Bewegen, wandelen, lopen als meditatievormen: een getuigenis.
De vijf kamertjes… Jaren geleden las ik het verhaal van een Cambodjaanse dokter die er alleen voor stond om de duizenden bootvluchtelingen te verzorgen in de nasleep van de Vietnamese oorlog. Hij heette dokter Sokh. Ik heb altijd zijn “kamertjesfilosofie” onthouden. Hij maakte er namelijk werk van om dagelijks zijn vijf kamertjes binnen te komen: zijn werkkamer, zijn gezondheidskamer, zijn relatiekamer, zijn vrijetijdskamer en zijn spirituele kamer. Al was het maar voor even. Voor hem was dat een kwestie van evenwicht te brengen in zijn leven en niet een kwestie van succes. Voor een gepensioneerde zoals ik, die elke morgen zelf zijn structuur aan zijn dag moet aanbrengen, komt deze levensfilosofie goed van pas om te leren leven met evenwichten. In mijn “gezondheidskamertje” zijn joggen en wandelen min of meer vaste ingrediënten. Ik jog gemiddeld tweemaal per week en doe wekelijks eenmaal een “grote” wandeling. Meditatief joggen en wandelen. Veel lopers zijn gefixeerd op tijden en afstanden, op hart-en polslagen en wandelaars pochen met de kilometers. De prestatie telt. Er bestaat ook zoiets als meditatief joggen en wandelen waarbij de aandacht centraal staat. De heropflakkering van de meditatie-aandacht in het Westen speelt zeker een rol om ook het lopen, wandelen en het joggen (terug) als een meditatiemogelijkheid te zien. Trouwens de spiritualiteit van het pelgrimeren is eeuwenoud en de taoïst Zhuangzhi geloofde eeuwen geleden al dat “de waarheid zich in een voetzool bevindt”. Ik wil in het kader van dit tijdschrift vermelden dat meditatief wandelen en joggen mijn dagelijkse praktijk van de “christelijke meditatie” volgens John Main niet vervangt. Ze zijn eerder aanvullend.
Spiritueel. Op basis van literatuur vat ik de spirituele onderbouw van “meditatief bewegen” in drie uitgangspunten samen: - De meditatieve jogger en wandelaar vertrekt vanuit de onwrikbare eenheid tussen lichaam en geest. De mystica Teresa van Avila (1515-1582) doorzag dat ook: ”Wees goed voor je lichaam, zodat de ziel er graag gaat wonen”, schreef ze. - De meditatieve jogger en wandelaar zoekt de stilte in zijn geest op. De stilte van zijn eigen centrum, van zijn eigen levenskern. “Stilte is de taal van de Geest”, schrijft John Main. - De gelovige meditatieve jogger en wandelaar neemt aan dat mediteren ons ontvankelijker maakt voor de gaven van de Geest zoals vriendelijkheid, zachtmoedigheid, etc…”Meditatief bewegen” als een bad waarin de goddelijke energie in het hart van de mens zich kan realiseren. Enkele praktische aanwijzingen: - Probeer zoveel mogelijk in het ’nu’te joggen/wandelen via aandacht of concentratie. Dat is niet gemakkelijk en telkens opnieuw beginnen is vaak de boodschap. De mystieke literatuur is duidelijk : van geestelijke diepgang kan geen sprake zijn als men niet in het NU kan leven. - Kies vooraf waarop je de aandacht wil richten: de ademhaling, de voetstappen of op de omgeving: een boom in de verte waar men naartoe wandelt of loopt, een wolkenformatie, etc…Thich Nath Hanh, de bekende Vietnamese boeddhistische monnik gaat nog een stapje verder en adviseert ons zowel te concentreren op onze voetstappen als op onze ademhaling. - Loop, jog en wandel eerder langzaam zodat je probleemloos in- en uit kan ademen. De looptred is ideaal als ze fungeert als je eigen innerlijke snelheidsmeter. - Richt je blik in de verte en liefst met het hoofd rechtop.. Het is goed voor de wervelkolom en de doorstroming van de adem. Dit advies versterkt tevens de worteling met onze moeder aarde. - Loop bij voorkeur alleen en je concentratie zal er wel bijvaren. - Kies een looptraject zonder veel lawaai: een park, een bos of velden. De “Finse pistes” – aangelegd met zachte houten snippers - liggen meestal in een rustige omgeving en de eentonigheid van het rondjes-lopen stimuleert verrassend evenzeer onze aandacht. - Loop op basis van een mantra. Ik gebruik de mantra “Ma-Ra-Na-Ta” die aangeprezen wordt in de “christelijke meditatie”. Het is een Aramees woord en betekent “Kom, Heer,kom”. Spreek de vier lettergrepen stil in je geest uit met een gelijke klemtoon op de maat van je looppas. Na een tijdje interioriseert deze mantra zich in je binnenste en beweeg je spontaan op deze lettergrepen. Uiteraard kan ieder zijn/haar eigen mantra kiezen.
- Je kan ook bewegen op basis van het tellen van je voetstappen: 1,2,1,2,1,2,3,4, 1,2,1,2;1,2,1,2,3,4,etc.. - Maak er een discipline van wekelijks twee- tot driemaal te wandelen of te joggen. Op een bepaald moment kijk je ernaar uit… - Loop of jog met de ingesteldheid van een beginner. Zen spreekt over een “beginnersmind”. Zij helpt je “vooruitgang” te maken want in de realiteit zal onze geest blijvend geconfonteerd worden met chaos.
Waarom meditatief bewegen, wandelen of joggen? In de de wereld van de meditatie spreekt men niet graag in termen van resultaten. De vruchten van meditatie zijn niet manifest zichtbaar, moeilijk benoembaar en ontkiemen langzaam. Haar vruchten situeren zich veeleer op het domein van de inzichten, intuïties en spirituele veranderingen en ervaringen. 1. De (loop)-meditatie helpt me om mezelf te aanvaarden zoals ik ben. Ik mag er zijn met al mijn kwaliteiten en tekorten. Als een onzeker iemand ben ik dankbaar voor deze existeniële ervaring. Ze stuwt me om met meer vreugde, volheid en dankbaarheid te leven; en om met meer mededogen de mensen te omringen. 2. Elke meditatieve wandeling is een middeltje om meer in het ’hier en nu’ te leven, in “de stilte van het ogenblik” zoals Kierkegaard het mooi omschrijft. Ik geloof dat elke meditatieve stap er toe bijdraagt om om meer echt aanwezig te kunnen zijn bij gelijk welke situatie, ontmoeting en handeling op je levenspad. Bij de ontmoeting met je linkerbuur, bij de afwas of bij het uitplanten van de winterkool…. 3. Joggen, wandelen en lopen, ze “ontslaan” je als het ware van alles wat men nog wil doen, wil denken, en ontheemt (even…) een mens van zijn verleden en zijn toekomst. De grondintuïtie van het begrip “vrijheid” in het Evangelie is hier niet ver weg… 4. Ik werd opgevoed in een tijdsgewricht waar zeer weinig aandacht geschonken werd aan het lichaam. Goed eten volstond en God zorgde wel voor de rest… Bewust voetstappen zetten op mijn moeder aarde of aandacht schenken aan elke in-en uitademing, wakkeren in mij het besef aan dat ik een lichaam heb. Niet louter als een omhulsel maar als een sacrale ruimte waarin ik als zoekende christen ook de Aanwezige kan ontwaren. Ik begrijp nu veel beter de de titel van een boekje “HET” bidt in mij”. Nu schrijf ik : “HET” loopt in mij”. 5.
Meditatief bewegen verstilt mijn geest. Ze verinnerlijkt het luisteren naar de stilte in mij. De stilte die er altijd is, weliswaar verborgen en waarvan ik echt overtuigd ben dat ieder mens over die zuivere stilte “beschikt”. Deze stilte, verrassend genoeg, verfijnt verder het geluid van het geritsel van de bomen, het geluid van je voetstappen op de houtsnippers, etc…Maar vooral ze opent diep in mij een venster naar een ’weten’ van het Eeuwige in mij. Deze “disclosure” zorgt voor een brug van openheid naar hunkering. Mede gestimuleerd door de prachtige en ingrijpende zin van Jezus:” Het koninkrijk der Hemelen is in jou”. 6.
“Trage vragen” krijgen bij meditatief bewegen een kans om zich te “ver-helderen”. Daar zorgen het bewuste grondcontact met mijn moederaarde, mijn duizenden voetstappen en honderden bewegingen van vele spieren in mijn lijf, het suizen van duizenden subtiele windjes in en rond mijn oren, de aandacht voor mijn ademhalingen, de natuurlijke omgeving, etc…voor. Deze vragen worden niet alleen meer door een cerebrale bril bekeken. 7. Meditatief lopen of wandelen kan ook een oefening in dankbaarheid worden. Ik geef toe dat de beste periode van de dag deze is, net voor het inslapen, om drie redenen op te geven waarom men dankbaar mocht zijn voor de voorbije dag. Elke wandeling, elke loopbeurt is evenzeer een kans om bewust te worden van de gratuïteit van het leven via concrete voorvallen en ervaringen op te roepen tijdens de periode voor(avant) de wandeling. Zo leert een wandeling ons om verder en beter een dankbaar wezen te worden 8.
Joggen, bewegen, fietsen, etc..zijn fundamenteel gelinkt met de natuur. Wie jogt er met andere woorden in zijn huis? De natuur, dé inspiratiebron in de natuurmystiek waar het goddelijke voor meer mensen dan we denken op een immanente en transcendente wijze aanwezig. Jezus zelf zal niet gejogd hebben, vermoed ik, omdat er waarschijnlijk geen nikéloopschoenen waren….maar Hij zal wel veel gewandeld hebben. “Kijk naar de lelies op het veld”, zegt Hij als mysticus. Hij zei niet: “Denk aan de lelies maar kijk naar de lelies en leer te zijn zoals die lelies”. De wandeling, de jogpartij , ze kunnen ons inderdaad aanmanen om te genieten van de schoonheid van de natuur en haar tegelijkertijd los te laten. Jawel, hossen in de bossen, op het platteland, rond waterplassen, etc.. met wijdgeopende ogen, gespitste oren en een gretige neus, zijn oefeningen om in de natuur niet alleen het “goddelijke” te zien maar evenzeer als een oeverloze gratuïteit aan de mensheid. Terug ’anders’ naar de vijf kamertjes … Dat “de kamertjesfilosofie” een zestigplusser kan inspireren, is hopelijk duidelijk geworden. Joggen, wandelen, etc…als meditatievorm hebben in mij ondermeer het verlangen verhevigd om be-geesterend te leven in het rillende leven zoals het dagelijks op mij afkomt. Minder en minder vind ik wat ik doe primair maar des te meer vanuit welke bezieling ik handel, mijn kamertjes binnentreed en kleur geef. De afwas moet even belangrijk worden als een ontmoeting. En een gemeende goedendag moet spiritueel even belangrijk wordenals het bijwonen van een misviering. Bezielend en met aandacht in het leven staan, daar draait het tenslotte om. Thomas Merton schreef dat spiritualiteit niets te
maken heeft met zich te verheffen boven het gewone leven maar wel om “anders” in het gewone leven te staan. Ook meditatief bewegen heeft de potentie om veranderingen in de diepte van ons bewustzijn te bewerkstelligen. Ook meditatief bewegen verheldert ons waarnemingsvermogen en maakt van ons mensen die ontvankelijker, vriendelijker en vreugdevoller in het leven staan. Theilhard de Chardin zegt dat ieder mens iets in zich draagt dat “gesloten” is en dat we hebben uit te broeden. Meditatief wandelen en joggen kunnen de “spirituele” temperatuur doen stijgen. Deze stijging bevordert het broedproces waardoor de ongeboren oerwijsheid, of het “koninkrijk der hemelen” zich gemakkelijker kunnen ontsluiten. Ik zou het ook eenvoudiger of “hedendaagser” en kernachtiger kunnen formuleren met de woorden van de zeventiger Joan Halifax, momenteel één van de meestgeliefde, vrouwelijke zenleraren, uitgesproken tijdens een BOS-uitzending ( Boeddhistische omroep Nederland). Men vroeg haar hoe ze oud wilde worden. Ze antwoordde: “ Ik zie geen andere bestaansreden dan om vriendelijk te zijn, echt voluit te leven vanuit mijn hart”. Zo wil ik ook oud worden., dacht ik maar dan moet je er wel wat voor doen….goesting of geen goesting. Waar zijn mijn wandelschoenen? Kessel-lo 15 februari 2016.
[email protected]
