november 2015
ARTSENMAGAZINE
Alcoholmisbruik Van Bourgondische levensstijl naar alcoholprobleem
70
Kinderziekten Detectie van congenitale hartafwijkingen
VIP² Mooie ziekenhuisbrede resultaten
EDITO
FOCUS
How to
restart a heart? Na een hartstilstand onmiddellijk CPR starten kan de overlevingskans aanzien lijk verhogen. Reanimatie door omstan ders gebeurt echter slechts in 20% van de hartstilstanden die zich buiten het zieken huis voordoen. Onder het motto ‘jouw handen kunnen levens redden’, leerden medewerkers van AZ Sint-Lucas tijdens Restart a Heart Day CPR-technieken aan en demonstreerden ze het gebruik van een AED-toestel. Ook leerlingen van basisschool De Mozaïek kwamen oefenen.
dr. DIRK MAES Medisch directeur
Focus op veiligheid
A
ls ziekenhuis zetten we de komende jaren volop in op veiligheid. We noemen dit V³: veilig, verantwoord en continu verbeteren. We hebben het dan niet enkel over patiëntveiligheid maar ook over veiligheid voor medewerkers en artsen en een veilige omgeving. Veilige en kwalitatieve zorg is immers de basisverwachting van de patiënt en we moeten alles in het werk stellen om dit in te lossen. Het is een uitdaging om dit als individu en als team continu na te streven. Niet alleen naar de patiënt maar ook naar de maatschappij dragen we de verantwoordelijkheid om een veilige omgeving te creëren en risico’s in te perken. Er zijn al heel wat inspanningen gebeurd als zelfevaluaties, themascans, interne en externe audits, procedures, … Maar om dit thema extra in de verf te zetten, organiseren we eind november twee Veiligheidsdagen voor alle artsen en medewerkers. Er is een uitgebreid aanbod van interactieve workshops, sessies en lezingen rond veiligheid. Ook de patiënt wordt hierin betrokken met o.a. de lancering van de patiëntveiligheidskaart. In dit nummer gaan we ook dieper in op het probleem van alcoholmisbruik. Een op de tien patiënten in uw wachtkamer heeft een probleem dat gelieerd is aan alchohol. In het ziekenhuis willen we door een uitgebreide samenwerking tussen psychiaters en gastro-enterologen problemen in een vroeger stadium onderscheppen en behandelen.
02
INHOUD
06 Kinderziekten Snelle detectie van congenitale hartafwijkingen
©Frederiek Vande Velde
EN VERDER 04 Kort 09 Focus op veiligheid 16 Visie zorgprogramma geriatrie op punt 20 Richtlijnen voor empirisch antibioticagebruik
10 Alcoholmisbruik Van Bourgondische levensstijl naar alcoholprobleem
13 Anesthesie Uitgebreide expertise locoregionale anesthesie
COLOFON Focus is het artsenmagazine van vzw AZ Sint‑Lucas en Volkskliniek: Campus Sint‑Lucas, Groenebriel 1, 9000 Gent, Campus Volksklinie, Tichelrei 1, 9000 Gent, T 09 224 61 11,
[email protected], www.azstlucas.be • Hoofdredactie Iny Cleeren • Redactie en eindredactie Kim Aerts, Iny Cleeren,
[email protected] • Verantwoordelijke uitgever dr. Dirk Maes, Groenebriel 1, 9000 Gent • Foto’s AZ Sint-Lucas, Johan Martens, Philip Vanoutrive • Vormgeving Jansen en Janssen Creative Content, www.jaja.be
03
KORT
SP-afdelingen online De nieuwe verpleegafdelingen sp neurologie en sp cardiopulmonaire kregen nu ook een virtuele plek op de website van het ziekenhuis. U vindt meer informatie voor de patiënten en hun familie op www.azstlucas.be/zorgaanbod/ verpleegafdelingen
Climb for health Nierspecialist dr. Valerie Neirynck en nierpatiënte Jozefien Nijns, medewerkster centrale patiënteninschrijvingen, beklommen in juni samen de Mont Blanc om geld in te zamelen voor Climb for Health. Door de weersomstandigheden was het nog even spannend maar Jozefien bereikte de Mont Tacul (4250m) en dr. Neirynck de top (4848m). Met het mooie bedrag van 2756 euro worden fi etsen aangekocht voor de dialyseafdeling.
Lucas Late night De tweede editie van de Lucas late night was een succes. Het optreden van Sioen in intercultureel centrum De Centrale werd door tweehonderd aanwezige (huis)artsen bijzonder gesmaakt.
Elektronisch voorschrift van start Half mei ging een eerste verpleegafdeling (geriatrie 1) van start met het elektronisch voorschrift. Het doel van het e-voorschrift is de kwaliteit te verhogen en medicatiefouten te vermijden. Op de afdeling wordt de thuismedicatie door de verpleegkundige bevraagd en geregistreerd. De opname-arts moet dit binnen de 24 uur na registratie valideren. Substitutie gebeurt door de apotheek. Nieuwe en gewijzigde medicatie wordt door de behandelende
04
arts geregistreerd en onmiddellijk automatisch gevalideerd. Elk medicijn dient gevalideerd te worden door zowel de arts als de apotheek. Dit zorgt voor een extra controle. Op het einde van elke shift worden de medicatierondes afgesloten en waarschuwt het systeem indien er iets niet toegediend werd. Het e-voorschrift wordt momenteel op 3 afdelingen gebruikt (geriatrie 2 en 3) en zal verder uitgerold worden op de andere verpleegafdelingen.
Dag tegen kanker Frank Deboosere deelde tijdens de Dag tegen kanker op 15 oktober gele lintjes uit aan het onthaal van campus Sint- Lucas. Hij nam ook de tijd om een praatje te maken met de patiënten van het dagziekenhuis oncologie.
Activiteiten 2016 Simulatiepop bevalt In samenwerking met Artevelde Hogeschool werkte AZ Sint-Lucas enkele bevallingscasussen uit. Gynaecologen, kinderartsen en vroedvrouwen oefenden deze moeilijke situaties bij bevallingen in met behulp van een high-tech simulatiepop. De pop kan praten, bloeden, stuipen … en kan op een monitor aangesloten worden. Na de oefening volgt een uitgebreide briefing. Mama en baby stellen het wel.
Noteer alvast volgende data in uw agenda voor 2016, meer info volgt:
19 januari
medische avond
23 februari medische avond
16 april
symposium 10 jaar Borstkliniek AZ Sint-Lucas
Primeur: mobiel dienstencentrum twee dagen per week in AZ Sint-Lucas Kersverse ouders kunnen vanaf 9 november hun spruit in het ziekenhuis aangeven in een mobiel dienstencentrum van de Stad Gent. Die zal twee maal per week – op maandag- en vrijdagvoormiddag – halt houden op het witte plein. Dit proefproject is een primeur in België dat na zes maanden
wordt geëvalueerd. De Stad Gent kiest voor AZ Sint-Lucas omdat 40% van de Gentse bevallingen hier plaatsvinden en omdat we het enige ziekenhuis zijn dat standaard met e-birth werkt, een systeem waarbij het ziekenhuis elke geboorte onmiddellijk digitaal meldt bij burgerzaken.
05
KINDERZIEKTEN
Congenitale hartafwijkingen (CHD) kunnen uitzonderlijk hyper-acuut en zonder voorafgaandelijke signalen optreden, waarbij een snelle behandeling vereist is om ernstige gevolgen te vermijden.
Detectie van
congenitale hartafwijkingen bij de pasgeborene C
ongenitale hartafwijkingen (CHD) vormen een belangrijk onderdeel van de kindercardiologie en kunnen op diverse wijze opduiken tijdens de neonatale periode. Meestal echter is het mogelijk om aan de hand van een gerichte anamnese en degelijk klinisch onderzoek een congenitale cardiale afwijking te detecteren.
Vroeg detecteren Bijna 1/100 neonaten heeft een congenitale hartafwijking. Vroegdetectie is dus belangrijk. Bovendien is het zo dat mortaliteit -over alle congenitale malformaties heen- in de helft van de gevallen het gevolg is van een cardiopathie. Recente cijfers tonen echter aan dat slechts 29% van deze CHD’s prenataal wordt gediagnosticeerd, waarvan slechts de helft vóór het einde van de 24ste zwangerschapsweek. Deze lage detectie-rate kan worden toegeschreven aan technologische beperkingen, alsook aan de specificiteit van de foetale hemo-dynamiek, waarbij de gelijke interventriculaire druk de
06
prenatale diagnose van een aantal shunt-gerelateerde afwijkingen onmogelijk maakt. Meer specifiek kan worden gesteld dat de foetale circulatie een shunt-dependente circulatie is met drie verschillende shunts. Ten eerste de ductus arteriosus, waarbij 90 % van de ventriculaire output wordt gedevieerd van de arteria pulmonalis naar de aorta. Ten tweede het foramen ovale als intracardiale shunt: het zuurstofrijke bloed wordt vanuit de vena cava
Indeling hartafwijkingen – In de eerste levensdagen of weken cardiogene collaps • DUCTUS DEPENDENTE AFWIJKINGEN – Systeemcirculatie – Pulmonaire circulatie
– Symptomen na vier tot zes weken
• SHUNT GERELATEERDE AFWIJKINGEN
inferior naar het linkeratrium geleid voor een optimale oxygenatie van hart en centraal zenuwstelsel via de coronairen en de preductale cerebrale vaten. De sinus venosus vormt als derde shunt de verbinding tussen de vena umbilicalis en vena cava inferior. De voornaamste postpartale fysiologische veranderingen zijn een stijging van de arteriële zuurstofdruk, een daling van de prostaglandine productie (door het wegvallen van de placenta) alsook van de
Ductus dependente afwijkingen • Coarctatio of atretische aorta • Aortaklepstenose • Hypoplastisch Linker Hart • TGV (zonder vsd) • TAPVR • Tricuspiedatresie
AORTA
PULM DUCTUS
SYSTEEMCIRCULATIE
LONGCIRCULATIE PULM
AORTA DUCTUS
1
dr. Tom Vercruysse
pulmonaire veneuze weerstand, met als gevolg een stijging van de systemisch veneuze weerstand. Dit mechanisme bewerkstelligt een functionele sluiting van de verschillende shunts in de eerste levensdagen of –weken. Een indeling van CHD op basis van deze fysiologische veranderingen gelinkt aan tijdstip van presentatie is in deze context zinvol (figuur 1). Een ductus dependente CHD zal zich eerder presenteren in de eerste levensdagen of – weken, waarbij de
2
Acrocyanose
neonaat decompenseert op het ogenblik dat de ductus arteriosus gaat sluiten terwijl een shunt gerelateerde cardiopathie zich doorgaans manifesteert na een vier- tot zestal weken. Postnatale screening In de postnatale screening naar CHD vormen cyanose, hartgeruis en afwezige pulsaties van de femorale arteriën belangrijke klinische markers.
Circumorale cyanose
Cyanose kan theoretisch worden gedifferentieerd in enerzijds perifere cyanose (cfr. acrocyanose, circumorale cyanose (figuur 2)) ten gevolge van een toegenomen extractie van zuurstof vanuit perifeer weefsel en anderzijds centrale cardiale cyanose, met blauwverkleuring van de huid en mucosae door toename van het gedeoxygeneerd hemoglobine. Centrale cyanose is hierbij steeds geassocieerd met een lage zuurstofsaturatie. Met het klinisch
Centrale cyanose
07
KINDERZIEKTEN
oog kan cyanose pas gedetecteerd worden bij een absolute waarde van minder dan 5 gr gereduceerd hemoglobine per 100 ml. Cyanose bij normocytemie kan aldus pas worden opgemerkt bij een zuurstofsaturatie van 75-80 %, en bij anemie zelfs pas vanaf 60-65 %. Een hartgeruis wordt beschreven aan de hand van de lokalisatie, de intensiteit (figuur 3), de timing en het type (ejectie-of regurgitatie geruis) en de radiatie. Een geruis kan als pathologisch worden beschouwd (1) indien er een associatie is met andere klinische symptomen zoals centrale cyanose, respiratoire distress, organomegalie en failure to thrive, (2) bij een diastolisch geruis of (3) indien het een systolisch geruis betreft met thrill (dus graad 4 of meer op schaal van Levine). Anderzijds sluit de
Klinisch onderzoek
DR. TOM VERCRUYSSE dienst kinderziekten
Waakzaamheid voor en snelle detectie van een CHD kunnen levensreddend zijn.
afwezigheid van een hartgeruis CHD niet uit, gezien CHD zich ook klinisch kan manifesteren als een full blown sepsis zonder geruis, te verklaren door een hypodynamisch cor.
Timing
• Auscultatie
• Systolisch
– Intensiteit : Levine Grading Scale
S1
S2
S1
Protosystolisch
• Graad 1 tot Graad 6
Pansystolisch
1 nauwelijks hoorbaar 2 zacht maar steeds hoorbaar 3 duidelijk maar zonder thrill
• Diastolisch
4 met 5 rand stethoscoop 6 stethoscoop op afstand
3
• Continue geruis
(1)
(2)
Klinisch onderzoek
Klinisch onderzoek
S2
Het kwalitatief inschatten van de pulsaties van de femorale arteriën vraagt wat klinische ervaring (figuur 4) en wordt beschreven als normaal, afwezig/zwak, of heffend. Zwakke of afwezige pulsaties kunnen hierbij wijzen op een coarctatio of atresie van de aorta, heffende pulsaties zijn indicatief voor een open ductus arteriosus. Cardiogene collaps in de eerste levensdagen of –weken wordt meestal veroorzaakt door een ductus-dependente hartafwijking. De drie vermelde klinische markers (cyanose, hartgeruis en pulsatie femorale arteriën) zijn belangrijk maar niet obligaat voor een CHD. Ook andere symptomen (respiratoire distress tekenen, bleekheid, organomegalie, transpiratie,…) kunnen indicatief zijn voor een CHD. Een grondige anamnese en een follow-up van de staturoponderale evolutie zijn eveneens belangrijk. Waakzaamheid voor en snelle detectie van een CHD kunnen levensreddend zijn. In die zin is een transthoracale echocardiografie, een niet-invasief dynamisch onderzoek van het hart en de grote vaatstructuren, een belangrijke tool in de diagnose en de daaruit voortvloeiende adequate behandeling van een CHD. Een snelle doorverwijzing voor dergelijk specialistisch onderzoek is echter cruciaal. Niet in het minst spelen in eerste instantie de huisarts, maar ook de vroedvrouw die de baby in de postnatale periode observeert, hierbij de centrale sleutelfiguren. Dr. Tom Vercruysse
Femoralis palpatie
Type
Heffende pulsaties : PDA, AR, AV fistel,…
• Ejectie of crescendo-decrescendogeruis
Afwezig : circulatoire shock, COA (verschil brachialis met femoralis)
Info Dienst kinderziekten
• Regurgitatie geruis
(3) 08
4
Dr. Tom Vercruysse 09 224 64 30
FOCUS OP VEILIGHEID
AZ Sint-Lucas organiseert
Veiligheidsdagen De komende jaren is veiligheid dé prioriteit in ons ziekenhuis.
Help mee aan uw veilige zorg
We hebben het dan niet alleen over patiëntveiligheid maar ook over veiligheid voor medewerkers en artsen
Zeg uw naam & geboortedatum aan elke zorgverlener & toon uw polsbandje
Geef volledige informatie over uw gezondheidstoestand en allergieën.
en een veilige omgeving. Om iedereen bij dit thema te betrekken, organiseren we eind november twee Veiligheidsdagen voor alle medewerkers en artsen. Ook de patiënten worden hierin betrokken met de lancering van de Patiëntveiligheidskaart. Bespreek het verloop van uw opname.
Stel vragen als u de medicatie niet herkent.
V
eilige en kwalitatieve zorg is de basisverwachting van elke patiënt en we stellen alles in het werk om dit in te lossen. Het doel van de Veiligheidsdagen op 26 en 27 november is om elkaar te inspireren en te leren van elkaar over verschillende thema’s rond veiligheid in het ziekenhuis. Zo is er een ruim aanbod aan interactieve workshops over thema’s als veilige overdracht en databeveiliging tot voedselveiligheid en yoga voor beginners. Daarnaast zijn er ook doorlopende activiteiten en is er o.a. een lunchbabbel over patiëntenparticipatie en een stresstheater. Ook patiënten en bezoekers zullen tijdens deze twee dagen met het thema geconfronteerd worden en kunnen deelnemen aan een aantal activiteiten. Ze kunnen opstappen op de Valbus, testen wat handhygiëne precies betekent en een baby leren evacueren uit een kamer vol rook. Verder is er uitleg over kwaliteit en veiligheid en tonen de afdelingen welke concrete verbeteracties ze hebben uitgevoerd. Ter gelegenheid van de Veiligheidsdagen wordt ook de Patiëntveiligheidskaart gelan-
Begrijpt u iets niet? Gebeurt er iets anders dan verwacht? Vraag uitleg.
Bespreek uw ontslag: voorwaarden, tijdstip, nazorg, te nemen medicatie.
Patiëntveiligheidskaart
ceerd. Deze fiche zal voortaan worden meegegeven bij elke ziekenhuisopname om uit te leggen aan de patiënt hoe hij zelf kan bijdragen aan veilige zorg. We willen de patiënt aanmoedigen om volledige informatie over zijn
gezondheidstoestand te geven, het verloop van zijn opname te bespreken en vragen te stellen als hij iets niet begrijpt of als er iets niet loopt zoals verwacht. Op die manier proberen we zijn verblijf zo veilig mogelijk te laten verlopen.
09
ALCOHOLMISBRUIK
NAUWE SAMENWERKING TUSSEN PSYCHIATRISCH TEAM EN INTERNISTEN
Van een Bourgondische levensstijl naar een
alcoholprobleem Een op de tien patiënten die de huisarts in zijn wachtkamer ziet, heeft een probleem dat gelieerd is aan alcohol. Dat betekent 20% van de mannen en 4% van de vrouwen. Daarom vond het psychiatrisch team het belangrijk om op de Dag van de Geestelijke Gezondheidszorg (10 oktober) hier aandacht aan te besteden. In AZ Sint-Lucas proberen psychiaters/psychologen en internisten het probleem zo snel mogelijk op te sporen en te behandelen.
W DR. KOEN WILLEMS psychiater
Iemand die verslaafd is, komt er niet meer aan toe een plaats te geven aan wat hij echt belangrijk vindt in het leven.
at is een alcoholprobleem? Dr. Koen Willems, psychiater: “Om het probleem te detecteren, gebruiken we de gekende elf criteria van DSM-5. Op hoe meer criteria van de elf men scoort, hoe ernstiger het probleem. Een alcoholprobleem situeert zich langs een glijdende schaal, gaande van af en toe eens wat last met alcohol tot zeer zwaar verslaafd, afhankelijk en volledig in de ban van de drank. De essentie van het probleem is dat de vrijheid van de persoon in het gedrang komt. Het is niet de mens die beslist maar de drank, waardoor normale mensen er niet meer toe komen om een plaats te geven aan wat ze echt belangrijk vinden in het leven. Mensen beginnen vaak te drinken om hun problemen te verlichten en dit biedt op korte termijn voordelen maar op lange termijn ondermijnt het zowel lichaam als geest.” Hoe wordt dit behandeld op de PAAZ? “Elke patiënt doorloopt hier een individueel traject. In eerste instantie houden we de patiënt weg van de drank en laten we hem in vei-
10
lige omstandigheden ontnuchteren. Drinken is slecht voor de hersenen, maar van de ene op de andere dag stoppen is ook slecht: hevige ontwenning vereist goede monitoring en medicatie (bezodiazepines). Zodra het enigszins kan, bieden we verschillende therapieën aan. Er is ook veel aandacht voor een gezonde levensstijl omdat een gezond eet- en slaappatroon vaak verwaarloosd wordt in perioden van afhankelijkheid. Cruciaal in het doorbreken van een verslaving is motivatie. Tijdens het verblijf ligt de focus dan ook sterk op motivationele gespreksvoering om de motivatie van de patiënt te vergroten en te bestendigen. We proberen ook te achterhalen wat gebruik kan triggeren. In de ontslagfase wordt samen met de patiënt een vervolgtraject bepaald. We vinden het belangrijk dat de patiënt zelf de controle heeft en zelfstandig de keuzes kan maken die het best bij hem passen. Binnenkort zullen we trouwens o.a. patiënten met alcoholproblemen op een meer flexibele manier kunnen behandelen door ze op dagtherapie te laten komen op de PAAZ.”
Dr. Walter Pauwels en Dr. Koen Willems
Welke tip wil je graag meegeven aan de huisarts? “Heb oog voor alcoholproblemen want ze zijn enorm wijdverspreid. Het klinkt vanzelfsprekend maar uit uw bezorgdheid en vraag aan de patiënt om te stoppen met drinken of toch tenminste te minderen. Het is wetenschappelijk bewezen dat dit bijzonder efficiënt is voor een grote groep patiënten.” Wat zijn de lichamelijke gevolgen van alcoholmisbruik? Dr. Walter Pauwels, gastro-enteroloog: “Om te beginnen kan langdurig misbruik leiden tot alcoholische cardiomyopathie. In dat kader kunnen zich ook aritmieën voordoen zowel voorkamerfibrillatie als kamertachycardie. Een van de rechtstreekse effecten is ook het risico op cerebrovasculaire accidenten als trombotische CVA en hersenbloedingen. Zowel bij chronisch overmatig gebruik als bij binge drinking is het risico verhoogd. Alcohol speelt ook een belangrijke rol in het ontstaan van arteriële hypertensie. Bij vaststellen van hypertensie is het belangrijk
om steeds het alcoholgebruik na te gaan. Zoals eerder vermeld, heeft het vaak al een gunstig effect om de patiënt hier op te wijzen.” De schadelijke gevolgen voor de lever zijn bekend? “Hier heb je verschillende stadia: van steatose
naar alcoholische hepatitis tot fibrose en cirrose. Bij cirrose krijg je ook een risico op hepatocellulair carcinoom. Bij overmatig gebruik van alcohol ontwikkelt 1 op 5 alcoholische hepatitis en 1 op 4 levercirrose. Belangrijk om weten is dat steatose, hepatitis en zelfs fibrose kunnen regresseren bij mindering van
Samenwerking over diensten heen Dr. Willems: “Patiënten met alcoholproble men komen langs verschillende manieren het ziekenhuis binnen: via de huisarts, langs de spoed, bij de gastro-enterolo gen,… We willen graag de samenwerking met de internisten verder uitbouwen zodat we een zich evoluerend alcoholprobleem in een vroeger stadium kunnen onder scheppen en behandelen. Zo hebben we een liaisonpsychiatrisch team waarbij een psycholoog of psychiater op vraag van de
gastro-enteroloog consult houdt aan het bed van een patiënt met lever- of pancre asproblemen. Zo kunnen we de risico’s sneller inschatten. Indien nodig kan de patiënt overgenomen worden op de PAAZ, uiteraard steeds na overleg met de patiënt. Omgekeerd doen ook de gastro-entero logen consultaties op de PAAZ. Soms kan een patiënt die niet meteen op de PAAZ terecht kan, wel opgenomen worden op een internistische afdeling.”
11
ALCOHOLMISBRUIK
het alcoholgebruik. Cirrose is onomkeerbaar waarbij enkel stabilisatie mogelijk is. Bij veel van deze aandoeningen zien we dat de voedingstoestand en het rookgedrag een versnellend effect hebben op het optreden van pathologieën uitgelokt door alcohol.” Wat is het effect op de pancreas? “Zowel acute als chronische pancreatitis kunnen het gevolg zijn van overmatig drankgebruik. In het geval van een acute aandoening kan dit zelfs het gevolg zijn van eenmalig overmatig gebruik. De laatste jaren blijkt dat ook tabak een grote risicofactor is voor chronische pancreatitis.” Wat veel patiënten niet beseffen: alcohol speelt een rol in het ontstaan van tumoren? “Alcohol drinken is kankerverwekkend. Om een voorbeeld te geven: 11% van de borsttumoren zijn rechtstreeks toe te wijzen aan alcohol gebruik. Het risico verhoogt al bij minimaal gebruik. Ook bij colorectale tumoren spreken we van 10 tot 20% toename van het risico ten gevolge van alcoholgebruik. De combinatie van alcohol en tabak is verantwoordelijk voor 80% van keel-en mondkankers bij mannen
12
DR. WALTER PAUWELS gastro-enteroloog
Het heeft vaak al een gunstig effect om de patiënt op zijn probleem te wijzen.
en 80% van bepaalde slokdarmkankers. Het risico neemt af wanneer men stopt met drinken en na 20 jaar is het risico te vergelijken met niet-drinkers.” Welk effect heeft alcohol op de hersenen? “Drinken heeft invloed op alle hersenfuncties. Dit geldt zowel voor het cerebellum, het
limbisch systeem als de cerebrale cortex. Beïnvloedende factoren zijn de frequentie en intensiteit van het alcoholgebruik, genetische en familiale achtergrond en de fysieke gezondheid. Ook op onrechtstreekse manier kan de hersenfunctie beïnvloed worden, zoals bij hepatische encefalopathie en het foetaal alcoholsyndroom. Wat zwangere vrouwen betreft, vind ik nultolerantie de beste optie.”
Info Dienst psychiatrie T 09 224 566 01 dr. Herman Van Nuffel dr. Philippe Van Ooteghem dr. Koen Willems
Dienst maag-, darm- en leverziekten: T 09 224 64 80 dr. Ercan Cesmeli dr. Frank Hublé dr. Denis Marichal dr. Walter Pauwels dr. Harald Peeters dr. Sofie Rogge dr. Johan Van Ongeval
ANESTHESIE
Uitgebreide expertise
locoregionale anesthesie Locoregionale anesthesie is niet meer weg te denken uit de dagelijkse chirurgische praktijk. Bij perifere locoregionale blocks worden één of meerdere zenuwen (of plexus) verdoofd. Het doel van een plexus- of zenuwblokkade is het creëren van een gevoel- en bewegingsloos operatieveld. De dienst anesthesie van het AZ SintLucas is al vroeg op de kar gesprongen van deze techniek en beschikt intussen over een uitgebreide expertise.
D
e echo: gouden standaard Dankzij echografie zijn de mogelijkheden van perifere locoregionale anesthesie enorm uitgebreid. Het lokaal anestheticum wordt nabij het perifere verloop van een of meerdere zenuwen ingespoten. Door een nauwkeurige visualisatie van de naald en de anatomische structuren kunnen we exact monitoren waar en hoeveel lokaal anestheticum we inspuiten. Zo vermijden we accidentele intraneurale injecties en kunnen we de dosis lokale anesthetica reduceren, waarmee we het risico op toxiciteit en andere complicaties minimaliseren. Daarnaast gebruiken we nog steeds de neurostimulator als extra veiligheid. Chirurgische en analgetische blocks Bij chirurgische blocks streven we naar een perfecte analgesie binnen het operatieveld, waarbij geen additionele algemene anesthesie nodig is,
tenzij op vraag van de patiënt. Bij analgetische blocks combineren we de locoregionale techniek steeds met een algemene verdoving. De locoregionale anesthesie heeft dan als doel een optimale pijncontrole in de postoperatieve fase te verzekeren. Hiervoor gebruiken we ofwel langwerkende anesthetica die tot 24 uur na de operatie comfort bieden, ofwel plaatsen we een katheter bij de te verdoven zenuw waardoor we via een pijnpomp gedurende meerdere dagen een adequate pijnstilling kunnen verzekeren.
xillair-, interscaleen- of polsblock. Maar ook a na vasculaire, abdominale of gynaecologische ingrepen kunnen een TAP-, een PECS- of een plexus cervicalis block een absolute meerwaarde bieden op vlak van pijnstilling. Binnen de groep anesthesie van het AZ Sint-Lucas blijven we ons toeleggen op de nieuwste technieken en ontwikkelingen om de patiënt een optimaal en gepersonaliseerd pijnbeleid te kunnen voorstellen. Dr. Pieter De Buysscher
Teamwork is cruciaal Om de patiënt volledig en tijdig te informeren over de mogelijkheden van de locoregionale anesthesie is een goede samenwerking tussen huisarts, chirurg en anesthesist noodzakelijk. Vooral patiënten die orthopedische ingrepen moeten ondergaan hebben baat bij een perifeer zenuwblock, zoals bv. het femoralis-,
Info Dienst anesthesie en reanimatie 09 224 50 19 Medisch diensthoofd: dr. Christel Mestach
13
KWALITEITSBELEID
Nadat we eerder al communi ceerden over de cijfers van onze borstkliniek, zijn recent resultaten bekendgemaakt van een aantal ziekenhuisbrede indicatoren: patiëntentevredenheid, handhygiëne en de patiëntgerichtheid van ziekenhuiswebsites. Service-indicator: handhygiëne
Nieuwe resultaten
VIP² indicatoren
MOOIE CIJFERS VOOR PATIËNTENTEVREDENHEID, HANDHYGIËNE EN ZIEKENHUISWEBSITE
O
p 4 juni 2015 werd de website www. zorgkwaliteit.be beschikbaar gesteld voor het grote publiek. De website is een resultaat van het Vlaams indicatorenproject (VIP²) dat in 2013 door de Vlaamse overheid is opgestart met als opzet zicht te krijgen op de resultaten en de kwaliteit van de zorg in de Vlaamse ziekenhuizen. Patiënten kunnen via deze nieuwe website Vlaamse ziekenhuizen gaan vergelijken. VIP² gaat om een basisset van indicatoren die klinische processen en resultaten meten. Ze zijn ingedeeld in 5 domeinen: • Moeder en kind: indicatoren over keizer sneden, borstvoeding, opname van zuigelingen, heropnames en aanpak van kindermishandeling • Orthopedie (heup- en knieprothesen):
14
indicatoren over verblijfsduur en tijdigheid van zorg • Cardiologie (hartinfarct): indicatoren over sterfte (mortaliteit), gebruik van ACEI-inhibitoren of ARB-therapie, gebruik van aspirine, gebruik van bètablokkers • Borstkanker (oncologie): indicatoren over overleving na 5 jaar, diagnose, behandeling en preventie • Een ziekenhuisbreed domein met een aantal ziekte-overkoepelende kwaliteitscriteria zoals heropnames, handhygiëne, de ervaring van patiënten en informatie op de website. Ziekenhuisbreed domein Naast pathologiespecifieke informatie over de kwaliteit van de zorg, zijn er een aantal aspecten in de zorg in het ziekenhuis, die breder gaan dan één bepaald domein. Daarom werd beslist
om een domein ziekenhuisbrede indicatoren in te voeren. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan een aantal evidente zaken zoals handhygiëne, geneesmiddelendistributie en het correct identificeren van patiënten. Daarnaast kunnen ook patiëntenervaringen heel wat aanknopingspunten aanreiken voor het opzetten van verbeterinitiatieven. Wetenschappelijk onderzoek, alsook interne bevragingen wijzen uit dat er vier aspecten van de zorg (buiten het medische) doorwegen in de beoordeling van de kwaliteit van de zorg door de patiënt: 1) informatie en communicatie, 2) privacy, respect en bejegening, 3) toegankelijkheid en betaalbaarheid, 4) participatie. Het ziekenhuisbreed domein bevat daarom ook een aantal service-indicatoren.
Resultaten AZ Sint-Lucas 1. Patiëntentevredenheid De ervaringen van patiënten worden gemeten aan de hand van 2 algemene vragen:
maart 2015 komen we aan een score van 73%. Er werden ook een aantal detailvragen gesteld:
1. Welk cijfer zou u dit ziekenhuis geven voor deze opname? In 2014 gaf 60% van de ondervraagden een score van 9 of 10 op deze vraag. Dit lag mooi boven de mediaan van 53,4% en zorgde ervoor dat AZ Sint-Lucas bij de 25 beste ziekenhuizen van Vlaanderen zat voor deze vraag. Dit cijfer wordt in 2015 bevestigd. 2. Zou u dit ziekenhuis aanbevelen aan uw vrienden en familie? In 2014 behaalden we de doelscore van 70% ten opzichte van een mediaan van 64,9%. Dit gaat in stijgende lijn want in
De zorgverleners waren vriendelijk en beleefd tegen mij. Op deze vraag scoorden zowel artsen als verpleegkundigen bij de laatste meting een mooie score van 84%. In 2014 was dat nog respectievelijk 59% en 70%. De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens onderzoeken, behandeling en verzor ging. In 2014 was de score nog 48% (tegenover een mediaan van 46%) terwijl in maart 2015 dit klom naar 81%.
De medewerkers controleerden mijn naam, voornaam, geboortedatum en identificatie bandje bij onderzoeken, behandeling en verzor ging. Voor dit item haalden we in 2014 een score van 58% (tegenover een mediaan van 64%) en in 2015 steeg dit naar 62%. Op het vlak van veilige zorg zijn er dus duidelijk nog werkpunten. In 2014 is hiervoor al actie ondernomen, maar de doelscore van 70% hebben we nog niet behaald. Voor dit item is een themacoördinator aangesteld die verschillende acties onderneemt zoals het uitbreiden van de interne scan naar alle diensten in het patiëntentraject: onthaal, patiëntenvervoer, medisch-technische diensten. Dit zal ook een onderwerp zijn op de Veiligheidsdagen (zie p. 13).
3. Patiëntgerichtheid ziekenhuiswebsites 2. Handhygiëne Toepassing van handhygiëne is essentieel ter preventie van transmissie van ziektekiemen. Voor dit item werd onderzocht welk aandeel van zorgverleners voldoet aan de zeven basisvereisten (zie grafiek 1) voor een goede handhygiëne. We behalen erg mooie cijfers bij verpleeg-en zorgkundigen,
paramedici en artsen (grafiek 2). Het streefdoel van 100% komt dichterbij. Tot de beroepsgroep ‘anderen’ behoren o.a. psychologen, sociaal assistenten, schoonmaak- en distributiemedewerkers. Het team infectiepreventie werkt momenteel nieuwe afspraken uit met deze verschillende subgroepen.
Resultaten naleving per beroepsgroep in percenten
Resultaten nalevingbasisvereisten handhygiëne (aantal=209 observaties)
Deze score geeft aan in welke mate een website van het ziekenhuis voldoet aan de informatieverwachtingen van de patiënt. De website werd beoordeeld op acht aspecten: • Gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid van de website; • Praktische informatie; • Informatie over de visie en het beleid van het ziekenhuis; • Informatie over het zorgaanbod van het ziekenhuis; • Informatie over de kostprijs van de zorg; • Informatie over privacy en patiëntenrechten; • Patiëntenvoorlichting en patiëntenervaringen; • Interactiemogelijkheden van de website.
compliance uitgedrukt in percenten
92%
94%
geen armband 99%
96% 89%
geen polshorloge 99%
geen nagellak 98%
geen kunstnagels 100%
artsen
paramedici
verpleeg- en zorgkundigen
anderen
geen ring 96%
zuivere nagels 100%
korte nagels 96%
In 2014 behaalde de website van AZ Sint-Lucas een score van 67,3%, ver boven het streefdoel van 55% dat door 28 ziekenhuizen niet werd behaald. De mediaan was 48,1%. Daarmee behaalde de website van AZ Sint-Lucas de beste score van Oost-Vlaanderen en ook een van de beste scores van Vlaanderen. Op basis van de feedback werden een aantal verbeter acties uitgevoerd waardoor de score in 2015 steeg tot 74%.
15
GERIATRIE
Visie
zorgprogramma geriatrie
op punt
Om de verschillende geriatrische afdelingen binnen AZ Sint-Lucas beter op
neren, bejegening van patiënten en omgaan met kritiek.”
elkaar af te stemmen en zo de zorgkwaliteit nog te verbeteren, startten de betrokken artsen en dienstverantwoordelijken een project om een gemeenschappelijke visie op zorg voor de geriatrische patiënt te formuleren. Dr. Han Martens, medisch diensthoofd geriatrie, licht deze visie toe.
W
16
as er nood aan één gezamenlijke visietekst? Dr. Han Martens: “Een drietal jaar geleden vernieuwde een deel van het artsenkorps en startte een nieuwe dienstverantwoordelijke op een van de verpleegafdelingen. We stelden vast dat de verschillende geriatrische afdelingen binnen het ziekenhuis elk hun eigenheden hadden. We wilden graag onze werkwijze op elkaar afstemmen en als één geriatrie naar buiten komen.
visie op de zorg voor de patiënt veel meer gelijk liep dan we op het eerste gezicht dachten. Uiteindelijk zijn we tot een visietekst gekomen waarbij ieder woord gedragen is door iedereen. Vervolgens vertaalden we de tekst naar iedere medewerker. Ook met hen werden interactieve workshops georganiseerd en werd hun feedback mee opgenomen. Het gevolg is dat ieder personeelslid: arts, verpleegkundige, ergotherapeut, … zich in deze tekst kan vinden.”
Hoe gingen jullie hierbij te werk? “Met hulp van externe begeleiding zetten we enkele sessies op voor artsen en dienstverantwoordelijken. In deze sessies bleek dat onze
De visietekst is geen einddoel op zich? “De visietekst is een werkinstrument. Er is een actieplan opgesteld met kwaliteitsverbeterende projecten. Deze projecten kunnen betrekking hebben op de werking van de dienst maar ook op de patiënt, bijvoorbeeld de zorg voor ouderen van andere origine. Momenteel is dit een werkpunt binnen de geriatrie, vandaar de opzet van het symposium ‘Vele tinten grijs’ (zie verder). Ieder jaar zal gewerkt worden rond een bepaald thema. Het eerste thema dat naar voor kwam, is communicatie: Hoe ga je om met vragen van bezorgde familieleden? Wie zegt wat en op welke manier? Onze medewerkers volgden vorming rond klantvriendelijk telefo-
Merken jullie nu reeds een verandering op de werkvloer? “Onze doelstelling is bereikt: alle diensten werken nu uniform. We merken ook dat onze verpleegkundigen zeer goed op de hoogte zijn van hun patiënten. De verschillende aspecten zoals valpreventie, voedingsadvies, decubitus, het geriatrisch assessment, …worden nauwgezet opgevolgd. De warme patiëntenzorg is echt aanwezig. Dit traject is kwaliteitsbevorderend geweest zowel voor de werking van de dienst als voor de patiënten.”
DR. HAN MARTENS, medisch diensthoofd geriatrie
Dit traject is kwaliteitsbevorderend geweest zowel voor de werking van de dienst als voor de patiënten.
©cydonna/photocase.com
Medische avond
‘Vele tinten grijs, omgaan met diversiteit in de praktijk’ In een steeds diverser wordende samenleving worden artsen van vandaag geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Omgaan met superdiversiteit, het bieden van gelijkwaardige (niet gelijke) zorg op maat van de patiënt, behoort tot de basiscompetenties van elke arts van de 21ste eeuw. Los van ideologische argumenten en ideeën streven we naar een gezondheidszorg waartoe elke patiënt gelijke toegang heeft en waarbij kwaliteit van zorg primeert. We nodigen u graag uit voor een praktische workshop ‘Omgaan met diversiteit in de praktijk’ onder begeleiding van enkele experten:
• Mevr. Els De Ganck, diversiteitsconsulent bij het OCMW Gent, eerstelijnshulpverlener bij ouderen en hun mantelzorgers, geeft gastcolleges omtrent cultuursensitieve zorg • Mevr. Naziha Maher, Islamoloog, coördinator van de dienstverlening aan allochtonen bij de Vlaamse Liga tegen Kanker, betrokken bij MOPA (Moslims palliatieve ondersteuning Antwerpen) • Dr. Stéphanie De Maesschalck, huisarts in een opvangcentrum voor asielzoekers in Poelkapelle en is daarnaast als docent verbonden aan de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de UGent
• Dr Amina Holail, HAIO in WCG Brugsepoort, maakt haar masterproef m.b.t. zorgplanning bij de patiënt van allochtone origine. Moderator is dr. Winfried Huba, huisarts van WGC De Sleep Info Dinsdag 15 december 2015 van 20.30 tot 22.15 uur in campus Sint-Lucas, straat 31. Accreditering is aangevraagd. Inschrijven kan via www.azstlucas.be/ activiteiten,
[email protected] of bij Kim Aerts op 09 224 50 05.
17
NIEUWE ARTSEN
Nieuwe artsen AZ Sint Lucas
Lic. Roch Pieters, tandarts
Sedert juni 2015 maakt tandarts Roch Pieters deel uit van het tandheelkundig team van campus Volkskliniek. Hij genoot zijn opleiding tandheelkunde aan de universiteit Gent (1982). In 2010 volgde hij de postgraduaat opleiding orale implantologie aan dezelfde universiteit. Hij heeft tevens een eigen privépraktijk. Binnenkort zal hij ook werkzaam zijn in het Medisch Centrum Aalter.
Dr. Pieter De Buysscher, anesthesist
Dr. Pieter De Buysscher startte op 1 september 2015 binnen de dienst anesthesie van het AZ Sint-Lucas. Na zijn afstuderen als anesthesist aan de Universiteit Gent heeft hij nog een erkenning gehaald als intensivist in het AZ Sint-Jan te Brugge. Gezien zijn interesse in de locoregionale anesthesie volgde hij nog een bijkomende opleiding in het Sint-Anne Sint-Remi ziekenhuis te Anderlecht.
18
Dr. Marc Veckeneer, oogarts
Dr. Marc Veckeneer behaalde zijn diploma van doctor in de genees- heelen verloskunde aan de Katholieke Universiteit te Leuven in 1994. Tijdens zijn opleiding tot oogarts werkte hij aan de Universiteit te Leuven, in het Torbay Hospital (Engeland) en het Oog ziekenhuis Rotterdam waar hij, na een fellowship van 1 jaar toetrad tot de maatschap als netvlieschirurg. Dr. Veckeneer combineerde van bij het begin zijn sterke betrokkenheid bij de patiëntenzorg en zijn fascinatie voor de complexe netvlieschirurgie met een bijdrage aan research, hetgeen resulteerde in meer dan 30 publicaties in ‘peer reviewed’ medische tijdschriften en voordrachten op vele nationale en internationale congressen. Samen met collega retinachirurgen van het Oogziekenhuis Rotterdam heeft hij talrijke oogartsen uit diverse landen opgeleid tot netvlieschirurg. In 2013 was hij nauw betrokken bij het opzetten van een afdeling voor netvlieschirurgie in de Kabgayi Eye Unit te Rwanda. Om de toegankelijkheid tot netvliesvlieschirurgie te vergroten werd de Retina Repair Foundation (www.retinarepairfoundation.com) opgericht. Na 15 jaar actief te zijn geweest als netvlieschirurg in Rotterdam maakt dr. Veckeneer sinds januari 2014 deel uit van de netvliesspecialisten associatie van het Middelheim Ziekenhuis te Antwerpen en sinds 1 augustus van de dienst oogziekten van AZ Sint-Lucas Gent.
Dr. Catheline Depuydt, spoedarts
Op 8 september startte dr Catheline Depuydt als urgentiearts op de dienst spoedgevallen van AZ Sint-Lucas. Ze volgde haar opleiding aan de universiteit Gent en studeerde af in 2014. Tijdens haar opleiding urgentiegeneeskunde volgde ze een MBA-opleiding aan de Vlerick Management School, waarbij haar in-company project zich focuste op het invoeren van “Key Performance Indi-
cators” (KPI’s) op een spoedgevallendienst. Na haar basisopleiding werkte ze een jaar in St. Mary’s hospital, London, waar ze zich verder bekwaamde in traumazorg en organisatie van een spoedgevallendienst. Naast haar werkzaamheden op de dienst spoedgevallen legt dr. Depuydt zich toe op onderzoek, met als voornaamste onderwerp het geven van reanimatietraining aan kinderen.
Dr. Beatrijs Strubbe,
maag-, darm- en leverziekten Dr. Beatrijs Strubbe werkt sinds 1 oktober 2015 binnen de associatie gastro-enterologie van het AZ Sint-Lucas. Zij volgde haar opleiding geneeskunde en vorming tot gastro-enterologe in het UZ Gent. Nadien bekwaamde zij zich verder in het domein van de inflammatoire darmziekten. Dit als resident in het UZ Gent en UZ Leuven. Ze was 2 jaar werk-
zaam in het OLV Aalst. Dr. Strubbe zal het team aanvullen als algemeen gastro-enterologe. Haar expertise op gebied van inflammatoir darmlijden zal ze gebruiken om het IBD-centrum (Inflammatory Bowel Disease) verder uit te breiden. Hierbij ligt de focus op een multidisciplinaire aanpak en toegang tot nationale en internationale klinische studies.
Dr. Gunther Maudens, hart- en vaatziekten
Op 1 oktober 2015 vervoegde dr. Gunther Maudens de dienst hart- en vaatziekten. Dr. Maudens volgde zijn opleiding aan de universiteit Gent. Nadien was hij 5 jaar werkzaam als klinisch cardioloog, diensthoofd inwendige ziekten en lid van de medische raad in AZ Lokeren. Hij bleef kliniekmedewerker in het UZ Gent voor het uitvoeren van hartcatheterisaties. In AZ Sint-Lucas wil hij
zijn activiteiten verder zetten binnen het groot team cardiologen met diverse subspecialisaties, in een omgeving waar arts en patiënt beschikken over uitgebreide infrastructuur voor cardiologische diagnostiek en behandeling. Dr. Maudens zal zich blijven toeleggen op de klinische cardiologie in zijn volledige spectrum en plant eveneens zijn opleiding intensieve zorg te voltooien.
Dr. Tom De Beule, radioloog
Op 1 juli 2015 startte dr. Tom De Beule als interventieradioloog op de dienst Medische Beeldvorming van AZ-Sint Lucas. Dr. De Beule behaalde zijn diploma geneeskunde aan de KU Leuven en specialiseerde zich vervolgens in de radiologie. Tijdens zijn laatste opleidingsjaren in het UZ Gasthuisberg bekwaamde hij zich in de interventieradiologie o.l.v. prof. dr. G. Maleux en prof. dr. G. Wilms. Na zijn erkenning in de radiologie volgde dr. De Beule als fellow een bijkomende opleiding in de neurointerventionele radiologie in het CHU
Reims o.l.v. prof. dr. L. Pierot. In 2015 werd dr. De Beule toegelaten tot de ‘Europese boards voor interventieradiologie’. Dokter De Beule zal als lid van de associatie Medische Beeldvorming mede instaan voor de verdere uitbouw van de interventieradiologie. Hij heeft bijzondere interesse in de multidisciplinaire behandeling van patiënten met acute stroke. Dokter De Beule vindt het een voorrecht zorg te kunnen verlenen in een dienst en ziekenhuis met een jarenlange traditie in de interventieradiologie.
19
IN DE PRAKTIJK
Richtlijnen voor
empirisch antibioticagebruik o
nder leiding van pneumoloog-infectioloog dr. Dirk Ommeslag werkte de antibioticabeleidsgroep van AZ Sint-Lucas een praktische gids uit met richtlijnen voor:
ANTIBIOTICABELEID
• perorale toediening • aparte schema’s voor penicilline- allergische patiënten • afspraken voor endocarditis-profylaxie • beschermingsduur van vaccins • aangepast schema voor empirische behandeling bij kinderen • aanbevolen duur van behandeling • aanbevolen doseringen bij nierinsufficiëntie
2015-2016 Het zakboekje is een gegeerd item onder onze artsen, maar kan ook voor u een hulp zijn bij uw anti-infectieus beleid.
7473
Antibioticabeleidsgroep Coördinatie: Dr. Ommeslag
Info U vindt het zakboekje ‘Antibioticabeleid’ in pdf-formaat op de website van het ziekenhuis: www.azstlucas.be/ zorgverleners/artsen/brochures. Wenst u graag een gedrukt exemplaar dan kunt u dit aanvragen via communicatie@ azstlucas.be.
De Antibioticabeleidsgroep verzekert het rationeel gebruik van infectiewerende geneesmiddelen binnen het ziekenhuis. Dit is de samenstelling van de werkgroep: • • • • • • • • • • •
Dr . Dirk Ommeslag, voorzitter Dr. Christian Bachmann Dr. Stefanie De Waele Apr. Ans Devreese Dr. Tineke Eeraerts Dr. Denis Marichal Dr. Valerie Neirynck Dr. Dirk Rijckaert Dr. Alexander Schepens Dr. Annemie Van den Abeele Apr. Joris Van Kerckhove
