want mijn voeding bepaalt sterk hoe ik mij voel. Dat ik telkens mijn maaltijdkeuze moet toelichten naar anderen toe, neem ik er dan maar bij... Ellen Spanoghe

Hooggevoelig en werk? Helemaal geen evidentie Hooggevoelig zijn is een gave. Je kan meer dan een doorsnee persoon. Je kunt misschien voelen wat een ander voelt, voelen dat er slecht weer aankomt,of voelen dat er iets te gebeuren staat. Het is goed dat je hooggevoelig bent, want die begaafdheid probeert je iets te vertellen. Hoe voel jij je bij jouw hooggevoeligheid? Zou het kunnen dat je geen raad weet met je emoties? Bij momenten wordt hooggevoeligheid afgespiegeld als iets goeds, maar jij voelt je daar misschien niet gelukkig bij. Hooggevoelig zijn wil zeggen dat je meer ‘voelt’. Maar dat is niet helemaal waar. Je voelt meer dingen die niet van jou zijn. Je voelt het slechte weer, je voelt de gedachten van anderen of je voelt grote gebeurtenissen aankomen. Met al die gevoelens die niet van jou zijn, blijft er toch geen plaats meer over voor wat jij voelt. Laat dat wat jij voelt en wilt nu net het belangrijkste zijn. Jij bent in jouw leven de hoofdpersoon.

dan horen wij het graag!

Klaproos zetelstof doet pijn aan mijn huid m'n hart schrikt van karmijnrode beelden het journaal verbannen liefst of is er nog goed nieuws? m'n oren staken, zo luid hier in de winkelstraat de tijd draait weer lineair ik hunker naar de stille kamer begeef me weer naar Niemandsland en schilder een klaproos, zo zacht in breekbaar rood haar bloemblaadjes flinterdun, fragiel met kernkracht vanbinnen weet ik wie ik ben of moet ik me nog worden? in mijn buik klikt het radiaal - mijn ritme is terug mijn universele wegwijzertje de terrasdeur lonkt weer, ik stap naar buiten en snuif kruidige geuren op Italië komt me tegemoet in de tuin volle bolle pioenrozen in helder roze en fuchsia schakeringen zo wondermooi dit alles die geuren het journaal kon ik begraven voor eventjes - met een gebroken kinderspade in het zilte zand – bedek het zacht met een moskussentje van miljoenen kleine vlechtjes zichtbaar en prachtig ogend als er eentje rond mijn vinger draait woorden brei ik nu plots in overvloed op zelfgeschept papier met een satijnen strikje ruik nog steeds de rozen…

Sonja Tranchet


Vrijwilligers gezocht

Schrijf mee !

Schrijf mee aan De Cocon. Op die manier maken we dit magazine steeds opnieuw boeiend en verrijkend. Hieronder vind je alvast enkele thema's voor de volgende edities van 2014.

April 2014 - Cocon 56 Eenzaamheid Ben je alleen? Dan kan je je misschien eenzaam voelen. Eenzaamheid kan zich bij iedereen laten voelen. Ook in een relatie kan je je eenzaam voelen, in groepen of op feestjes. Eenzaamheid, er wordt niet vaak over gesproken, maar hier geven we je graag de kans om je verhaal te doen. Deel je ervaringen! Ook tips om ermee om te gaan en het patroon te doorbreken zijn welkom. Puttering time. Dit is de tijd die je nodig hebt om wat te rommelen, om ogenschijnlijk niets te doen, rond te lopen als een kip zonder kop. Maar dat is de tijd die je nodig hebt vaak, om zaken op een rijtje te krijgen, om orde in de chaos te krijgen in je hoofd. Heb jij hier nood aan? Kan je die voldoende nemen? Vinden anderen dit eigenaardig? Vertel ons je verhaal… Mail naar [email protected] met vermelding van ‘artikel cc56, titel van je inspiratie en je naam’ en dit voor 15 februari.

HSP Vlaanderen heeft vacatures voor vrijwillige medewerkers: •

ICT medewerker/systeembeheerder voor 1/2 tot 1 dag per week.

•

Een grafisch vormgever voor het bewerken van foto– en beeldmateriaal. (sept 2014)

•

Vrijwilligers voor de begeleiding van de praatkaffees in Sint-Niklaas, Leuven, Hasselt. Elk team bestaat uit twee tot drie begeleiders. Begeleiders beschikken over ruime communicatievaardigheden, zijn bij voorkeur extravert, kunnen in team werken, weten al min. één jaar dat ze hooggevoelig zijn en hebben er al boeken over doorgenomen. Je bent bereid om je voor minimum 1 jaar te engageren, minimum een avond per maand, niet tijdens de schoolvakanties. Ga zeker eens langs op enkele bestaande praatkaffees om indrukken op te doen! Interesse? Zend ons je CV en motivatie naar e-mail: [email protected] met de vermelding ‘HSP Praatkaffee + naam + stad’

• Vrijwilligers gezocht voor min. 2 dagen/ week

Juni 2014 - Cocon 57 Beslissingen nemen Heb jij last met beslissingen nemen? Hoe komt dat volgens jou? Wat zijn de dingen die je daarin tegenhouden? Zijn er omstandigheden waarin het moeilijker is? Heb je last van uitstelgedrag? Voel je je daar schuldig om? Wat win je erbij met het uit te stellen? Vakantie Kies jij voor thuis of ver weg en om welke redenen? Welke elementen heb jij nodig voor je ideale vakantie? Welke afspraken maak je zodat het ook voor jou leuk blijft. Hoe ga je om met momenten waarop je alleen wil zijn terwijl je in gezelschap vertoeft? Kies je op voorhand welke activiteiten je niet doet, of zorg je pas voor jezelf als het eigenlijk al over je grenzen bent gegaan? Krijg je begrip voor je keuzes? Welke is de meerwaarde voor het gezelschap als je meegaat?

∗ voor de organisatie en het opvolgen van de lezingen

∗ Jong-gepensioneerde met ruime ervaring in marketing

∗ Jong-gepensioneerde met ruime ervaring in HR, voor het mee aansturen van de vrijwilligerswerking

Interesse voor één van deze vacatures? Zend ons je CV en motivatie naar e-mail: [email protected] met de vermelding van de omschrijving.

Mail naar [email protected] met vermelding van ‘artikel cc57, titel van je inspiratie en je naam’ en dit voor 20 maart.


Agenda activiteiten Volwassenen/over kinderen februari ‘Hooggevoelige Kinderen in het onderwijs’ te Tielt dinsdag, 4 februari, 2014 - 18:00 tot 21:00 Provincie West-Vlaanderen Katho - Departement PHO - Beernegemstraat 10 - 8700 Tielt - Door: Veroniek Valcke Interactieve lezing over wat hooggevoeligheid inhoudt en hoe je er mee omgaat bij kinderen. Nascholing basisonder-wijs van het Eeckhoutcentrum. Voor Administratief ondersteunend personeel, Leraren en docenten, Middenkader, Directeurs en adjunct-directeurs, CLB-medewerkers. Ruimschoots gelegenheid tot vraagstelling. Meer info via 056 24 61 82 [email protected] www.eekhoutcentrum.be https://www.eekhoutcentrum.be/nascholingen/detail/I13-191 ‘Het hooggevoelige kind’ te Kortrijk dinsdag, 4 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen Boekhandel Theoria - Onze Lieve Vrouwestraat 22 - 8500 Kortrijk - Door: Ilse Van den Daele - Hoe herken je een hooggevoelig kind? Wat zijn de kenmerken, hoe ga je ermee om? Hoe kan jij het verschil maken voor dat kind? Deze lezing kadert in de "Week van de klas". In samenwerking met Uitgeverij Lannoo. Inschrijven via www.weekvandeklas.be ‘Het hooggevoelige kind in de klas’ te Kortrijk woensdag, 5 februari, 2014 - 11:15 tot 12:30 Provincie West-Vlaanderen HoWest - Graaf Karel de Goedelaan 5 - 8500 Kortrijk - Door: Ilse Van den Daele Week van de klas Hoe herken je een hooggevoelig kind? Wat zijn de kenmerken, hoe ga je ermee om? Hoe kan jij als leerkracht het verschil maken voor dat kind? Er worden praktische tips gegeven en er is tijd voorzien om vragen te beantwoorden. VOOR WIE? directie en medewerkers van het kleuter, lager, secundair en hoger onderwijs; docenten, leerkrachten, studiebegeleiders, keuzebegeleiders, trajectbegeleiders, CLB-medewerkers; beleidsverantwoordelijken onderwijsIsm Lannoo events en Leren.Hoe?Zo! en de Hogeschool West-Vlaanderen in het kader van ‘Week van de klas’. Info en inschrijving via www. weekvandeklas.be ‘Het hooggevoelige kind in de klas’ te Kortrijk woensdag, 5 februari, 2014 - 13:45 tot 15:00 Provincie West-Vlaanderen HoWest - Graaf Karel de Goedelaan 5 - 8500 Kortrijk - Door: Linda T'Kindt - Week van de klas. Idem hierboven ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Bevel maandag, 10 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Antwerpen Vrije Basisschool Kinderpad - Kinderpad 1 - 2560 Bevel - Door: Christel Stubbe - Deze infoavond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Een organisatie van de Vrije Basisschool Kinderpad in samenwerking met de ouderraad. Inschrijven en meer info via [email protected] ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Gent dinsdag, 11 februari, 2014 - 09:00 tot 12:00 Provincie Oost-Vlaanderen Pedic - lokaal 105 - Coupure rechts 314 - 9000 Gent - Door: Ilse Van den Daele - Met deze nascholing krijg je een beter beeld van wat hooggevoeligheid zo allemaal inhoudt. Een gerichtere aanpak zorgt voor meer succeservaringen voor zowel het kind als de leerkracht, met een positieve wendig in de relatie en de resultaten tot gevolg. Er worden praktische handvatten aangereikt, voorbeelden besproken. ISM met Pedic (Pedagogisch Didactisch Centrum). Inschrijven kan via http://www.pedic.be/index.php?f=pagina&id=50 ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Gent dinsdag, 25 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Ilse Van den Daele Deze info-avond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Inschrijven via www.vormingplusgent-eeklo.be 'Omgaan met hooggevoelige kinderen' te Kruishoutem donderdag, 27 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen - WZC Sint-Petrus - Ommegangstraat 22 - 9770 Kruishoutem - Door: Linda T'Kindt -


Deze info-avond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Inschrijven kan via : www.cm.be—mail : [email protected] of telefonisch op (09) 267 57 35 - CM-leden gratis. maart 3-delige cursus "Omgaan met je hooggevoelig kind" te Gent maandag, 10 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Linda T'Kindt - WIJZIGING DATA Deze cursus is bedoeld voor mama's en papa's van hooggevoelige kinderen in het kleuter- en basisonderwijs. We werken rond opvoedingstips, inzichten en vaardigheden voor een evenwichtiger gezinsleven. Thema's zijn: communiceren met je hooggevoelig kind, leren omgaan met emoties, grenzen stellen, aanpak van conflictsituaties thuis en op school,... en meer. Van de cursisten vragen we een basiskennis, bvb. al een lezing bijgewoond hebben. Telkens op maandag van 19u30 tot 22u00 op 10/03 - 17/03 en 24/3/2014 Dit is een organisatie van Vormingplus Gent-Eeklo en HSP Vlaanderen INSCHRIJVEN UITSLUITEND via: Vormingplus Gent-Eeklo: 09/224 22 65, [email protected], www.vormingplusgent-eeklo.be ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Waregem donderdag, 20 maart, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - H.-H.-College - Stationsstraat 85 - 8790 Waregem - Door: Linda T'Kindt - Deze infoavond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Ism de ouderraad VBS Gaverke-College Waregem. Inschrijvingsmogelijkheden volgen zo snel mogelijk! ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Vilvoorde donderdag, 27 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Vlaams-Brabant - Kinderopvang KAV Vilvoorde - x 1 - 1800 Vilvoorde - Door: Linda T'Kindt Deze infoavond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Ism de Kinderopvang KAV Vilvoorde Inschrijvingsmogelijkheden en locatie volgt zo snel mogelijk. ‘Omgaan met hooggevoelige kinderen’ te Menen maandag, 31 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - St-Jansmolenstraat, 9 - 8930 Menen - Door: Linda T'Kindt - EWe bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. ISM Markant Menen (www.markantvzw.be/ menen) Locatie is nog te bepalen. Inschrijvingsdetails volgen ook zo snel mogelijk. april 3-delige workshop oudervaardigheden : ‘omgaan met hooggevoelige kinderen te Bevel/Nijlen’ zaterdag, 5 april, 2014 - 14:00 tot 16:30 Provincie Antwerpen - Vrije Basisschool Kinderpad - Kinderpad 1 - 2560 Bevel - Voor leden: €70,00 - niet-leden: €80,00 - Door: Linda T'Kindt - Een workshop voor ouders van hooggevoelige kinderen (3-12 jaar). Ieder kind heeft zijn eigenheid, vooral een hooggevoelig kind. Opvoeding kan hierin wel degelijk een verschil maken. We gaan aan de slag met volgende thema’s: - communiceren met mijn hooggevoelig kind - het belang van het (h) erkennen van gevoelens - constructief (leren) omgaan met moeilijke gevoelens (boosheid, angst, verdriet...) 'boos' versus 'stout' - het belang van een veilige omgeving - steunen, sturen en stimuleren tot meer zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld - … suggesties vanuit de groep Van de cursisten vragen we een basiskennis. De cursus gaat telkens door op zaterdagnamiddag 5, 12 en 26 april 2014, telkens van 14:00 tot 16u30 in een lokaal van de Basisschool Kinderpad. Min 10, max 12 deelnemers. Drankjes inbegrepen - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. 3-delige cursus "Omgaan met je hooggevoelig kind" te Gent maandag, 28 april, 2014 - 13:30 tot 16:00 Provincie Oost-Vlaanderen - Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Linda T'Kindt - Deze cursus is bedoeld voor mama's en papa's van hooggevoelige kinderen in het kleuter- en basisonderwijs. We werken rond opvoedingstips, inzichten en vaardigheden voor een evenwichtiger gezinsleven. Thema's zijn: communiceren met je hooggevoelig kind, leren omgaan met emoties, grenzen stellen, aanpak van conflictsituaties thuis en op school,... en meer. Je krijgt ook boeksuggesties. Van de cursisten vragen we een basiskennis. Telkens op maandagnamiddag van 13u30 tot 16u00 - ; 28/04 - 05/05 en 12/05, een organisatie van Vormingplus GentEeklo en HSP Vlaanderen INSCHRIJVEN UITSLUITEND via Vormingplus Gent-Eeklo: 09/224 22 65; [email protected], www.vormingplusgent-eeklo.be


Virbo Happening dinsdag, 29 april, 2014 - 09:00 tot 15:00 Provincie Vlaams-Brabant - Seminariecentrum Semcom - Vlieghavenlaan 21 - 3140 Keerbergen - Door: Suzanne Keyaerts - De VIRBO Happening komt er opnieuw aan. Op deze doorlopend didactische beurs zal HSP Vlaanderen een workshop verzorgen van 10:30 tot 11:30. Enkel voor personen uit het Onderwijs. Programma en inschrijven via de website www.virbo.be. Bezoeken beurs en workshops zijn gratis ! 'Mijn kind is hooggevoelig, etiket of nieuwe start?' te Hasselt dinsdag, 29 april, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Limburg - CM Hoofdkantoor - Prins Bisschopssingel 75 - 3500 Hasselt - Door: Ilse Van den Daele - Deze info-avond is bedoeld voor (groot)ouders, opvoeders, leerkrachten, zorgcoördinatoren en geïnteresseerden. We bespreken hoe je een hooggevoelig kind kan herkennen en hoe je ermee kan omgaan. Na de pauze ruimschoots de tijd om vragen te stellen over hooggevoeligheid, de kinderkampen, ouderbegeleiding, enz. Inschrijven kan via [email protected]

Volwassenen februari ‘Hooggevoeligheid, wat is dat ?’ te Sint-Eloois-Vijve dinsdag, 11 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - SOC "De Linde" - Koekoekstraat 26 - 8793 Sint-Eloois-Vijve - Door: Linda T'Kindt HSP is geen ziekte maar een karaktertrek met vele verschillende eigenschappen. Indien je er niet op de juiste manier mee leert omgaan (en dit kan voor iedere HSP anders zijn) kan deze karaktertrek de oorzaak zijn van zowel fysieke als psychische aandoeningen/problemen. interactieve lezing. ISM Markant (www.markantvzw.be/ sev/ ) Inschrijven kan via [email protected] of (056) 60 33 80 *VOLZET*’Omgaan met je hooggevoeligheid’ te Mechelen donderdag, 13 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Bezoekerscentrum Vrijbroekpark - Ridder Dessainlaan 65 - 2800 Mechelen - Door: Ilse Van den Daele - Deze avond is intussen volzet. Neem gerust een kijkje verder in onze agenda. Te Nijlen bvb op 10 februari ! Interactieve lezing over wat hooggevoeligheid inhoudt en hoe je er op een andere manier kan mee leren omgaan. ‘Omgaan met je Hooggevoeligheid’ te Sint-Denijs-Zwevegem dinsdag, 18 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - Cultuurcafé De Vrijheid - Helkijnstraat 1 - 8554 Sint-Denijs - Door: Linda T'Kindt Interactieve lezing over wat hooggevoeligheid inhoudt en hoe je er op een andere manier kan mee leren omgaan. Wat is hooggevoeligheid? Wat zijn de kenmerken? Wat kunnen de gevolgen ervan zijn in deze maatschappij? Hoe leer je beter met je eigen hooggevoeligheid omgaan? Dit en veel meer wordt op deze info-avond aan bod gebracht. ISM Markant Sint-Denijs (http://www.sint-denijs.be/Verenigingen/Markant/Markant.htm) Inschrijven via [email protected] ‘Omgaan met je Hooggevoeligheid’ te Gent dinsdag, 18 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen - Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Veroniek Valcke - informatie over wat hooggevoeligheid is en hoe je er bewuster mee kan omgaan. Inschrijven kan via www.vormingplusgent-eeklo.be ‘Omgaan met je Hooggevoeligheid’ te Hasselt dinsdag, 25 februari, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Limburg - CM Hoofdkantoor - Prins Bisschopssingel 75 - 3500 Hasselt - Door: Reinhilde Vermeulen informatie over wat hooggevoeligheid is en hoe je er bewuster mee kan omgaan. ISM CM - Inschrijven via www.cm.be Studiedag 'HSP : modegril of blijvend ?' te Destelbergen – voor professionele hulpen zorgverleners woensdag, 5 maart, 2014 - 09:00 tot 16:30 Provincie Oost-Vlaanderen - SIG vzw - Kerkham 1 - 9070 Destelbergen - Door: Prof. Dr. Elke Van Hoof - De studiedag is bedoeld voor alle hulpverleners die te maken krijgen met HSP en zal doorgaan in Destelbergen. De volgende elementen komen aan bod: 1. Wat is HSP en hoe zie ik dit als hulpverlener? 2. Wat is de huidige wetenschappelijke onderbouwing voor HSP? 3. HSP-testen en hun bruikbaarheid 4. HSP en zorgverlening 5. HSP en 'huiswerkopdrachten' 6. HSP en zijn kwetsbaarheden: wat kan je als zorgverlener doen? De studiedag wordt geleid door prof. dr. Elke Van Hoof. Inschrijven verplicht (www.sig-net.be)


‘Hooggevoeligheid, wat is dat ?’ te Heusden-Zolder dinsdag, 11 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Limburg - CC Muze - Dekenstraat 40 - 3550 Heusden-Zolder - Door: Reinhilde Vermeulen - Wat is hooggevoeligheid? Wat zijn de kenmerken? Wat kunnen de gevolgen ervan zijn in deze maatschappij? Hoe leer je beter met je eigen hooggevoeligheid omgaan? Dit en veel meer wordt op deze info-avond aan bod gebracht. Er is ruimschoots gelegenheid tot vraagstelling ! ISM Vormingplus Limburg. Inschrijvingen via www.vormingpluslimburg.be 'Hooggevoeligheid, wat is dat ?' te Neerpelt vrijdag, 28 maart, 2014 - 09:30 tot 12:30 Provincie Limburg - Dommelhof - Toekomstlaan 5 - 3910 Neerpelt - Door: Prof. Dr. Elke Van Hoof - ISM Ariadne Limburg Inschrijven kan via [email protected] of telefonisch op (011) 28 04 11 (Nele Mardaga) april 3-delige cursus ‘Hooggevoeligheid, vermoeidheid en zelfzorg’ te Bevel/Nijlen zaterdag, 5 april, 2014 - 09:30 tot 12:00 Provincie Antwerpen - Vrije Basisschool Kinderpad - Kinderpad 1 - 2560 Bevel - Voor leden: €70,00 - niet-leden: €80,00 - Door: Linda T'Kindt - Een hooggevoelig persoon is meer dan gemiddeld gevoelig voor prikkels en indrukken van de buitenwereld. Zij gaan vaak zo sterk over hun grenzen dat zij op termijn CVS, burn-out, depressie, fibromyalgie,… ontwikkelen. Het begint veelal met een verlaagd energieniveau, vermoeidheid. Hoe komt het dat hooggevoelige personen vatbaarder zijn voor stressgerelateerde aandoeningen? Hoe kunnen we dat vermijden, of de schade beperken? Hoe kunnen we meer zorg voor onszelf dragen in deze veeleisende en prestatiegerichte maatschappij? Er worden praktische tips gegeven en er is ruimschoots tijd voorzien om vragen te beantwoorden. We gaan ook aan de slag met oefeningen. De cursus gaat telkens door op zaterdagvoormiddag 5; 12 en 26 april 2014, telkens van 9u30 tot 12u00 in een lokaal van de Basisschool Kinderpad. Min 10, max 12 deelnemers. Drankjes inbegrepen - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. 3-delige cursus "Hooggevoeligheid, vermoeidheid en zelfzorg" te Gent dinsdag, 22 april, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen - Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Linda T'Kindt - Vele hooggevoelige mensen hebben last van een matig tot ernstig energietekort tot zelfs stressgerelateerde aandoeningen zoals burn-out, CVS, fibromyalgie en depressie. Hoe komt dat ? Welke factoren hebben hiermee te maken ? Op welke zaken kunnen we letten om daar beter mee te leren omgaan ? Hoe komt het dat we zoveel moeite hebben aan zelfzorg te doen ? De cursus gaat door op dinsdagavond 22/4, 29/4 en 6/5 telkens van 19u30 tot 22u00 Inschrijven via www.vormingplusgent-eeklo.be

3-delige cursus ‘Hooggevoeligheid, vermoeidheid en zelfzorg’ te Kortrijk woensdag, 30 april, 2014 - 14:00 tot 16:30 Provincie West-Vlaanderen - Vormingplus Kortrijk - Wandelweg 11 - 8500 Kortrijk - Een hooggevoelig persoon is meer dan gemiddeld gevoelig voor prikkels en indrukken van de buitenwereld. Zij gaan vaak zo sterk over hun grenzen dat zij op termijn CVS, burn-out, depressie, fibromyalgie,… ontwikkelen. Het begint veelal met een verlaagd energieniveau, vermoeidheid. Hoe komt het dat hooggevoelige personen vatbaarder zijn voor stressgerelateerde aandoeningen? Hoe kunnen we dat vermijden, of de schade beperken? Hoe kunnen we meer zorg voor onszelf dragen in deze veeleisende en prestatiegerichte maatschappij? Er worden praktische tips gegeven en er is ruimschoots tijd voorzien om vragen te beantwoorden. Deze 3-delige cursus gaat door op woensdag 30/4, 07/05 en 14/05 telkens van 14u00 tot 16u30. Inschrijven via www.vormingplusmzw.be of (056) 260 600 . mei 3-delige cursus "Hooggevoeligheid, vermoeidheid en zelfzorg" te Gent maandag, 19 mei, 2014 - 13:30 tot 16:00 Provincie Oost-Vlaanderen -Vormingplus Gent-Eeklo - Reigerstraat 8 - 9000 Gent - Door: Linda T'Kindt - Vele hooggevoelige mensen hebben last van een matig tot ernstig energietekort tot zelfs stressgerelateerde aandoeningen zoals burn-out, CVS, fibromyalgie en depressie. Hoe komt dat ? Welke factoren hebben hiermee te maken ? Op welke zaken kunnen we letten om daar beter mee te leren omgaan ? Wat is zelfzorg juist ? Hoe kunnen we dit beter in ons dagelijks leven integreren ? Hoe komt het dat we zoveel moeite hebben aan zelfzorg te doen ? Op deze en nog vele andere vragen proberen we samen een antwoord te vinden. We gaan ook aan de slag met oefeningen. De cursus gaat door op maandagnamiddag 19 & 26 mei en 02 juni 2014 telkens van 13u30 tot 16u00. U kan zich inschrijven via www.vormingplusgent-eeklo.be


*wachtlijst* 5-delige cursus Zelfcoaching voor (hoog)gevoelige personen te Gent Provincie Oost-Vlaanderen - zaaltje naast I&C centrum - P. Van Duyseplein 12 A - 9000 Gent Voor leden: €295,00 - niet-leden: €345,00 - Door: Nancy De Mits: coach en begeleider - Wat belet je om de dingen te doen die je wil doen? Wat blokkeert je om de zaken te zeggen die je wil zeggen? Wat belet je om te zijn wie je wil zijn? Met deze cursus brengen we een proces op gang waarbij diverse tools worden aangereikt om het leven een nieuwe wending te geven met een beter zelfbeeld, groter zelfvertrouwen en een nieuwe assertievere levenshouding. We gaan samen op zoek naar jouw eigen kracht, talenten en innerlijke flow. Voor het beter leren omgaan met je hooggevoeligheid! We werken uitgebreid rond volgende thema's : Wat betekent hooggevoelig zijn voor mij! Gedachten zijn krachten: over zelfbeeld en zelfzorg Ken jezelf Communicatie en relaties Intuïtie en zingeving Voeding en beweging Relaxatie: Mindfulness, yoga, visualisatie, meditatie. Je krijgt tussentijdse opdrachten mee en een beperkte literatuurlijst, om de cursus te vervolledigen. Min. 10, max 12 deelnemers. Drankjes inbegrepen. Deze cursus wordt gestart in het najaar bij voldoende belangstelling via de wachtlijst. Mocht je interesse hebben, schrijf je nu alvast volledig vrijblijvend in. Zodra er voldoende interesse is, brengen wij je persoonlijk op de hoogte van de data. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda.

Voor kinderen juli Groeikracht, ruimte voor jezelf. 8 - 12 jarigen – bijna volzet maandag, 21 juli, 2014 - 09:00 tot vrijdag, 25 juli, 2014 - 16:00 Provincie Oost-Vlaanderen - Het Leerhof - Hollebeekstraat 6 - 9661 Parike - Voor leden: €450,00 - niet-leden: €475,00 - Door: Ilse, - Door: Linda, - Door: Celine, - Door: Vincent, - Door: Bram, - Door: Nathalie, - Door: Emily... - Je groeit als zachtheid en kracht samengaan! Een zomerkamp, enig in z'n soort voor (hoog)gevoelige kinderen. Het aantal plaatsen blijft beperkt, dit om de nodige individuele aandacht te kunnen schenken aan elk kind. Wij bieden een verzorgde begeleiding van uw gevoelig kind, met aandacht voor z'n persoonlijke ontwikkeling en noden, en stimulans van z'n eigen Zijn, zodat hij/zij sterker staat bij de terugkeer naar school. Flexibel programma naargelang de behoeften van elk kind en de weersomstandigheden. Wees er gauw bij! Voor info, en inlichtingen kan je terecht bij Linda op het nr. 0472/39.86.99 of kom naar onze info namiddag op woensdag 2 april (apart in te schrijven!) Wees er vlug bij ! - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. augustus Groeikracht, ruimte voor jezelf. 12 - 15 jarigen /aug maandag, 4 augustus, 2014 - 09:00 tot vrijdag, 8 augustus, 2014 - 16:00 Provincie Oost-Vlaanderen -Het Leerhof - Hollebeekstraat 6 - 9661 Parike - Voor leden: €450,00 - niet-leden: €475,00 - Door: Ilse, - Door: Linda, - Door: Celine, - Door: Vincent, - Door: Bram, - Door: Nathalie, - Door: Emily... - Wees er gauw bij! Voor info, en inlichtingen kan je terecht bij Linda op het nr. 0472/39.86.99 of kom naar onze info namiddag op woensdag 2 april . Max 16 deelnemers . Wees er vlug bij ! - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda.

HSP-Praatkaffee Kijk dezelfde dag eerst nog een sop de site voor je naar het HSP-Praatkaffee komt. Last-minute wijzigingen worden enkel via dat kanaal doorgegeven. Voor leden: €1,00 - niet-leden: €4,00 – ter plaatse te betalen! HSP Praatkaffee te Leuven maandag, 27 januari, 2014 - 20:00 tot 22:00 maandag, 24 februari, 2014 - 20:00 tot 22:00 maandag, 24 maart, 2014 - 20:00 tot 22:00 maandag, 28 april, 2014 - 20:00 tot 22:00 maandag, 19 mei, 2014 - 20:00 tot 22:00 maandag, 16 juni, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Vlaams-Brabant Brasserie de la Gare - Martelarenplein 15 - 3000 Leuven - Door: Lie - Gelieve het aanvangsuur te respecteren. Deze locatie wordt gratis tot onze beschikking gesteld. Als compensatie worden deelnemers geacht meer dan één drankje te consumeren. Op die manier kan HSP Vlaanderen de democratische toegangsprijzen behouden. Bedankt voor uw begrip. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda.


HSP Praatkaffee te Antwerpen woensdag, 29 januari, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 26 februari, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 26 maart, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 30 april, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 28 mei, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 25 juni, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Antwerpen - Taverne De Nachtegaal - Middelheim 71 - 2020 Antwerpen - - Door: Vendela - Er is ruime parkeergelegenheid in de buurt. Als je in de taverne binnenkomt zijn er aan de rechterkant van de bar tafels, daar vind je ons gemakkelijk terug. Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Sint Niklaas woensdag, 12 februari, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 12 maart, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 2 april, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 14 mei, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 11 juni, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 10 september, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 8 oktober, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 12 november, 2014 - 20:00 tot 22:00 woensdag, 10 december, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen - Taverne De Graanmaat - Grote Markt 24 - 9100 Sint-Niklaas - Door: Mathijs en Ilse Graag om 20u aanwezig, dit voor een persoonlijke begroeting. Gelieve het aanvangsuur te respecteren. Inschrijven hoeft niet maar kan wel. Je kan parkeren in de ondergrondse publieke parking rechttegenover de zaak. Het station is op 1 km en er zijn goede busverbindingen. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Kortrijk dinsdag, 18 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 18 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 22 april, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 20 mei, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 10 juni, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - Spijs en drank - Marktstraat 10 - 8510 Marke - Door: Inge en Marleen - Marke Centrum. Ligt rechtover de oprit van de parking van de kerk. www.spijsendrank.be Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Gent dinsdag, 18 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 18 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 22 april, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 20 mei, 2014 - 19:30 tot 22:00 dinsdag, 17 juni, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Oost-Vlaanderen - I & C Centrum HSP Vlaanderen - P. Van Duyseplein 12a - 9000 Gent - Door: Lie Nieuwkomers graag om 19u30 aanwezig, dit voor een persoonlijke begroeting. Gelieve het aanvangsuur te respecteren. Wij bevinden ons in het consultatiecentrum op de benedenverdieping, een blauwe voordeur met huisnr 12a www.routenet.be www.hspvlaanderen.be 09 324 81 99 Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Mechelen dinsdag, 18 februari, 2014 - 20:00 tot 22:00 dinsdag, 18 maart, 2014 - 20:00 tot 22:00 dinsdag, 22 april, 2014 - 20:00 tot 22:00 dinsdag, 20 mei, 2014 - 20:00 tot 22:00 dinsdag, 17 juni, 2014 - 20:00 tot 22:00 Provincie Antwerpen Parkhotel Montreal - Duivenstraat 56 - 2800 Mechelen - Door: Erwin, Els, Els,… - Graag tijdig aanwezig, dit voor een persoonlijke begroeting. Gelieve het aanvangsuur te respecteren. Er is gratis parking voor 50 auto’s.Er is een bushalte vlak voor het hotel. Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda.


HSP Praatkaffee te Oostende woensdag, 19 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 woensdag, 19 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 woensdag, 23 april, 2014 - 19:30 tot 22:00 woensdag, 21 mei, 2014 - 19:30 tot 22:00 woensdag, 18 juni, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie West-Vlaanderen - Brasserie Faro - Vindictivelaan 3 B - 8400 Oostende - Door: Luc, Dorien - Adreswijziging ! Nieuwkomers worden gevraagd tijdig aanwezig te zijn, dit voor een persoonlijke begroeting. Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Hasselt donderdag, 20 februari, 2014 - 19:30 tot 22:00 donderdag, 20 maart, 2014 - 19:30 tot 22:00 donderdag, 24 april, 2014 - 19:30 tot 22:00 donderdag, 22 mei, 2014 - 19:30 tot 22:00 donderdag, 19 juni, 2014 - 19:30 tot 22:00 Provincie Limburg - De Vogelsanck - Demerstraat 99 - 3500 Hasselt - Door: Maarten, … - U kan ons makkelijk terugvinden in de grote zaal. Gelieve het aanvangsuur te respecteren. ruime gratis Parking "de Kanaalkom" op 2 min. wandelafstand www.routenet.be Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda. HSP Praatkaffee te Brugge donderdag, 20 februari, 2014 - 19:30 tot 21:30 donderdag, 20 maart, 2014 - 19:30 tot 21:30 donderdag, 24 april, 2014 - 19:30 tot 21:30 donderdag, 22 mei, 2014 - 19:30 tot 21:30 donderdag, 19 juni, 2014 - 19:30 tot 21:30 Provincie West-Vlaanderen - Tom Pouce (boven restaurant) - Burg 17 - 8000 Brugge - Door: Ilse, Hugo, Leonie, … - Graag om 19u30 aanwezig, dit voor een persoonlijke begroeting. Gelieve het aanvangsuur te respecteren. Je kan parkeren in de publieke betalende parking 'Pandreitje' op 400 meter van de locatie. Of je kan makkelijk met de bus vanuit het station komen. Inschrijven hoeft niet maar kan wel. - Inschrijven via www.hspvlaanderen.be > agenda.


Met de steun van, met dank aan

met dank aan Peter Pol Goossen


De Cocon. Emotionele afhankelijkheid in de relatie. In de Cocon met Stijn Meuris. Stemmingswisselingen

Recommend Documents