APG GROEP NV JAARVERSLAG 2010 VERSLAG

APG GROEP NV JAAR 2010 VERSLAG JAARVERSLAG 2010

APG GROEP NV JAARVERSLAG 2010


INHOUD JAARVERSLAG

APG GROEP, EEN KENNISMAKING / 7 APG GROEP IN 2010 / 17 KERNCIJFERS / 20 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN / 24 VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR / 33 Algemeen / 33 Strategie en scope / 33 Marktontwikkelingen / 34 Ontwikkelingen op de financiële markten / 35 Organisatorische ontwikkelingen / 35 Corporate Governance / 38 Analyse van de ontwikkelingen in de financiële positie / 38 Maatschappelijk verantwoord ondernemen / 49 Risicomanagement / 51 Personeel en organisatie / 57 Samenwerking met de ondernemingsraad / 61 Vooruitzichten en verwachte ontwikkelingen in 2011 / 62 Woord van dank / 62

JAARREKENING / 69 Geconsolideerde balans per 31 december 2010 / 70 Geconsolideerde winsten verliesrekening periode 1 januari – 31 december 2010 / 71 Geconsolideerd kasstroomoverzicht periode 1 januari – 31 december 2010 / 72 Grondslagen voor de financiële verslaggeving / 73 Toelichting op de geconsolideerde balans / 89 Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening / 98 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht / 109 Overige toelichtingen / 109 Enkelvoudige financiële overzichten / 111 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling / 112 Toelichting op de enkelvoudige financiële overzichten / 113

OVERIGE GEGEVENS / 125 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant / 126 Statutaire winstbestemmingsregeling / 127 Voorstel voor de resultaatbestemming / 127 Gebeurtenissen na balansdatum / 127

PERSONALIA / 128

3

4

PRIMAIRE KLEUR RE IAI RT R E T EU KL

SE C KL UND EU R AIRE

TE R KL TIAI EU RE R

TERTIAIRE KLEUR

IRE

A ND CU SE EUR KL

P R KL IMAI EU RE R

E AIR IM R R P EU KL

TERTIAIRE KLEUR

RE IAI RT TE EUR KL

De kleuren die in dit jaarverslag worden gebruikt maken deel uit van de twaalf delige kleurencirkel van Johannes Itten. De kleuren volgen elkaar op naar de ordening van de regenboog. De tegenover elkaar staande kleuren zijn complementair.

TE R KL TIAI EU RE R

SECUNDAIRE KLEUR

5


De kleurbeleving van APG Groep Dagelijks kleur geven aan pensioenen. APG Groep werkt voor veel verschillende opdrachtgevers: pensioenfondsen met hun eigen beleidsvisie, richtlijnen en deelnemers. Dit levert een mooie veelkleurigheid op, die ook van toepassing is op het werk van onze mensen. Door het uiteenlopende karakter van onze opdracht gevers hebben de medewerkers van APG Groep dagelijks te maken met verschillende opdrachtgevers en deelnemers. Dit gaat gepaard met processen die op elkaar inwerken, procedures die in elkaars verlengde liggen, met tegenstellingen en aanvullingen. Om dit te illustreren, komen in dit jaarverslag medewerkers aan het woord die hun dagelijkse werkzaamheden in verband brengen met contrasten in de kleurenleer.

De inspiratiebron voor de associaties in dit jaarverslag tussen kleuren en werkzaamheden binnen APG Groep is de kleurenleer van Johannes Itten (1888-1967).

Itten onderscheidde zeven kleur contrasten: kleur-tegen-kleurcontrast, licht-donkercontrast, koud-warmcontrast, complementair contrast, simultaan contrast, kwaliteitscontrast en kwantiteitscontrast.

Zeven medewerkers van APG Groep lieten zich door deze contrasten inspireren in een korte karakterisering van hun werk.


7

APG GROEP, EEN KENNISMAKING


MISSIE EN STRATEGIE

KERNACTIVITEITEN

APG Groep N.V. (APG Groep) gelooft in een sterk pensioenstelsel waarbij collectieve oplossingen aan de basis staan. De missie van APG Groep is het helpen realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor zo veel mogelijk mensen. Het logo van APG Groep, een gestileerde levensboom, weerspiegelt daarom de drie levensfasen: de jaren voor het werkzame leven, het werkzame leven en het leven na pensionering.

APG Groep verzorgt pensioenbeheer, pensioencommunicatie, vermogensbeheer, bestuursondersteuning voor pensioenfondsen en regelingen op het gebied van inkomenszekerheid. Met deze dienstverlening helpt APG Groep pensioenfondsen bij het zo goed mogelijk beheren van de pensioenen van hun deelnemers.

Om onze missie te realiseren, is de strategie van APG Groep gericht op het verhogen van kwaliteit en efficiëntie van de organisatie en de dienstverlening en verdere groei van het aantal opdrachtgevers. Dit stelt ons in staat onze opdrachtgevers de gewenste dienstverlening, kostenbeheersing en schaalvoordelen te bieden. “Morgen is vandaag” is ons motto.Hiermee verwoorden we dat wij ons elke dag inzetten voor de kwaliteit van morgen. Het is eveneens een leidraad voor het maatschappelijk verantwoord ondernemen van APG Groep. Belangrijke vraagstukken voor morgen en overmorgen vragen immers vandaag al onze aandacht. APG Groep neemt in haar bedrijfsvoering dan ook een leefbare wereld voor toekomstige generaties als uitgangspunt.

Inmiddels werkt APG Groep voor 32 opdracht gevers en verzorgen we de pensioenadministratie van circa 4,5 miljoen deelnemers. De afgelopen decennia hebben we veel ervaring opgedaan met zeer uiteenlopende pensioenregelingen. Hierdoor heeft APG Groep een brede en specialistische kennis van pensioenen en pensioenregelingen. Deze kennis wordt gedeeld met bestaande en nieuwe opdrachtgevers, zodat we gezamenlijk tot de best mogelijke keuzes komen. Pensioenbeheer en -communicatie Elke maand incasseert APG Groep premies, administreert de pensioenrechten en verzorgt de pensioenuitkeringen voor miljoenen mensen. Door de inzet van de juiste kennis op het gebied van administratie en automatisering gebeurt dit nauwkeurig en tijdig.

8

Een heldere communicatie met aangesloten werkgevers en deelnemers is een essentieel onderdeel van onze pensioenuitvoering. Wij streven ernaar dat deelnemers op elk moment kunnen weten hoe hun financiële toekomst eruit ziet. Een steeds intensiever gebruik van de mogelijkheden van het internet maakt de gewenste informatie snel beschikbaar. Vermogensbeheer Een evenwichtig beleggingsbeleid met aandacht voor de lange en korte termijn is essentieel voor pensioenfondsen. Het vermogensbeheer van APG Groep is hier op ingesteld. Wij adviseren onze opdrachtgevers bij het samenstellen van een portefeuille aan de hand van de verplichtingen structuur, de beleggingsprincipes en -methoden. Verantwoord beleggen is een geïntegreerd onderdeel van het beleggingsproces. APG Groep beoordeelt beleggingen hierbij systematisch op criteria zoals het milieu, sociale onderwerpen als kinderarbeid, vakbondsvrijheid en goed ondernemingsbestuur. Op deze wijze houden wij voor onze opdrachtgevers rekening met factoren als duurzaamheid en corporate governance. We verwerken deze zogeheten ESG-factoren waar mogelijk in de beleggingsportefeuille die we voor onze opdrachtgevers beheren (ESG staat voor ‘Environ ment, Social, and Governance’: Hierbij gaat het om milieukwesties, sociale issues en zaken die met het bestuur van ondernemingen en de rechten van aandeelhouders te maken hebben.) Bestuursondersteuning De pensioenwereld is volop in beweging. Pensioenregelingen worden complexer en wetswijzigingen en nieuwe regelgeving volgen elkaar steeds sneller op. De discussies rondom de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel en de toenemende veranderingen op de pensioenmarkt vragen om steeds snellere reacties.

Bovendien stellen toezichthouders steeds hogere eisen aan transparantie en communicatie met deelnemers. Goed pensioenfondsbestuur vereist daardoor steeds meer specialistische kennis en vaardig heden. Daarom is het ondersteunen van het pensioenbestuur voor ons een essentieel onderdeel van de dienstverlening. Wij vinden het delen van kennis met onze opdrachtgevers belangrijk omdat goed fonds beleid bepalend is voor de kwaliteit van het hele pensioenstelsel. Doordat APG Groep meedenkt met de sociale partners en de overheid, kunnen wij inspelen op de actuele ontwikkelingen. Daarnaast bestaat onze bestuursondersteuning uit juridische, actuariële, technische en organi satorische diensten. Inkomenszekerheid Werkgevers en werknemers worden steeds meer zelf verantwoordelijk voor regelingen op het gebied van inkomen bij prepensioen, arbeids ongeschiktheid of overlijden. Er is als gevolg een groeiende behoefte aan mogelijkheden om collec tieve en semicollectieve regelingen aan te vullen. Dankzij onze kennis van de regelingen leveren wij producten die bij die regelingen aansluiten. Dit pakket bieden we aan onder de vertrouwde merknaam Loyalis. ONZE OPDRACHTGEVERS

Onze dienstverlening is primair op de ondersteuning van pensioenfondsen zelf gericht. Daarnaast ondersteunen we de bij deze fondsen aangesloten werkgevers, actieve deelnemers en gepensioneerden.


9


In Nederland werkt APG Groep voor pensioenfondsen in de sectoren overheid en onderwijs, bouw, woningcorporaties, schoonmaak en glazen wassers, de baksteenindustrie, bitumen en de groothandel in bloemen en planten. ORGANISATIE APG GROEP

APG Groep NV (APG Groep) is op 29 februari 2008 opgericht en is diep geworteld in de pensioenwereld. APG Groep heeft drie dochters: APG Algemene Pensioen Groep NV (APG), Cordares Holding NV (Cordares) en Loyalis NV (Loyalis). De onderneming heeft vestigingen in Heerlen, Amsterdam, Utrecht, Brussel, New York en Hong Kong. APG Groep heeft één aandeelhouder, Stichting Pensioenfonds ABP. Daarnaast kent APG Groep op werkmaatschappijniveau de aandeelhouders Stichting Sociaal Fonds Bouwnijverheid en Stichting Pensioenfonds voor de Woning corporaties en de certificaathouders Stichting SFB Werkgevers, Stichting SFB Werknemers en Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid. APG Groep heeft ook een aantal indirecte kapitaal belangen. De volledige structuur blijkt uit de lijst van kapitaalbelangen. Deze is als onderdeel van de toelichting op de jaarrekening opgenomen. DOCHTERONDERNEMINGEN

APG en Cordares zijn specialisten in de uitvoering van collectieve pensioenen en bedrijfstakeigen regelingen en het daarmee samenhangende vermogensbeheer. APG is een 98 procent dochter van APG Groep. Cordares is een 51 procent dochter van APG Groep.

Loyalis is specialist in inkomenszekerheid en pensioenaanvullingen. Zij biedt voornamelijk producten en administratieve diensten aan op het gebied van pensioengerelateerde regelingen zoals arbeidsongeschiktheid, nabestaanden pensioen en sparen en beleggen. Loyalis is een 91 procent dochter van APG Groep. Loyalis werkt voor mensen die bij de overheid, in het onderwijs, in de bouw en bij de energieen nutsbedrijven werken. Haar producten en diensten sluiten maximaal aan op de collectieve pensioenregelingen en cao-afspraken. GOVERNANCE

APG Groep wordt bestuurd door een raad van bestuur onder toezicht van een raad van commissarissen. De raad van commissarissen heeft een tweetal commissies ingesteld: een auditcommissie en een remuneratiecommissie. Loyalis heeft een eigen raad van commissarissen, eveneens met een audit- en remuneratiecommissie. APG Groep, vertegenwoordigd door de raad van bestuur, voert ook de directie van APG. Cordares en Loyalis hebben eigen directies.

10

ORGANISATIE APG GROEP

APG GROEP

APG

CORDARES

LOYALIS

DE KLEURBELEVING VAN

Hoofd Design Management

“HET MENSELIJKE ZIT IN ONZE PORIËN.”

KOUD-WARM CONTRAST BLAUW OP DE KRAAN DUIDT OP KOUD WATER, ROOD OP WARM WATER. Niemand zal zich daarin vergissen. Maar het koud-warmcontrast gaat verder. Wie zich in een blauwe of groene omgeving bevindt, heeft een minder snelle bloeds omloop dan iemand in een rode of oranje omgeving. De temperatuurervaring kan hierdoor enkele graden verschillen. Het koud-warmcontrast laat zich in tal van natuurkundige of emotionele tegenstellingen vertalen. Denk bijvoorbeeld aan de contrasten tussen schaduw en zon, licht en zwaar, kalmte en opwinding en bedroefd en gelukkig.

Carry Timmermans Hoofd Design Management

“HET MENSELIJKE ZIT IN ONZE PORIËN.”

“Blauw is koel en veraf, rood warm en dichtbij. Het zijn de kleuren in ons logo. Het rood duidt op het menselijke in onze dienstverlening. We hebben hart voor mensen en staan voor solidariteit en collectiviteit. De menselijke aanpak zit in onze poriën. Het rood staat ook voor communicatie, een van onze kernactiviteiten. Zakelijke informatie – blauw voor mijn

gevoel – maken we warmer, met begrijpelijke teksten, mooie vormgeving en animatiefilmpjes bijvoorbeeld. Zo zorgen we dat de boodschap bij de deelnemers van onze opdrachtgevers overkomt. Dat spel tussen zakelijk en menselijk vind ik interessant. Het verschil zit ook in de culturen in onze organisatie en in de achtergronden van de medewerkers. Soms over-

heerst het zakelijke, moeten risico’s worden vermeden en rationele strategieën worden bedacht. Maar als dat is gebeurd, weten we altijd weer dat APG toch vooral over mensen gaat.”


17

APG GROEP IN 2010

APG GROEP IN 2010

De missie van APG Groep, het mogelijk maken van een goed en betaalbaar pensioen voor zo veel mogelijk mensen, is in 2010 in betekenis toegenomen. Door wereldwijde turbulentie op de financiële markten ontstond een groeiend gevoel van onzekerheid over de financiële toekomst. Deze onzekerheid werd versterkt door onzekerheid omtrent plannen voor de aankomende kabinetsperiode. Dit alles zorgde ervoor dat het pensioen bijna dagelijks nieuws was. De sindsdien aanhoudende discussies rondom de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel en de toe nemende veranderingen op de pensioenmarkt vragen om steeds snellere reacties. Bovendien stellen toezichthouders steeds hogere eisen aan transparantie en communicatie met deelnemers. Om binnen deze ontwikkelingen onze missie te realiseren, is de strategie van APG Groep gericht op het verder verhogen van kwaliteit en efficiëntie van de organisatie en dienstverlening en groei van het aantal opdrachtgevers. Hierdoor kunnen wij onze huidige en toekomstige opdrachtgevers de gewenste dienstverlening, kostenbeheersing en schaalvoordelen bieden en hebben meer deelnemers aan pensioenregelingen zicht op een goed en betaalbaar pensioen. Met ‘Morgen is vandaag’ geven we aan dat we ons elke dag volledig inzetten voor de kwaliteit van de dag van morgen. De ontwikkelingen in

2010 hebben er mede voor gezorgd dat wij dit motto vastberaden nastreven bij onze dienst verlening. POSITIEF RESULTAAT

Eind 2010 werkt APG Groep voor 32 opdracht gevers en verzorgen we de pensioenadministratie van circa 4,5 miljoen deelnemers. Het voor onze opdrachtgevers beheerde vermogen bedraagt op dat moment ongeveer € 272 miljard. De bedrijfsopbrengsten van APG Groep bedroegen € 1.258 miljoen waarbij de omzet vrijwel geheel in Nederland werd gerealiseerd. Het operationele resultaat over 2010 is toegenomen tot € 189 miljoen tegenover € 162 miljoen in 2009. Eind 2010 telt het personeelsbestand 4.238 personen. Daarvan zijn 129 personen werkzaam in het buitenland. ANTICIPEREN OP VERANDERING

De discussies rondom de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel, de toenemende concurrentie op de markt en de complexiteit door toezicht en regelgeving stellen hoge eisen aan onze organisatie. Daarom is in 2010 veel

18

aandacht besteed aan het inrichten van de multi cliëntorganisatie, de verbetering van kwaliteit en verhoging van eenvoud. Deze aanpassingen zijn een beleidsfocus, zowel in het uitvoeringsbedrijf als in het verzekeringsbedrijf. In 2010 zijn belangrijke stappen gezet om de pensioensystemen multicliënt te maken. Daarnaast heeft verdere implementatie van de fondsen voor gemene rekening (FGR) binnen APG Asset Management ertoe geleid dat APG Groep meerdere opdrachtgevers kan bedienen. Een aantal opdrachtgevers heeft ondertussen aangegeven hun vermogen in de FGR structuur te willen onderbrengen. Het streven naar transparante en toegankelijke pensioencommunicatie heeft geleid tot een intensievere inzet van internet. Doordat deel nemers meer zaken via internet kunnen afhandelen, wordt minder intensief gebruik gemaakt van telefoonverkeer en email hetgeen op termijn een kostenbesparend effect kan hebben. De verdere integratie van Loyalis en Cordares Verzekeringen heeft geresulteerd in een compleet pakket aanvullende inkomensarrangementen dat wordt aangeboden onder de merknaam Loyalis. MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

‘Morgen is vandaag’ is een leidraad voor het maatschappelijk verantwoord ondernemen van APG Groep. Belangrijke vraagstukken voor morgen en overmorgen vragen vandaag al onze aandacht. APG Groep neemt daarom in haar bedrijfsvoering een leefbare wereld voor toekomstige generaties als uitgangspunt. Dit is vastgelegd in het MVO-beleid van APG Groep en vloeit voort

uit de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de eigen organisatie. Daarnaast adviseert APG Groep haar opdrachtgevers intensief met betrekking tot verantwoord aandeelhouderschap en verantwoord beleggen. De hiermee te bereiken effecten hebben, gezien het grote geïnvesteerde vermogen, immers een veel grotere positieve bijdrage. Verantwoord beleggen is daarom een geïntegreerd onderdeel van het beleggingsproces. Hierdoor houdt APG Groep bij beleggingsbeslissingen voor haar opdrachtgevers systematisch rekening met factoren als duurzaamheid en corporate governance. We verwerken deze zogeheten ESG-factoren in de beleggingsportefeuilles die we voor onze opdrachtgevers beheren. RISICOMANAGEMENT

Gezien de aard en het maatschappelijk belang van de dienstverlening streeft APG Groep naar optimaal verantwoord risicomanagement. Risicomanagement is een vast onderdeel van het aansturen van de onderneming. De ontwikke lingen op pensioengebied in 2010 hebben deze manier van werken alleen maar geïntensiveerd. We zien het nut en de noodzaak van onze inspanningen op het gebied van risicomanagement bevestigd in de aanbevelingen van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code. In 2010 zijn de processen verder aangescherpt en de systemen voor interne beheersing opnieuw gecertificeerd. Hierdoor zijn de kwaliteit van het identificeren van de risico’s en de te nemen beheersmaatregelen verder toegenomen. Bovendien stelt dit APG Groep in staat nog beter verantwoording af te leggen over de kwaliteit van de interne beheersing- en controlesystemen.


APG GROEP IN 2010

VERWACHTINGEN 2011

De ontwikkelingen in de afgelopen jaren sterken onze overtuiging dat pensioenen het beste op basis van collectiviteit kunnen zijn georganiseerd. De Nederlandse markt van pensioenen vermogensbeheer zal zich verder consolideren. De vertrouwde nationale wettelijke kaders worden meer en meer vervangen door strengere normen voor pensioenfondsbestuur en Europese weten regelgeving. Daarbij zal er een drukkend effect op de prijzen zijn door toenemende concurrentie op de markt. Omdat wij onze dienstverlening tegen acceptabele kosten aan onze opdrachtgevers willen blijven leveren, zien wij in 2011 een verdergaande integratie binnen APG Groep. Dit zal naar verwachting resulteren in meer synergievoordeel, kostenefficiëntie en verrijking van de dienstverlening aan onze huidige en toekomstige opdrachtgevers.

19

20

KERNCIJFERS Bedragen in miljoenen euro’s

EIND 2010

EIND 2009

838

831

4.848

4.678

Verhouding tussen het eigen vermogen en het balanstotaal van het uitvoeringsbedrijf (conform het segmentatieoverzicht)

41%

45%

Beleggingen van het verzekeringsbedrijf (incl. vorderingen uit herverzekering) Verplichtingen van het verzekeringsbedrijf

3.184

2.974

3.022

2.931

Solvabiliteit van het verzekeringsbedrijf

293%

234%

8

21

4.238

4.237

2010

2009*

189

162

267 346 386 60 1.059 199 1.258

254 336 446 71 1.107 234 1.341

Groepsvermogen Balanstotaal

Investeringen in materiële vaste activa Personeel in personen

Operationeel resultaat Bedrijfsopbrengsten • pensioenbeheer • vermogensbeheer • aanvullende producten • overige • beleggingsresultaten

*De opgenomen vergelijkende cijfers 2009 betreffen nog de cijfers 2009 vóór aanpassing uit hoofde van de doorgevoerde stelselwijzigingen bij het verzekeringsbedrijf


21

KERNCIJFERS

PENSIOENBEHEER: DEELNEMERS AANGESLOTEN FONDSEN

EIND 2008

EIND 2009

EIND 2010

TOTAAL 3.601.000

TOTAAL 3.761.000

TOTAAL 4.440.000

1.864.000 1.271.000

1.338.000

959.000

992.000

1.371.000

1.431.000

1.029.000

1.547.000

0

ACTIEVEN GEPENSIONEERDEN SLAPERS

22

VERMOGENSBEHEER: BEHEERD VERMOGEN IN MILJARDEN

EIND 2008

EIND 2009

EIND 2010

TOTAAL 202

TOTAAL 240

TOTAAL 272

6 5 23

6 25

20

177

211

241

0

OVERHEID & ONDERWIJS BOUW OVERIG


23

KERNCIJFERS

Deelnemerscontacten Aantal bezoeken aan de websites van opdrachtgevers Aantal raadplegingen in de ‘Mijn’ omgeving Aantal telefoongesprekken met deelnemers Aantal (abonnementen op) digitale nieuwsbrieven Aantal e-mails van deelnemers Werkgeverscontacten Aantal bezoeken EASiNet (werkgeverssite) Aantal klantsupport gesprekken Aantal werkgeverscontacten met adviseurs Aantal gesprekken met adviseurs Aantal opleidingen en presentaties Overig Aantal bij opdrachtgevers aangesloten werkgevers Aantal betalingen ten behoeve van opdrachtgevers per maand, gemiddeld

2010

2009

STIJGING C.Q. DALING

12.700.000 3.240.000 585.000 471.000 125.000

8.190.000 2.010.000 563.000 396.000 128.000

+55% +61% +4% +19% -2%

167.000 12.000 12.000 5.400 1.400

153.000 12.300 11.000 6.800 1.300

+9% -2% +9% -21% +8%

33.700

31.700

+6%

1.056.000

998.000

+6%

Een groot deel van het voor opdrachtgevers beheerde vermogen is ondergebracht bij door APG Groep beheerde fondsen voor gemene rekening (FGR’s). Onderstaand zijn per fonds de behaalde rendementen in procenten weergegeven. 2010 (in procenten)

Rendementen APG Strategic Real Estate Pool APG Tactical Real Estate Pool APG Commodities Pool APG Absolute Return Strategies Pool APG Hedge Funds Pool APG Developed Markets Equity Pool APG Emerging Markets Equity Pool APG Fixed Income Credits Pool APG Index Linked Bonds Pool APG Treasuries Pool

21,9 28,0 23,6 16,6 17,8 18,2 27,3 12,6 - 1,0 1,6

24

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN INLEIDING Het jaar 2010 is niet alleen voor pensioenfondsen een jaar van financieel herstel geweest. Ook voor APG Groep NV is het verslagjaar in financieel opzicht een goed jaar geweest. Het operationeel resultaat is ten opzichte van vorig jaar wederom sterk verbeterd. Het toezicht van de raad van commissarissen is in het verslagjaar in belangrijke mate door vier aspecten bepaald: 1) een intensivering van de communicatie tussen de aandeelhouder, de raad van commissarissen en de raad van bestuur, 2) een verdere operationalisering van de strategie van APG Groep, 3) de organisatorische en juridische consequenties van een verdere integratie van APG en Cordares en 4) het behoedzaam blijven omgaan met de gevolgen van en het herstel uit de ernstigste financiële crisis sinds de jaren dertig van de vorige eeuw, waar ook APG Groep in 2008 en 2009 mee werd geconfronteerd.

JAARVERSLAG

VERGADERINGEN

Dit jaarverslag bevat de jaarrekening van APG Groep. Deze is door de raad van bestuur en de raad van commissarissen ondertekend. PricewaterhouseCoopers Accountants NV (PwC) heeft de jaar rekening gecontroleerd en van een goedkeurende controleverklaring voorzien. De raad van commissarissen adviseert de algemene vergadering van aandeel houders, conform het voorstel van de raad van bestuur, om de jaarrekening over het boekjaar 2010 vast te stellen.

De raad van commissarissen kent als geheel dezelfde samenstelling als aan het einde van het voorgaande verslagjaar en is in 2010 acht keer in een formele vergadering bijeengekomen. De leden van de raad van bestuur zijn daar op uitnodiging van de raad van commissarissen meestal bij aanwezig geweest. De remuneratie/ benoemingscommissie en de auditcommissie van de raad van commissarissen hebben diverse keren een commissie vergadering belegd.

De raad van commissarissen heeft dit jaarverslag met de raad van bestuur en de externe accountant besproken. De raad van commissarissen heeft - na bespreking van het jaarverslag en mede op advies van de auditcommissie en overleg met de externe accountant - geconcludeerd dat het jaarverslag een goede basis vormt voor de verantwoording die de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht aflegt. De decharge van de leden van de raad van bestuur voor het in 2010 gevoerde beleid en de decharge van de leden van de raad van commissarissen voor het uitgeoefende toezicht zijn voor de algemene vergadering van aandeelhouders afzonderlijk geagendeerd.

In het lidmaatschap van de commissies is wel een wijziging opgetreden. De raad van commissarissen heeft begin 2010 besloten dat de heer Van Keulen van de remuneratiecommissie naar de audit commissie overstapt om de expertise in de auditcommissie, gezien de langjarige ervaring van de heer Van Keulen als CEO bij SNS Reaal, te versterken. Mevrouw Van Praag is overgestapt van de auditcommissie naar de remuneratiecommissie, vanwege haar specifieke expertise op het gebied van remuneratie en governance. De raad van commissarissen heeft tijdens de vergaderingen van gedachten gewisseld over onder meer de strategie van APG Groep, de financiële gang van zaken en het ESG- beleid. De interne bedrijfsvoering heeft in de besprekingen eveneens


25

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

veel aandacht gehad. De raad van commissarissen heeft met de raad van bestuur specifiek gesproken over de voorgenomen verkoop van AlpInvest Partners NV. Tevens is er gesproken over de financiële en strategische positie van Loyalis. In het tweede halfjaar heeft de raad van commissarissen het financieel jaarplan 2011 vastgesteld en is gesproken over de aanpassing van de portefeuilleverdeling binnen de raad van bestuur en de aanpassing van de organisatie-inrichting ten behoeve van een verdere integratie van bedrijfsonderdelen. De raad van commissarissen is van oordeel dat een voortschrijdende integratie aan een nog beter en efficiënter bedrijf zal bijdragen. De raad van commissarissen heeft tevens gesproken over het behouden en verwerven van opdrachten van institutionele opdrachtgevers en de implicatie van de nieuwe wetgeving inzake de premiepensioeninstelling (PPI). De raad van commissarissen neemt met genoegen waar dat APG wordt erkend als pensioenexpertisecentrum, zowel nationaal als internationaal. De raad is van oordeel dat APG zich steeds meer ontwikkelt als full service multicliënt pensioenuitvoeringsbedrijf. De raad constateert tevens met genoegen dat steeds meer pensioenfondsen bij APG klant worden en dat deze pensioenfondsen daardoor kunnen profiteren van een zeer concur rerend prijs/kwaliteitsniveau. In de vergaderingen van de auditcommissie van de raad van commissarissen zijn onder andere het jaarverslag 2009, het daarbij behorende rapport van de externe accountant PwC en (periodiek) de financiële stand van zaken van APG Groep grondig besproken. De auditcommissie neemt waar dat de raad van bestuur voor de uitdaging staat om de juiste balans te vinden tussen enerzijds het niveau van de interne beheersing en anderzijds het tempo van de noodzakelijke veranderingen binnen APG Groep. De auditcommissie is samen met PwC van oordeel dat het huidige niveau van interne beheersing passend is voor deze ontwikkelingsfase van het bedrijf. De auditcommissie is van mening dat de raad van bestuur adequaat met de

bevindingen van PwC omgaat. De raad van commissarissen beoordeelt via de kwartaalrapportages de voortgang van de op basis van de accountantsrapportages geformuleerde verbeteracties en vertrouwt erop dat de raad van bestuur ook de resterende verbeteracties zal oplossen. De auditcommissie heeft verder uitgebreid stilgestaan bij de ICT-strategie, de ICT-organisatie en het audit plan 2010/2011 van de interne accountant. De leden van de auditcommissie hebben tevens gezamenlijk een waardevolle workshop van PwC gevolgd over onder andere relevante jaarrekeningaspecten. De remuneratiecommissie van de raad van commissarissen heeft onder meer aandacht besteed aan het evaluatieproces van de leden van de raad van bestuur en het zelfevaluatieproces van de raad van commissarissen. Tevens is gesproken over de functiewaardering van de leden van de raad van bestuur, het remuneratierapport 2009 en de beloningspraktijk bij APG Groep. Verder is aandacht besteed aan de verbreding van de scope van de remuneratie commissie. Besloten is dat, behalve thema’s als beloningsbeleid en het functioneren van (de leden van) de raad van bestuur, in de toekomst meer op de organisatie gerichte onderwerpen op de agenda van de remuneratiecommissie zullen komen. Te denken valt daarbij aan succesion planning, management en talent development, kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van werkgelegenheidsontwikkeling binnen APG Groep en verzuim. Op 17 maart 2010 heeft de raad van commissarissen het eigen functioneren kritisch tegen het licht gehouden. Dit gebeurde op basis van een vooraf gehouden schriftelijke inventarisatieronde over het samenspel tussen de raad van bestuur en de raad van commissarissen, de teameffectiviteit van de raad van commissarissen en de relatie van de raad van commissarissen met de aandeelhouder. De evaluatie heeft onder andere geleid tot verbeterde en meer uitgebreide kwartaalrapportages van de raad van bestuur aan de raad van commissarissen. In 2010 is ter verbetering van de informatievoorziening aan de raad

van commissarissen tevens een beveiligde extranet site in gebruik genomen met daarop onder andere de relevante vergader documentatie. De raad van commissarissen stelt de inspanningen van de raad van bestuur tot verbetering van de informatievoorziening aan de raad van commissarissen en de verbeterde kwartaalrapportages zeer op prijs. De raad van commissarissen heeft in 2010 samen met de raad van bestuur een meerdaagse studiereis naar Hong Kong ondernomen. Deze studiereis stond geheel in het teken van het toezicht op het vermogensbeheerbedrijf in Azië, de teameffecti viteit van de raad van commissarissen en de samenwerking met de raad van bestuur.

RELATIE MET DE INTERNE EN EXTERNE ACCOUNTANT De externe accountant (PwC) en de directeur van de interne accountantsafdeling zijn meestal bij iedere vergadering van de auditcommissie aanwezig. De externe accountant woont tevens de vergaderingen bij waarin de raad van commissarissen het jaarverslag en de accountantsrappor tages bespreekt. De raad van commis sarissen heeft daarnaast eenmaal buiten aanwezigheid van de raad van bestuur met de externe accountant overlegd.

CONTACTEN MET DE AANDEELHOUDER Op 29 april 2010 zijn tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders niet alleen de reguliere jaarstukken en besluiten aan de orde geweest, maar is tevens gesproken over de verdere versterking van de synergie tussen APG en Cordares en dan met name de integratie van de pensioenbedrijven, de integratie van de ICT- bedrijven en de portefeuilleverdeling binnen de raad van bestuur. Tevens zijn er twee bijeenkomsten belegd tussen de raad van commissarissen, de raad van bestuur en de aandeelhouder over de strategie en

26

het strategisch kader, de governancestructuur, nieuwe marktontwikkelingen en de voortgang van de integratie. Enkele leden van de raad van commissarissen en de raad van bestuur hebben geparticipeerd in een begeleidingswerkgroep voor de verkoop van AlpInvest Partners NV.

Leden van de raad van commissarissen hebben geen aandelen in (dochters van) APG Groep NV.

Vertegenwoordigers van de aandeelhouder waren ook in deze werkgroep actief. De raad van commissarissen heeft de samenwerking in deze werkgroep zeer gewaardeerd.

In het derde jaar van het bestaan van APG Groep is opnieuw veel bereikt. De raad van commissarissen dankt de raad van bestuur en de medewerkers voor de grote inzet en betrokkenheid in de afgelopen periode.

De raad van commissarissen stelt de contacten met de aandeelhouder zeer op prijs. De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar enkele malen ervaren dat de juridische structuur en de governance van APG Groep complex zijn en in de komende tijd aanpassing behoeven.

CONTACT MET DE ONDERNEMINGSRAAD Gedurende het verslagjaar hebben enkele leden van de raad van commissarissen twee overlegvergaderingen met de ondernemingsraad bijgewoond. Hierbij is onder andere gesproken over de algemene gang van zaken van de onderneming, het jaarverslag 2009 en het financieel jaarplan 2011.

BEZOLDIGING VAN DE RAAD VAN BESTUUR EN RAAD VAN COMMISSARISSEN De raad van commissarissen formuleert voor de algemene vergadering van aandeelhouders voorstellen voor het bezoldigingsbeleid van de leden van de raad van bestuur. De algemene vergadering van aandeelhouders stelt vervolgens het bezoldigingsbeleid en de bezoldiging van de raad van bestuur vast. In het verslagjaar waren er geen wijzigingen in het bezoldigingsbeleid zoals dat eerder in de algemene vergadering van aandeelhouders op 28 mei 2009 is goed gekeurd. Een overzicht van de beloning van de raad van bestuur en de raad van commissarissen is in het jaarrekeningdeel van dit verslag opgenomen.

WOORD VAN ERKENTELIJKHEID

Heerlen, 28 april 2011 mr.drs. L.C. Brinkman, voorzitter G.M.M.L. Verhofstadt, vice-voorzitter mr. C.W. van Boetzelaer MBA mw. H.C.J. van den Burg drs. S. van Keulen drs. A.L.M. Nelissen mw. prof.dr. C.M. van Praag P. Rosenmöller K.I. van Splunder


Business unit controller Pensioenbeheer

“ALLE ASPECTEN ZO HELDER MOGELIJK.”

KWALITEITS CONTRAST EEN KLEUR HEEFT KWALITEIT ALS DEZE HEEL ZUIVER OF HEEL VERZADIGD IS, EEN KLEUR HEEFT MINDER KWALITEIT ALS DEZE DOF OF VERTROEBELD IS Zetten we een zuivere, verzadigde kleur naast de doffe, vertroebelde variant ervan, dan ontstaat een kwaliteitscontrast. Kleuren kunnen op verschillende manieren worden vertroebeld, namelijk door ze te mengen met wit, met zwart, met grijs of met de complementaire kleur. De ervaring van een kleurkwaliteit is overigens relatief. Een kleur kan helder lijken naast een doffe kleur, maar tegelijkertijd vertroebeld naast een kleur die nog stralender is.

Thijs van der Hagen Business unit controller Pensioenbeheer

“ALLE ASPECTEN ZO HELDER MOGELIJK.”

“In de dienstverlening aan onze opdrachtgevers streven we naar een onberispelijke uitvoering. Drie aspecten zijn daarin belangrijk. Het eerste is de doorlooptijd. Een deelnemer die ons bijvoorbeeld een vraag stelt, moet zo snel mogelijk antwoord krijgen. Het tweede is kwaliteit, dus het gegeven antwoord moet juist en volledig zijn. De kosten zijn het derde

aspect. Die moeten zo laag mogelijk zijn, zodat de deelnemers van onze opdrachtgevers van hun betaalde premie zo veel mogelijk pensioen krijgen. Doorlooptijden, kwaliteit en kosten beïnvloeden elkaar. Leg je de nadruk op het ene, dan kan dat ten koste van het andere gaan. Toch moeten we alle aspecten zo helder mogelijk zien te krijgen.

Momenteel doen we dat onder meer door steeds meer processen volledig te automatiseren. ‘Straight through processing’ noemen we dat. We hebben er veel vertrouwen in dat we daardoor ‘operational excellence’ nog beter kunnen invullen.”


VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

33


ALGEMEEN

STRATEGIE EN SCOPE

In een uitdagende tijd is een heldere strategie onmisbaar. APG Groep ambieert een goed en betaalbaar pensioen voor zoveel mogelijk mensen. Elke markt waarin APG Groep actief is, wordt door unieke trends gekenmerkt. Veranderingen in de samenstelling van de pensioenmarkt en verschuivingen in de vraag naar aanvullende producten zijn hier voorbeelden van. Verscherpt toezicht en nieuwe regelgeving geven daar een extra dimensie aan. Om de ingezette koers te houden, kan APG Groep niet stilzitten. In 2010 hebben we de verdere professionalisering van de organisatie veel aandacht gegeven. Onze organisatie is steeds beter in staat een verscheidenheid aan opdrachtgevers te bedienen. Verder geven we voorrang aan het beheerst versimpelen van de operatie en aan de doorontwikkeling van onze producten. Opdrachtgevers merken dit in een verhoogde kwaliteit en efficiëntie van onze dienstverlening.

Pensioen is tegenwoordig een veel besproken onderwerp. Onzekerheid, gevoed door volatiele financiële markten en voorliggende kabinetsplannen, leidt tot toenemende berichtgeving in de media en verhoogde interesse bij mensen. Er ontstaan ook vragen rondom de houdbaarheid en betaalbaarheid van ons ook in het buitenland hoog aangeschreven - pensioenstelsel. De missie van APG Groep is daarmee in toenemende mate relevant. Deze is een bijdrage te leveren aan een goed en betaalbaar pensioen voor zo veel mogelijk mensen tegen concurrerende tarieven. De missie van APG Groep wordt door toonaangevende producten en diensten ingevuld. We streven een goed en betaalbaar pensioen na door een kwalitatief hoogwaardig pensioenbeheer en vermogensbeheer te bieden dat bijdraagt aan een betere betaalbaarheid van pensioen. Door deze taken voor veel mensen uit te voeren behalen wij schaalvoordelen. Deze uiten zich in concurrerende tarieven en een hoog niveau van kennis en ervaring. Over de afgelopen jaren is APG Groep daarmee uitgegroeid tot een belangrijk kenniscentrum op het gebied van pensioenen en pensioenuitvoering.

Met onze toewijding en deskundigheid willen we voor onze opdrachtgevers een toonaangevende pensioenuitvoerder zijn. Onze strategie richt zich op continue verbetering van kwaliteit en efficiëntie. Daarnaast heeft APG Groep de ambitie om te groeien. Dit is noodzakelijk om opdrachtgevers ook in de toekomst van de gewens te kwaliteit en schaalvoordelen te blijven voorzien. APG Groep is er trots op tegenwoordig een brede groep opdrachtgevers te mogen bedienen. Wij bedienen eind 2010 32 opdrachtgevers. Ongeveer de helft van deze opdrachtgevers heeft zowel de pensioen administratie als het vermogensbeheer bij ons ondergebracht. We voeren per eind 2010 de pensioenadministratie uit van circa 4,5 miljoen deelnemers en beheren een vermogen van ongeveer € 272 miljard. Via dochtermaatschappij Loyalis biedt APG Groep haar opdrachtgevers een assortiment van verzekeringsproducten op het gebied van aanvullende collectieve, semicollectieve en individuele inkomensarrangementen voor werkgevers en werknemers. Inleving in specifieke klantsituaties is de kracht van Loyalis. Daarmee speelt Loyalis proactief op omgevingsveranderingen in.

34

De bedrijfsopbrengsten van APG Groep in 2010 bedragen € 1.258 miljoen. Deze bedrijfsopbrengsten zijn inclusief premies die door de verkoop van aanvullende producten, grotendeels levensverzekeringen, zijn gegenereerd. De omzet is vrijwel geheel in Nederland gerealiseerd. De beleggingsresultaten bedragen € 199 miljoen. Eind 2010 telt het personeelsbestand 4.238 personen. Daarvan zijn er 129 in het buitenland werkzaam.

MARKTONTWIKKELINGEN De huidige ontwikkelingen in de diverse markten van APG Groep maken een solide strategie nog belangrijker. In de markt voor pensioenuitvoering en in die voor aanvullende producten ontwikkelt zich een aantal bepalende trends.

Pensioenmarkt

Drie ontwikkelingen tekenen op dit moment de markt voor de bediening van pensioenfondsen: 1) een verheviging van de discussie rondom de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel, 2) een verandering van de marktsamenstelling en 3) een verdere verhoging van complexiteit. In het afgelopen jaar zijn vijf onderzoeken uitgevoerd die door minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid waren ingesteld. Deze onderzoeken moeten tot een betere houdbaarheid van het Nederlandse stelsel leiden. Onderwerpen van onderzoek waren de gebruikte parameters ten aanzien van verwachtingen van toekomstig rendement, de governance structuur bij pensioenfondsen, beleggingsbeleid en risicobeheer, toekomst bestendigheid van pensioenregelingen en een evaluatie van het Financieel Toetsingskader (FTK). De uitkomsten van deze onderzoeken hebben invloed op zowel het pensioen beheer als het vermogensbeheer. De pensioensector zal daarop moeten anticiperen.

De samenstelling van de markt verandert. Er ontstaan bijvoorbeeld nieuwe pensioen vehikels. In januari 2010 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Multi-opf aangenomen. Dit maakt het voor ondernemings pensioenfondsen mogelijk hun krachten en expertise te verenigen en gezamenlijk een bestuur, een deelnemersraad en een verantwoordingsorgaan in te richten, waarbij het pensioenvermogen gescheiden blijft. Hiermee zijn schaalvoordelen op het gebied van expertise en efficiëntie te behalen. In 2010 is ook de oprichting van de eerste premiepensioeninstelling (PPI) aangekondigd. Dit ‘nieuw’ type financiële instelling is gericht op het uitvoeren van (internationale) beschikbare premieregelingen. Het biedt onder andere Nederlandse pensioenuitvoerders de kans om een grotere rol op de Europese markt te spelen. Verder blijven internationale partijen - met name vermogensbeheerders groeien op de Nederlandse markt voor pensioenuitvoering. Pensioenfondsen zien zich bovendien geconfronteerd met een stijgende complexiteit via nieuwe regelgeving, extra toezicht en aanhoudende turbulentie op de financiële markten. De behoefte aan beleidsondersteuning neemt toe evenals gepaste manieren om bepaalde delen van de pensioenadministratie en het vermo gensbeheer uit te besteden. Bovenstaande ontwikkelingen vertalen zich in een gestaag voortschrijdende consolidatie. In een kort tijdsbestek is het aantal pensioenfondsen van ruim 1.000 naar circa 550 gedaald. De toenemende regeldruk zet vooral kleinere pensioenfondsen ertoe aan voor het alternatief van een bedrijfstakpensioenfonds of verzekeraar te gaan.

Markt voor aanvullende producten

De aanvullende inkomensarrangementen die APG Groep via Loyalis aanbiedt, komen overwegend voort uit ontwikkelingen in de markt voor collectieve pensioenen. Bovenstaande dynamiek geldt daarom onverminderd voor de markt voor aan vullende producten. Daar waar leemtes in de sociale zekerheid en in de tweede

HET HOOFDLIJNENAKKOORD

In 2010 is in de Stichting van de Arbeid (STAR) een Hoofdlijnenakkoord bereikt op het gebied van pensioenen. Belangrijke wijzigingen ten opzichte van de huidige situatie zijn de koppeling van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting en het meebewegen van de (gerealiseerde) pensioenop bouw met de ontwikkeling op financiële markten. De beoogde aanpassingen zullen een inspanning betekenen van onze pensioenadministratie. Verder creëert deze modernisering van het collectieve pensioen wellicht mogelijkheden voor oplossingen in de aanvullende sfeer. In 2011 wordt gewerkt aan een nader uitgewerkt pensioenakkoord.


35


pensioenpijler ontstaan, biedt Loyalis gepaste oplossingen. Daarnaast zijn er specifieke trends voor deze markt waar te nemen. De markt voor aanvullende producten is competitief. Er zijn veel partijen die met elkaar concurreren om marktaandeel in een relatief homogene markt. Hierdoor zijn winstmarges laag. Polarisatie van de markt is het resultaat. Aan de ene kant zijn er de grote verzekeraars en banken die zich op schaalvergroting richten en aan de andere kant zijn er nichespelers die zich op een specifieke doelgroep of dienst richten. In de levenbranche is sprake van een verschuiving van de vraag van verzekeringsproducten richting bancaire varianten. In 2008 vormden verzekeringsproducten bijna 90 procent van de totale markt voor fiscaal gefaciliteerd vermogensvorming onder andere ten behoeve van pensioenopbouw in de derde pijler. Begin 2010 was dat nog maar 70 procent. Deze trend zet zich door, want een groot deel van nieuwe afsluitingen betreft bancaire varianten. Vooral de gepercipieerde transparantie en eenvoud van bancaire producten zorgen voor een toegenomen vraag in een tijd waarin verzekeringsproducten nog steeds onder een negatief imago lijden. De markt wordt verder getekend door toetreding van nieuwe namen. Vaak gaat het om merken die door grote gevestigde partijen worden gevoerd. Kenmerken van dit type marktspelers zijn lage kosten en de transparante en directe manier van communiceren. Tot slot bereidt de verzekeringssector zich voor op Solvency II, de nieuwe Europese richtlijn ten aanzien van kapitaalbescherming, die op 1 januari 2013 in werking treedt. De Europese Commissie wil de gevolgen van Solvency II voor de finan ciële positie van verzekeraars toetsen. Daarom vraagt zij de instellingen op verschillende momenten in het besluitvormingsproces de bezittingen en verplichtingen en de kapitaaleisen te herberekenen. Dit gebeurt door middel van

zogenoemde kwantitatieve impact studies (quantitative impact studies; QIS). Dit leidt tot extra administratieve druk op verzekeraars, naast extra activiteiten die al met de implementatie van Solvency II gepaard gaan zoals een herbezinning op het te voeren productenpallet en de voorbereiding van aanpassingen in processen, systemen en risicomanagement.

ONTWIKKELINGEN OP DE FINANCIËLE MARKTEN Ontwikkelingen op financiële markten zijn van wezenlijk belang voor APG Groep. Enerzijds dagen ze ons uit om te beschikken over voldoende talent om de juiste beleggingskeuzes te maken voor onze opdrachtgevers. Anderzijds is ons verzekeringsbedrijf aangewezen op beleggingsrendementen bij het leveren van kwalitatief hoogwaardige producten. De financiële markten begonnen het jaar volatiel maar eindigden positief, zichtbaar in gezonde rendementen van aandelen en vastrentende waarden - de belangrijkste beleggings categorieën voor pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Schommelingen op aandelenbeurzen kwamen tot een hoogtepunt in mei gevolgd door een terugval in de koersen. Daarna trad meer stabiliteit op en vanaf september groeiden koersen solide tot het eind van het jaar. De MSCI World Index een graadmeter voor wereldwijde aandelenbeurzen - toonde over het gehele jaar een performance van bijna tien procent. De koersen werden vooral in de laatste maanden ondersteund door een aantrekkende wereldeconomie, waarbij de macrocijfers geregeld beter uitvielen dan beleggers hadden voorspeld. De centrale banken zagen in de betere cijfers geen reden om af te zien van hun ruime monetaire beleid, wat zorgde voor verdere rugwind voor aandelenbeurzen. Overigens moet de performance over 2010 wel in perspectief gesteld worden van een sterk 2009 waarin de MSCI World Index met ruim dertig procent groeide.

Voor wat betreft het rendement op vastrentende waarden is de eurocrisis, die volgde op de kredietcrisis, mede bepalend geweest. Door oplopende staatsschulden zijn diverse Europese landen financieel in de problemen gekomen. Deze landen hebben een beroep moeten doen op financiële steun vanuit de Europese Unie. Vastrentende waarden kenden uiteindelijk een positief rendement over 2010, hoewel een stijgende rente in het laatste kwartaal tot negatieve druk leidde. De groei op financiële markten in combinatie met stijgende rentes in het laatste kwartaal zorgden voor een sterk opwaartse trend van dekkingsgraden bij pensioenfondsen. Dezelfde ontwikkelingen hadden ook invloed op het resultaat van APG Groep, namelijk via de positieve beleggingsresultaten bij het verzekeringsbedrijf. Toch loopt het resultaat van het verzekeringsbedrijf ten opzichte van 2009 terug doordat de rendementen in dat jaar werden gevoed door zeer sterk aantrekkende financiële markten.

ORGANISATORISCHE ONTWIKKELINGEN 2010 is een goed jaar geweest. We hebben via verdere kwaliteitsverbeteringen en acquisitie invulling kunnen geven aan onze missie. Het afgelopen jaar is APG Groep continu alert op de kwaliteit en efficiëntie van haar organisatie geweest om op bovengenoemde marktontwikkelingen te reageren. Met nieuwe, robuuste producten en diensten spelen we proactief in op de vraag die door deze ontwikkelingen ontstaat.

36

Om in de genoemde marktdynamiek ` de missie te kunnen vervullen, is in 2010 veel aandacht besteed aan de inrichting van de multicliëntorganisatie, de verbetering van de kwaliteit en de verhoging van de eenvoud. Deze zaken lopen als een rode draad door de verschillende bedrijfsonderdelen van APG Groep, zowel in het uitvoeringsbedrijf (APG Asset Management, APG Pensioenbeheer en Cordares Pensioenbeheer) als in het verzekeringsbedrijf (Loyalis).

APG Asset Management

In 2010 is de integratie van Cordares Vermogensbeheer afgerond. Ook hierdoor is de bedrijfsvoering verder vereenvoudigd. Daarnaast is veel energie gestoken in activiteiten op gebied van compliance en in het opzetten van een Treasury Center met een toegewijde risicobeheerfunctie. Dit Treasury Center is een dochter van de fondsen voor gemene rekening en werkzaam ten behoeve van opdrachtgevers. Hierdoor is APG Asset Management in staat de operationele en kredietrisico’s voor haar opdrachtgevers te verminderen.

Het beheren van vermogen voor pensioen fondsen is een belangrijke en verantwoordelijke taak, zeker als het gaat om een omvang van € 272 miljard. APG Asset Management is daarom ook verheugd dat over 2010 gezonde rendementen zijn behaald. De uitvoering van de beleggingstrategieën voor onze opdrachtgevers heeft bevredigende beleggingsrendementen in dubbele cijfers opgeleverd. De integratie tussen APG Asset Management en Cordares Vermogensbeheer heeft daarbij zijn vruchten afgeworpen.

Tevens is dit jaar binnen APG Asset Management verder invulling gegeven aan klantgerichtheid binnen de organisatie. De klantactiviteiten werden tot voor kort vanuit verschillende afdelingen gecoördi neerd. Om de structuur te vereenvoudigen en deze processen te centraliseren is een afzonderlijke eenheid voor cliëntmanagement ingericht. Cliëntmanagement is de schakel tussen opdrachtgevers en het vermogensbeheerbedrijf en begeleidt opdrachtgevers door de gehele keten van het vermogensbeheerproces.

Echter de markt staat - zoals hiervoor beschreven - niet stil en APG Asset Management anticipeert op verandering. Qua bedrijfsvoering is ‘beheerst versimpelen’ in 2010 het motto geweest, dat in 2011 verder wordt doorgezet. Het vereenvoudigen van de bedrijfsvoering leidt tot een verlaging van het operationele risico en tot een verhoging van de doelmatigheid. Onze beleggingspools die wij in 2010 helder en eenvoudig hebben ingericht, zijn hier een voorbeeld van. Het gebruik van complexe financiële producten is gereduceerd en de verantwoordelijkheidsstructuur binnen de organisatie is vereenvoudigd. Daarnaast hebben we een striktere scheiding tussen de staande organisatie en projectorganisatie doorgevoerd.

De verdere implementatie van de fondsen voor gemene rekening (FGR’s) binnen APG Asset Management heeft zijn vruchten afgeworpen en ertoe geleid dat APG Groep meerdere opdrachtgevers kan bedienen. In 2010 heeft een aantal opdrachtgevers aangegeven hun vermogen in de FGR structuur te willen onderbrengen. Het afgelopen jaar is door APG Asset Management één van de grootste pooling trajecten ter wereld uitgevoerd. De omvang van de beheerde vermogens die zijn samengevoegd, is een unicum.

Voorts leidt een betere prioritering van activiteiten tot een gerichtere toedeling van capaciteit en middelen.

APG Pensioenbeheer

Belangrijke factoren voor de tevredenheid van mensen over hun pensioen zijn tijdigheid, accuraatheid en goede communicatie. Dit zijn zaken die door APG Pensioen beheer worden ingevuld. APG Pensioen beheer heeft daarmee toonaangevende resultaten behaald. Wij zijn er trots op dat we voor onze opdrachtgevers:

• op wereldniveau leidend zijn qua servicescores in de CEM Benchmark (CEM staat voor Cost Effectiveness Measurement en betreft een wereldwijde benchmark van pensioenfondsen), • een veelheid aan complexe regelingen uitvoeren, • in kostenstudies in het goedkoopste kwadrant vallen. Om een toonaangevende pensioenbeheerder te blijven zal APG Groep deze lijn doortrekken. APG Pensioenbeheer zet zich dan ook continu voor betere kwaliteit en efficiëntie in. APG Pensioenbeheer heeft veel aandacht besteed aan de verdere doorvoering van de multicliëntstrategie van APG. In 2010 zijn belangrijke stappen gezet om de pensioensystemen multicliënt te maken. Hiermee krijgen pensioenfondsen de mogelijkheid om de basisadministratie, de in- en excasso en de communicatie uit te laten voeren, in overeenstemming met de specifieke servicelevels en de eigen identiteit. Ook het verbeterde offertetraject reflecteert de ambitie van APG om in de toekomst meer pensioenfondsen te bedienen. Als gevolg van de verdergaande vergrijzing nemen de activiteiten op het gebied van de uitkeringen van ouderdomspensioenen toe. APG Pensioenbeheer neemt in haar processen en systemen voorbereidende maatregelen om die groei op te vangen. Door het uitbreiden van straight-throughprocessing en van de self-servicemogelijkheden zullen opdrachtgevers en hun deelnemers beter en efficiënter worden gefaciliteerd. In dit kader is het internetkanaal verder verbeterd. Door de opzet van pensioenfondswebsites meer intuïtief te maken en meer mogelijkheden op gebied van grafische weergave te bieden, is de kwaliteit van de dienstverlening toegenomen. Doordat deelnemers meer zaken via internet kunnen afhandelen, maken zij minder intensief gebruik van telefoonverkeer en e-mail. Verder is in 2010 een aantal ondersteunende activiteiten in een daarvoor


ONLINE ASSISTENT

APG Pensioenbeheer heeft de Online Assistent voor pensioenfondsdeel nemers ontwikkeld. De assistent geeft antwoord op vragen die door deel nemers worden gesteld op de website van het pensioenfonds. Op deze manier heeft de deelnemer 24 uur per dag, 7 dagen per week de beschikking over pensioenexpertise. Voor pensioenfondsen biedt de Online Assistent een hogere efficiëntie in de communicatie naar deelnemers. Daarmee daalt het gebruik van telefoon en e-mail - over het algemeen relatief dure communicatie kanalen.

37


opgerichte eenheid gebundeld. Dit betreft onder andere het shared business center voor premieen gegevensincasso, facilitair beheer en procurementdiensten. Deze bundeling zorgt voor betere synergie voor opdrachtgevers. Binnen het shared business center is in 2010 op verhoogde standaardisatie van activiteiten voorgesorteerd. Daardoor kunnen werkgevers in de toekomst met meer gemak en snelheid hun gegevens bij APG aanleveren.

Cordares Pensioenbeheer

Cordares streeft ernaar, als onderdeel van APG Groep, een deskundige partij te zijn waaraan pensioenfondsen hun werkzaam heden betrouwbaar en efficiënt kunnen uitbesteden. Via Cordares Pensioenbeheer wordt een aantal opdrachtgevers van APG Groep bediend met diensten op het gebied van pensioenbeheer en bestuursbediening. In 2010 mocht Cordares aan dat aantal een nieuwe opdrachtgever toevoegen, namelijk een pensioenfonds in de schoonmaaksector. Verder is APG Groep verheugd dat zij sinds 1 januari 2011 een pensioenfonds in de medische sector bedient. Hiermee verwerft APG Groep ervaring in het bedienen van een beroepspensioenfonds. 2010 stond voorts in het teken van een verdere verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening. Voor vier pijlers, te weten ‘vlekkeloze dienstverlening’, ‘klant op 1’, ‘betrokkenheid’ en ‘groei’ zijn ambities geformuleerd en acties uitgezet. De eerste resultaten zijn merkbaar en blijken uit positieve reacties van de opdrachtgevers. APG Groep heeft de ambitie om de reeds gerealiseerde integratie bij APG Asset Management en Loyalis een vervolg te geven met de integratie van APG Pensioenbeheer en Cordares Pensioen beheer. In de aanloop hiernaartoe is ook in 2010 veel aandacht besteed aan het uitwisselen van kennis en expertise tussen deze twee onderdelen van APG Groep. Mogelijkheden zijn onderzocht om tot één administratiesysteem voor grote pensioenfondsen en aansluiting van

Cordares op het betaalsysteem van APG te komen. Dit laatste is per 1 januari 2011 voor drie opdrachtgevers gerealiseerd.

Loyalis

De markt voor aanvullende producten is uitdagend. Succes hangt onder andere af van het lanceren van onderscheidende en innovatieve proposities. Loyalis heeft hieraan invulling gegeven, bijvoorbeeld door de introductie van haar succesvolle arbeidsongeschiktheidsproduct in de bouwsector. Werkgevers in de bouw kunnen hun medewerkers via Loyalis extra inkomenszekerheid bij arbeidsongeschikt heid bieden. Dit product is het eerste van nieuwe arrangementen die de sociale partners in de bouwsector verder kunnen helpen om meer maatwerk te bieden en flexibel op de versobering van de sociale zekerheid in te spelen. In 2010 werd bij de productontwikkeling met grote interesse naar de ontwikkelingen rondom het regeer- en pensioenakkoord gekeken. Voorstellen ten aanzien van het huidige pensioensysteem geven Loyalis zeker aanleiding tot de ontwikkeling van aanvullende inkomensarrangementen voor haar klanten. De inmiddels afgeronde integratie tussen Loyalis en Cordares Verzekeringen zorgt ervoor dat sinds dit jaar onder de vertrouwde naam van Loyalis een volwaardig pakket aanvullende inkomensarrangementen kan worden aangeboden. De merknaam Cordares Verzekeringen zal daarbij de komende tijd worden uitgefaseerd. Het aanbod van Loyalis is extra kracht bijgezet door in 2010 de website Loyalis.nl te vernieuwen. De inhoud van de website is naar werkgeversector ingedeeld. Hierdoor sluit de informatie nog beter bij de behoeften van klanten aan. Loyalis steekt er veel energie in haar klanten inzicht in hun persoonlijke financiële situatie te bieden. Klanten ervaren de Inkomensvooruitblik en de website MijnLoyalis.nl als zeer waardevol. Uit een onderzoek in 2010 blijkt dat 80 procent van de ondervraagden vindt dat zij via de Inkomensvooruitblik voldoende inzicht

38

in de persoonlijke financiële situatie krijgen. Driekwart vindt dat de informatie op MijnLoyalis.nl daar erg veel aan heeft bijdragen. Ook risicobeheer is in het afgelopen jaar een belangrijk aandachtsgebied geweest. Loyalis bereidt zich voor op de invoering van Solvency II in 2013. Loyalis heeft ook gedurende 2010 deelgenomen aan de zogenoemde ‘quantitative impact studies’ die door de Europese Commissie zijn geïnitieerd. Verder zijn in 2010 het programmaplan en de programmaorganisatie die Loyalis op de uiteindelijke implementatie van Solvency II voorbereiden, voorgelegd aan de toezichthouder, De Neder landsche Bank. In de loop van 2010 is het aandelen kapitaal van Loyalis uitgebreid. Dit heeft geleid tot een verhoging van het kapitaalbelang van APG Groep in Loyalis tot 91% (2009: 90%). Overige organisatorische ontwikkelingen Ten einde als APG Groep nog beter in staat te zijn de belangen van onze opdracht gevers op Europees niveau te behartigen, alsmede als gevolg van een steeds belangrijker wordende Europese lobby, hebben we een locatie in Brussel betrokken. Verder is in 2010 de vestiging van APG Groep in Heerlen gerenoveerd. Het resultaat is een eigentijds gebouw waarin verleden, heden en toekomst samenkomen. De entree van het pand is een aansprekend visitekaartje waar we naast onze medewerkers, bestaande en nieuwe opdrachtgevers graag verwelkomen.

CORPORATE GOVERNANCE Wij zijn van mening dat goed ondernemerschap een essentiële voorwaarde is voor het verwerven en behouden van vertrouwen en voor integer en transparant handelen. Goed toezicht houden en verantwoording afleggen dragen daar aan bij. Bij de invulling van de eigen corporate governance houdt APG Groep rekening

met de (ontwikkelingen in) weten regelgeving op dit gebied. APG Groep houdt aandelen in APG Algemene Pensioen Groep NV, Cordares Holding NV en Loyalis NV. Deze vennootschappen (en hun dochters) houden zich met name bezig met pensioenuitvoering, beleggen en verzekeren. Een opdrachtgever van APG Groep, Stichting Pensioenfonds ABP, is tevens grootaandeelhouder. Op werkmaatschappijniveau zijn de opdrachtgevers Stichting Sociaal Fonds Bouwnijverheid en Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties en de certificaathouders Stichting SFB Werkgevers, Stichting SFB Werknemers en Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid tevens aandeelhouder. Mede door de complexe organisatiestructuur is de corporate governance complex. APG Groep wordt bestuurd door een raad van bestuur onder toezicht van een raad van commissarissen. Voor bepaalde besluiten van de raad van bestuur is goedkeuring van de raad van commissarissen vereist. Daarnaast is voor een aantal besluiten van de raad van bestuur goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders noodzakelijk. Leden van de raad van bestuur en van de raad van commissarissen worden door de algemene vergadering van aandeelhouders benoemd. APG Groep volgt het gemitigeerd structuurregime. De raad van commissarissen heeft twee commissies ingesteld: een remuneratiecommissie en een auditcommissie. De remuneratiecommissie bereidt besluiten van de raad van commissarissen voor onder meer op het gebied van de bezoldiging van de raad van bestuur. De auditcommissie bereidt besluiten van de raad van commissarissen voor op het gebied van financiën en control. Loyalis heeft een eigen raad van commissarissen.

APG Groep, vertegenwoordigd door de raad van bestuur, voert de directie van APG. Cordares en Loyalis hebben eigen directies.

ANALYSE VAN DE ONTWIKKELINGEN IN DE FINANCIËLE POSITIE 2010 is een bijzonder jaar geweest. Afgelopen periode is er sprake geweest van een hoge mate van volatiliteit op de financiële markten. Door te lage dekkings graden bij onze opdrachtgevers moesten waardeoverdrachten worden opgeschort en bleven indexaties achterwege. Tegen die achtergrond zijn de resultaten over 2010 goed te noemen. De som van omzet en beleggingsresultaten over 2010 ad € 1.258 miljoen is weliswaar lager dan de gerealiseerde som in 2009 ad € 1.341 miljoen, maar het operationeel resultaat over 2010 bedraagt € 189 miljoen tegenover € 162 miljoen in 2009. Alle segmenten leveren een positieve bijdrage aan het operationeel resultaat. Operationeel resultaat is daarbij gedefinieerd als het saldo van bedrijfsopbrengsten en -lasten, gecorrigeerd voor afschrijvingen op bepaalde categorieën immateriële vaste activa en tot 2010 het resultaat deelnemingen. Vermogensbeheer heeft het grootste aandeel in de toegevoegde waarde, maar ook het belang van pensioen beheer neemt licht toe. Het relatieve aandeel van de aanvullende producten in het operationeel resultaat is iets lager.


39


OMZET VERDELING

2009

2010

TOTAAL 100%

TOTAAL 100%

40%

36%

30%

33%

30%

31%

0%

PENSIOENBEHEER VERMOGENSBEHEER AANVULLENDE PRODUCTEN

40

VERDELING OPERATIONEEL RESULTAAT

2009

2010

TOTAAL 100%

TOTAAL 100%

35% 41%

51% 45%

14%

14% 0%

PENSIOENBEHEER VERMOGENSBEHEER AANVULLENDE PRODUCTEN


41


Het operationeel resultaat is als volgt bepaald (bedragen in € miljoen):

Som van de bedrijfsopbrengsten Som van de bedrijfslasten Correctie afschrijving immateriële vaste activa Resultaat deelnemingen Kosten deelneming Operationeel resultaat

2010

2009*

1.258 1.150 108 79 2 189

1.341 1.258 83 77 2 162

*De opgenomen vergelijkende cijfers 2009 betreffen nog de cijfers 2009 vóór aanpassing uit hoofde van de doorgevoerde stelselwijzigingen bij het verzekeringsbedrijf, dit geldt ook voor onderstaande toelichting

De omzetdaling is hoofdzakelijk te verklaren uit € 60 miljoen minder verzekerings premies en € 35 miljoen lagere belegging resultaten, beide bij het verzekeringsbedrijf. De opbrengsten van diensten aan derden en overige bedrijfsopbrengsten zijn met € 12 miljoen gestegen. De daling van de som van de bedrijfslasten komt voornamelijk voort uit een forse daling van de kosten van het verzekerings bedrijf. De som van dotatie aan de voor ziening verzekeringsverplichtingen en verzekeringsuitkeringen is met € 85 miljoen gedaald. Ook de kosten van uitbesteed werk en de overige bedrijfskosten zijn met respectievelijk € 23 miljoen en € 12 miljoen gedaald. De personeelskosten zijn met € 18 miljoen toegenomen. De correctie afschrijving immateriële vaste activa heeft betrekking op betaalde goodwill bij de verwerving van ondernemingsactiviteiten en kapitaalbelangen. De goodwill is zo veel mogelijk toegerekend aan de waarde van de bij deze verwerving geïdentificeerde cliëntcontracten en

verzekeringsportefeuilles waarbij afschrijvingen periodiek plaatsvinden. Balanspositie eind 2010 De solvabiliteitspositie van de werkmaatschappijen eind 2010 is goed te noemen. Bij het uitvoeringsbedrijf is het eigen vermogen lager dan het vreemd vermogen, waardoor de solvabiliteitsratio, uitgedrukt als de verhouding tussen het eigen vermogen en het balanstotaal (conform het segmentatieoverzicht), op 41 procent uitkomt. De solvabiliteitsratio van het verzekeringsbedrijf bedraagt 293 procent. De twee solvabiliteitsratio’s zijn overigens niet vergelijkbaar, omdat de solvabiliteitsratio van het verzekeringsbedrijf volgens specifieke wettelijke voorschriften is berekend. Deze berekening is op de hoogte van de voorzieningen, verzekerde risico kapitalen en premieomzet gebaseerd. De wettelijke minimumnorm is 100 procent. Zoals gebruikelijk in de branche wordt, uit overwegingen van prudentie, op een solvabiliteitsmarge gestuurd die groter dan 150 procent is.

Hierna is de beleggingsmix van het verzekeringsbedrijf per jaareinde weer gegeven.

42

BELEGGINGSMIX VERZEKERINGSBEDRIJF

2008

2009

2010

TOTAAL 100%

TOTAAL 100%

TOTAAL 100%

9%

7%

7%

26%

27%

23%

65% 177

66%

70%

0%

VASTRENTENDE WAARDEN ZAKELIJKE WAARDEN OVERIG


Assistent-Programmamanager Integratie Cordares Verzekeringen en Loyalis

“SAMENVOEGING NA WEDERZIJDSE VERSTERKING.”

COMPLEMENTAIR CONTRAST EEN PRIMAIRE KLEUR EN DE KLEUR DIE ONTSTAAT DOOR DE TWEE ANDERE PRIMAIRE KLEUREN TE MENGEN, NOEMEN WE COMPLEMENTAIRE KLEUREN. Rood bijvoorbeeld is complementair aan groen (de menging van blauw en geel). Door twee complementaire kleuren te mengen, ontstaat grijs. Complementaire kleuren verhevigen elkaar door ze naast elkaar te plaatsen. De vleeswaren bij de slager lijken extra rood door er groene blaadjes tussen te leggen.

Inge Nijhuis Assistent-Programmamanager Integratie Cordares Verzekeringen en Loyalis

“SAMENVOEGING NA WEDERZIJDSE VERSTERKING.”

“In plaats van Loyalis en de verzekeringstak van Cordares tegenover elkaar te plaatsen, zetten we ze naast elkaar. Toen we eraan begonnen, was het een bont geheel van bedrijven, culturen, mensen, producten en systemen. Vervolgens hebben we gezocht hoe de twee bedrijven elkaar wederzijds kunnen versterken. Op die basis kunnen we tot samenvoeging over-

gaan, want richting klant willen we één imago uitstralen en één geheel vormen. Maar als je verder op de organisatie inzoomt, zie je allemaal verschillende stukjes –mensen, producten en systemen – met prachtige kleuren. Nu zitten we nog midden in het integratietraject. Soms komen we contrasten tegen, maar daar wordt goed mee omgegaan. Elke keer

worden daar ook lessen uit getrokken en daarom leer ik ontzettend veel in dit werk.”



MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN Morgen is vandaag Onze opdrachtgevers stellen prijs op een maatschappelijke verantwoorde wijze van ondernemen en wij nemen dat graag in onze bedrijfsvoering mee. ‘Morgen is vandaag’ is zeker ook van toepassing op maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Belangrijke vraagstukken voor morgen vragen reeds vandaag de aandacht. Wereldwijd wordt het, mede door de toename van de wereldbevolking, steeds moeilijker om alle mensen van voedsel en schoon drinkwater te voorzien. Grondstoffen worden in een hoog tempo verbruikt en het klimaat verandert. Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent voor ons dat bij alle bedrijfs beslissingen niet alleen het effect op de winst telt, maar dat ook de gevolgen voor mensen binnen en buiten het bedrijf en het milieu een zwaarwegende rol spelen. Partner van MVO Nederland APG Groep is aangesloten bij het Grote Bedrijven Netwerk van MVO Nederland, voorheen Samenleving & Bedrijf. Werk nemers van grote bedrijven in Nederland (500 fte of meer) delen hier praktijkervaringen en doen kennis op over actuele thema’s en ontwikkelingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De deelnemers aan het Grote Bedrijven Netwerk streven naar een blijvende en integrale inbedding van MVO in de eigen bedrijfsprocessen. Impact via beleggingen Door oog te hebben voor de samenleving hoopt APG Groep dat ook toekomstige generaties in een leefbare wereld kunnen opgroeien. Dit is vastgelegd in het MVObeleid van APG Groep en vloeit voort uit de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de eigen organisatie. Naast maatschappelijke verantwoordelijkheid in de eigen bedrijfsvoering (door bijvoorbeeld compensatie van uitstoot van broeikas gassen en het vergroten van bewustzijn bij medewerkers) manifesteert zich dit in

de advisering aan de opdrachtgevers met name daar waar het gaat om verantwoord aandeelhouderschap en verantwoord beleggen (ESG). De daarmee te bereiken effecten zijn immers vele malen groter. APG Asset Management houdt in het beleggingsproces ten behoeve van onze opdrachtgevers systematisch rekening met factoren op het gebied van duurzaamheid en corporate governance. We verwerken deze zogeheten ESG-factoren waar mogelijk in de totale beleggingsportefeuille die we namens onze opdracht gevers beheren. Meer concreet gaat het bij ESG om onderwerpen die ons allemaal vertrouwd zijn. Het gaat bijvoorbeeld om de manier waarop ondernemingen met klimaatveranderingen en een toenemende mate van grond stoffenschaarste omgaan en de manier waarop ze hun werknemers behandelen. Het gaat ook om de wijze waarop ondernemingen omgaan met bijvoorbeeld kinderarbeid en het respecteren van de mensenrechten, de manier waarop ze worden bestuurd, hoe ze hun bestuurders belonen en of ze naar hun aandeelhouders luisteren. Om haar opdrachtgevers goed te bedienen moet APG maatschappelijke trends begrijpen en erop reageren, moet zij zich maatschappelijk verantwoordelijk opstellen en oog en oor hebben voor de onderwerpen waarover de deelnemers van opdrachtgevende pensioenfondsen zich zorgen maken. VN Global Compact als norm APG Groep verwacht van alle bedrijven waarin zij namens haar opdrachtgevers belegt, dat zij handelen volgens de algemeen geaccepteerde standaarden voor verantwoordelijk zakendoen zoals die zijn neergelegd in het Global Compact van de Verenigde Naties. In dit Global Compact zijn de belangrijkste VN-standaarden voor ondernemingen ten aanzien van mensenrechten, arbeid, milieu en corruptie samengevat. APG Asset Management beschikt over een ESG team van tien mensen. De leden van dit team werken met de portfoliomanagers

49

en andere specialisten samen, om er zeker van te zijn dat ESG-factoren integraal deel uitmaken van de verschillende fasen in het beleggingsproces ten behoeve van opdrachtgevers. In de eerste fase gaat het om de analyse van ESG-factoren voordat een beleggingsbeslissing wordt genomen. In de tweede fase gaat het om de beïnvloeding als investeerder nadat de belegging is gedaan. Ontwikkelingen in 2010 In het kader van maatschappelijk ver antwoord beleggen hebben onder meer navolgende activiteiten plaatsgevonden: • Namens opdrachtgevers is ruim 180 keer een gesprek aangegaan met ondernemingen over onderwerpen als corruptie, klimaatverandering, corporate gover nance, milieumanagement, gezondheid en veiligheid, mensenrechten, arbeidsomstandigheden, transparantie en verantwoording. Op de volgende pagina zijn de aantallen gesprekken per onderwerp van deze engagement-activiteiten weergegeven. Genoemde gesprekken met bedrijven hadden betrekking op ondernemings activiteiten in onder meer Soedan (mensenrechten), Indonesië (milieu), India (mensenrechten en milieu), China (arbeidsomstandigheden), Zuid-Korea (gezondheid en veiligheid), de Verenigde Staten (arbeidsomstandigheden, milieu), het Verenigd Koninkrijk (klimaatverandering), Rusland (corporate governance), Canada (milieumanagement) en Nigeria (milieumanagement en mensenrechten).

50

ENGAGEMENT ACTIVITEITEN aantal gesprekken per onderwerp (totaal 183)

TRANSPARANTIE EN VERANTWOORDING

21

KLIMAATVERANDERING

14

MENSENRECHTEN

32

MILIEUMANAGEMENT

CORPORATE GOVERNANCE

CORRUPTIE 50 GEZONDHEID EN VEILIGHEID

25

22 10 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

9


51


• Met het World Resources Institute (een toonaangevende milieudenktank in Washington DC) en de kredietbeoordelaar Standard & Poor’s is samengewerkt aan een onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering voor de koersen van Amerikaanse bedrijfsobligaties. Het onderzoeksverslag is in januari 2011 gepubliceerd. • Namens opdrachtgevers is voor circa € 500 miljoen aan beleggingen met een uitgesproken duurzaam karakter gedaan. • Alle nieuwe beleggingen in onroerend goed, private equity, grondstoffen, infrastructuur en hedgefondsen krijgen een formele beoordeling van het ESG-team voordat een beleggingsbeslissing kan worden genomen. In het verslagjaar is de volledige door APG Asset Management beheerde aandelen- en obligatieportefeuille gescreend op overtredingen van de uitgangspunten van het VN Global Compact. Het ESG-team heeft namens onze opdrachtgevers op 3.970 aandeelhoudersvergaderingen gestemd. Aan het eind van 2010 zijn 17 bedrijven benoemd waarin we niet beleggen vanwege de productie van clusterwapens, antipersoonsmijnen, chemische en biologische wapens of, in strijd met het nonproliferatieverdrag, kernwapens. Zesde plaats binnen Transparantiebenchmark MVO Het ministerie van Economische Zaken laat ieder jaar de Transparantiebenchmark uitvoeren. De benchmark is een onderzoek naar de kwalitatieve en kwantitatieve ontwikkeling van maatschappelijke verslaggeving onder de grootste ondernemingen van Nederland. Door de Transparantiebenchmark biedt het ministerie van Economische Zaken inzicht in de wijze waarop Nederlandse bedrijven verslag doen van hun MVOactiviteiten. Binnen de Transparantie benchmark 2010 neemt APG Groep binnen de sector dienstverlening een zesde plaats in, op een totaal van 47 ondernemingen.

RISICOMANAGEMENT Algemeen

Om een beheerste en integere bedrijfs voering te waarborgen heeft APG Groep een risicomanagementproces ingericht. APG Groep sluit aan bij de principes van goed bestuur, zoals geformuleerd in de Corporate Governance Code en andere relevante regelgeving. Risicomanagement vormt een vast onderdeel van het besturings- en beheersingsproces en is belangrijk voor zowel de raad van bestuur als alle opdrachtgevers waarvoor APG Groep werkzaamheden uitvoert om voldoende zekerheid te verkrijgen omtrent de kwaliteit van de interne beheer sing- en controlesystemen. APG Groep ziet het nut en de noodzaak van de inspanning op het gebied van risicomanagement bevestigd in de aanbevelingen van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code. Het risicomanagementproces van APG Groep is gebaseerd op het Committee of Sponsoring Organizations of Treadway Commission (COSO) Enterprise Risk Management (ERM)-raamwerk. APG Groep heeft gekozen voor een ‘principe’-gedreven in plaats van een ‘regel’-gedreven benadering. ‘Principe’-gedreven houdt in dat de processen en activiteiten die in het kader van interne beheersing worden uitgevoerd, aan bepaalde uitgangspunten en principes moeten voldoen. Daarnaast wordt transparantie over de naleving daarvan betracht. De bedrijfsonderdelen van APG Groep verrichten hun werkzaamheden op twee hoofdgebieden. • Het uitvoeren van pensioenregelingen in opdracht van pensioenfondsen. De werkzaamheden betreffen pensioenbeheer, pensioencommunicatie, vermogensbeheer en overige bestuur ondersteunende diensten. • Het aanbieden van aanvullende (inkomenszekerheid)producten, grotendeels voor eigen rekening en risico van klanten.

APG Groep hanteert goed doordachte risicomanagementsystemen om de risico’s van de twee bovengenoemde hoofdgebieden te beheersen. In het kader van transparantie en beheersing wordt voor de hoofdprocessen een SAS70- of ISAE3402verklaring afgegeven. Vooruitkijkend naar 2011 zal bij APG Groep het SAS70-certificaat worden opgevolgd door de ISAE3402richtlijn. Met deze verklaringen wordt richting opdrachtgevers verantwoording afgelegd over de kwaliteit van de interne beheersing- en controlesystemen. Met behulp van deze systemen vindt identificatie en monitoring van risico’s plaats en worden beheersmaatregelen gedefinieerd om de risico’s te beheersen die met de realisatie van de organisatiedoelstellingen gepaard gaan. Als risicoanalyse methodiek hanteert APG Groep een eigen methodiek die op de Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode (FIRM) van de toezichthouder aansluit. Hieronder wordt op de hoofdrisicogebieden van APG Groep ingegaan. Deze betreffen strategische risico’s, financiële risico’s, operationele risico’s en compliancerisico’s die bij de uitvoering van pensioenregelingen, aanvullende producten en vermogensbeheer horen.

Strategische risico’s

Om de missie van APG Groep te realiseren is draagvlak binnen het maatschappelijk verkeer essentieel. Het behoud van de opdrachtgevers en het verwerven van nieuwe nationale en internationale opdrachtgevers is van belang. De omzet van APG Groep is afhankelijk van een beperkt aantal grote opdrachtgevers. Voor deze opdrachtgevers worden zeer grote vermogens beheerd. De strategie van APG Groep is met name gericht op zorgvuldigheid en deskundigheid in de dienstverlening en op het dusdanig inrichten van de organisatie en processen dat deelnemersgerichtheid en betrouwbare uitvoering tegen concurrerende tarieven mogelijk blijven. De strategische risico’s van APG Groep zijn de

52

factoren die het realiseren van deze stra tegie kunnen belemmeren. Strategische risico’s kunnen zich op verschillende aspecten voordoen zoals het vertrouwen in het collectieve pensioensysteem, de goede relatie met onze opdrachtgevers, de reputatie van ons bedrijf en wijzigingen in weten regelgeving. Mede gezien het voorgaande worden ‘risk self assessments’ gehouden. De doelstelling van een ‘risk self assessment’ is het identificeren en classificeren van de risico’s die aan de strategie en doelstellingen van APG Groep zijn verbonden. De aan de geïdentificeerde risico’s gekoppelde beheersmaatregelen worden beoordeeld om inzicht te krijgen in de mate waarin deze risico’s worden beheerst en of eventueel aanvullende acties noodzakelijk zijn. De overige risico’s (financiële risico’s, operationele risico’s en compliancerisico’s) worden voornamelijk geïdentificeerd door middel van risicoanalyses door de eenheden Risk Control en Compliance. Sommige risico’s liggen buiten de directe invloedssfeer van de onderneming. Hierbij valt te denken aan politieke en geografische ontwikkelingen en aan wijzigingen in weten regelgeving op het gebied van pensioenen, fiscaliteiten en compliance. Dit soort risico’s kunnen van invloed zijn op de dienstverlening van APG Groep. Voor de realisatie van de ambitie heeft APG Groep intern afgeleide doelstellingen geformuleerd en deze in kritische performance indicatoren vertaald. Maandelijks wordt over de realisatie van de performance indicatoren aan de raad van bestuur gerapporteerd. Waar nodig zal bijsturing plaatsvinden.

Financiële risico’s

De financiële risico’s hebben betrekking op het verzekeringsbedrijf en op het uitvoeringsbedrijf. De financiële risico’s van het verzekeringsbedrijf domineren de verhoudingen op de balans en in het resultaat. Hierna worden deze risico’s nader gespecificeerd.

Balansrisico Het balansrisico vloeit bij APG Groep met name voort uit de interactie tussen het accepteren en beheersen van verzekerings- en beleggingsrisico’s. Voor het in onderlinge samenhang bezien van deze risico’s is het ‘Asset Liability Management’ (ALM) het geijkte instrument. ALM houdt in dat bezittingen (assets) en verzekerings verplichtingen (liabilities) in onderlinge samenhang worden gestuurd (management). Een beleggingsadviescommissie, die uit externe deskundigen bestaat, adviseert het verzekeringsbedrijf op beleggingsgebied. Voor de verzekeringsverplichtingen wordt een strategische beleggingsmix vastgesteld. Binnen vooraf gedefinieerde kaders zijn afwijkingen ten opzichte van de strategische beleggingsmix toegestaan. De strategische beleggingsmix die op basis van de ALM-studie is vastgesteld, genereert naar verwachting voldoende rendement om aan de verplichtingen jegens de opdrachtgevers te kunnen voldoen. Met behulp van derivaten zijn renterisico’s en valutarisico’s voor een groot deel afgedekt. De strategische beleggingsmix is van toepassing op de portefeuille met voorwaardelijk geïndexeerde verplichtingen. Of en in welke mate de uitkeringen jaarlijks worden geïndexeerd, wordt onder andere op de gerealiseerde beleggingsopbrengsten gebaseerd. Voor de unit -linked portefeuille en de portefeuille met nominale verplichtingen wordt zodanig belegd dat de verplich tingen overeenkomen. Middelen die voor het product sparen en beleggen zijn aangetrokken, worden kortlopend uitgezet. Daardoor blijft het renterisico beperkt tot de rentemarge. Toereikendheidtoets Jaarlijks wordt een toereikendheidtoets uitgevoerd om vast te stellen in hoeverre de gevormde voorzieningen voor de verschillende verzekeringsvormen voor alle toekomstige verplichtingen toereikend zijn. Dit is een toets conform de Solvency II-aanpak, waarbij de best estimate van de voorzieningen, de waarde van opties en

garanties in de verzekeringsproducten en de risico-marge (volgens de ‘cost of capital’-methode) worden meegenomen. De belangrijkste risico’s zijn het kort levenrisico (voor de overlijdensrisico verzekering), het langlevenrisico (voor de lijfrenteverzekeringen) en het arbeidsongeschiktheidsrisico (voor de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen). De voorzieningen zijn vooral gebaseerd op sterftekansen en arbeidsongeschiktheidskansen die van waarnemingen binnen de doelgroep zijn afgeleid. Periodiek worden deze veronderstellingen getoetst en wordt het resultaat op deze kansen afgeleid. Hierbij wordt ook op de sterftetafels van het Verbond van Verzekeraars gesteund. Risicomanagementcomité Verzekeringen In het risicomanagementcomité Verzekeringen worden risico’s bewaakt en bijgestuurd. Dit comité bepaalt en evalueert het totale risicoprofiel van het verzekeringsbedrijf en toetst in welke mate sprake is van een balans tussen risico, rendement en solvabiliteit. Het risico management is naar aanleiding van de kredietcrisis aangescherpt. Het risicomanagementcomité heeft de risicometing geïntensiveerd om de ontwikkelingen op de financiële markten en de performance van de beleggingsportefeuille nog beter te monitoren en sneller op ongewenste ontwikkelingen te kunnen anticiperen. Opbrengstrisico Met het pensioenen vermogensbeheer in opdracht van derden loopt APG Groep als onderneming relatief beperkte finan ciële risico’s. De daarmee gepaard gaande (grote) geldstromen worden voor rekening en risico van opdrachtgevers uitgevoerd. Deze geldstromen lopen via de rekeningen van de opdrachtgevers zelf. Wel vervult APG Groep een adviesrol en vormt de kwaliteit van de prestaties richting opdracht gevers de maatstaf voor een financieel risico dat in een strategisch risico kan uitmonden. Bovendien kunnen de opbrengsten van APG Groep, afhankelijk van de contractafspraken met opdrachtgevers, fluctueren in relatie tot de omvang van het beheerde vermogen, respectievelijk het aantal deelnemers in de pensioenfondsen.



Valutarisico De valutarisico’s van de vergoedingen voor de bedrijfsactiviteiten van de buitenlandse kantoren zijn door middel van valutatermijncontracten afgedekt. Het verzekeringsbedrijf heeft zijn valutarisico (beleggingen buiten het eurogebied) grotendeels afgedekt en gebruikt hiervoor derivaten. Renterisico De beleggingen van het verzekerings bedrijf hebben voor een groot deel een vastrentend karakter en zijn daarmee uitermate gevoelig voor ontwikkelingen in de nominale rente. Om het renterisico van de bestaande portefeuille af te dekken, is een swapportefeuille tot stand gebracht. In combinatie met strategische beleggingen in vastrentende waarden is daarmee de rentegevoeligheid van de beleggingen merendeels in overeenstemming met de rentegevoeligheid van de verplichtingen gebracht. Beleggingsrisico zakelijke waarden Het verzekeringsbedrijf belegt zowel voor eigen rekening als voor rekening van de opdrachtgevers in zakelijke waarden. Voor eigen rekening wordt belegd in aandelen, private equity, onroerend goed en infrastructuur. Voor al deze categorieën geldt dat posities, opbrengsten en risico's periodiek worden gemonitoord en zo nodig bijgestuurd. De aandelenportefeuille heeft de grootste omvang. Het hoort tot de beleggingsstrategie om het neerwaarts risico van de aandelenportefeuille voor een groot deel met put-opties af te dekken. Liquiditeitsrisico Ook het liquiditeitsrisico wordt nauw lettend gevolgd. In het kader van risicospreiding zijn de liquide middelen bij verschillende banken ondergebracht. Hiermee is het tegenpartijrisico per entiteit gereduceerd. De liquiditeitspositie wordt continu gemonitoord, waarbij het streven is steeds een bepaalde marge aan liquide middelen te bezitten, al dan niet kort uitgezet. De beleggingen zelf betreffen voor het overgrote deel courante, beursgenoteerde stukken. Vooral voor de beleggingen in onroerend goed, infrastructuur en een

deel van de vastrentende waarden is het risico aanwezig dat de waarde ervan niet op korte termijn te gelde kan worden gemaakt. Tegenover dit risico staat een hoger verwacht rendement.

Operationele risico’s

Naast de diensten aan bestaande opdracht gevers wil APG Groep aan verschillende nieuwe opdrachtgevers diensten gaan verlenen. Hiervoor is de organisatie getransformeerd van een ‘single client’naar een ‘multiclient’-organisatie, gericht op pensioenfondsen. Operationele risico’s zijn risico’s die samenhangen met ondoelmatige of onvoldoende doeltreffende procesinrichting dan wel procesuitvoering. Beheersing van operationele risico’s vindt binnen de kaders van de interne beheersingscyclus plaats. Hierbij wordt het ‘Three Lines of Defence’-model gebruikt. Veel organisaties in de financiële sector gebruiken dit risk- governance-model om de rollen en verantwoordelijkheden van interne beheersing duidelijk af te bakenen.

53

54

‘THREE LINES OF DEFENCE’-MODEL

RAAD VAN BESTUUR APG GROEP

ORGANISATIE EENHEDEN

ORGANISATIE EENHEDEN

AFDELINGEN

RISK CONTROL

1e lijn: dagelijks uitvoeren van beheersmaatregelen in de processen.

2e lijn: vaststellen of de beheersmaatregelen hebben gewerkt.

INTERNE/EXTERNE ACCOUNTANT

3e lijn: onafhankelijke toetsing in de 1e en 2e lijn op bestaan en werking beheersmaatregelen


55


Kort samengevat houdt het ‘Three Lines of Defence’-model het volgende in. De 1e lijn betreft het management en de medewerkers in de lijn die de beheersmaatregelen in de processen uitvoeren. De 2e lijn, Risk Control en Compliance, stelt vervolgens vast in welke mate de beheersmaatregelen hebben gewerkt. De 3e lijn, de interne accountant in samenwerking met de externe accountants, stelt tot slot vast dat de beheersmaatregelen in de 1e lijn bestaan en werken en dat de 2e lijn de werking van de beheersmaatregelen daadwerkelijk goed heeft getest. Afzonderlijke risicobeheersing- en controleafdelingen ondersteunen het management bij de risicobeheersing en bij het bewaken van en het rapporteren over de realisatie van de specifieke doelstellingen. Daarnaast vindt toetsing plaats van de kwaliteit van de interne risico beheersing- en controlesystemen. Belangrijke bevindingen worden in de interne beheersingscommissies en de auditcommissie van de raad van commissarissen van APG Groep besproken. Zowel het financieel als operationeel risicomanagement is aan de multicliëntorganisatie en -strategie aangepast. APG Groep richt zich met haar beleggingsstrategie expliciet op de kerntaken van een pensioenbelegger: het in opdracht van pensioenfondsen zo goed mogelijk afdekken van pensioenverplichtingen en het binnen meegegeven kaders - genereren van zo veel mogelijk rendement. Om deze beleggingsstrategie voor meer pensioenfondsen mogelijk te maken zijn fondsen voor gemene rekeningen (FGR’s) gecreëerd die voor derden toegankelijk zijn. Hiermee kan APG Groep zich op de pensioenmarkt onderscheiden en binnen vastgestelde kaders direct op de beleggingsbehoeften van een pensioenfonds aansluiten. APG Groep wil ook op deze wijze bijdragen aan het op lange termijn waarborgen en betaalbaar houden van pensioenen. Het financieel risicomanagement binnen het vermogensbeheerbedrijf richt zich primair op de beheersing van marktrisico’s

en kredietrisico’s en op de naleving van de beleggingsnormen die in de fondsvoorwaarden zijn vastgelegd (onder andere met betrekking tot toegestane producten, landen, enzovoort). Het operationeel risicomanagement richt zich op het voorkomen en beheersen van onregelmatig heden in de dagelijkse bedrijfsvoering, waaronder de beleggingsprocessen en de administratieve processen. Binnen het pensioenen verzekerings bedrijf is risicomanagement eveneens in de primaire processen verankerd. Dit komt tot uitdrukking in een regulier proces van interne beheersing, dat op een geïntegreerd risicomanagement framework is gebaseerd. In dit framework is een stelsel van beheersmaatregelen ingericht dat continu wordt uitgevoerd. Bewaakt wordt of de uitvoering juist is. Door de eenheden Risk Control en Compliance wordt periodiek over de effectieve werking van deze beheersmaatregelen aan het verantwoordelijk management gerapporteerd. Door actieve ondersteuning vanuit Risk Control wordt erop toegezien of maatregelen van interne beheersing in nieuwe of gewijzigde processen worden geïmplementeerd, met als doel de effectieve werking van die maatregelen te waarborgen. Daarnaast stelt Solvency II hoge eisen aan de inrichting van de interne beheersing bij het verzekeringsbedrijf. De implementatie daarvan vindt momenteel plaats. De producten van APG Groep zijn gevoelig voor communicatie en de daarmee gewekte verwachtingen bij opdrachtgevende pensioenfondsen en hun deelnemers. Het risico van claims is hierdoor potentieel aanwezig. In het afgelopen boekjaar zijn geen claims ingediend. De werkzaamheden voor de diverse pensioenfondsen zijn contractueel geregeld en worden veelal via ‘Service Level Agreements’ (SLA’s) uitgewerkt. Ze worden aan de hand van prestatie-indicatoren die in deze SLA’s zijn afgesproken gemonitoord en daarover wordt periodiek aan de opdrachtgevers gerapporteerd. Tevens vindt richting verschillende pensioen-

fondsen verantwoording plaats door middel van SAS70- / ISAE3402-verklaringen, afgegeven door een externe accountant. APG Groep is voor de uitvoering van haar werkzaamheden in hoge mate afhankelijk van informatie- en communicatietechnologie (ICT). De ICT-strategie en het gevoerde ICT-beleid zijn erop gericht de interne beheersing en uitvoering van de bedrijfsprocessen in voldoende mate te ondersteunen en de continuïteit te waarborgen. Dit geldt vooral voor de beleggingsprocessen, de pensioenprocessen, de processen rondom de premie-incasso en de betaalen uitkeringsprocessen. De mate van de betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking wordt getoetst met behulp van een integraal normenkader. Daarnaast stellen pensioenfondsen steeds hogere eisen aan de actualiteit, beschikbaarheid en snelheid van de informatievoorziening. Werkgevers willen snel en efficiënt aan hun verplichting voldoen om de pensioengegevens maandelijks geautomatiseerd aan te leveren. Deelnemers in pensioenfondsen willen op door hen gewenste momenten via internet over betrouwbare informatie beschikken over hun pensioenopbouw en -uitkeringen.

Compliancerisico’s

Bij APG Groep is een compliancefunctie ingericht, die bij de zogenoemde com pliance officers is ondergebracht. De compliance officer toetst het correct naleven van weten regelgeving en normenkaders. APG Groep beschikt als pensioenuitvoerder en als verzekeringsbedrijf over een veelheid aan privacygevoelige gegevens van deelnemers van opdrachtgevers. Uit hoofde van de Wet bescherming persoonsgegevens is in 2010 een functionaris voor de bescherming van deze gegevens aangesteld. APG Groep heeft een overkoepelend ‘compliance charter’ opgesteld, met een nadere invulling in ‘compliance manuals’ en ‘compliance programs’ per entiteit. Op deze wijze ondersteunt de compliance functie de operationalisering van de

56

implementatie en de controle op de naleving van relevante weten regelgeving. De mate van effectieve werking van de beheersmaatregelen op compliancegebied wordt door de verantwoordelijke decentrale leiding via de chief compliance officer aan de raad van bestuur van APG Groep gerapporteerd. Om de integriteit van APG Groep te waarborgen moeten alle medewerkers de ‘code of conduct’ naleven. Daarin staan de interne gedragsregels waaraan een ieder zich moet houden. Denk hierbij aan regels omtrent het omgaan met vertrouwelijke informatie, het tegengaan van belangenverstrengeling, het aannemen van geschenken en het verrichten van privébeleggingstransacties. In 2010 is gebleken dat twee personen de regels van de ‘code of conduct’ evident en traceerbaar hebben overtreden door zakelijke en privétransacties onvoldoende te scheiden, waarna beide medewerkers zijn ontslagen.


57


PERSONEEL EN ORGANISATIE

Kerncijfers medewerkers

2010

2009

Aantal personen begin jaar Instroom Uitstroom Aantal personen einde jaar

4.237 235 234 4.238

4.102 395 260 4.237

Waarvan werkzaam in: • Heerlen • Amsterdam • New York • Hong Kong • Overig

2.874 1.208 102 27 27

2.861 1.213 106 29 28

3,4%

3,4%

Ziekteverzuim

De pensioenen verzekeringsmarkt is sterk in beweging. De dynamiek van deze beweging maar ook de complexe omgeving waarin wij als pensioenuitvoerder en verzekeraar opereren stelt hoge eisen aan onze medewerkers. Wij onderscheiden ons in de brede en diepgaande kennis van pensioenregelingen en van het pensioensysteem in Nederland. Die kennis zit niet alleen in onze systemen maar ook en vooral in de deskundigheid en toewijding van onze mensen. Onze mensen zijn van wezenlijk belang voor het succesvol functioneren van ons bedrijf. Vanuit de missie van ons bedrijf zijn de inrichting van onze organisatie, leiderschap en de ontwikkeling van onze mensen als belangrijkste speerpunten voor Human Resources gedefinieerd. Inrichting van de organisatie In 2010 is veel aandacht uitgegaan naar de inrichting van de organisatie als gevolg van de integratie van APG en Loyalis met Cordares. Deze integratie zal aan de verdere ontwikkeling van een robuust en toon-

aangevend pensioenuitvoeringsbedrijf bijdragen. Voor wat betreft de feitelijke inrichting heeft inmiddels de integratie plaatsgevonden van de onderdelen Vermogensbeheer, Verzekeringen en centrale staven. Medewerkers zijn in de nieuwe organisatie geplaatst volgens de principes ‘mens volgt werk’ en ‘het respecteren van eenieders standplaats’. Verder zijn belangrijke vorderingen gemaakt in het samenvoegen van gemeenschappelijke diensten. Leiderschap De sterk veranderende omgeving van APG en de impact hiervan op de organisatie maakt dat goed leiderschap een belangrijke succesfactor is in de groei en continuiteit van ons bedrijf. In 2010 is in de nieuwe (geïntegreerde) context met een oriëntatie op leiderschap gestart waarbij leiding gevenden uit de hele organisatie zijn betrokken. De focus is op managementcompetenties gericht die voor het succes van ons bedrijf en het welslagen van de missie van belang zijn. Dit heeft tot het opstellen van een nieuw leiderschapsprofiel geleid. Het profiel geeft de leiders van

APG richting in het bepalen van de koers, het realiseren van de uitvoering van de businessactiviteiten en het verbinden van de mensen binnen de organisatie. Het profiel is uitgangspunt bij de ontwikkeling, selectie en beoordeling van managers. Verder zal op basis van het geformuleerde profiel een opleidingsaanbod voor managers worden gerealiseerd dat specifiek op de ontwikkelingen die het bedrijf doormaakt is afgestemd. Zowel de strategische context van leiderschap als het operationeel managen maken deel uit van deze maatwerkopleidingen. Management Development Binnen alle kolommen van de organisatie zijn Management Development Commit tees (MDC’s) ingericht. Deze hebben als belangrijkste opdracht het signaleren van nieuw managementpotentieel binnen de organisatie en de ontwikkeling van het zittende management. Verder is binnen de raad van bestuur frequent de succession planning voor topfuncties binnen het concern besproken. Met nieuwe instrumenten en activiteiten zal het proces rondom Management Development verder worden geprofessionaliseerd.

58

Het gaat daarbij onder meer over de gerichte inzet van assessments, diepteinterviews met potentials en collegiale toetsing op vaststelling van managementpotentieel. In het kader van Management Development is tevens een ‘potential event’ georganiseerd om aankomende managementtalenten met elkaar in contact te brengen en over de toekomst van het bedrijf te laten nadenken. APG Groep is medeondertekenaar van het Charter Talent naar de Top. Het charter richt zich op het bevorderen van vrouwelijk talent in topfuncties, gelet op de achterstand van Nederland op dit terrein ten opzichte van de internationale situatie. APG Groep heeft een klankbordgroep opgericht die de raad van bestuur zal adviseren over stimulerende maatregelen om het aandeel vrouwen in de top te vergroten. Ontwikkeling van human capital Werkbelevingscan Ons bedrijf is sterk in beweging en biedt een veeleisende en uitdagende werkomgeving door de ontwikkeling naar een professioneel marktgericht bedrijf, de integratie, de ontwikkeling op de financiële markten en de discussie over het collec tieve pensioenstelsel. Om te toetsen hoe medewerkers hun werk en werkomgeving ervaren, maar vooral ook om te onderzoeken waar ruimte voor verbetering bestaat, heeft in 2010 de werkbelevingscan plaatsgevonden. Aan het onderzoek is door 69 procent van de werknemers deel genomen. Het algemene beeld dat uit de werkbelevingscan naar voren komt, is positief. Als bedrijf scoren wij - overeenkomstig de financiële benchmark - een 7,3 op algemene tevredenheid. Punten voor verbetering zijn in het werkoverleg met medewerkers besproken en vormen de inbreng voor een verbeterplan.

Succesvolle werving

Het aantrekken van goede professionals en talentvolle afgestudeerde hbo’ers en academici is van vitaal belang voor de toekomst van ons bedrijf.

In de afgelopen periode is in de branding van het merk APG op de arbeidsmarkt geïnvesteerd. Er wordt een professionele arbeidsmarktcampagne gevoerd en er is een website in gebruik. Daarnaast zijn beurzen voor werkzoekenden bezocht waarbij een speciaal hiervoor ontworpen APG-stand is gebruikt. Tevens zijn bij de werving in toenemende mate social media als LinkedIn gebruikt. Om de wervingskracht bij jonge acade mici verder te verhogen is bovendien in de ontwikkeling van een corporate traineeship geïnvesteerd. Het traineeship is een aanvulling op de reeds bestaande traineeships binnen Asset Management en Cordares. In 2010 zijn 9 jonge afgestudeerde academici in Heerlen met hun corporate traineeprogramma gestart. In Amsterdam zijn 4 trainees gestart met een traineeship binnen Vermogensbeheer. In 2011 zal APG Groep voor de eerste keer met een collectieve wervingscampagne op de markt verschijnen waarin diverse traineeships in diverse onderdelen van de groep onder de aandacht worden gebracht. Traineeships vormen een krachtig instrument als het gaat om de branding op de arbeidsmarkt. APG Groep geniet op de arbeidsmarkt steeds meer bekendheid als een aantrekkelijke en toonaangevende werkgever binnen de markt van de financiële dienstverlening en de pensioenmarkt. Dit draagt in belangrijke mate bij aan de wervingskracht van onze organisatie. Diverse erkenningen die in 2010 in de wacht zijn gesleept, onderstrepen dit. De Corporate Research Foundation (CRF) heeft APG Groep aangemerkt als top werkgever en tevens als topwerkgever ICT. Verder is APG Groep bij het Incompany 200-onderzoek, een onderzoek naar medewerker tevredenheid onder meer dan 140 werk gevers, op een derde plaats geëindigd. Harmonisatie van arbeidsvoorwaarden De integratie van APG, Loyalis en Cordares vormt de aanleiding om tot een gezamenlijke CAO te komen. Nu is nog sprake van afwijkende arbeidsvoorwaarden tussen de verschillende onderdelen

van de groep. Inzet is een nieuwe en moderne CAO die recht doet aan een volwassen arbeidsrelatie tussen de werkgever en de werknemers van ons bedrijf. In 2010 zijn werkgroepen met vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemerszijde van start gegaan met de voor bereiding van de nieuwe CAO.

Kwaliteit en kwantiteit

Aan de hand van de kwantitatieve en kwalitatieve strategische personeelsplanning wordt op jaarbasis een dwarsdoorsnede gemaakt van de personele ontwikkeling binnen de organisatie. De planning is uitgangspunt voor de inzet van diverse personeelsinstrumenten teneinde proactief op de ontwikkeling van de personele bezetting in te spelen. Belangrijke HR-gerelateerde thema’s die uit de personeelsplanning naar voren komen zijn de gemiddeld hoge leeftijd van werknemers in relatie tot duurzame inzetbaarheid en het behoud van hoogwaardige en deskundige professionals. Met betrekking tot duurzame inzetbaarheid zijn in de loop der tijd diverse instrumenten en faciliteiten ontwikkeld en geïmplementeerd die managers in staat stellen om met de individuele medewerker in gesprek te gaan over de toekomstige inzetbaarheid in het bedrijf. Het betreft instrumenten als het persoonlijk ontwikkelingsplan, de performance potentieel matrix, het beoordeling- en functioneringsgesprek, het persoonlijk opleidingsbudget, de Work Ability Index, training loopbaanoriëntatie en health check met lifestyle-advisering. In het kader van het gezondheidsmanagement is in Heerlen in 2010 een fitnesscenter in het bedrijf geopend en zijn voorzieningen getroffen voor bedrijfsfitness buiten het bedrijf voor medewerkers in andere vestigingen. Tal van initiatieven op het gebied van kennismanagement en netwerkgroepen bevorderen kennisuitwisseling, kennis behoud en deskundigheid binnen de onderneming.


59


MAN/VROUW VERDELING NAAR FTE

2009

2010

TOTAAL 100%

TOTAAL 100%

31%

32%

69%

68%

0%

VROUW MAN

60

FULLTIME/ PARTTIME IN %

90% 41%

73%

FULLTIME 0%

2009 10%

27%

59%

91%

PARTTIME

72%

FULLTIME

39% 0% 2010 9%

28% 61%

PARTTIME

MAN VROUW TOTAAL



Beloningsbeleid

De invulling van het beloningsbeleid staat hoog op de agenda van zowel raad van bestuur, raad van commissarissen als de remuneratiecommissie. De raad van bestuur staat een beloningsbeleid voor dat past binnen hetgeen in de financiële wereld gebruikelijk is. Dit niet alleen om gekwalificeerde professionals aan ons bedrijf te binden, maar ook om onze medewerkers extra te stimuleren zich volledig in te zetten voor de belangen van onze opdrachtgevers en andere stakeholders. Periodiek wordt hiertoe een salarissurvey uitgevoerd waarbij ons beloningsbeleid wordt vergeleken met andere partijen werkzaam in de markt voor financiële dienstverlening. Voor een deel van de medewerkers is een systeem van targetbeloning van toepassing, dat bijdraagt aan de binding van medewerkers op basis van een uitdagende werkinhoud en werkomgeving. Jaarlijks worden vooraf targets gesteld, mede afgestemd op de langetermijnstrategie van APG Groep en haar opdrachtgevers. Deze targets kennen veelal een bedrijfsbrede, een afdelingsbrede en een individuele component. Na afloop van het verslagjaar wordt de realisatie van de targets beoordeeld, waarna tot uitbetaling van de targetbeloning wordt overgegaan. Voor bepaalde medewerkers worden deze voorwaardelijk toegekend en eerst na een vooraf overeengekomen langere periode uitbetaald.

Internal Branding

Medio 2010 is gestart met het herijken van de interne waarden. In de drie jaar dat APG Groep bestaat is veel aandacht uitgegaan naar het in de markt zetten van het nieuwe merk. Nu is het tijd aandacht te besteden aan de interne vertaling hiervan. APG Groep gaat de verwachtingen die bij haar opdrachtgevers en in de markt zijn neergelegd, vertalen naar wat van medewerkers wordt verwacht. Medio 2010 is gestart met het vaststellen van de kernwaarden van de organisatie. Het traject krijgt in 2011 zijn beslag in de organisatie door medewerkers zelf de vertaling te laten maken naar gewenst eigen gedrag en activiteiten. Verder gaat de aandacht

uit naar het in lijn brengen van onder meer werkprocedures en HR-instrumenten met de geformuleerde kernwaarden.

SAMENWERKING MET DE ONDERNEMINGSRAAD Nieuwe ondernemingsraad In het voorjaar van 2010 zijn verkiezingen voor een nieuwe ondernemingsraad gehouden. Deze is met ingang van 1 april 2010 onder de naam ondernemingsraad APG ingesteld. De ondernemingsraad APG is een gemeenschappelijke ondernemingsraad in de zin van artikel 3 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR). De onder nemingsraad APG oefent vanaf genoemde datum haar wettelijke bevoegdheden uit voor APG Algemene Pensioen Groep NV, APG Investment Services NV, Cordares Holding NV en Loyalis NV en voor de in de consolidatie betrokken dochterondernemingen in Nederland. De ondernemingsraad APG bestaat uit 19 leden. Deze hebben een zittingsduur van 4 jaar. Na zijn aantreden heeft de ondernemingsraad APG een reglement vastgesteld, na de bestuurder eerst in staat te hebben gesteld zijn standpunt daarover aan de ondernemingsraad APG kenbaar te maken. Voor 1 april 2010 waren binnen APG de gemeenschappelijke ondernemingsraad APG/Loyalis, de ondernemingsraad Cordares en de voorlopig collectieve onder nemingsraad actief. Met de instelling van de nieuwe ondernemingsraad hebben deze opgehouden te bestaan. Zowel de ondernemingsraad APG als de bestuurder hebben afgesproken nog lopende onderwerpen (onder meer advies- en instemmingaanvragen) in de nieuwe ondernemingsraad in behandeling te nemen. Overlegvergaderingen In 2010 hebben de bestuurder en de ondernemingsraad APG maandelijks overleg gevoerd. In mei en december 2010

61

droegen de vergaderingen het karakter van een artikel 24-vergadering. Tijdens deze vergaderingen is in aanwezigheid van enkele leden van de raad van commissarissen de algemene gang van zaken besproken. Daarnaast zijn leden van de raad van commissarissen bij de startbijeen komst van de ondernemingsraad APG aanwezig geweest. In de bijeenkomsten van de agendacommissie, die aan de overlegvergaderingen voorafgaan, spreken de bestuurder en het dagelijks bestuur van de ondernemingsraad APG gezamenlijk af welke onderwerpen worden geagendeerd voor de overlegvergaderingen. Hierbij gaat het onder meer om besprekingen van advies- of instemmingaanvragen en om aan de ondernemingsraad APG ter beschikking te stellen faciliteiten. Daarnaast gaat het om aangelegenheden waarover de ondernemingsraad APG wenst te worden geïnformeerd om hem in staat te stellen zijn taak redelijkerwijs te kunnen vervullen. Zo heeft de bestuurder de ondernemingsraad APG uitgebreid bijgepraat over de voortgang van de organisatie- en juridische ontwikkelingen in het kader van de integratie van APG en Cordares. Het overleg tussen de bestuurder en de Ondernemingsraad APG is in constructieve sfeer verlopen. Zowel de bestuurder als de ondernemingsraad realiseren zich dat een efficiënt en effectief functioneren van de medezeggenschap bijdraagt aan de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen en aan een goede bedrijfsvoering. In het verslagjaar heeft er een wisseling in het voorzitterschap van de Ondernemings raad plaatsgevonden. Aan het einde van het jaar is de heer Peters na vijftien jaar teruggetreden als voorzitter van de Ondernemingsraad. De raad van bestuur en de Ondernemingsraad zijn de heer Peters veel dank verschuldigd. In moeilijke en turbulente tijden is hij een stabiele factor gebleken. De inzet van de heer Peters als voorzitter van de Ondernemingsraad is zeer gewaardeerd. De heer Brouns heeft de heer Peters als voorzitter opgevolgd.

62

VOORUITZICHTEN EN VERWACHTE ONTWIKKELINGEN IN 2011 De media hebben in de afgelopen periode veel over financiële problemen bij pensioenfondsen bericht. Een belangrijke taak voor 2011 is het nog beter informeren van de deelnemers van de verschillende opdrachtgevers over de gevolgen van diverse ontwikkelingen in de pensioen wereld. De uitkomsten van het actuele overleg tussen sociale partners in de Stichting van de Arbeid (STAR) zullen ongetwijfeld effect hebben op onze dienstverlening en bijbehorende communicatie. In de bediening van de besturen van opdrachtgevers wordt blijvend aandacht aan risicomanagement gegeven. Kern daarbij is dat deze besturen goed ‘in control’ kunnen zijn en blijven, waarbij ze steeds de expertise binnen APG Groep kunnen gebruiken. De Nederlandse markt van pensioenen vermogensbeheer bevindt zich in een consolidatiefase. Toenemende concurrentie leidt tot een druk op de prijzen. Kostenefficiënt werken en het benutten van synergie-effecten zijn derhalve noodzakelijk. APG Groep streeft er dan ook naar haar diensten aan te bieden aan een groeiende groep van pensioenfondsen. Ter bereiking van synergievoordelen worden de activiteiten rondom de integratie en de multicliëntinrichting bij de ketens pensioenen vermogensbeheer voortgezet. Daarnaast wordt de implementatie van Solvency II en Single European Payment Area (SEPA) ter hand genomen. Voor wat betreft de financiële resultaten gaan we uit van een geleidelijke groei. Vanwege het relatieve belang van de beleggingsresultaten van Loyalis is de verwachte realisatie van het nettoresultaat mede afhankelijk van de volatiliteit van de financiële markten. In januari 2011 hebben APG Algemene Pensioen Groep NV en PGGM een intentieverklaring getekend inzake de voorgenomen verkoop van de aandelen AlpInvest Partners NV aan The Carlyle

Group en het management van AlpInvest Partners NV. AlpInvest blijft ook in de toekomst betrokken bij het beleggingsbeleid van APG en haar cliënten, met name op het gebied van milieu, maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance binnen de private equity portefeuille. Bovendien wordt een samenwerking gestart waarin ideeën en werkmethoden worden gedeeld teneinde het beleid op het gebied van milieu, maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance verder te integreren in het beheer van de private equity beleggingen in de portefeuille van The Carlyle Group. Ten einde verdergaande synergie te bereiken ten aanzien van pensioenuitvoering en informatietechnologie, alsmede ter reductie van de complexiteit van de juridische structuur bestaat het voornemen een fusie door te voeren tussen de uitvoerings bedrijven van APG en Cordares. De investeringen in 2011 hebben met name betrekking op de vernieuwing van het geïntegreerd pensioensysteem, een nieuw multicliëntsysteem voor premieen gegevensincasso, het professionaliseren van treasury en trading en het doorontwikkelen van het informatieverzorgings- en rapportageproces op het gebied van vermogensbeheer. De personeelsbezetting wordt de komende jaren mede beïnvloed door de (her) inrichting en verdere automatisering van processen, uit de integratie te behalen synergievoordelen, selectieve uitbesteding en uitstroom van medewerkers in de hogere leeftijdscategorieën.

WOORD VAN DANK De raad van bestuur spreekt grote waardering uit voor de inzet en betrokkenheid van de aandeelhouder, raad van commissarissen en werknemers. Bovenal danken we onze opdrachtgevers voor het in ons gestelde vertrouwen. Heerlen, 28 april 2011 De raad van bestuur drs. D.M. Sluimers, voorzitter ir. A.B.J. ten Damme RC MCM prof. dr. ir. J.M.L. van Engelen mw. prof. dr. A.G. Z. Kemna dr. A.W.I.M. van der Wurff


Duurzaamheidspecialist vastgoed & infrastructuur Asset Management

"HET MOOISTE CONTRAST ZIT IN DE MATERIE ZELF."

KLEUR TEGEN KLEUR CONTRAST digen. In deze samenwerking is een bonte

“APG heeft begin 2009 samen met contrast zit in de materie zelf: enerzijds twee andere pensioenbeleggers en de verzameling partners betrokken, vanuit de duurzaamheid van het vastgoed en Universiteit van Maastricht de Global heel verschillende culturen. De Europese anderzijds de investeringsrelevantie DE KLEUREN ROOD ENop BLAUW ZIJN verDE PRIMAIREervan. Er is steeds meer bewijs voor de Real Estate Sustainability Benchmark partijenGEEL, werken meer basis van ontwikkeld. Inmiddels doen daar twaalf trouwen in elkaar, deKLEUREN. Amerikanen positieve relatie daartussen. Het is de visie EN OOK MEESTterwijl ZUIVERE investeerders aan mee, die bij elkaar 1.400 eerst alles juridisch willen dichttimmeren. van APG dat duurzaamheid in vastgoed miljard dollar hebben belegd, Door evenals deze kleuren alle in hun De academici sterkste stralingskracht lopen nogal hard naast vanelkaar stapel,te plaatsen, niet alleen ontstaat goedde voor de wereld is, maar toonaangevende vastgoedassociaties meest krachtige in vorm de van terwijl het kleur-tegen-kleurcontrast. de investeerders vooral risico Dit contrast is ook altijd voor nadrukkelijk het beleggingsrendement van wereld en de leden die zij vertegenwoor-aanwezig mijdend en heeft te werk een uitgesproken willen gaan. Het levendige mooiste werking. investeerders.”

Sander Paul van Tongeren Duurzaamheidspecialist vastgoed & infrastructuur Asset Management

"HET MOOISTE CONTRAST ZIT IN DE MATERIE ZELF."

“APG heeft begin 2009 samen met twee andere pensioenbeleggers en de Universiteit van Maastricht de Global Real Estate Sustainability Benchmark ontwikkeld. Inmiddels doen daar twaalf investeerders aan mee, die bij elkaar 1.400 miljard dollar hebben belegd, evenals alle toonaangevende vastgoedassociaties in de wereld en de leden die zij vertegenwoor-

digen. In deze samenwerking is een bonte verzameling partners betrokken, vanuit heel verschillende culturen. De Europese partijen werken meer op basis van vertrouwen in elkaar, terwijl de Amerikanen eerst alles juridisch willen dichttimmeren. De academici lopen nogal hard van stapel, terwijl de investeerders vooral risico mijdend te werk willen gaan. Het mooiste

contrast zit in de materie zelf: enerzijds de duurzaamheid van het vastgoed en anderzijds de investeringsrelevantie ervan. Er is steeds meer bewijs voor de positieve relatie daartussen. Het is de visie van APG dat duurzaamheid in vastgoed niet alleen goed voor de wereld is, maar ook voor het beleggingsrendement van investeerders.”


JAARREKENING

JAARREKENING APG GROEP NV 2010

69

70

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2010 (voor winstbestemming) In duizenden euro’s

ACTIVA

31-12-2010

31-12-2009

927.574 34.601 77.745 1.039.920

1.003.111 36.996 73.493 1.113.600

3.073.016

2.852.069

172.103 111.474 451.646 735.223

102.770 121.529 487.799 712.098

4.848.159

4.677.767

31-12-2010

31-12-2009

789.045 48.811 837.856

788.145 42.944 831.089

3.021.910 65.758 36.171 3.123.839

2.930.916 61.920 36.250 3.029.086

Langlopende schulden (12)

561.755

563.162

Kortlopende schulden en overlopende passiva (13)

324.709

254.430

4.848.159

4.677.767

Vaste activa Immateriële vaste activa (1) Materiële vaste activa (2) Financiële vaste activa (3)

Beleggingen verzekeringsbedrijf (4) Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa (5) Vorderingen uit herverzekering (6) Liquide middelen (7)

TOTAAL ACTIVA

PASSIVA

Groepsvermogen (8) Eigen vermogen Minderheidsbelang van derden

Voorzieningen Verzekeringsverplichtingen (9) Belastinglatentie (10) Overige (11)

TOTAAL PASSIVA


71

JAARREKENING

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 2010 In duizenden euro’s

2010

2009

385.731 199.435 613.381 59.510

446.055 238.038 589.996 71.554

1.258.057

1.345.643

106.655 336.337 108.000 393.501 94.196 111.290

189.150 338.712 131.960 375.646 99.350 121.828

1.149.979

1.256.646

Financiële baten en lasten (24)

-20.770

-19.144

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen (25) Resultaat deelnemingen

87.308 -25.642 12.010

69.853 -19.850 2.268

Resultaat na belastingen Minderheidsbelang van derden in het resultaat

73.676 -7.035

52.271 -7.946

Groepsresultaat na belastingen

66.641

44.325

Netto-omzet Verzekeringspremies (14) Beleggingsresultaten (15) Opbrengsten diensten aan derden (16) Overige bedrijfsopbrengsten (17) Som der bedrijfsopbrengsten Mutatie voorziening verzekeringsverplichtingen (18) Uitkeringen (19) Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten (20) Personeelskosten (21) Afschrijvingen (22) Overige bedrijfskosten (23) Som der bedrijfslasten

72

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2010 In duizenden euro’s

2010

2009

487.799

368.031

388.417 883.129 -348.575 -837.857 293.849 -321.086 -1.582

447.833 702.449 -338.712 -719.867 297.043 -259.235 18.981

56.295

148.492

12.807 -31.697 3.270 -6.384

6.561 -27.864 14.510 -3.636

Kasstroom uit operationele activiteiten

34.291

138.063

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in vaste activa

-8.475

-26.760

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-8.475

-26.760

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Uitoefening regresrecht door aandeelhouder Uitgekeerd dividend Vooruit ontvangen bedragen en afwikkeling ontvlechting

-63.472 -3.017 4.520

0 -7.831 16.296

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-61.969

8.465

Mutatie liquide middelen

-36.153

119.768

Eindstand liquide middelen

451.646

487.799

Beginstand liquide middelen Kasstroom uit operationele activiteiten Ontvangen premies Ontvangen bedrijfsopbrengsten Betaalde uitkeringen Betaalde bedrijfslasten Aflossingen en verkopen beleggingen Verstrekkingen en aankopen beleggingen Overige mutaties Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest Ontvangen vennootschapsbelasting Betaalde vennootschapsbelasting


73

JAARREKENING

GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING

Inleiding Activiteiten APG Groep is een ‘one-stop’ aanbieder van collectieve pensioenproducten. De activiteiten van APG Groep omvatten Asset Liability Management, vermogensbeheer, bestuursondersteuning voor pensioenfondsen en pensioenbeheer en -communicatie. APG Groep biedt daarnaast individuele producten die complementair zijn aan de collectieve pensioenregelingen. De groep richt zich op de publieke en private markt van pensioenfondsen. De focus van APG Groep ligt, vanuit een sterke verbondenheid met sociale partners, op collectieve producten. Groepsverhoudingen APG Groep NV (statutair gevestigd te Heerlen) is opgericht op 29 februari 2008. Ultimo 2010 behoren tot de groep de dochters Cordares Holding NV (51%), Loyalis NV (91%) en APG Algemene Pensioen Groep NV (98%). In de loop van 2010 is het aandelenkapitaal van Loyalis uitgebreid hetgeen heeft geleid tot een gewijzigd procentueel kapitaalbelang voor APG Groep van 91% (2009: 90%).

Algemeen De jaarrekening is opgesteld op basis van in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening, zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek. Bij de inrichting van de enkelvoudige winsten verliesrekening is artikel 2:402 Burgerlijk Wetboek

toegepast. Hierdoor wordt in de enkelvoudige winsten verlies rekening volstaan met het als afzonderlijke post vermelden van het resultaat uit deelnemingen na aftrek van belastingen. De bedragen in de jaarrekening zijn in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. Vergelijking met voorgaand jaar Ten opzichte van het voorgaand boekjaar is een stelselwijziging doorgevoerd inzake de verwerking van de beleggingsresultaten van het verzekeringsbedrijf. Na stelselwijziging worden alle beleggingsresultaten via de resultaatbepaling verwerkt. In voorgaande boekjaren werd een gedeelte direct via het eigen vermogen verantwoord in de vorm van een wettelijke reserve deelnemingen (uit hoofde van herwaardering beleggingen). Het effect op het eigen vermogen is nihil aangezien de wettelijke reserve ten gunste wordt gebracht van de overige reserves. Dit laatste gebeurt via het resultaat van het voorgaand boekjaar dat omwille van de vergelijkbaarheid is aangepast. Een tweede stelselwijziging hangt samen met niet langer activeren van provisiekosten bij het verzekeringsbedrijf. Provisiekosten worden niet geactiveerd maar direct ten laste van het resultaat gebracht. Het effect van de stelselwijziging is rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen per 1 januari 2009. Het resultaat 2009 en het eigen vermogen ultimo 2009 zijn voor de vergelijkbaarheid aangepast. De invloed van bovengenoemde stelselwijzigingen op het vermogen en resultaat is onderstaand weergegeven: EIGEN VERMOGEN

AANDEEL DERDEN

GROEPSVERMOGEN

Stand per 31-12-2008 Effect stelselwijziging provisiekosten Belastingeffect

753.533 -6.793 1.698

39.470 -754 189

793.003 -7.547 1.887

Stand per 01-01-2009 na verwerking stelselwijziging

748.438

38.905

787.343

Resultaat 2009 na belastingen vóór stelselwijzigingen Effect stelselwijziging wettelijke reserve beleggingsresultaten Belastingeffect Effect stelselwijziging provisiekosten Belastingeffect

40.038 3.821 -955 1.895 -474

7.470 425 -106 211 -54

47.508 4.246 -1.061 2.106 -528

Resultaat 2009 na belastingen na stelselwijzigingen

44.325

7.946

52.271

74

EIGEN VERMOGEN

AANDEEL DERDEN

GROEPSVERMOGEN

Stand per 31-12-2009 Effect stelselwijziging wettelijke reserve beleggingsresultaten Effect stelselwijziging provisiekosten Belastingeffect

791.819 -4.932 1.258

43.352 -548 140

835.171 -5.480 1.398

Stand per 1-1-2010 na verwerking stelselwijzigingen

788.145

42.944

831.089

In het verslagjaar 2010 is met betrekking tot de valutatermijn contracten, die zijn afgesloten voor de afdekking van het valuta risico bij de financiering van de buitenlandse dochters, overgegaan naar kostprijswaardering (stelselwijziging). Actuele waarde als waarderingsgrondslag voor valutatermijncontracten ter afdekking van het valutarisico bij de financiering van de buitenlandse dochters, bleek niet langer passend voor het inzicht in de resultaten en het vermogen van APG Groep. Doordat toepassing van kostprijswaardering tot materieel dezelfde effecten op het resultaat en vermogen van APG Groep leidt als bij waardering tegen actuele waarde, heeft om die reden geen aanpassing van de vergelijkende cijfers plaatsgevonden. Ten einde de effecten op resultaat en vermogen uit de waardering van de valutatermijncontracten uit te sluiten, is additioneel vanaf verslagjaar 2010 de methodiek van kostprijshedge accounting conform RJ 290.603 ‘Financiële instrumenten’ toegepast. Door middel van kostprijshedge accounting worden de valutaresultaten van de afgedekte positie en het valutatermijncontract (derivaat) gecompenseerd.

Schattingen Voor het opstellen van de jaarrekening is gebruik gemaakt van schattingen en veronderstellingen die van invloed zijn op gerapporteerde activa, passiva, opbrengsten en kosten. Dit is vooral het geval bij het bepalen van de voorziening verzekeringsverplichtingen en bij de waardering van niet beursgenoteerde beleggingen. Achteraf kan blijken dat de feitelijke waarde afwijkt van de gerapporteerde waarde.

Voor het overige zijn de toegepaste grondslagen van de financiële verslaggeving consistent met die van het voorgaande boekjaar.

Verwerking Financiële instrumenten worden in de balans opgenomen op het moment dat contractuele rechten of verplichtingen ontstaan ten aanzien van dat instrument. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk naar de vennootschap zullen vloeien en de waarde van het actief betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer de afwikkeling daarvan waarschijnlijk gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Grondslagen voor de consolidatie Kapitaalbelangen in entiteiten waarin APG Groep overheersende zeggenschap kan uitoefenen ter zake van bestuur en financieel beleid, zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen door toepassing van de integrale methode van consolideren. Intercompany transacties en onderlinge financiële verplichtingen worden daarbij geëlimineerd. H et minderheidsbelang van derden is opgenomen onder het groepsvermogen. Een lijst van geconsolideerde entiteiten is opgenomen als onderdeel van de toelichting op de enkelvoudige jaarrekening. Joint ventures worden niet geconsolideerd. Deconsolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen danwel het kapitaalbelang slechts wordt gehouden om te vervreemden.

Schattingswijzigingen In het verslagjaar zijn de actuariële grondslagen voor de levensverzekeringscontracten geactualiseerd. Aan de hand van recente door het Verbond van Verzekeraars gepubliceerde sterftetabellen. In deze sterftetabellen is de toekomstige sterftetrend aangepast op basis van het eind 2010 gepubliceerde sterfteonderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het effect hiervan is verwerkt in de stand van de voorziening verzekeringsverplichtingen per ultimo verslagjaar.

Financiële instrumenten worden niet langer in de balans opgenomen als een transactie ertoe leidt dat (nagenoeg) alle rechten op economische voordelen dan wel risico’s voor de positie aan een derde zijn overgedragen.


75

JAARREKENING

Opbrengsten worden in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samen hangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden en de omvang daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Kosten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting heeft plaatsgevonden en de omvang daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Valutatermijncontracten die zijn afgesloten ter afdekking van het valutarisico over de financiering in vreemde valuta van buitenlandse dochters, worden tegen kostprijs gewaardeerd waarbij de methodiek van kostprijshedge accounting wordt toegepast. Valuta-omrekening Jaarrekeningposten in vreemde valuta zijn gewaardeerd tegen per balansdatum geldende koersen. De bij omrekening ontstane koersverschillen worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Bij de consolidatie worden de balansen van groepsmaatschappijen waarvan de functionele valuta niet de euro is, omgerekend in euro's tegen de koers per balansdatum. Valutaverschillen inzake de waarde van bij de consolidatie betrokken groepsmaatschappijen zijn verwerkt in de reserve omrekeningsverschillen.

Risicoparagraaf In deze paragraaf wordt ingegaan op de kwantitatieve risico’s en gevoeligheidsanalyses voor APG Groep. Deze hebben voornamelijk betrekking op de verzekerings- en bijbehorende beleggingsactiviteiten. De activiteiten van het uitvoeringsbedrijf vinden immers plaats voor rekening en risico van de opdrachtgevers zelf. Daar waar het verzekeringsbedrijf vooral financiële risico’s loopt, overheersen bij het uitvoeringsbedrijf vooral operationele risico’s. Als belangrijke financiële risico’s worden onderscheiden: • actuariële en verzekeringstechnische risico’s; • marktrisico; • kredietrisico; • liquiditeitsrisico. Actuariële en verzekeringstechnische risico’s Onder actuariële en verzekeringstechnische risico´s worden verstaan de risico´s in verband met een onzekere toekomstige gebeurtenis (bijvoorbeeld overlijden of arbeidsongeschikt raken), die door de polishouder worden overgedragen aan de verzekeraar. Solvency II stelt de voor de verzekeraar ongunstige risico’s centraal. Voor het levenbedrijf is het langlevenrisico van grotere omvang dan het overlijdensrisico. Een onverwachte toename van de levensverwachting is per saldo een risico. Voor overlijdensrisicoverzekeringen overheerst juist het kortlevenrisico.

Tabel 1: inzicht in de gevoeligheid van sterftekansen op basis van de criteria van Solvency II op de voorziening verzekeringsverplichtingen in miljoenen euro (voor vennootschapsbelasting)

LEVEN

SCHADE

2010

2009

2010

2009

Stand voorziening ultimo boekjaar

2.385

2.332

637

599

Effect op voorziening bij daling sterftekansen met 20% (langlevenrisico)

+29,2

+24,1

+1,5

+1,4

Effect op voorziening bij stijging sterftekansen met 15% (overlijdensrisico)

+14,5

+13,6

nvt

nvt

76

Het langlevenrisico wordt alleen bepaald voor de portefeuille met lijfrenten en het sterfterisico alleen voor de overlijdensrisicoportefeuille. Het effect van de langlevenschok is relatief beperkt, doordat de lijfrenteportefeuille (waarbij het langlevenrisico speelt) voornamelijk tijdelijke uitkeringen betreft. Dit zijn veelal aanvullingen op prépensioen. Levenslange uitkeringen komen relatief weinig voor in de portefeuille. Het overlijdensrisico lijkt - afgezet tegen de gehele voorziening beperkt. Dit komt omdat dit risico op een portefeuille betrekking heeft die relatief gering van omvang is. Naast het overlijdens/levenrisico speelt het invaliderings/revalideringsrisico een belangrijke rol. Lage invalideringskansen en hoge revalideringskansen zijn in het voordeel van zowel de klant als het verzekeringsbedrijf. Het levensverzekeringsbedrijf kent geen producten met de mogelijkheid aanvullende dekkingen af te sluiten, zoals bijvoorbeeld premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid. Voor het schadeverzekeringsbedrijf is dit risico klein. Dit komt doordat de schadevoorzieningen voor het grootste deel betrekking hebben op reeds ingegane schades. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de contractuele of zo goed mogelijk geschatte vervaldata van financiële verplichtingen gebaseerd op de nominale kasstromen voortvloeiend uit de belangrijkste portefeuilles in het levenbedrijf en het schadebedrijf.

De stijging van de duration wordt veroorzaakt doordat de rente voor zowel korte looptijden als voor lange looptijden is gedaald. Daarnaast is sprake van bestandseffecten samenhangend met een lagere omzet voor met name lijfrente producten. Marktrisico Onder marktrisico wordt verstaan het risico dat de waarde van een financieel instrument zal schommelen als gevolg van veranderingen in marktprijzen, ongeacht of deze veranderingen worden veroorzaakt door factoren die specifiek gelden voor het individuele effect (de emittent) of door factoren die alle op de markt verhandelde effecten beïnvloeden. Onder marktrisico worden begrepen het renterisico, het aandelenrisico en het vreemde valutarisico. Renterisico Onder renterisico wordt verstaan het risico dat de waarde van een financieel instrument zal schommelen als gevolg van veranderingen in de marktrente. Het renterisico wordt op integraal balansniveau beheerst. De verplichtingen worden op basis van actuariële aannames vertaald in een patroon van toekomstige uitbetalingen (aan cliënten) dat grote gelijkenis vertoont met een obligatie. De marktwaarde van dit kasstroompatroon kan dan ook worden gemodelleerd als een obligatie met een gelijke rentegevoeligheid. De beleggingen hebben ten dele een vastrentend karakter. Ook hierdoor is de waarde gevoelig voor ontwikkelingen in de nominale rente.

Tabel 2: duration van verzekeringsverplichtingen

Leven Schade Totaal

Duration (in jaren)

Duration (in jaren)

0-3 JAAR

3-6 JAAR

7-9 JAAR

10-12 JAAR

> 12 JAAR

2010

2009

37% 9% 29%

13% 14% 13%

8% 20% 12%

7% 21% 11%

35% 36% 35%

7,0 9,0 7,6

6,1 8,7 6,8


77

JAARREKENING

Tabel 3: effect wijziging marktrente op waarde beleggingen en verplichtingen in miljoenen euro (voor vennootschapsbelasting)

DALING MARKTRENTE MET 36% 2010

STIJGING MARKTRENTE MET 47% 2010

2.436 2.385

+78,7 +91,1 -12,4

-94,3 -80,7 -13,6

637 637

+44,1 +47,6 -3,5

-52,8 -50,0 -2,8

STAND 31-12-2010

Leven • beleggingen • verplichtingen • impact Schade • beleggingen • verplichtingen • impact

DALING MARKTRENTE MET 36% 2009

STIJGING MARKTRENTE MET 47% 2009

2.310 2.332

+143,9 +148,0 -4,1

-153,8 -128,8 -25,0

542 599

+58,5 +39,8 +18,7

-62,8 -41,3 -21,5

STAND 31-12-2009

Onderstaande tabel laat de 'net asset value' van de derivaten posities zien in relatie tot de uitstaande exposure.

Tabel 4: derivatenposities ter beheersing van de renterisico’s per ultimo boekjaar in miljoenen euro

Credit default swap Futures Forwards Swaps Opties Overig Totaal

ACTUELE WAARDE 2010

ONDERLIGGENDE WAARDE 2010

ACTUELE WAARDE 2009


0 0 0 -21 -2 0 -23

0 242 0 932 15 0 1.189

1 79 -3 -62 49 2 66

40 901 228 4.725 -62 4 5.836

Aandelenrisico Onder aandelenrisico wordt verstaan het risico van een daling van de waarde van de beleggingen in aandelen. Om de gevoeligheid voor aandelenrisico te beperken, is voor driekwart van de aandelenportefeuille een optieconstructie gehanteerd (een zogenaamde put) waardoor een eventueel verlies op aandelen, onafhankelijk van beursontwikkelingen, wordt beperkt. De tabellen op de volgende pagina tonen de gevoeligheid vóór en na de inzet van opties.

78

Tabel 5.1: asset-only koersgevoeligheid per ultimo jaar vóór inzet van opties in miljoenen euro (voor vennootschapsbelasting)

KOERSDALING AANDELEN 30% (OESO-LANDEN) RESPECTIEVELIJK 40% (OVERIGE LANDEN)

Leven • impact op vermogen en resultaat Schade • impact op vermogen en resultaat

2010

2009

-91,5

-108,0

-41,5

-35,0

2010

2009

-50,2

-33,0

-26,4

-12,4

Tabel 5.2: asset-only koersgevoeligheid per ultimo jaar ná inzet van opties in miljoenen euro (voor vennootschapsbelasting)

KOERSDALING AANDELEN 30% (OESO-LANDEN) RESPECTIEVELIJK 40% (OVERIGE LANDEN)

Leven • impact op vermogen en resultaat Schade • impact op vermogen en resultaat

Vreemdevalutarisico Ook het vreemdevalutarisico behoort tot de marktrisico’s. Dit risico wordt voor de belangrijkste valuta afgedekt. Ultimo 2010 bedraagt de totale valutaexposure circa € 97,7 miljoen (2009: € 74,9 miljoen). De stijging wordt veroorzaakt doordat het absolute belang in aandelen emerging markets gedurende 2010 is toegenomen. Kredietrisico Onder kredietrisico wordt verstaan het risico dat een partij van een financieel instrument zijn verplichting niet zal nakomen, waardoor de andere partij een financieel verlies lijdt. Op de volgende pagina wordt ingegaan op de mate van afdekking van het kredietrisico of aangaan van kredietrisico door middel van derivaten.


79

JAARREKENING

Tabel 6: kredietrisico derivaten posities in miljoenen euro

ACTUELE WAARDE 2010

Protectie gekocht Protectie verkocht Saldo

ONDERLIGGENDE WAARDE

0 0 0

2010

ACTUELE WAARDE 2009


28 4 24

0 0 0

0 7 -7

De normportefeuille is voor 60% vastrentend (2009: 60%). Kredietrisico wordt gelopen over de betaling van hoofdsom en rente. Een deel betreft staatsobligaties, terwijl voor extra rendement eveneens wordt belegd in bedrijfsobligaties en samengestelde effecten. Als een kredietrisico als gevolg van een neerwaarts bijgestelde rating de vastgestelde limiet overschrijdt, moet het risico - zodra praktisch mogelijk - worden teruggebracht binnen de vastgestelde limieten. De feitelijke samenstelling van de portefeuille vastrentende waarden is conform het beleid: er wordt vooral belegd in investment grade debiteuren. Inzake de kredietwaardigheid van de portefeuille in vastrentende waarden naar rating (waarbij gebruikgemaakt is van de ratings van S&P of Moody’s) geldt dat 83% tot rating klasse A en hoger behoort (2009: 66%). Liquiditeitsrisico Onder liquiditeitsrisico wordt verstaan het risico dat een onderneming problemen zal hebben om de financiële middelen te verkrijgen die nodig zijn om te voldoen aan de verplichtingen die verband houden met financiële instrumenten. Liquiditeitsrisico kan ontstaan doordat een financieel actief niet snel kan worden verkocht tegen nagenoeg de actuele waarde.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Vaste activa Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan wel vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijn is gebaseerd op de verwachte economische terugverdienperiode. Indien er indicaties aanwezig zijn dat de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde vindt een bijzondere waardevermindering plaats en wordt dit toegelicht.

Bij acquisitie van een onderneming worden alle identificeerbare activa en passiva van de desbetreffende onderneming in de balans opgenomen tegen de reële waarde op acquisitiedatum, tenzij het een ‘common control’ transactie betreft (common control transacties betreffen aan- of verkopen van aandelen in groepsmaatschappijen, deze worden verantwoord tegen boekwaarde). De overnameprijs bestaat uit het geldbedrag of equivalent dat is overeengekomen voor de verkrijging van de overgenomen onderneming. Ontstane goodwill wordt bij eerste opname gewaardeerd tegen het verschil tussen de overnameprijs en (het aandeel in) de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva. Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen of tegen lagere bedrijfswaarde. Afschrijving vindt plaats op basis van de verwachte economische levensduur. Indien er indicaties aanwezig zijn dat de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde vindt een bijzondere waardevermindering plaats en wordt dit toegelicht. Financiële vaste activa Leningen u/g worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Bij afwezigheid van agio en disagio is dit de nominale waarde. Deelnemingen waarin APG Groep NV invloed van betekenis kan uitoefenen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. Deelnemingen waarin APG Groep NV geen invloed van betekenis kan uitoefenen worden opgenomen onder de financiële vaste activa en eveneens gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. Latente belastingvorderingen, inclusief vorderingen die voort komen uit verliescompensatie, worden in de balans opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winsten zijn waarmee tijdelijke verschillen en niet-gecompenseerde fiscale verliezen kunnen worden verrekend. Bij de berekening wordt rekening gehouden met in komende jaren geldende tarieven, voor zover deze al zijn vastgesteld. Waardering vindt plaats tegen nominale waarde. Voor zover de latente belastingvordering een kortlopend karakter heeft, wordt deze opgenomen onder de vor-

80

deringen en overlopende activa. Valuta-afdekkingscontracten, die zijn afgesloten voor de afdekking van het valutarisico bij de financiering van de buitenlandse dochters, worden gewaardeerd tegen kostprijs met de methodiek van kostprijshedge accounting. Waardeontwikkelingen worden verwerkt in het resultaat. Indien er indicaties aanwezig zijn dat de realiseerbare waarde van de financiële vaste activa lager is dan de boekwaarde vindt een bijzondere waardevermindering plaats en wordt dit toegelicht. Beleggingen verzekeringsbedrijf Aan- en verkopen van beleggingen worden verwerkt op de transactiedatum, dat wil zeggen de datum dat de vennootschap zich verplicht tot aankoop of verkoop van de activa. Beleggingen worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Transactiekosten en waardeveranderingen worden verwerkt in de winsten verliesrekening in de periode waarin deze optreden (fair value through profit and loss). Zakelijke waarden en daarop betrekking hebbende derivaten posities worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, waar voorhanden tegen beurswaarde. Vastrentende waarden en daarop betrekking hebbende derivatenposities worden gewaardeerd tegen actuele waarde, waar voorhanden tegen beurswaarde en aangepast met de daaraan toewijsbare lopende rente. Als er geen beursnotering voorhanden is, wordt de actuele waarde gebaseerd op opgaven van derden, gebaseerd op de actuele waarde van de onderliggende beleggingen, dan wel zelf berekend op basis van gecontracteerde cash flows en bij de restant looptijden passende marktrentes. Overige beleggingen en op deze beleggingscategorie betrekking hebbende derivatenposities worden gewaardeerd tegen actuele waarde, waar mogelijk tegen beurswaarde. Derivatenposities zijn opgenomen bij de activa waarop zij betrekking hebben. Voor zover niet toewijsbaar aan vastrentende of zakelijke waarden worden ze opgenomen bij de overige beleggingen. Deze derivatenposities zijn gewaardeerd tegen actuele waarde. Voor bepaalde instrumenten zoals over-the-counterderivaten wordt gebruik gemaakt van waarderingsmodellen waarin van bepaalde veronderstellingen wordt uitgegaan, bijvoorbeeld ten aanzien van kredietrisico, correlaties en rentecurves. Andere waarderingsmodellen en veronderstellingen zouden tot een andere schatting van de actuele waarde kunnen leiden. Benedenstaand wordt ingegaan op de gehanteerde waarderingsmethodieken ter bepaling van de actuele waarde van de beleggingen van het verzekeringsbedrijf. Als sprake is van een actieve markt, wordt de actuele waarde van beleggingen gebaseerd op genoteerde biedkoersen.

Voor het deel van de vastrentende waarden waarvoor geen genoteerde biedkoersen bestaan, wordt de waarde gebaseerd op de opgave van derden, waarbij deze waarde is gebaseerd op de meest actuele beschikbare en waarneembare marktinformatie van de beleggingen. Voor het deel van de portefeuille waarvoor geen actieve markt is, wordt de actuele waarde bepaald op basis van modelmatige berekeningen. In de waardering is in ieder geval de meest actuele informatie over looptijd, rentevoet, prijs van de onderliggende waarde, volatiliteit en tussentijdse geld stromen meegenomen. Tevens wordt in de waardering rekening gehouden met risico’s voor insolventie en illiquiditeit volgens een basis-, stress- en een extreme stress-scenario. Bij de modelmatige berekeningen wordt gerekend met de risicovrije rentevoet behorende bij de looptijd van de desbetreffende effecten. Voor participaties in niet beursgenoteerd onroerend goed wordt de waarde gebaseerd op de net asset value van het externe participatiefonds waarin wordt deelgenomen, waarbij de waarde van de participatie is gebaseerd op de actuele waarde van de beleggingen. Voor de private equity-beleggingen wordt de waarde gebaseerd op de opgave van derden, waarbij deze waarde is gebaseerd op de reële waarde van de onderliggende beleggingen. Het management maakt op basis hiervan schattingen die later worden getoetst met gecontroleerde jaarrekeningen. De waardering van swaps vindt met hoge frequentie (meestal dagelijks, soms wekelijks) plaats door derden met behulp van modellen op basis van algemeen aanvaarde principes als discontering van de meest actuele verwachte uit te wisselen kasstromen met actuele rentecurves. De waardering van collars (een combinatie van put- en calloptie) geschiedt door derden, met hoge frequentie, met behulp van modellen op basis van algemeen aanvaarde principes (Black Scholes en verfijningen hiervan). In de waardering is in ieder geval de meest actuele informatie over looptijd, uitoefenprijs, prijs van de onderliggende waarde, volatiliteit en tussentijdse geldstromen meegenomen. Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Vorderingen en overlopende activa worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Na eerste verwerking worden vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Deze waarde komt doorgaans overeen met de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor het risico van oninbaarheid. Liquide middelen Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.


81

JAARREKENING

Voorzieningen Verzekeringsverplichtingen De voorziening verzekeringsverplichtingen bestaat uit de voorziening voor levensverzekeringsverplichtingen en de voorziening voor schadeverzekeringsverplichtingen. De voorziening voor levensverzekeringsverplichtingen bestaat uit de voorziening voor ingegane en uitgestelde periodieke uit keringen, de voorziening voor unit-linked verzekeringen al dan niet met garanties, de voorziening voor eindwaardegaranties en de voorziening voor B-polissen. De gehanteerde sterftekansen komen overeen met de sterftetafels 2008 (levensverzekeringscontracten) en 2006 (schadeverzekerings contracten) die het Verbond van Verzekeraars heeft gepubliceerd. Voor polissen waarvan de uitkeringen jaarlijks worden geïndex eerd op basis van een besluit (vooral gebaseerd op gerealiseerde beleggingsresultaten) is de door De Nederlandsche Bank gepubliceerde yield curve als rekenrente gehanteerd. In de voorziening zijn een veronderstelde toekomstige jaarlijkse winstdeling van 1,2 procent en een opslag voor toekomstige administratiekosten begrepen. De belangrijkste schadeverzekeringscontracten betreffen arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. De voorzieningen voor deze schadeverzekeringen zijn gebaseerd op de geschatte uiteindelijke lasten van alle vóór balansdatum ontstane schadegevallen, ongeacht of deze al dan niet zijn gemeld, tezamen met de hiermee verband houdende (toekomstige) administratiekosten. Belastinglatentie Onder de voorziening belastinglatentie zijn de uitgestelde belastingverplichtingen opgenomen die voortvloeien uit tijdelijke verschillen tussen commerciële en fiscale vermogens. Bij de berekening is rekening gehouden met in komende jaren geldende tarieven, voor zover deze al zijn vastgesteld. Waardering vindt plaats tegen nominale waarde. Voor zover de belastinglatentie een kortlopend karakter heeft, is deze opgenomen onder de schulden. Overige voorzieningen Algemeen De overige voorzieningen betreffen verplichtingen waarvan het waarschijnlijk is dat zij moeten worden afgewikkeld en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen en worden gewaardeerd tegen de contante waarde van de verwachte toekomstige uitgaven. De rekenrente is gebaseerd op de rentevoet ultimo jaar van hoogwaardige Nederlandse bedrijfsobligaties, rekening houdend met de resterende looptijd van de voorzieningen.

Overige personeelgerelateerde voorzieningen Deze voorzieningen zijn gewaardeerd op de contante waarde van de verwachte toekomstige uitgaven, voor zover relevant rekening houdend met actuariële grondslagen. Voor voorzieningen met een verwachte looptijd langer dan vijftien jaar is de rekenrente gebaseerd op langlopende staatsobligaties. Overige voorzieningen De overige voorzieningen met een langlopend karakter worden tegen contante waarde opgenomen. Kortlopende voorzieningen worden gevormd op basis van de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen en verliezen af te wikkelen. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Na eerste verwerking worden de langlopende schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Deze waarde komt doorgaans overeen met de nominale waarde. Kortlopende schulden en overlopende passiva Kortlopende schulden en overlopende passiva worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Na eerste verwerking worden de kortlopende schulden en overlopende passiva gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Deze waarde komt doorgaans overeen met de nominale waarde.

Grondslagen voor resultaatbepaling Algemeen De in de winsten verliesrekening opgenomen posten zijn in belangrijke mate gerelateerd aan de in de balans gehanteerde waarderingsgrondslagen voor beleggingen en de voorziening verzekeringsverplichtingen. Zowel gerealiseerde als ongerealiseerde resultaten worden rechtstreeks verantwoord in het resultaat. Opbrengsten, kosten en uitkeringen worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Netto-omzet Verzekeringspremies De verzekeringspremies betreffen de aan het boekjaar toerekenbare verdiende premies, koopsommen en provisies, inclusief de toevoeging aan de voorziening uit hoofde van de op basis van de polisvoorwaarden toegekende indexatie van de uitkeringen. De onverdiende premies ANW en overlijdensrisicoverzekering worden verantwoord als vooruit ontvangen post.

82

Beleggingsresultaten Beleggingsopbrengsten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Dividend wordt verantwoord op het moment van betaalbaarstelling. Waardeveranderingen worden verwerkt in de periode waarin zij optreden. Opbrengst diensten aan derden De vergoedingen van derden uit hoofde van de uitvoerings werkzaamheden voor pensioenen vermogensbeheer worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Overige bedrijfsopbrengsten De opbrengst van aan derden verleende overige diensten wordt verantwoord onder aftrek van kortingen en over de omzet geheven belastingen. Als de prestatie aangaande een te verlenen dienst betrouwbaar kan worden geschat, wordt de opbrengst met betrekking tot die dienst verwerkt naar rato van de verrichte prestaties. Bedrijfslasten Uitkeringen Uitkeringen zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Afschrijvingen Afschrijvingen worden verantwoord naar rato van de verwachte economische levensduur, volgens de lineaire methode. Financiële baten en lasten Financiële baten en lasten worden aan het verslagjaar toegerekend. De rentebaten betreffen de opbrengsten uit rekeningen courant en deposito’s, voor zover deze niet worden gerekend tot de beleggingsopbrengsten. Belastingen De belastingen zijn berekend over het fiscale resultaat op basis van het in het boekjaar geldende fiscale tarief. Tijdelijke verschillen als gevolg van verschillen in commerciële en fiscale waardering worden tot uiting gebracht in (het verloop van) de latente belastingverplichting of vordering.

Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode en geeft een specificatie van de mutaties in de balanspost liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de gemiddelde koers.


Hoofd Strategie Corporate Strategie en Beleid

“ZIE HET NIET TE DONKER IN.”

LICHT-DONKER CONTRAST moet. Het is zeker goed dat we de balans

“Er hangen donkere wolken boven het Door aan deze essentie vast te houden Nederlandse pensioenstelsel. Doordat opmaken en dat we nagaan hoe het stelsel zullen we ook onze gunstige uitgangs mensen langer leven, beleggings robuuster kan worden gemaakt. We moepositie kunnen behouden. En daarom LICHT STAAT ten TEGENOVER DONKER, VREUGDE TEGENOVER rendementen in afgelopen jaren zijn alleen niet vergeten dat we nog steeds VERDRIET, zie ik het niet donker, maar licht in.” tegengevallen en de rente VREDE daalde,TEGENOVER is de een goede uitgangspositie hebben. Andere OORLOG, GEBOORTE TEGENOVER DOOD, WIT TEGENOVER ZWART. financiële positie van de pensioenfondsen landen kijken met veel jaloezie naar onze verslechterd. Daarom zijn erHet zorgen licht-donkercontrast over situatie. kan Dit door voordeel kleuren is in met essentie een verschillende bereikt stralingskracht het pensioenstelsel en wordt er volop worden uitgedrukt. door Paars langdurig heeftverplicht bijvoorbeeld te sparen minder voor stralingskracht dan gediscussieerd over hoe het nu verder pensioen engeel, het collectief oranje of te rood. organiseren.

Floris Schilthuis Hoofd Strategie Corporate Strategie en Beleid

“ZIE HET NIET TE DONKER IN.”

“Er hangen donkere wolken boven het Nederlandse pensioenstelsel. Doordat mensen langer leven, beleggings rendementen in afgelopen jaren zijn tegengevallen en de rente daalde, is de financiële positie van de pensioenfondsen verslechterd. Daarom zijn er zorgen over het pensioenstelsel en wordt er volop gediscussieerd over hoe het nu verder

moet. Het is zeker goed dat we de balans opmaken en dat we nagaan hoe het stelsel robuuster kan worden gemaakt. We moeten alleen niet vergeten dat we nog steeds een goede uitgangspositie hebben. Andere landen kijken met veel jaloezie naar onze situatie. Dit voordeel is in essentie bereikt door langdurig verplicht te sparen voor pensioen en het collectief te organiseren.

Door aan deze essentie vast te houden zullen we ook onze gunstige uitgangs positie kunnen behouden. En daarom zie ik het niet donker, maar licht in.”


89

JAARREKENING

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS In duizenden euro’s

Vaste activa Immateriële vaste activa (1) Onder de immateriële vaste activa zijn begrepen de bij de ver werving van kapitaalbelangen berekende goodwill, de betaalde goodwill in een vastgoedportefeuille en de waarde van de bij deze verwerving geïdentificeerde cliëntcontracten en verzekeringsportefeuille. Verder is in deze post geactiveerde software begrepen. Het verloop van deze posten is als volgt.

GOODWILL

CLIËNTCONTRACTEN

VERZEKERINGSPORTEFEUILLE

SOFTWARE

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

Beginstand Investeringen Afschrijvingen Waardeverminderingen Eindstand

289.984 6.009 -17.291 278.702

552.271 -43.384 508.887

147.796 -18.233 129.563

13.060 2.840 -5.354 -124 10.422

1.003.111 8.849 -84.262 -124 927.574

1.086.143 6.029 -84.826 -4.235 1.003.111

Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

326.565 -47.863 278.702

629.702 -120.815 508.887

181.281 -51.718 129.563

58.117 -47.695 10.422

1.195.665 -268.091 927.574

1.187.033 -183.922 1.003.111

5-10 %

7-10 %

10 %

10-20 %

Afschrijvingspercentages

De investeringen in goodwill over het verslagjaar hangen samen met de uitbreiding van het belang in Inovita BV en Inotime BV naar 100%. De economische levensduur van de immateriële vaste activa bedraagt meer dan vijf jaren en is behoudens software gebaseerd op de toekomstige economische voordelen uit hoofde van onderliggende contractafspraken met een lange looptijd. Er zijn geen immateriële vaste activa met beperkte eigendomsrechten en er zijn geen immateriële vaste activa als zekerheid gesteld voor schulden. Tevens zijn er geen verplichtingen uit hoofde van de verwerving van immateriële vaste activa.

90

Materiële vaste activa (2) De materiële vaste activa hebben betrekking op inrichting en inventaris, informatie verwerkende apparatuur, alsmede overige materiële vaste activa. Het verloop van deze post is als volgt. INRICHTING EN INVENTARIS

INFORMATIE VERWERKENDE APPARATUUR

OVERIG

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

Beginstand Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Waardeverminderingen Eindstand

15.653 912 -1.848 14.717

18.899 5.031 -111 -7.681 16.138

2.444 1.583 -281 3.746

36.996 7.526 -111 -9.810 34.601

28.096 20.686 -1.497 -10.289 36.996


20.999 -6.282 14.717

45.326 -29.188 16.138

4.874 -1.128 3.746

71.199 -36.598 34.601

98.062 -61.066 36.996


3-10 %

20 %

10 %

Er zijn geen zekerheden verstrekt.

Financiële vaste activa (3) De financiële vaste activa betreffen een actieve belastinglatentie als gevolg van het verrekenen van fiscaal compensabele verliezen, een verstrekte lening, deelnemingen die niet zijn geconsolideerd, alsmede overige financiële vaste activa.

Beginstand Effect stelselwijziging Beginstand na effect stelselwijziging Reclassificatie Aankopen en verstrekkingen Verkopen en aflossingen Resultaat deelneming Waardeveranderingen Waardeverminderingen Overige mutaties Eindstand

De lijst van de niet in de consolidatie begrepen deelnemingen is opgenomen als onderdeel van de toelichting op de enkelvoudige jaarrekening. Het verloop van deze posten is als volgt.

ACTIEVE BELASTINGLATENTIE

LENINGEN U/G

DEELNEMINGEN

OVERIGE

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

32.633 1.398

1.500 -

27.766 -

10.196 -

72.095 1.398

85.791 -

34.031 1.139 1.794 36.964

1.500 1.500

27.766 11.937 -1.338 38.365

10.196 -7.481 185 -1.984 916

73.493 1.139 -7.481 11.937 185 -1.528 77.745

85.791 -1.457 81 -272 1.179 1.941 -15.168 72.095


JAARREKENING

Over de verwachte verrekenbaarheid van de actieve belasting latentie in 2011 kan geen uitspraak worden gedaan. De lening u/g betreft een door Cordares Fintus BV aan CTB Holding BV verstrekte lening met een rentevoet van 8 procent (2009: 8 procent) en kent een onbeperkte looptijd. Deze lening is achtergesteld bij een door een bankier aan CTB Holding BV verstrekte lening. De verkopen en aflossingen betreffen de verkoop van beleggingen. De overige mutaties betreffen hoofdzakelijk uitgekeerd dividend ad € 1.338 en de afwikkeling ad € 1.984 uit hoofde van valutatermijncontrac ten die zijn afgesloten voor de afdekking van het valutarisico bij de financiering van de buitenlandse dochters. Beleggingen verzekeringsbedrijf (4) De beleggingen van het verzekeringsbedrijf worden zowel voor eigen rekening aangehouden als voor risico en rekening van polishouders. De in deze beleggingen begrepen zakelijke waarden betreffen aandelen (inclusief converteerbare obligaties), vastgoed fondsen, onroerend goed, private equity en commodities, en daarop betrekking hebbende derivatenposities. De vastrentende waarden betreffen obligaties inclusief mortgage backed securities en pand- en spaarbrieven, indexobligaties, hypothecaire leningen en onderhandse leningen inclusief financial lease onroerend goed, alsmede daarop betrekking hebbende derivatenposities. De overige beleggingen bestaan uit derivaten, vooral valutatermijncontracten, cross currency swaps en intrest rate swaps. Actuele waarde hiërarchie Een belangrijk deel van de beleggingen wordt tegen de actuele waarde gewaardeerd. Deze zijn gecategoriseerd op basis van de volgende hiërarchie. De meerderheid van de investeringen van het verzekeringsbedrijf wordt gewaardeerd op basis van genoteerde marktprijzen (niveau 1) of waarneembare marktgegevens (niveau 2). Slechts een klein deel van de totale activa is opgenomen tegen actuele waarde gebaseerd op schattingen (niveau 3). Wanneer schattingen worden gehanteerd, zijn deze gebaseerd op bewijzen van onafhankelijke derde partijen dan wel de intern ontwikkelde modellen, waar mogelijk gekalibreerd tot op de markt waarneembare gegevens. Hoewel dergelijke waarderingen gevoelig zijn voor schattingen, wordt aangenomen dat het wijzigen van één of meer van de aannames naar redelijkerwijs mogelijke alternatieve veronderstel lingen de actuele waarde niet significant zal veranderen. Van de totale waarde van de beleggingen is 91 procent gebaseerd op niveau 1 (2009: 91 procent), 7 procent op basis van niveau 2 (2009: 8 procent) en 2 procent op basis van niveau 3 (2009: 1 procent).

91

92

Het verloop van de beleggingen verzekeringsbedrijf is als volgt: ZAKELIJKE WAARDEN

VASTRENTENDE WAARDEN

OVERIGE BELEGGINGEN

Voor eigen rekening Beginstand Reclassificaties Aankopen Verkopen / aflossingen Waardeontwikkeling Overige mutaties Eindstand Overige activa en passiva inzake beleggingen

552.270 92.535 494.377 -586.401 50.849 7.065 610.695

1.647.467 - 7.988 1.341.881 -1.040.191 106.609 7.872 2.055.650

Voor risico van polishouders Beginstand Reclassificaties Aankopen Verkopen / aflossingen Waardeontwikkeling Overige mutaties Eindstand Overige activa en passiva inzake beleggingen

196.374 -90.486 28.001 -30.909 6.595 86 109.661

156.625 -65.096 25.826 -29.302 953 89.006

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

177.425 137.321 326.426 -495.438 10.362 156.096

2.377.162 221.868 2.162.684 -2.122.030 167.820 14.937 2.822.441 2.822.441

2.008.215 1.226.926 -1.100.711 168.570 74.162 2.377.162 114.622 2.491.784

6.911 48.673 295 -11.736 7.765 51.908

359.910 -106.909 54.122 -71.947 15.313 86 250.575 250.575

280.148 149.312 -111.356 50.259 -8.453 359.910 375 360.285

Totaal generaal

3.073.016

2.852.069

Van de eindstand is: • beursgenoteerd • niet beursgenoteerd

2.705.000 368.000

2.317.000 535.000

Bovenstaande reclassificaties komen hoofdzakelijk voort uit een herbeoordeling van de beleggingen voor risico van polishouders op basis van de contractvoorwaarden. Dit heeft geleid tot een reclassificatie van beleggingen voor risico van polishouders naar beleggingen voor eigen rekening. In de beleggingen per ultimo 2010 zijn anders dan in 2009 de waarden van de overige activa en passiva inzake beleggingen begrepen (ultimo 2010: € 66 miljoen, ultimo 2009: € 115 miljoen). De reclassificaties hebben per saldo geen effect op het totaal van de beleggingen.


93

JAARREKENING

Vlottende activa

Vorderingen en overlopende activa (5)

Debiteuren Vorderingen op verbonden partijen Nog te factureren bedragen Belastingen en premies sociale verzekeringen Vennootschapsbelasting Aan verbonden partij verstrekte financiering Te vorderen verzekeringspremies Overige vorderingen en overlopende activa Totaal

31-12-2010

31-12-2009

18.874 90.269 7.250 9.133 8.138 38.439 172.103

26.580 10.864 17.163 5.047 8.315 12.629 22.172 102.770

Onder de vorderingen zijn geen posten begrepen met een resterende looptijd langer dan één jaar.

Vorderingen uit herverzekering (6) Onder deze post zijn de vorderingen uit herverzekering gepresenteerd.

Liquide middelen (7)

Banktegoeden in rekening-courant Kortgeldposities bij banken

31-12-2010

31-12-2009

218.408 233.238 451.646

281.309 206.490 487.799

Van de liquide middelen staat een bedrag van (maximaal) € 7,7 miljoen niet ter vrije beschikking in verband met verstrekte bankgaranties. Voor de nakoming van de renteverplichtingen

Groepsvermogen (8)

Eigen vermogen Minderheidsbelang van derden Groepsvermogen

over de langlopende schulden zijn zekerheden ad € 17,6 miljoen verstrekt. Er zijn geen verdere zekerheden gesteld, noch aanvullende voorwaarden aangegaan.

31-12-2010

31-12-2009

789.045 48.811 837.856

788.145 42.944 831.089

94

Het eigen vermogen van APG Groep maakt onderdeel uit van het groepsvermogen. Het verloop van de eigen vermogen componenten is als volgt:

Beginstand Effect stelselwijziging (verantwoord in jaarrekening 2009) Beginstand na effect stelselwijziging Effect stelselwijzigingen 2010 Beginstand na effect stelselwijzigingen Groepsresultaat na belastingen Uitoefening regresrecht aandeelhouder Effect verwerving en omhanging dochter Toename minderheidsbelang Overige mutaties Rechtstreekse mutaties Eindstand

-63.472 -2.269

2010

2009

788.145

751.205

788.145 66.641

2.328 753.533 -5.095 748.438 44.325

-65.741 789.045

De uitoefening van het regresrecht door de aandeelhouder leidt tot het door APG Groep aan de aandeelhouder uitbetalen van de volstorting op de aandelen van een dochter die in 2008 is verworven. De overige mutaties hangen hoofdzakelijk samen met het omzetten van een verstrekte lening door een dochter in aandelenkapitaal van een andere dochter gevolgd door uitkering daarvan in de vorm van interim dividend en de vorming van een wettelijke reserve voor omrekenverschillen. Voorzieningen Voorziening verzekeringsverplichtingen (9) De verzekeringsverplichtingen hebben betrekking op zowel levensverzekeringen als schadeverzekeringen. Van de schade verzekeringsverplichtingen is een deel herverzekerd. Het herverzekeringsdeel van de voorziening schadeverzekeringen is opgenomen onder de vorderingen uit herverzekering. De totale verplichting is opgenomen onder de voorziening voor verzekerings verplichtingen.

Voorziening levensverzekering • voor eigen rekening • voor risico van polishouders Voorziening schadeverzekering

31-12-2010

31-12-2009

2.384.780 2.146.130 238.650 637.130 3.021.910

2.332.166 2.106.301 225.865 598.750 2.930.916

7.073 -11.691 -

-4.618 788.145


95

JAARREKENING

Het verloop van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen is als volgt.

Beginstand Premie en overige dotaties Toegevoegde interest Winstdeling / indexatie Vrijval voor kosten Vrijval voor uitkeringen Overige mutaties Eindstand

VOOR EIGEN REKENING

VOOR RISICO VAN POLISHOUDERS

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

2.705.051 335.136 133.900 -1.874 -19.642 -309.667 -59.644 2.783.260

225.865 12.467 15.345 -3.458 -2.362 -9.207 238.650

2.930.916 347.603 149.245 -1.874 -23.100 -312.029 -68.851 3.021.910

2.758.052 417.497 166.198 -2.983 -20.719 -308.090 -79.039 2.930.916

De voorziening voor levensverzekeringsverplichtingen bestaat uit de voorziening voor ingegane en uitgestelde periodieke uit keringen ad € 1.052 miljoen (2009: € 1.152 miljoen), de voorziening voor eindwaardegaranties ad € 59 miljoen (2009: € 63 miljoen), de voorziening voor B-polissen ad € 178 miljoen (2009: € 179 miljoen) en de voorziening voor unit-linked verzekeringen ad € 1.096 miljoen (2009: € 938 miljoen). De voorziening schadeverzekering heeft betrekking op afgesloten verzekeringspolissen voor arbeidsongeschiktheid ad € 621 miljoen (2009: € 584 miljoen) en ziekengeld ad € 16 miljoen (2009: € 15 miljoen). Rekening wordt gehouden met alle vóór balansdatum ontstane schadegevallen, al dan niet gemeld, tezamen met de hiermee verband houdende (toekomstige) administratiekosten.

Beginstand Effect stelselwijziging Reclassificaties Dotaties / vrijval Onttrekkingen Eindstand

Belastinglatentie (10) De voorziening belastinglatentie vloeit voort uit de afwijkende fiscale waardering van de immateriële vaste activa cliëntcontracten en verzekeringsportefeuille en de verwerking van wijzigingen in de aannames bij de berekening van verzekeringstechnische voorzieningen. Voor een nadere toelichting op de voorziening belastinglatentie wordt verwezen naar de toelichting op de belastingen, opgenomen in de toelichting op de winsten verliesrekening. Overige (11) Het verloop van de overige voorzieningen is als volgt.

PERSONELE VOORZIENINGEN

VOORZIENING REORGANISATIE/ INTEGRATIE

VOORZIENING ONTVLECHTING

OVERIGE VOORZIENINGEN

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

(a) 11.913 127 10.620 -2.593 20.067

(b) 8.624 1.753 -5.526 4.851

(c) 15.078 -1.133 -3.068 10.877

(d) 635 1.384 -1.643 376

36.250 127 12.624 -12.830 36.171

34.873 -6.128 13.836 -6.331 36.250

96

Van het totaalbedrag heeft € 9,1 miljoen (2009: € 4,9 miljoen) naar verwachting een looptijd langer dan vijf jaar, terwijl naar verwachting voor € 14,5 miljoen in 2011 tot afwikkeling zal komen (2009: € 15,1 miljoen). Personeelsgerelateerde voorzieningen (a) Deze voorziening is gevormd voor verplichtingen uit hoofde van lange termijn personeelsbeloningen (dienstjubilea), alsmede verplichtingen voortvloeiende uit (voormalige) dienstverbanden (WAO, arbeidsongeschiktheid, WW, uitstroom). Over het verslagjaar is aan deze voorziening gedoteerd in verband met diverse afvloeiingsregelingen. De voorziening voor dienstjubilea is verdisconteerd op basis van de rentetermijnstructuur van De Nederlandsche Bank (zero coupon). Een personele voorziening voor een afvloeiingsregeling is verdisconteerd tegen 4%. Voorziening reorganisatie/integratie (b) Deze voorziening is gevormd voor de kosten van reorganisaties die samenhangen met de herinrichting van geautomatiseerde processen en ter dekking van de reorganisatiekosten. Daarnaast heeft deze voorziening betrekking op de verdere integratie van de activiteiten van de groep.


Beginstand Opgenomen Aflossingen Conversie Eindstand

Voorziening ontvlechting (c) In deze voorziening zijn de kosten voor tijdelijke, partiële leegstand van een kantoorpand opgenomen. De voorziening is gevormd voor de periode tot 2014, zijnde de einddatum van het huidige huurcontract. Bij tussentijdse ontbinding van de huurovereenkomst kan een afkoopverplichting van toepassing zijn. De omvang en waarschijnlijkheid daarvan zijn op dit moment niet vast te stellen en daarom niet opgenomen in de voorziening. Overige voorzieningen (d) De overige voorzieningen betreffen voorzieningen voor hypotheeklasten, terugboekrisico afsluitprovisie en voorziening groot onderhoud. De voorziening groot onderhoud is opgebouwd ter egalisatie van de onderhoudskosten van de uit de huurovereenkomst voortkomende onderhoudsverplichtingen van een pand.

31-12-2010

31-12-2009

563.162 -1.407 561.755

565.493 -2.331 563.162

Van de eindstand heeft een bedrag van € 501 miljoen betrekking op financiering door verbonden partijen (2009: € 501 miljoen). Het totaalbedrag kent een looptijd groter dan vijf jaar. De rentepercentages variëren van 1,72 procent tot 7,25 procent per jaar (2009: 2,53 procent tot 7,25 procent per jaar). Er zijn geen zekerheden gesteld. Renteswap Ter afdekking van het renterisico op de langlopende schulden is een renteswap afgesloten, waardoor de variabele rentelasten op de 10-jarige lening van € 501 miljoen zijn vervangen door een vaste rente van 3,80 procent. De renteswap kent een looptijd tot 28 februari 2018. De condities van de swap stemmen overeen met die van de lening ofwel de afgedekte positie. Voor deze renteswap is gekozen voor waardering tegen kostprijs onder toepassing van kostprijshedge accounting. De balanswaarde daarvan is en blijft derhalve gedurende de gehele looptijd nihil. Aangezien de markt-

waarde van deze swap per balansdatum € 17,6 miljoen negatief is, zijn voor nakoming van de renteverplichtingen zekerheden verstrekt in de vorm van kasgeld. Over deze zekerheden wordt rente vergoed. De zekerheden zijn verantwoord als kortgeld posities bij banken, als onderdeel van de post liquide middelen.


97

JAARREKENING


Vooruitontvangen premies Overige vooruitontvangen bedragen Crediteuren Vakantiegeld en -dagen Overige personeelsgerelateerde verplichtingen Te betalen rentelasten langlopende leningen verbonden partijen Te betalen uitkeringen en samenhangende lasten Externe inhuur Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden aan verbonden partijen Af te rekenen bedragen Nog te ontvangen facturen Vooruitontvangen fee Schulden ter zake van pensioenen Te betalen dividend Overige schulden Totaal

31-12-2010

31-12-2009

21.615 14.358 33.754 22.018 46.409 17.406 661 11.737 41.266 68.042 8.979 2.378 2.803 725 32.558 324.709

25.457 19.091 15.890 19.750 43.583 19.022 9.961 7.608 26.718 2.646 460 28.794 2.195 2.879 725 29.651 254.430

Onder de kortlopende schulden zijn geen posten begrepen met een resterende looptijd langer dan één jaar.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Per balansdatum staat aan verplichtingen uit hoofde van lopende huurcontracten € 197,2 miljoen open (2009: € 232,6 miljoen), waarvan € 30,6 miljoen verschuldigd binnen één jaar (2009: € 25,3 miljoen). De verplichtingen uit hoofde van langlopende autoleasecon tracten bedragen € 14,2 miljoen (2009: € 13,0 miljoen), waarvan € 5,9 miljoen verschuldigd binnen één jaar na afloop van het boekjaar (2009: € 5,9 miljoen) en € 8,3 miljoen tussen één en vijf jaar (2009: € 7,1 miljoen). In het verslagjaar zijn voor € 7,7 miljoen leasekosten verantwoord (2009: € 7,5 miljoen). De leasemaatschappij heeft de leaseverplichting bepaald op basis van de afschrij vingen verhoogd met een opslag voor brandstof, verzekeringen, onderhoud en belastingen. De verplichtingen uit hoofde van onderhouds- en overige contracten bedragen € 37,2 miljoen (2009: € 40,1 miljoen) waarvan € 13,5 miljoen (2009: € 12,1 miljoen) verschuldigd binnen één jaar na afloop van het boekjaar en € 23,7 miljoen (2009: € 28 miljoen) verschuldigd tussen één en vijf jaren.

De groep is ultimo verslagjaar investeringsverplichtingen aangegaan ad € 1,8 miljoen (2009: € 2,0 miljoen). Specifiek voor de beleggingen van het verzekeringsbedrijf in private equity en infrastructuur is sprake van toekomstige commitments voor een bedrag van in totaal € 26,5 miljoen (2009: € 49,9 miljoen). Bij APG Groep zijn enkele fiscale eenheden van toepassing, te weten voor de vennootschaps- respectievelijk omzetbelasting. Binnen een dergelijke fiscale eenheid zijn de vennootschappen over en weer hoofdelijk aansprakelijk voor elkaars belastingschulden. Een dochteronderneming van APG Groep is beherend vennoot van Renderend Bezit 5 CV en uit dien hoofde aansprakelijk voor alle vorderingen en schulden van deze commanditaire vennootschap.

98

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING

Netto-omzet

Verzekeringspremies (14)

2010

2009

Levensverzekeringen Eigen rekening en risico Risico polishouders

250.288 19.580 269.868

331.732 6.291 338.023

Schadeverzekeringen Eigen rekening en risico Risico polishouders

115.863 115.863 385.731

108.032 108.032 446.055

Beleggingsresultaten (15) Direct resultaat Indirect resultaat Resultaat

ZAKELIJKE WAARDEN

VASTRENTENDE WAARDEN

OVERIGE BELEGGINGEN

2010

2009

10.754 53.900 64.654

23.479 92.156 115.635

53.803 -34.657 19.146

88.036 111.399 199.435

172.382 65.656 238.038

184.113 15.322 199.435

185.997 52.041 238.038

2010

2009

267.036 346.345 613.381

254.337 335.659 589.996

Voor eigen rekening Voor risico van polishouders

Opbrengsten diensten aan derden (16)

Pensioenbeheer Vermogensbeheer Totaal

Overige bedrijfsopbrengsten (17) Hieronder zijn andere gerealiseerde opbrengsten verantwoord dan de opbrengsten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitvoeringscontracten met pensioenfondsen en het vermogensbeheer voor derden.


99

JAARREKENING

Bedrijfslasten Mutatie voorziening verzekeringsverplichtingen (18) Voor een toelichting op deze post wordt verwezen naar het verloopoverzicht van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen bij de toelichting op de balans (9). Uitkeringen (19) Hieronder zijn de aan polishouders gedane uitkeringen opgenomen. Het betreft uit te keren bedragen leven € 309,1 miljoen (2009: € 309,3 miljoen) en schade € 39,5 miljoen (2009: € 38,8 miljoen) onder aftrek van herverzekerde bedragen leven € 6,9 miljoen (2009: € 4,1 miljoen) en schade € 5,4 miljoen (2009: € 5,3 miljoen). Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten (20) Deze post betreft onder andere kosten inhuur extern personeel, accountantskosten en advieskosten.

Personeelskosten (21)

Lonen en salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Overige personeelskosten Totaal

2010

2009

280.523 34.087 24.066 54.825 393.501

268.920 33.403 22.327 50.996 375.646

Pensioenregeling medewerkers De pensioenregeling van een groot aantal medewerkers is ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds ABP. Voor het merendeel van de overige medewerkers is de pensioenregeling ondergebracht bij Stichting Personeelspensioenfonds Cordares. APG Groep heeft geen verplichting tot het doen van aanvullende bijdragen in het geval van tekorten bij deze pensioenfondsen, anders dan het voldoen van toekomstige premies. In overeenstemming met RJ 271 is volstaan met het vermelden van de premie als last. Voor de meeste medewerkers in het buitenland gelden specifieke regelingen.

100

Aantal personeelsleden Bij de groep waren in 2010 gemiddeld 4.231 werknemers in dienst (2009: 4.175), onderverdeeld in de volgende segmenten.

Directie en staven Bedrijfseenheden • Uitvoeringsbedrijf • Verzekeringsbedrijf Ondersteunende eenheden Totaal

2010

2009

358

342

1.950 495 1.428 4.231

1.881 493 1.459 4.175

Het personeel van het uitvoeringsbedrijf is werkzaam op de gebieden pensioenbeheer en vermogensbeheer. In 2010 waren gemiddeld 133 werknemers werkzaam in het buitenland (2009: 131). Deze werknemers zijn allen werkzaam in het uitvoeringsbedrijf.

Bezoldiging van commissarissen en bestuurders (in euro's) De bezoldigingen van commissarissen en bestuurders zijn vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders.

Raad van commissarissen

mr.drs. L.C. Brinkman, voorzitter G.M.M.L. Verhofstadt, vice-voorzitter mr. C.W. van Boetzelaer MBA mw. H.C.J. van den Burg drs. S. van Keulen drs. A.L.M. Nelissen mw. prof.dr. C.M. van Praag A. A. Rolvink P. Rosenmöller K.I. van Splunder

VASTE VERGOEDING

VERGOEDING LIDMAATSCHAP COMMISSIES

WERKGEVERSLASTEN EN BELASTINGEN

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

40.000 35.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000

5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000

8.550 2.340 2.340 2.340 2.340 6.650 2.340 6.650 2.340

53.550 42.340 37.340 37.340 37.340 41.650 37.340 41.650 37.340

53.550 40.000 37.234 37.234 36.489 41.650 37.234 8.750 41.650 26.623


101

JAARREKENING

De samenstelling van de raad van bestuur is als volgt. • drs. D.M. Sluimers, voorzitter; • ir. A.B.J. ten Damme RC MCM; • prof.dr.ir. J.M.L. van Engelen; • mw. prof. dr. A.G. Z. Kemna; • dr. A.W.I.M. van der Wurff.

Raad van bestuur

drs. D.M. Sluimers ir. A.B.J. ten Damme RC MCM prof. dr .ir. J.M.L. van Engelen mw. prof. dr. A.G. Z. Kemna drs. R.M.S.M. Munsters MiF dr. A.W.I.M. van der Wurff

DIRECTE SALARISSEN

UITGESTELDE SALARISSEN

PERSONELE LASTEN

PENSIOENLASTEN

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

324.221 264.856 264.856 309.367 264.856

167.104 121.340 121.340 265.747 119.029

56.402 49.715 49.715 56.754 44.057

58.595 47.547 47.547 55.830 49.320

606.322 483.458 483.458 687.698 477.262

604.379 476.040 475.040 112.723 290.686 475.114

De bezoldiging van de leden van de raad van bestuur bestaat uit directe salarissen en uitgestelde salarissen. Met de uitgestelde salarissen wordt, als een long term incentive, beoogd de binding met APG Groep te vergroten. De directe salarissen worden uitbetaald in het betreffende kalenderjaar. De uitgestelde salarissen worden uitbetaald op een later moment als onderdeel van een vierjaarsregeling. In geval van vertrek binnen de betrokken vierjaarstermijn vervalt het nog niet uitbetaalde deel van het uitgestelde salaris. De toekenning van de jaarlijkse bedragen gebeurt door de algemene vergadering van aandeelhouders na oordeelsvorming van de raad van commissarissen. Over de geblokkeerde salarisbedragen wordt een rendementsvergoeding gegeven die gelijk is aan het beleggingsrendement dat wordt gerealiseerd voor de grootste opdrachtgever.

Afschrijvingen (22)

Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen uit hoofde van waardevermindering Afschrijvingen materiële vaste activa

De stortingen in het kader van de uitgestelde salarissen worden jaarlijks verantwoord als last en gereserveerd voor toekomstige uitbetaling. De in de bezoldigingstabel opgenomen bedragen zijn exclusief de rendementsvergoeding over de in de loop der jaren opgebouwde bedragen uit hoofde van deze lange termijn salariëring. In het verslagjaar gaat het om een bedrag voor alle leden van de raad van bestuur tezamen van € 185.791 (2009: € 152.816). De kolom Personele lasten omvat naast de werkgeversbijdragen onder meer vakantiegeld en eindejaarsuitkering. De eindejaarsuitkering bedraagt 7,45 procent over het in 2010 genoten salaris. Er zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan (voormalige) bestuurders of commissarissen.

2010

2009

84.262 124 9.810 94.196

84.826 4.235 10.289 99.350

102

Overige bedrijfskosten (23)

2010

2009

Huisvestingskosten Automatiseringskosten Overig

35.884 44.319 31.087 111.290

37.233 37.404 47.191 121.828

De post Overig betreft onder andere portikosten, kantoorbenodigdheden, telefoonkosten en overige materiële kosten.

Financiële baten en lasten (24)

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Waardeveranderingen financiële vaste activa Rentelasten en soortgelijke kosten

Van de verantwoorde rentelasten en soortgelijke kosten heeft € 19,0 miljoen (2009: € 14,5 miljoen) betrekking op verhoudingen met verbonden partijen. De post waardeveranderingen financiële vaste activa is exclusief het resultaat valuta-afdekking, dit resultaat is verantwoord bij de post waarop het betrekking heeft, te weten de bedrijfslasten.

2010

2009

2.768 185 -23.723 -20.770

9.478 127 -28.749 -19.144

Interest over de liquide middelen respectievelijk rekeningen courantposities is opgenomen onder de ontvangen respectievelijk betaalde interest.

Belastingen (25) De belastingen in de geconsolideerde winsten verliesrekening zijn als volgt te specificeren:

Lopende periode • lopend jaar • aanpassingen voorgaande jaren Mutatie belastinglatentie • tijdelijke verschillen

Effectieve belastingdruk in %

Het effectieve belastingtarief wijkt 4,4 procentpunt af van het van toepassing zijnde belastingtarief van 25,0 procent. Dit wordt veroorzaakt door afwijkende buitenlandse belastingtarieven en door verschillen tussen het commercieel en het fiscaal resultaat.

2010

2009

-16.486 -279

-8.940 -52

-8.877 -25.642

-10.858 -19.850

29,4%

28,4%


Directeur ICT-supply

“BRILJANTE IDEEËN HEBBEN STOLLING NODIG.”

SIMULTAAN CONTRAST graag zien dat de ICT ook voor vrouwen

“In de ICT kunnen we elkaar aanvullende Onze opdrachtgevers in de business zijn eigenschappen heel goed gebruiken, bijaantrekkelijk is. ICT’ers moeten verder even bepalend voor het succes van ICT als voorbeeld een meer beschouwende naast dan hun eigen werk kijken – veel meer de ICT’ers zelf. Wij kunnen briljante ideeën WIE GECONCENTREERD NAAR EEN ROOD VLAK KIJKT,hebben, maar zonder een scherp beeld een oplossingsgerichte instelling. We naar het totaal dat met ICT-oplossingen moeten niet alleen meteen het antwoord wordt ondersteund. We werken daarGROEN GAAN vanZIEN. de toepasbaarheid wordt het niets. ZAL OP EEN GEGEVEN MOMENT NAAST DAT VLAK op een vraag hebben, maar ook voldoende momenteel hard aan, bijvoorbeeld in de Het heeft een stolling in de business afstand van de dagelijkse Deze drukervaring weten te noemen reeks we het trainingen simultaan‘Tussen contrast. inspirerende Het houdt in dat ons nodig.” oog er behoefte houden. Vrouwen kunnenaan datheeft misschien een complementaire mensen’. Vanuit kleur te dezien. ICT zijn Aanwe diesterk behoefte als wordt voldaan zonder iets beter dan mannen. Ik zou daarom dat de complementaire we het samen metkleur de business daadwerkelijk doen. aanwezig is.

Thijs Theo vanPeereboom der Hagen Business unit controller Directeur Pensioenbeheer ICT-supply

“BRILJANTE IDEEËN HEBBEN STOLLING NODIG.”

“In de ICT kunnen we elkaar aanvullende eigenschappen heel goed gebruiken, bijvoorbeeld een meer beschouwende naast een oplossingsgerichte instelling. We moeten niet alleen meteen het antwoord op een vraag hebben, maar ook voldoende afstand van de dagelijkse druk weten te houden. Vrouwen kunnen dat misschien iets beter dan mannen. Ik zou daarom

graag zien dat de ICT ook voor vrouwen aantrekkelijk is. ICT’ers moeten verder dan hun eigen werk kijken – veel meer naar het totaal dat met ICT-oplossingen wordt ondersteund. We werken daar momenteel hard aan, bijvoorbeeld in de reeks trainingen ‘Tussen inspirerende mensen’. Vanuit de ICT zijn we sterk als we het samen met de business doen.

Onze opdrachtgevers in de business zijn even bepalend voor het succes van ICT als de ICT’ers zelf. Wij kunnen briljante ideeën hebben, maar zonder een scherp beeld van de toepasbaarheid wordt het niets. Het heeft een stolling in de business nodig.”


109

JAARREKENING

TOELICHTING OP HET GECONSOLIDEERDE KASSTROOMOVERZICHT

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Voor de samenstelling van de liquide middelen wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans. Interest over de liquide middelen respectievelijk rekeningcourantpositie is opgenomen onder de ontvangen respectievelijk betaalde interest.

In het kasstroomoverzicht zijn de (ongerealiseerde) waarde ontwikkelingen van de beleggingen niet meegenomen. Uit de bedrijfslasten zijn de afschrijvingskosten en dotaties aan voorzieningen geëlimineerd.

OVERIGE TOELICHTINGEN

Transacties met verbonden partijen Transacties tussen verbonden partijen vinden plaats tegen marktconforme condities. Een deel van de bedrijfspanden is onder marktconforme condities gehuurd van Stichting Pensioenfonds ABP. De totale contractduur bedraagt 10 jaren, ingaande 1 januari 2008. De kosten bedroegen in het verslagjaar € 9,9 miljoen (2009: € 8,9 miljoen) en zullen voor 2011 € 10,9 miljoen (2009: € 8,9 miljoen) bedragen. De uit deze contractuele relatie ontstane toekomstige verplichtingen zijn begrepen onder de aangegane huurverplichtingen zoals opge nomen in de rubriek niet uit de balans blijkende verplichtingen. Kosten die APG Algemene Pensioen Groep NV in het kader van de ontzaffing voor de aanpassing van de ICT-infrastructuur, positionering van de merknaam en reorganisatie zal moeten maken, komen voor rekening van Stichting Pensioenfonds ABP voor zover deze posten het in 2008 ontvangen voorschot niet te boven gaan. De in het kader van dit voorschot te verrichten werkzaamheden vergen meerdere jaren. In het verslagjaar is voor een bedrag ad € 4,7 miljoen (2009: € 12,5 miljoen) aan deze doelen besteed. Stichting Pensioenfonds ABP, APG Groep NV, Loyalis NV en haar dochters, APG Algemene Pensioen Groep NV en haar dochters vormen samen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Dit betekent dat al deze rechtspersonen onderling hoofdelijk aansprakelijk zijn voor elkaars omzetbelastingschulden. Voor wat betreft de vennootschapsbelasting vormt APG Groep NV een fiscale

eenheid met APG Algemene Pensioen Groep NV, APG Investment Services NV (vanaf 1 juli 2009) en Cordares Vermogensbeheer BV (vanaf 10 december 2009). De vennootschapsbelasting van de fiscale eenheid wordt aan elke tot de fiscale eenheid behorende vennootschap toegerekend op basis van het aandeel van een vennootschap in de totale vennootschapsbelasting. Honoraria accountant De kosten van PricewaterhouseCoopers in Nederland, verantwoord onder ‘Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten’, bedragen in 2010 € 1,6 miljoen voor auditservices (2009: € 1,4 miljoen), € 1,2 miljoen voor audit gerelateerde services (voornamelijk SAS70) (2009: € 0,5 miljoen), € 0,1 miljoen voor belastingadvies (2009: € 0,3) en € 0,2 miljoen voor overige diensten (2009: € 0 miljoen).

110

Segmentatieoverzicht (in duizenden euro’s) UITVOERINGSBEDRIJF

VERZEKERINGSBEDRIJF

APG GROEP ENKELVOUDIG

ELIMINATIES

TOTAAL 31-12-2010

Vaste activa Beleggingen Vlottende activa Totaal activa

901.913 485.868 1.387.781

30.672 3.073.016 268.189 3.371.877

923.393 28.473 951.866

-816.058 -47.307 - 863.365

1.039.920 3.073.016 735.223 4.848.159

Eigen vermogen Minderheidsbelang van derden Verzekeringsverplichtingen Overige voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal passiva

574.563 57.841 500.754 254.623 1.387.781

248.307 3.021.910 5.650 96.010 3.371.877

789.045 38.438 103.001 21.382 951.866

-822.870 48.811 -42.000 -47.306 - 863.365

789.045 48.811 3.021.910 101.929 561.755 324.709 4.848.159

Winst- en verliesrekening

UITVOERINGSBEDRIJF

VERZEKERINGSBEDRIJF

APG GROEP ENKELVOUDIG

ELIMINATIES

TOTAAL 2010

Netto-omzet Bedrijfslasten Financiële baten en lasten

705.620 -636.776 -12.189

612.515 -548.041 -4.303

6.372 -31.415 -4.174

-66.450 66.253 -104

1.258.057 -1.149.979 -20.770

56.655

60.171

-29.217

-301

87.308

-16.674 11.937 -

-16.281 73 -

7.313 88.545 -

-88.545 -7.035

-25.642 12.010 -7.035

51.918

43.963

66.641

-95.881

66.641

Balans

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Belastingen Resultaat deelnemingen Minderheidsbelang van derden in het resultaat Groepsresultaat na belastingen


111

JAARREKENING

ENKELVOUDIGE FINANCIËLE OVERZICHTEN

ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2010 (voor winstbestemming) In duizenden euro’s

ACTIVA

Vaste activa Immateriële vaste activa (1) Financiële vaste activa (2)

Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa (3) Liquide middelen (4)

TOTAAL ACTIVA

PASSIVA

Eigen vermogen (5) Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Wettelijke reserves Overige reserves Resultaat boekjaar

Voorzieningen (6) Langlopende schulden (7) Kortlopende schulden en overlopende passiva (8) TOTAAL PASSIVA

31-12-2010

31-12-2009

149.960 773.433 923.393

170.679 708.691 879.370

14.943 13.530 28.473

10.049 17.696 27.745

951.866

907.115

31-12-2010

31-12-2009

650.000 133.000 33.585 -94.181 66.641 789.045

650.000 196.472 28.607 -131.259 44.325 788.145

38.438

48.408

103.001

61.001

21.382

9.561

951.866

907.115

112

ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING 2010 In duizenden euro’s

Resultaat deelnemingen na belastingen Overig resultaat na belastingen

2010

2009

88.545 -21.904 66.641

68.586 -24.261 44.325

GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Voor een toelichting op de gehanteerde waarderingsgrondslagen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening.


113

JAARREKENING

TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE FINANCIËLE OVERZICHTEN In duizenden euro’s

Vaste activa Immateriële vaste activa (1) Onder de immateriële vaste activa zijn begrepen de betaalde goodwill en de bij de verwerving van de kapitaalbelangen geïdentificeerde verzekeringsportefeuille en cliëntcontracten. Het verloop van deze post is als volgt.

GOODWILL

CLIËNTCONTRACTEN

VERZEKERINGSPORTEFEUILLE

TOTAAL 2010

TOTAAL 2009

Beginstand In-/desinvesteringen Afschrijvingen Waardeverminderingen Eindstand

3.041 -351 2.690

22.511 -2.597 19.914

145.127 -17.771 127.356

170.679 -20.719 149.960

209.093 -15.966 -22.448 170.679


3.509 -819 2.690

25.975 -6.061 19.914

177.707 -50.351 127.356

207.191 -57.231 149.960

207.191 -36.512 170.679

10 %

10 %

10 %


Financiële vaste activa (2) De post financiële vaste activa betreft deelnemingen. Het verloop van deze post is als volgt.

Beginstand Waardevermeerderingen Resultaat boekjaar Uitgekeerd dividend Uitgekeerd interim dividend Overige mutaties Eindstand

31-12-2010

31-12-2009

708.691 88.545 -21.534 -50.000 47.731 773.433

656.770 19.371 68.586 -26.673 -9.363 708.691

114

De overige mutaties komen hoofdzakelijk voort uit de omzetting van een verstrekte lening van een dochter in aandelenkapitaal van een andere dochter, gevolgd door een uitkering in de vorm van interim dividend. Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa (3) De vorderingen en overlopende activa hebben hoofdzakelijk betrekking op vorderingen op verbonden partijen alsmede een vordering op de fiscus. Liquide middelen (4) De liquide middelen staan ter vrije beschikking.

Eigen vermogen (5)

Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Wettelijke reserves Overige reserves Resultaat boekjaar

31-12-2010

31-12-2009

650.000 133.000 33.585 -94.181 66.641 789.045

650.000 196.472 28.607 -131.259 44.325 788.145

GESTORT EN OPGEVRAAGD KAPITAAL

AGIO

WETTELIJKE RESERVES

OVERIGE RESERVES

RESULTAAT BOEKJAAR

650.000 650.000 650.000

196.472 196.472 -63.472 133.000

31.473 -2.866 28.607 4.978 33.585

-126.164 -5.095 -131.259 44.325 -4.978 -2.269 -94.181

40.038 4.287 44.325 -44.325 66.641 66.641

Het verloop van het eigen vermogen blijkt uit het volgende overzicht:

Beginstand Effect stelselwijzigingen Beginstand na effect stelselwijzigingen Mutaties uit hoofde van winstbestemming Mutatie agioreserve uit hoofde van regresrecht Aanvulling wettelijke reserves Uitgekeerd dividend Resultaat boekjaar Overige mutaties Eindstand


Gestort en opgevraagd kapitaal Het gestort en opgevraagd kapitaal betreft het bij oprichting geplaatste kapitaal, bestaande uit 650.000.000 aandelen van € 1 nominaal. Agio Als agio is in voorgaande jaren verwerkt het bij de oprichting betaalde agio ad € 51 miljoen, kapitaalstortingen ad € 63,5 miljoen bij een dochter, alsmede de opwaardering van een dochter bij inbreng tegen fair value ad € 82 miljoen. In 2010 is als gevolg van de uitoefening van het regresrecht door de aandeelhouder voor € 63,5 miljoen door APG Groep aan de aandeelhouder betaald. Wettelijke en overige reserves In de wettelijke en overige reserves zijn rechtstreekse vermogens mutaties opgenomen die samenhangen met de verwerving en


Beginstand Verstrekkingen Aflossingen Eindstand

115

JAARREKENING

omhanging van een dochter uit voorgaande jaren. Verder is onder de wettelijke reserve een reserve deelneming begrepen, die is gevormd voor de ongerealiseerde waardestijgingen van niet beursgenoteerde beleggingen van dochterondernemingen, alsmede een reserve omrekeningsverschillen met betrekking tot de buitenlandse deelnemingen. De reserve deelneming is gevormd ten laste van de overige reserves. Resultaat boekjaar Hieronder is opgenomen het resultaat over het verslagjaar. Voorzieningen (6) Dit betreft de voorziening belastinglatentie over de immateriële vaste activa cliëntcontracten en verzekeringsportefeuille. Daarnaast is een voorziening gevormd voor de verdere integratie van de activiteiten binnen APG Groep.

31-12-2010

31-12-2009

61.001 42.000 103.001

61.001 61.001

Van de eindstand heeft een bedrag van € 42.000 betrekking op financiering door verbonden partijen (2009: € 0). Het totaalbedrag ad € 103.001 heeft een looptijd langer dan vijf jaar. De rentepercentages van deze leningen variëren van 3,28 tot 7,25 procent (2009: 5,4 tot 7,25 procent). Er zijn geen zekerheden gesteld.


Crediteuren Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden

31-12-2010

31-12-2009

346 18.483 2.043 510 21.382

77 8.443 771 270 9.561

Onder de kortlopende schulden en overlopende passiva zijn geen posten begrepen met een resterende looptijd langer dan één jaar.

116

Lijst van kapitaalbelangen De volgende kapitaalbelangen zijn in de consolidatie betrokken.

NAAM

VESTIGINGSPLAATS

BELANG IN %

APG Algemene Pensioen Groep NV • APG Investment Services NV • APG Asset Management US Inc • APG Investments Asia Ltd • Cordares Vermogensbeheer BV

Heerlen Amsterdam Delaware Hong Kong Amsterdam

98

Loyalis NV • Loyalis Leven NV • Loyalis Schade NV • SPF Beheer Diensten BV • Loyalis Maatwerkadministraties BV • Valent BV • Loyalis Kennis en Consult BV • Loyalis Sparen & Beleggen NV

Heerlen Heerlen Heerlen Heerlen Heerlen Heerlen Heerlen Heerlen

91

Cordares Holding NV • Cordares Fintus BV • Cordares Pensioenen BV • Cordares Pensioendiensten BV • Cordares Cao-regelingen BV • Cordares Vastgoed BV • Cordares Renderend Bezit Beheer BV • Cordares Renderend Bezit I BV • Cordares Renderend Bezit II BV • Cordares Renderend Bezit III BV • Cordares Renderend Bezit IV BV • Cordares Renderend Bezit V BV • Cordares Basisweg Beheer V BV • Arboteam AVA BV • Cordares Diensten BV • IT2SHARE BV • Inotime BV • Inovita BV • IT2Share CV

Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Capelle aan den IJssel Capelle aan den IJssel Amsterdam

51

100 100 100 100

100 100 100 100 100 100

100 100 100 100 100

100 100

100

100 100 100 100 100 100 100

100 100 100 100

Niet in de consolidatie betrokken kapitaalbelangen: NAAM

KAPITAALBELANG VAN

VESTIGINGSPLAATS

BELANG IN %

AlpInvest Partners NV BSA Schaderegeling BV

APG Algemene Pensioen Groep NV Loyalis NV

Amsterdam Den Haag

50 30


JAARREKENING

Raad van commissarissen

Raad van bestuur

mr.drs. L.C. Brinkman, voorzitter G.M.M.L. Verhofstadt, vice-voorzitter mr. C.W. van Boetzelaer MBA mw. H.C.J. van den Burg drs. S. van Keulen drs. A.L.M. Nelissen mw. prof.dr. C.M. van Praag P. Rosenmöller K.I. van Splunder

drs. D.M. Sluimers, voorzitter ir. A.B.J. ten Damme RC MCM prof. dr. ir. J.M.L. van Engelen mw. prof. dr. A.G. Z. Kemna dr. A.W.I.M. van der Wurff

Heerlen, 28 april 2011

117

118


Business developer Institutional Clients

“DE EIGEN IDENTITEIT WORDT VERSTERKT.”

KWANTITEITS CONTRAST “Onze afdeling trekt nieuwe opdracht graag weten hoe zij hun eigenheid kunkunnen putten uit de enorme hoeveelheid gevers aan voor pensioenbeheer, vermonen behouden alsKAN zij zich bij een organisakennis bij APG over alle aspecten van het HET KWANTITEITSCONTRAST DE WERKING VAN ALLE ANDERE gensbeheer en het verzekeringsbedrijf. tie aansluiten die ook voor een aantal heel pensioendomein. Klein of groot maakt CONTRASTEN VERHEVIGEN OF JUIST TENIETDOEN. Ik zorg ervoor dat vragen van potentiële grote fondsen werkt. Het kwantiteitsconeigenlijk niet uit. Elke opdrachtgever nieuwe opdrachtgevers zo Hetgoed kwantiteitscontrast mogelijk trast heeft geeft te maken daar een met mooi de antwoord omvang van op.twee kleuren. krijgt Kleuren bij ons de met dienstverlening die nodig vanuit APG worden beantwoord. verschillendeGrote lichtwaarden en Het kunnen, kleinewanneer vlak in het ze veel naast grotere elkaarveld worden geplaatst, of gewenst onevenwichtig is.” kleine pensioenfondsen zijn. De hebben ene kleur meestal overheerst met dan eendecontrasterende andere. Door de kleur omvang valt extra van de kleur met de minste lichtverschillende aandachtsgebieden waarde te vergroten, en vra- kan het op.evenwicht De eigen identiteit worden hersteld. wordt juist De werkingskracht vervan een kleur wordt gen. Kleine fondsen willen dus niet bijvoorbeeld alleen door de lichtwaarde sterkt, ook albepaald, doordat maar de kleinere ook door fondsen de omvang van het kleurvlak.

Schenly Jonis Business developer Institutional Clients

“DE EIGEN IDENTITEIT WORDT VERSTERKT.”

“Onze afdeling trekt nieuwe opdracht gevers aan voor pensioenbeheer, vermogensbeheer en het verzekeringsbedrijf. Ik zorg ervoor dat vragen van potentiële nieuwe opdrachtgevers zo goed mogelijk vanuit APG worden beantwoord. Grote en kleine pensioenfondsen hebben meestal verschillende aandachtsgebieden en vragen. Kleine fondsen willen bijvoorbeeld

graag weten hoe zij hun eigenheid kunnen behouden als zij zich bij een organisatie aansluiten die ook voor een aantal heel grote fondsen werkt. Het kwantiteitscontrast geeft daar een mooi antwoord op. Het kleine vlak in het veel grotere veld met een contrasterende kleur valt extra op. De eigen identiteit wordt juist versterkt, ook al doordat de kleinere fondsen

kunnen putten uit de enorme hoeveelheid kennis bij APG over alle aspecten van het pensioendomein. Klein of groot maakt eigenlijk niet uit. Elke opdrachtgever krijgt bij ons de dienstverlening die nodig of gewenst is.”


OVERIGE GEGEVENS

OVERIGE GEGEVENS

125

126

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van APG Groep N.V.

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit rapport op pagina 69 tot en met 117 opgenomen jaarrekening 2010 van APG Groep N.V. te Heerlen gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2010 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2010 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de raad van bestuur, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoorde lijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van APG Groep N.V. per 31 december 2010 en van het resultaat over 2010 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de raad van bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392

lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de raad van bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Rotterdam, 28 april 2011 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. S. Barendregt-Roojers RA


STATUTAIRE WINSTBESTEMMINGSREGELING De winstbestemming vindt plaats overeenkomstig artikel 36 van de statuten. Daarin is bepaald dat APG Groep NV slechts uitkeringen kan doen voor zover het eigen vermogen groter is dan het bedrag van het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.

VOORSTEL RESULTAATBESTEMMING Aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt voorgesteld het resultaat van het boekjaar ad € 66,641 miljoen toe te voegen aan de overige reserves.

GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM In januari 2011 hebben APG Algemene Pensioen Groep NV en PGGM een intentieverklaring getekend inzake de voor genomen verkoop van de aandelen AlpInvest Partners NV aan The Carlyle Group en het management van AlpInvest Partners NV. AlpInvest blijft ook in de toekomst betrokken bij het beleggingsbeleid van APG en haar cliënten, met name op het gebied van milieu, maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance binnen de private equity portefeuille.Bovendien wordt een samenwerking gestart waarin ideeën en werkmetho den worden gedeeld teneinde het beleid op het gebied van milieu, maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance verder te integreren in het beheer van de private equity beleggingen in de portefeuille van The Carlyle Group.

OVERIGE GEGEVENS

127

128

PERSONALIA Hieronder zijn de personalia opgenomen van de leden van de raad van commissarissen en de raad van bestuur naar de stand ultimo verslagjaar, onder vermelding van hoofdfunctie en relevante nevenfuncties.

LEDEN RAAD VAN COMMISSARISSEN mr. drs. L.C. Brinkman, voorzitter Hoofdfunctie: • voorzitter Bouwend Nederland Nevenfuncties: • vice-voorzitter VNO-NCW • lid Sociaal-Economische Raad • president-commissaris RABO-Vastgoed Groep • lid raad van commissarissen Van Nieuwpoort (Zand, Grind en Beton) Groep • lid raad van commissarissen BMC Beleidsadvies en Management Consultants voor de publieke sector • lid raad van commissarissen Movares Groep (Holland Rail Consult) • president-commissaris Cultuurfonds Triodos Bank Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 29 februari 2008 Lidmaatschap commissies: voorzitter remuneratie commissie G.M.M.L. Verhofstadt, vice-voorzitter Hoofdfunctie: • Minister van Staat - België • Lid Europees Parlement • Voorzitter ALDE-fractie Europees Parlement Nevenfuncties: • bestuurder Exmar (sinds 18 mei 2010) Nationaliteit: Belgische Eerste benoeming: 17 april 2008 Lidmaatschap commissies: remuneratiecommissie Mr. C.W. van Boetzelaer MBA Hoofdfunctie: geen Nevenfuncties: • lid raad van commissarissen Bank ten Cate & Cie

• voorzitter Belegging Advies Commissie Stichting Pensioenfonds Fortis Bank Nederland • voorzitter Trust/Houdster Maatschappijen Compass (Bata) Groep • diverse functies in de non-profit sector Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 29 februari 2008 Lidmaatschap commissies: auditcommissie mw. H.C.J. van den Burg Hoofdfunctie: geen Nevenfuncties: • commissaris ASML Holding NV te Veldhoven • lid van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code • voorzitter Stichting Toetsing Verzekeraars Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 17 april 2008 Lidmaatschap commissies: auditcommissie drs. S. van Keulen Hoofdfunctie: • voorzitter Stichting Holland Financial Centre Nevenfuncties: • voorzitter raad van commissarissen Mediq • lid raad van commissarissen Heijmans NV • lid raad van toezicht World Wildlife Fund • lid raad van toezicht Stichting Natuur en Milieu • lid raad van commissarissen VADO Beheer NV • lid raad van toezicht Health Insurance Fund • voorzitter raad van toezicht Investment Fund for Health in Africa • adviseur PharmAccess International Nationaliteit: Nederlandse

Eerste benoeming: 17 april 2008 Lidmaatschap commissies: auditcommissie drs. A.L.M. Nelissen Hoofdfunctie: • voorzitter Kamer van Koophandel Brabant en vicevoorzitter Kamer van Koophandel Nederland Nevenfuncties: • lid raad van advies Rijkswaterstaat • vice-voorzitter raad van toezicht Stichting Deltares • lid raad van commissarissen Woningborg BV • lid raad van commissarissen Zuid Nederlandse Theater Maatschappij NV • voorzitter raad van toezicht Stichting Exploitatie Olympisch Stadion • lid bestuur Stichting Administratiekantoor voor gewone aandelen A Van Lanschot Bankiers NV • voorzitter raad van toezicht Stichting Reinier van Arkel • lid bestuur Rijks Museum Fonds • lid raad van commissarissen VADO Beheer NV Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 1 september 2008 Lidmaatschap commissies: voorzitter auditcommissie mw. prof. dr. C.M. van Praag Hoofdfunctie: • hoogleraar Ondernemerschap en Organisatie, faculteit Economie en bedrijfskunde, Universiteit van Amsterdam • wetenschappelijk directeur Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Nevenfuncties: • kroonlid van de SociaalEconomische Raad Nationaliteit: Nederlandse


Eerste benoeming: 1 oktober 2008 Lidmaatschap commissies: remuneratiecommissie P. Rosenmöller Hoofdfunctie: • programmamaker en presentator IKON televisie Nevenfuncties: • lid raad van commissarissen Nederlandse Spoorwegen • lid raad van commissarissen CSU • voorzitter raad van toezicht W.J.H. Mulier Instituut (centrum voor sociaalwetenschappelijk sportonderzoek) • voorzitter Stuurgroep Convenant Gezond Gewicht • lid bestuur Vereniging het Nederlandse Rode Kruis Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 1 september 2008 Lidmaatschap commissies: remuneratiecommissie K.I. van Splunder Hoofdfunctie: geen Nevenfuncties: • lid raad van toezicht CNV Jongerenorganisatie • voorzitter Stichting Pensioenfonds CNV Vakcentrale • lid bestuur Nationaal Register (voor commissarissen en toezichthouders) • voorzitter Protestants Christelijke Ouderen Bond (PCOB) Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 1 april 2009 Lidmaatschap commissies: remuneratiecommissie

129

PERSONALIA

LEDEN RAAD VAN BESTUUR drs. D.M. Sluimers Hoofdfunctie: • voorzitter raad van bestuur Nevenfuncties: • lid Board of Trustees IFRS Foundation • lid raad van commissarissen Atradius NV • lid Curatorium Rijksacademie voor Financiën en Economie • lid raad van toezicht Universiteit van Maastricht • lid Algemeen Bestuur Holland Financial Centre • lid Advisory Board Netspar Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 29 februari 2008 ir. A.B.J. ten Damme RC MCM Hoofdfunctie: • lid raad van bestuur Nevenfuncties: • lid raad van commissarissen Obvion NV • lid raad van commissarissen AlpInvest Partners NV • lid curatorium Post Graduate Treasury Management Vrije Universiteit Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 29 februari 2008 prof.dr.ir. J.M.L. van Engelen Hoofdfunctie: • lid raad van bestuur Nevenfuncties: • hoogleraar Design Engineering, Faculteit Industrieel Ontwerpen Technische Universiteit Delft • hoogleraar Business Develop ment, faculteit Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen • lid raad van commissarissen Unigarant NV / UVM Verzekeringsmaatschappij NV • lid raad van commissarissen Reis- en Rechtshulp NV

• lid raad van commissarissen AMIS bv • lid raad van toezicht Drents Museum Assen • lid raad van toezicht Open Universiteit Nederland • lid raad van commissarissen Loyalis NV Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 29 februari 2008 mw. prof. dr. A.G. Z Kemna Hoofdfunctie: • lid raad van bestuur Nevenfuncties: • bijzonder hoogleraar Erasmus School of Economics, Rotterdam • lid raad van toezicht Universiteit Leiden • lid beleggingsorgaan Progress • voorzitter raad van commissarissen Yellow & Blue • lid raad van advies D’ONS • lid bestuur Duisenberg School of Finance Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 1 november 2009 dr. A.W.I.M. van der Wurff Hoofdfunctie: • lid raad van bestuur Nevenfuncties: • lid pensioencommissie VNO-NCW • lid college van advies Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen • werkgeversvoorzitter Stichting Personeels pensioenfonds Cordares • voorzitter Stichting SAV€ • tijdelijk voorzitter Stuurgroep Bouwen met Winst van het Ministerie van Economische Zaken (inmiddels afgerond) Nationaliteit: Nederlandse Eerste benoeming: 1 september 2008

SAMENSTELLING ONDERNEMINGSRAAD L.H.A. Adams (secretaris) ing. P.L.J. Brouns (voorzitter vanaf 14 december 2010) drs. H.A.C.J. Dabekaussen EMFC RC H.B.J. Van Eijsden mr. drs. G.J. Everts RA ing. F.H. Hoekstra P.M.H. Hoofs S.A. Jonis R.M.J. Lavalle (plaatsvervangend secretaris) J.J. Lussenburg E. Peters (voorzitter tot 14 december 2010) J.J. Porebski drs. R.M.M. Rekko H. Rijksen (vice-voorzitter) H. Schmidt MBA drs. S. Schüller A. Smeets mw. M.M. Verhoek mw. C.T.H.M. Voss-Martinow M.M.M. Widdershoven

130


COLOFON Fotografie: Mark Kuipers Interviews: Peter van Steen Concept & ontwerp: APG | Design Management Druk- en bindwerk: Roto Smeets GrafiServices Eindhoven

MEER INFORMATIE APG Concern Communicatie Tel. 045 579 81 00 [email protected] www.apg.nl

COLOFON

131

40.0804.11

APG GROEP NV JAARVERSLAG 2010 VERSLAG

Recommend Documents