DE BRABANTSE STAD

14 COLLOQUE / 14 COLLOQUIUM “LA VILLE BRABANÇONNE” / ‘DE BRABANTSE STAD’ E

E

Urbanisme et architecture des villes brabançonnes, du Moyen Age à 1960 / Stedenbouw en architectuur van de middeleeuwen tot 1960 Vendredi 14 et samedi 15 octobre 2005 / 14 en 15 oktober 2005 Bibliothèque Royale de Belgique / Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel Auditorium Lippens Boulevard de l’Empereur, 4 / Keizerslaan, 4 1000 Bruxelles / 1000 Brussel Depuis 1965, la Fondation “La Ville Brabançonne” a organisé treize colloques sur des aspects très diversifiés de l’histoire des villes de l’ancien duché de Brabant. Ces villes se distinguent par une grande concentration de bâtiments qui les différencie de la campagne et des villages du point de vue de l’urbanisme et de l’architecture. Souvent définis par une fonctionnalité spécifique, les quartiers, les places, les rues et leurs bâtisses ont un rôle majeur dans la cité. Que l’on songe aux multiples fonctions urbaines, qu’elles soient administratives, militaires, économiques ou hospitalières. Ce 14e colloque se penche sur l’urbanisme et l’architecture dans les villes du Brabant, du moyen âge aux années 1960. Une douzaine de spécialistes provenant de tous les horizons de l’ancien duché examineront la manière dont la ville ‘organisée’ s’est peu à peu transformée en ville ‘planifiée’ aux 19e et 20e siècles. Des études historiques, reposant notamment sur des cartes anciennes et des structures urbaines toujours existantes, montreront dans quelle mesure l’urbanisme, l’architecture, le mode d’habitat ont déterminé le profil des villes brabançonnes au Moyen Age et au début des Temps modernes. A partir du 19e siècle, les principes de planification ont influencé l’extension des villes, avec l’apparition de nouveaux quartiers, de rues commerçantes, de zones résidentielles ou industrielles, de cités jardins. Des cas précis illustreront cette évolution avec quelques questions en filigrane : comment la structure des villes brabançonnes a-t-elle été déterminée par les forteresses, les casernes ou les manufactures ?

Comment les espaces ont-ils été adaptés aux nouvelles exigences urbaines, après la disparition des bâtiments militaires ou industriels ? Comment l’architecture a-t-elle permis aux villes de s’imposer ? Plusieurs villes serviront de témoins : Bruxelles, Breda, ’s-Hertogenbosch, Anvers, Louvain, Nivelles et Eindhoven. Sinds 1965 heeft de Stichting ‘Colloquium De Brabantse Stad’ in dertien wetenschappelijke colloquia diverse aspecten van de steden en het stedelijk leven in het voormalige hertogdom Brabant verkend. Historisch gezien kenmerken steden – ook de Brabantse – zich door een concentratie van de bebouwing, waardoor zij zich qua structuur, stratenpatroon en straatbeeld onderscheiden van het omringende platteland en de dorpen. In dit stadsbeeld vervullen gebouwen, terreinen, pleinen en straten met een bijzondere functie een belangrijke rol: te denken valt aan militaire, bestuurlijke, economische, woon- en zorgfuncties. In het XIVde colloquium staan stedenbouw en architectuur in de Brabantse steden centraal, vanaf de Middeleeuwen tot ongeveer 1960. In een elftal lezingen gaan specialisten uit alle delen van het oude hertogdom na hoe in de Brabantse steden de evolutie van organische naar geplande stadsontwikkeling zichtbaar wordt, uitmondend in de ruimtelijke stadsplanning van de negentiende en twintigste eeuw. Aan de hand van historisch onderzoek van onder meer stadsplattegronden en de nog aanwezige stedenbouwkundige structuren wordt duidelijk in welke mate planning, stedenbouw, architectuur en wooncultuur de evolutie van de Brabantse (binnen)steden in Middeleeuwen en vroegmoderne tijd hebben bepaald. In de snelle stedelijke ontwikkeling vanaf de negentiende eeuw speelde planning een steeds grotere rol bij stadsuitleg en de aanleg van nieuwe wijken, winkelstraten, fabrieksterreinen, villawijken en tuinsteden, alsmede de bouw van warenhuizen in historische binnensteden. Ook deze ontwikkelingen zullen voor een aantal steden worden toegelicht. Vragen die hierbij aan bod komen zijn onder andere: hoe bepaalden vestingwerken, kazernes en industrieterreinen de vorm en structuur van de Brabantse steden en hoe werden deze terreinen na het verdwijnen van militaire en industriële bouwwerken ingepast in een nieuwe stadsstructuur? Welke rol speelde architectuur in het bereiken van een stedelijk beeld met uitstraling? Tijdens het colloquium zullen de volgende steden nader worden belicht: Brussel, Breda, ’s-Hertogenbosch, Antwerpen, Leuven, Nijvel en Eindhoven.

Vendredi 14 octobre/vrijdag 14 oktober 2005 Claude Bruneel Président de séance /voorzitter 10.30 Accueil /onthaal 11.00 ‘Stadsbouwkunst en stadsontwikkeling in Brabant van de Middeleeuwen tot heden. Onderzoek naar de fundamenten en bondig historisch overzicht van de evolutie van het stedenbouwkundig gedachtegoed in het hart der Lage Landen. Een inleiding’ Rutger Tijs (Stad Antwerpen) 11.30 ‘Villes organiques-villes planifiées, de l’évidence planologique à l’interprétation historique (Bruxelles et le Brabant wallon au moyen âge)’ Claire Billen et Chloé Deligne (U.L.Bruxelles) 12.00 ‘De waarde van de stadsplattegrond van Braun & Hogenberg (1567) voor de studie van de urbanisatie van het middeleeuwse Brussel’ Bram Vannieuwenhuyze (U.Gent) 12.30 Discussion/discussie 12.45 Repas /lunch Anne Vandenbulcke Présidente de séance/voorzitter 14.00 ‘Stedenbouw en wooncultuur in de binnenstad van Breda’ Wim M.H. Hupperetz (Limburgs Museum, Venloo) 14.30 ‘De `bouwblokbenadering’ bij de studie van historische binnensteden. De casus ’s-Hertogenbosch’ Ad H. van Drunen (Gemeente s’Hertogenbosch) 15.00 Pause/pauze 15.30 ‘De citadel en esplanade van Antwerpen, een morfologisch onderzoek (1560-1590)’ Jochen De Vylder (Hogeschool, Antwerpen) 16.00 ‘La gestion publique de l’urbanisme à Bruxelles : les origines, les développements et les archives’ Jean Houssiau et Thérèse Symons (Archives de la Ville, Bruxelles) 16.30 Discussion/Discussie 17.00 Réception à l’Hôtel de Ville de Bruxelles, Salle Maximilienne / Receptie op het Stadhuis van Brussel ; Zaal Maximilienne

14 COLLOQUE / 14 COLLOQUIUM “LA VILLE BRABANÇONNE” / ‘DE BRABANTSE STAD’ E

E

Urbanisme et architecture des villes brabançonnes, du Moyen Age à 1960 / Stedenbouw en architectuur van de middeleeuwen tot 1960 Vendredi 14 et samedi 15 octobre 2005 / 14 en 15 oktober 2005 Bibliothèque Royale de Belgique / Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel Auditorium Lippens Boulevard de l’Empereur, 4 / Keizerslaan, 4 1000 Bruxelles / 1000 Brussel Depuis 1965, la Fondation “La Ville Brabançonne” a organisé treize colloques sur des aspects très diversifiés de l’histoire des villes de l’ancien duché de Brabant. Ces villes se distinguent par une grande concentration de bâtiments qui les différencie de la campagne et des villages du point de vue de l’urbanisme et de l’architecture. Souvent définis par une fonctionnalité spécifique, les quartiers, les places, les rues et leurs bâtisses ont un rôle majeur dans la cité. Que l’on songe aux multiples fonctions urbaines, qu’elles soient administratives, militaires, économiques ou hospitalières. Ce 14e colloque se penche sur l’urbanisme et l’architecture dans les villes du Brabant, du moyen âge aux années 1960. Une douzaine de spécialistes provenant de tous les horizons de l’ancien duché examineront la manière dont la ville ‘organisée’ s’est peu à peu transformée en ville ‘planifiée’ aux 19e et 20e siècles. Des études historiques, reposant notamment sur des cartes anciennes et des structures urbaines toujours existantes, montreront dans quelle mesure l’urbanisme, l’architecture, le mode d’habitat ont déterminé le profil des villes brabançonnes au Moyen Age et au début des Temps modernes. A partir du 19e siècle, les principes de planification ont influencé l’extension des villes, avec l’apparition de nouveaux quartiers, de rues commerçantes, de zones résidentielles ou industrielles, de cités jardins. Des cas précis illustreront cette évolution avec quelques questions en filigrane : comment la structure des villes brabançonnes a-t-elle été déterminée par les forteresses, les casernes ou les manufactures ?

Comment les espaces ont-ils été adaptés aux nouvelles exigences urbaines, après la disparition des bâtiments militaires ou industriels ? Comment l’architecture a-t-elle permis aux villes de s’imposer ? Plusieurs villes serviront de témoins : Bruxelles, Breda, ’s-Hertogenbosch, Anvers, Louvain, Nivelles et Eindhoven. Sinds 1965 heeft de Stichting ‘Colloquium De Brabantse Stad’ in dertien wetenschappelijke colloquia diverse aspecten van de steden en het stedelijk leven in het voormalige hertogdom Brabant verkend. Historisch gezien kenmerken steden – ook de Brabantse – zich door een concentratie van de bebouwing, waardoor zij zich qua structuur, stratenpatroon en straatbeeld onderscheiden van het omringende platteland en de dorpen. In dit stadsbeeld vervullen gebouwen, terreinen, pleinen en straten met een bijzondere functie een belangrijke rol: te denken valt aan militaire, bestuurlijke, economische, woon- en zorgfuncties. In het XIVde colloquium staan stedenbouw en architectuur in de Brabantse steden centraal, vanaf de Middeleeuwen tot ongeveer 1960. In een elftal lezingen gaan specialisten uit alle delen van het oude hertogdom na hoe in de Brabantse steden de evolutie van organische naar geplande stadsontwikkeling zichtbaar wordt, uitmondend in de ruimtelijke stadsplanning van de negentiende en twintigste eeuw. Aan de hand van historisch onderzoek van onder meer stadsplattegronden en de nog aanwezige stedenbouwkundige structuren wordt duidelijk in welke mate planning, stedenbouw, architectuur en wooncultuur de evolutie van de Brabantse (binnen)steden in Middeleeuwen en vroegmoderne tijd hebben bepaald. In de snelle stedelijke ontwikkeling vanaf de negentiende eeuw speelde planning een steeds grotere rol bij stadsuitleg en de aanleg van nieuwe wijken, winkelstraten, fabrieksterreinen, villawijken en tuinsteden, alsmede de bouw van warenhuizen in historische binnensteden. Ook deze ontwikkelingen zullen voor een aantal steden worden toegelicht. Vragen die hierbij aan bod komen zijn onder andere: hoe bepaalden vestingwerken, kazernes en industrieterreinen de vorm en structuur van de Brabantse steden en hoe werden deze terreinen na het verdwijnen van militaire en industriële bouwwerken ingepast in een nieuwe stadsstructuur? Welke rol speelde architectuur in het bereiken van een stedelijk beeld met uitstraling? Tijdens het colloquium zullen de volgende steden nader worden belicht: Brussel, Breda, ’s-Hertogenbosch, Antwerpen, Leuven, Nijvel en Eindhoven.

Vendredi 14 octobre/vrijdag 14 oktober 2005 Claude Bruneel Président de séance /voorzitter 10.30 Accueil /onthaal 11.00 ‘Stadsbouwkunst en stadsontwikkeling in Brabant van de Middeleeuwen tot heden. Onderzoek naar de fundamenten en bondig historisch overzicht van de evolutie van het stedenbouwkundig gedachtegoed in het hart der Lage Landen. Een inleiding’ Rutger Tijs (Stad Antwerpen) 11.30 ‘Villes organiques-villes planifiées, de l’évidence planologique à l’interprétation historique (Bruxelles et le Brabant wallon au moyen âge)’ Claire Billen et Chloé Deligne (U.L.Bruxelles) 12.00 ‘De waarde van de stadsplattegrond van Braun & Hogenberg (1567) voor de studie van de urbanisatie van het middeleeuwse Brussel’ Bram Vannieuwenhuyze (U.Gent) 12.30 Discussion/discussie 12.45 Repas /lunch Anne Vandenbulcke Présidente de séance/voorzitter 14.00 ‘Stedenbouw en wooncultuur in de binnenstad van Breda’ Wim M.H. Hupperetz (Limburgs Museum, Venloo) 14.30 ‘De `bouwblokbenadering’ bij de studie van historische binnensteden. De casus ’s-Hertogenbosch’ Ad H. van Drunen (Gemeente s’Hertogenbosch) 15.00 Pause/pauze 15.30 ‘De citadel en esplanade van Antwerpen, een morfologisch onderzoek (1560-1590)’ Jochen De Vylder (Hogeschool, Antwerpen) 16.00 ‘La gestion publique de l’urbanisme à Bruxelles : les origines, les développements et les archives’ Jean Houssiau et Thérèse Symons (Archives de la Ville, Bruxelles) 16.30 Discussion/Discussie 17.00 Réception à l’Hôtel de Ville de Bruxelles, Salle Maximilienne / Receptie op het Stadhuis van Brussel ; Zaal Maximilienne

14 COLLOQUE / 14 COLLOQUIUM “LA VILLE BRABANÇONNE” / ‘DE BRABANTSE STAD’ E

E

Urbanisme et architecture des villes brabançonnes, du Moyen Age à 1960 / Stedenbouw en architectuur van de middeleeuwen tot 1960 Vendredi 14 et samedi 15 octobre 2005 / 14 en 15 oktober 2005 Bibliothèque Royale de Belgique / Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel Auditorium Lippens Boulevard de l’Empereur, 4 / Keizerslaan, 4 1000 Bruxelles / 1000 Brussel Depuis 1965, la Fondation “La Ville Brabançonne” a organisé treize colloques sur des aspects très diversifiés de l’histoire des villes de l’ancien duché de Brabant. Ces villes se distinguent par une grande concentration de bâtiments qui les différencie de la campagne et des villages du point de vue de l’urbanisme et de l’architecture. Souvent définis par une fonctionnalité spécifique, les quartiers, les places, les rues et leurs bâtisses ont un rôle majeur dans la cité. Que l’on songe aux multiples fonctions urbaines, qu’elles soient administratives, militaires, économiques ou hospitalières. Ce 14e colloque se penche sur l’urbanisme et l’architecture dans les villes du Brabant, du moyen âge aux années 1960. Une douzaine de spécialistes provenant de tous les horizons de l’ancien duché examineront la manière dont la ville ‘organisée’ s’est peu à peu transformée en ville ‘planifiée’ aux 19e et 20e siècles. Des études historiques, reposant notamment sur des cartes anciennes et des structures urbaines toujours existantes, montreront dans quelle mesure l’urbanisme, l’architecture, le mode d’habitat ont déterminé le profil des villes brabançonnes au Moyen Age et au début des Temps modernes. A partir du 19e siècle, les principes de planification ont influencé l’extension des villes, avec l’apparition de nouveaux quartiers, de rues commerçantes, de zones résidentielles ou industrielles, de cités jardins. Des cas précis illustreront cette évolution avec quelques questions en filigrane : comment la structure des villes brabançonnes a-t-elle été déterminée par les forteresses, les casernes ou les manufactures ?

Comment les espaces ont-ils été adaptés aux nouvelles exigences urbaines, après la disparition des bâtiments militaires ou industriels ? Comment l’architecture a-t-elle permis aux villes de s’imposer ? Plusieurs villes serviront de témoins : Bruxelles, Breda, ’s-Hertogenbosch, Anvers, Louvain, Nivelles et Eindhoven. Sinds 1965 heeft de Stichting ‘Colloquium De Brabantse Stad’ in dertien wetenschappelijke colloquia diverse aspecten van de steden en het stedelijk leven in het voormalige hertogdom Brabant verkend. Historisch gezien kenmerken steden – ook de Brabantse – zich door een concentratie van de bebouwing, waardoor zij zich qua structuur, stratenpatroon en straatbeeld onderscheiden van het omringende platteland en de dorpen. In dit stadsbeeld vervullen gebouwen, terreinen, pleinen en straten met een bijzondere functie een belangrijke rol: te denken valt aan militaire, bestuurlijke, economische, woon- en zorgfuncties. In het XIVde colloquium staan stedenbouw en architectuur in de Brabantse steden centraal, vanaf de Middeleeuwen tot ongeveer 1960. In een elftal lezingen gaan specialisten uit alle delen van het oude hertogdom na hoe in de Brabantse steden de evolutie van organische naar geplande stadsontwikkeling zichtbaar wordt, uitmondend in de ruimtelijke stadsplanning van de negentiende en twintigste eeuw. Aan de hand van historisch onderzoek van onder meer stadsplattegronden en de nog aanwezige stedenbouwkundige structuren wordt duidelijk in welke mate planning, stedenbouw, architectuur en wooncultuur de evolutie van de Brabantse (binnen)steden in Middeleeuwen en vroegmoderne tijd hebben bepaald. In de snelle stedelijke ontwikkeling vanaf de negentiende eeuw speelde planning een steeds grotere rol bij stadsuitleg en de aanleg van nieuwe wijken, winkelstraten, fabrieksterreinen, villawijken en tuinsteden, alsmede de bouw van warenhuizen in historische binnensteden. Ook deze ontwikkelingen zullen voor een aantal steden worden toegelicht. Vragen die hierbij aan bod komen zijn onder andere: hoe bepaalden vestingwerken, kazernes en industrieterreinen de vorm en structuur van de Brabantse steden en hoe werden deze terreinen na het verdwijnen van militaire en industriële bouwwerken ingepast in een nieuwe stadsstructuur? Welke rol speelde architectuur in het bereiken van een stedelijk beeld met uitstraling? Tijdens het colloquium zullen de volgende steden nader worden belicht: Brussel, Breda, ’s-Hertogenbosch, Antwerpen, Leuven, Nijvel en Eindhoven.

Vendredi 14 octobre/vrijdag 14 oktober 2005 Claude Bruneel Président de séance /voorzitter 10.30 Accueil /onthaal 11.00 ‘Stadsbouwkunst en stadsontwikkeling in Brabant van de Middeleeuwen tot heden. Onderzoek naar de fundamenten en bondig historisch overzicht van de evolutie van het stedenbouwkundig gedachtegoed in het hart der Lage Landen. Een inleiding’ Rutger Tijs (Stad Antwerpen) 11.30 ‘Villes organiques-villes planifiées, de l’évidence planologique à l’interprétation historique (Bruxelles et le Brabant wallon au moyen âge)’ Claire Billen et Chloé Deligne (U.L.Bruxelles) 12.00 ‘De waarde van de stadsplattegrond van Braun & Hogenberg (1567) voor de studie van de urbanisatie van het middeleeuwse Brussel’ Bram Vannieuwenhuyze (U.Gent) 12.30 Discussion/discussie 12.45 Repas /lunch Anne Vandenbulcke Présidente de séance/voorzitter 14.00 ‘Stedenbouw en wooncultuur in de binnenstad van Breda’ Wim M.H. Hupperetz (Limburgs Museum, Venloo) 14.30 ‘De `bouwblokbenadering’ bij de studie van historische binnensteden. De casus ’s-Hertogenbosch’ Ad H. van Drunen (Gemeente s’Hertogenbosch) 15.00 Pause/pauze 15.30 ‘De citadel en esplanade van Antwerpen, een morfologisch onderzoek (1560-1590)’ Jochen De Vylder (Hogeschool, Antwerpen) 16.00 ‘La gestion publique de l’urbanisme à Bruxelles : les origines, les développements et les archives’ Jean Houssiau et Thérèse Symons (Archives de la Ville, Bruxelles) 16.30 Discussion/Discussie 17.00 Réception à l’Hôtel de Ville de Bruxelles, Salle Maximilienne / Receptie op het Stadhuis van Brussel ; Zaal Maximilienne

Samedi 15 octobre / Zaterdag 15 oktober 2005 Arnaud-Jan A. Bijsterveld (U.Tilburg) Président de séance/Voorzitter 9.30 ‘Openbaar bouwbeleid te Antwerpen, 1815-1830: een architectuurhistorische en financiële studie’ Inge Bertels et Michael Limberger (K.U.Brussel) 10.00 ‘Bouwen op de fundamenten van het arsenaal (1876-1908). Fragment van een sociaal-economisch onderzoek naar de Antwerpse metamorfose in de 2e helft van de 19e eeuw’ Tim Bisschops (U.Antwerpen) 10.30 ‘De middeleeuwse stad in Vlaanderen als model voor de 19de en 20ste eeuw: historische formules en eigentijdse principes in het stedenbouwkundig denken voor en na de Eerste Wereldoorlog’ Luc Verpoest (K.U.Leuven) 11.00 Pause 11.30 ‘Inscrire des jardins dans le paysage urbain : l’expérience nivelloise des ‘Coins de Terre’ (19e-20e siècles)’ Isabelle Parmentier (F.U.N.P.Namur) 12.00 ‘La construction des hôpitaux publics à Bruxelles (20e siècle) : l’hôpital Brugmann en particulier’ Astrid Lelarge (Centre international pour la Ville et le Paysage, Bruxelles) 12.30 ‘Dorpse stedebouw. De invloed van Philips op de ruimtelijke ontwikkeling van Eindhoven en de regio Zuidoost Brabant, 1900-2000’ Joks Janssen (U.Tilburg) 13.00 Discussion finale et conclusions/discussie en conclusies 13.15 Fin/Einden 14.30 – 15.30 Visite guidée de l’Ancien Palais des Ducs de Brabant au Coudenberg Geleid bezoek aan het oude paleis van de Hertogen van Brabant op de Coudenberg Paul De Ridder (K.B.R.) Rendez-vous au Site archéologique du Coudenberg, Place des Palais, Musée Bellevue, Bruxelles Afspraak op de archeologische site, Koningsplein, Museum Bellevue, Brussel

Le colloque “Urbanisme et architecture du moyen âge à 1960” est organisé avec le soutien : - de Madame la Ministre Françoise Dupuis, Secrétaire d’Etat à la Région de Bruxelles-Capitale - de la Vlaamse Gemeenschapscommissie - du Premier Echevin Henri Simons et de l’Echevin Bruno De Lille - de la Ville de Bruxelles et des Archives de la Ville de Bruxelles - de la Bibliothèque royale de Belgique - du Site archéologique du Coudenberg

Inscription/Inschrijving

Het Colloquium « Stedenbouw en architectuur van de Middeleeuwen tot 1960 » wordt ingericht met de steun van: - Mevrouw de Minister Françoise Dupuis, Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, - De Vlaamse Gemeenschapscommissie - Eerste schepen Henri Simons en schepen Bruno De Lille - De Stad Brussel en de Archieven van de Stad Brussel - De koninklijke Bibliotheek van België - De archeologische site van de Coudenberg

Règlement des frais de participation à verser sur le compte / Inschrijving te storten op rekening

Résumés et Actes/Samenvatting en Handelingen

22.52.03.332 ‘Stichting Colloquium De Brabantse Stad’, ’s-Hertogenbosch

Une farde contenant les résumés des communications, en Français et en Néerlandais, sera remise à tous les participants préalablement inscrits. Een omslag met een samenvatting in het Nederlands en het Frans wordt aan alle deelnemers die zich vooraf hebben ingeschreven, overhandigd Les Actes du colloque seront publiés ultérieurement dans la collection Archives et Bibliothèque de Belgique. Numéro Spécial. De Handelingen van het colloquium worden gepubliceerd in de collectie Archief- en Bibliotheekwezen in België. Extranummer Frais de participation/Deelname in de onkosten 45 € par personne, y compris le lunch de vendredi, la visite guidée du samedi et un exemplaire des Actes du colloque 45 € per persoon, hierin zijn begrepen de lunch op vrijdag, het geleid bezoek op zaterdag en een exemplaar van de Handelingen van het colloquium 10 € pour les étudiants, y compris le lunch et la visite guidée du samedi mais sans exemplaire des Actes du colloque 10 € voor studenten, hierin zijn begrepen de lunch en het geleid bezoek, uitgezonderd een exemplaar van de Handelingen van het colloquium

Carte réponse à envoyer aux Archives de la Ville, Fondation “La Ville Brabançonne”, Jean Houssiau – Thérèse Symons, rue des Tanneurs 65, 1000 Bruxelles, Téléfax 02 279 53 29, [email protected] Inschrijvingskaart te sturen naar het Archief van de Stad Brussel « Stichting Brabantse Stad », Jean Houssiau – Thérèse Symons, Huidevettersstraat 65 te 1000 Brussel. Fax 02.279.53.29, [email protected]

Pour la Belgique/voor België 405-6062551-82 ‘La Ville Brabançonne’/’De Brabantse Stad Humbeek Pour les Pays-Bas/Voor Nederland

Adresses de contact/Contact adres Pour la Belgique/Voor België Jean Houssiau – Thérèse Symons, Fondation « La Ville Brabançonne », Archives de la Ville de Bruxelles, rue des Tanneurs 65, B-1000 Bruxelles Téléphone: 02 279 53 52 ou 02 279 53 33, Téléfax: 02 279 53 29 [email protected] Jean Houssiau – Thérèse Symons, Stichting « De Brabantse Stad » Archief van de Stad Brussel, Huidevettersstraat 65 te B 1000 Brussel Telefoon 02.279.53.52 of 02.279.53.33, Fax 02.279.53.29 Pour les Pays-Bas/Voor Nederland Jan van Oudheusden, Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening (BRG) Postbus 1325, NL-5200 BJ ’s-Hertogenbosch

Samedi 15 octobre / Zaterdag 18 oktober 2005 Arnaud-Jan A. Bijsterveld (U.Tilburg) Président de séance/Voorzitter 9.30 ‘Openbaar bouwbeleid te Antwerpen, 1815-1830: een architectuurhistorische en financiële studie’ Inge Bertels et Michael Limberger (K.U.Brussel) 10.00 ‘Bouwen op de fundamenten van het arsenaal (1876-1908). Fragment van een sociaal-economisch onderzoek naar de Antwerpse metamorfose in de 2e helft van de 19e eeuw’ Tim Bisschops (U.Antwerpen) 10.30 ‘De middeleeuwse stad in Vlaanderen als model voor de 19de en 20ste eeuw: historische formules en eigentijdse principes in het stedenbouwkundig denken voor en na de Eerste Wereldoorlog’ Luc Verpoest (K.U.Leuven) 11.00 Pause 11.30 ‘Inscrire des jardins dans le paysage urbain : l’expérience nivelloise des ‘Coins de Terre’ (19e-20e siècles)’ Isabelle Parmentier (F.U.N.P.Namur) 12.00 ‘La construction des hôpitaux publics à Bruxelles (20e siècle) : l’hôpital Brugmann en particulier’ Astrid Lelarge (Centre international pour la Ville et le Paysage, Bruxelles) 12.30 ‘Dorpse stedebouw. De invloed van Philips op de ruimtelijke ontwikkeling van Eindhoven en de regio Zuidoost Brabant, 1900-2000’ Joks Janssen (U.Tilburg) 13.00 Discussion finale et conclusions/discussie en conclusies 13.15 Fin/Einden 14.30 – 15.30 Visite guidée de l’Ancien Palais des Ducs de Brabant au Coudenberg Geleid bezoek aan het oude paleis van de Hertogen van Brabant op de Coudenberg Paul De Ridder (K.B.R.) Rendez-vous au Site archéologique du Coudenberg, Place des Palais, Musée Bellevue, Bruxelles Afspraak op de archeologische site, Koningsplein, Museum Bellevue, Brussel

Le colloque “Urbanisme et architecture du moyen âge à 1960” est organisé avec le soutien : - de Madame la Ministre Françoise Dupuis, Secrétaire d’Etat à la Région de Bruxelles-Capitale - de la Vlaamse Gemeenschapscommissie - du Premier Echevin Henri Simons et de l’Echevin Bruno De Lille - de la Ville de Bruxelles et des Archives de la Ville de Bruxelles - de la Bibliothèque royale de Belgique - du Site archéologique du Coudenberg

Inscription/Inschrijving

Het Colloquium « Stedenbouw en architectuur van de Middeleeuwen tot 1960 » wordt ingericht met de steun van: - Mevrouw de Minister Françoise Dupuis, Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, - De Vlaamse Gemeenschapscommissie - Eerste schepen Henri Simons en schepen Bruno De Lille - De Stad Brussel en de Archieven van de Stad Brussel - De koninklijke Bibliotheek van België - De archeologische site van de Coudenberg

Règlement des frais de participation à verser sur le compte / Inschrijving te storten op rekening

Résumés et Actes/Samenvatting en Handelingen

22.52.03.332 ‘Stichting Colloquium De Brabantse Stad’, ’s-Hertogenbosch

Une farde contenant les résumés des communications, en Français et en Néerlandais, sera remise à tous les participants préalablement inscrits. Een omslag met een samenvatting in het Nederlands en het Frans wordt aan alle deelnemers die zich vooraf hebben ingeschreven, overhandigd Les Actes du colloque seront publiés ultérieurement dans la collection Archives et Bibliothèque de Belgique. Numéro Spécial. De Handelingen van het colloquium worden gepubliceerd in de collectie Archief- en Bibliotheekwezen in België. Extranummer Frais de participation/Deelname in de onkosten 45 € par personne, y compris le lunch de vendredi, la visite guidée du samedi et un exemplaire des Actes du colloque 45 € per persoon, hierin zijn begrepen de lunch op vrijdag, het geleid bezoek op zaterdag en een exemplaar van de Handelingen van het colloquium 10 € pour les étudiants, y compris le lunch et la visite guidée du samedi mais sans exemplaire des Actes du colloque 10 € voor studenten, hierin zijn begrepen de lunch en het geleid bezoek, uitgezonderd een exemplaar van de Handelingen van het colloquium

Carte réponse à envoyer aux Archives de la Ville, Fondation “La Ville Brabançonne”, Jean Houssiau – Thérèse Symons, rue des Tanneurs 65, 1000 Bruxelles, Téléfax 02 279 53 29, [email protected] Inschrijvingskaart te sturen naar het Archief van de Stad Brussel « Stichting Brabantse Stad », Jean Houssiau – Thérèse Symons, Huidevettersstraat 65 te 1000 Brussel. Fax 02.279.53.29, [email protected]

Pour la Belgique/voor België 405-6062551-82 ‘La Ville Brabançonne’/’De Brabantse Stad Humbeek Pour les Pays-Bas/Voor Nederland

Adresses de contact/Contact adres Pour la Belgique/Voor België Jean Houssiau – Thérèse Symons, Fondation « La Ville Brabançonne », Archives de la Ville de Bruxelles, rue des Tanneurs 65, B-1000 Bruxelles Téléphone: 02 279 53 52 ou 02 279 53 33, Téléfax: 02 279 53 29 [email protected] Jean Houssiau – Thérèse Symons, Stichting « De Brabantse Stad » Archief van de Stad Brussel, Huidevettersstraat 65 te B 1000 Brussel Telefoon 02.279.53.52 of 02.279.53.33, Fax 02.279.53.29 Pour les Pays-Bas/Voor Nederland Jan van Oudheusden, Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening (BRG) Postbus 1325, NL-5200 BJ ’s-Hertogenbosch

Samedi 15 octobre / Zaterdag 18 oktober 2005 Arnaud-Jan A. Bijsterveld (U.Tilburg) Président de séance/Voorzitter 9.30 ‘Openbaar bouwbeleid te Antwerpen, 1815-1830: een architectuurhistorische en financiële studie’ Inge Bertels et Michael Limberger (K.U.Brussel) 10.00 ‘Bouwen op de fundamenten van het arsenaal (1876-1908). Fragment van een sociaal-economisch onderzoek naar de Antwerpse metamorfose in de 2e helft van de 19e eeuw’ Tim Bisschops (U.Antwerpen) 10.30 ‘De middeleeuwse stad in Vlaanderen als model voor de 19de en 20ste eeuw: historische formules en eigentijdse principes in het stedenbouwkundig denken voor en na de Eerste Wereldoorlog’ Luc Verpoest (K.U.Leuven) 11.00 Pause 11.30 ‘Inscrire des jardins dans le paysage urbain : l’expérience nivelloise des ‘Coins de Terre’ (19e-20e siècles)’ Isabelle Parmentier (F.U.N.P.Namur) 12.00 ‘La construction des hôpitaux publics à Bruxelles (20e siècle) : l’hôpital Brugmann en particulier’ Astrid Lelarge (Centre international pour la Ville et le Paysage, Bruxelles) 12.30 ‘Dorpse stedebouw. De invloed van Philips op de ruimtelijke ontwikkeling van Eindhoven en de regio Zuidoost Brabant, 1900-2000’ Joks Janssen (U.Tilburg) 13.00 Discussion finale et conclusions/discussie en conclusies 13.15 Fin/Einden 14.30 – 15.30 Visite guidée de l’Ancien Palais des Ducs de Brabant au Coudenberg Geleid bezoek aan het oude paleis van de Hertogen van Brabant op de Coudenberg Paul De Ridder (K.B.R.) Rendez-vous au Site archéologique du Coudenberg, Place des Palais, Musée Bellevue, Bruxelles Afspraak op de archeologische site, Koningsplein, Museum Bellevue, Brussel

Le colloque “Urbanisme et architecture du moyen âge à 1960” est organisé avec le soutien : - de Madame la Ministre Françoise Dupuis, Secrétaire d’Etat à la Région de Bruxelles-Capitale - de la Vlaamse Gemeenschapscommissie - du Premier Echevin Henri Simons et de l’Echevin Bruno De Lille - de la Ville de Bruxelles et des Archives de la Ville de Bruxelles - de la Bibliothèque royale de Belgique - du Site archéologique du Coudenberg

Inscription/Inschrijving

Het Colloquium « Stedenbouw en architectuur van de Middeleeuwen tot 1960 » wordt ingericht met de steun van: - Mevrouw de Minister Françoise Dupuis, Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, - De Vlaamse Gemeenschapscommissie - Eerste schepen Henri Simons en schepen Bruno De Lille - De Stad Brussel en de Archieven van de Stad Brussel - De koninklijke Bibliotheek van België - De archeologische site van de Coudenberg

Règlement des frais de participation à verser sur le compte / Inschrijving te storten op rekening

Résumés et Actes/Samenvatting en Handelingen

22.52.03.332 ‘Stichting Colloquium De Brabantse Stad’, ’s-Hertogenbosch

Une farde contenant les résumés des communications, en Français et en Néerlandais, sera remise à tous les participants préalablement inscrits. Een omslag met een samenvatting in het Nederlands en het Frans wordt aan alle deelnemers die zich vooraf hebben ingeschreven, overhandigd Les Actes du colloque seront publiés ultérieurement dans la collection Archives et Bibliothèque de Belgique. Numéro Spécial. De Handelingen van het colloquium worden gepubliceerd in de collectie Archief- en Bibliotheekwezen in België. Extranummer Frais de participation/Deelname in de onkosten 45 € par personne, y compris le lunch de vendredi, la visite guidée du samedi et un exemplaire des Actes du colloque 45 € per persoon, hierin zijn begrepen de lunch op vrijdag, het geleid bezoek op zaterdag en een exemplaar van de Handelingen van het colloquium 10 € pour les étudiants, y compris le lunch et la visite guidée du samedi mais sans exemplaire des Actes du colloque 10 € voor studenten, hierin zijn begrepen de lunch en het geleid bezoek, uitgezonderd een exemplaar van de Handelingen van het colloquium

Carte réponse à envoyer aux Archives de la Ville, Fondation “La Ville Brabançonne”, Jean Houssiau – Thérèse Symons, rue des Tanneurs 65, 1000 Bruxelles, Téléfax 02 279 53 29, [email protected] Inschrijvingskaart te sturen naar het Archief van de Stad Brussel « Stichting Brabantse Stad », Jean Houssiau – Thérèse Symons, Huidevettersstraat 65 te 1000 Brussel. Fax 02.279.53.29, [email protected]

Pour la Belgique/voor België 405-6062551-82 ‘La Ville Brabançonne’/’De Brabantse Stad Humbeek Pour les Pays-Bas/Voor Nederland

Adresses de contact/Contact adres Pour la Belgique/Voor België Jean Houssiau – Thérèse Symons, Fondation « La Ville Brabançonne », Archives de la Ville de Bruxelles, rue des Tanneurs 65, B-1000 Bruxelles Téléphone: 02 279 53 52 ou 02 279 53 33, Téléfax: 02 279 53 29 [email protected] Jean Houssiau – Thérèse Symons, Stichting « De Brabantse Stad » Archief van de Stad Brussel, Huidevettersstraat 65 te B 1000 Brussel Telefoon 02.279.53.52 of 02.279.53.33, Fax 02.279.53.29 Pour les Pays-Bas/Voor Nederland Jan van Oudheusden, Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening (BRG) Postbus 1325, NL-5200 BJ ’s-Hertogenbosch