Antwerpse tuinbouw, een divers maar sterk merk

10/1/2014

Duurzame Glastuinbouwclusters

Duurzame Glastuinbouwclusters

Project EFRO 650

Welkomstwoord door Mechtilde Hennebert

Antwerpse tuinbouw, een divers maar sterk merk Slotevent EFRO-project Luc Vanoirbeek Adviseur Tuinbouw Boerenbond

VERWACHTINGEN 4

Wat voor de toekomst?

Land- en tuinbouw in Vlaanderen

• Vraag naar voedsel zal zeer sterk stijgen (verdubbelen) • Beperkte voorraden grond en water • Milieu impact milderen, evolueren naar minder inputs (meststoffen, bestrijdingsmiddelen, geneesmiddelen, water, …)

• 25.000 bedrijven (dalend), gemiddeld 25 hectaren • 60.000 arbeidsplaatsen (stijgend) • Omzet 5 Mia euro Intensief, kleinschalig, competitief, exportgericht, gespecialiseerd, kwaliteitsvol

Meer met minder 5

6

1

10/1/2014

Omzet VBT-Veilingen 2013 € 800.631.213 € 501.231.394

€ 299.399.819

TENDENSEN 8

Evolutie bedrijven en areaal per bedrijf

Evolutie Nederland

10

Vlaamse agrovoedingscomplex • Land- en tuinbouw niet los zien van de totale keten – Toelevering: 4 Mia euro, 9500 arbeidsplaatsen – Voedingsindustrie: 46 Mia euro, 90.000 arbeidsplaatsen – Handel: 10,9 Mia euro, 8.000 arbeidsplaatsen

TUINBOUW IS DEEL VAN EEN GROTER WEEFSEL

• Exportratio 52%, handelsoverschot 4 Mia Euro 11

12

2

10/1/2014

Sterktes Antwerpse Tuinbouw Glas

Openlucht Kennis door onderzoeken en praktijkcentra Kwaliteit door hoveniersmentaliteit Koopkrachtige omgeving Flexibele inzet van arbeiders Sterke afzetcoöperaties BelOrta en Hoogstraten Sterk kwaliteitsimago van onze producten (Flandria) Ondernemerschap

SWOT

Diversiteit in nichemarkten

Diversiteit van het aanbod

13

Zwaktes Antwerpse Tuinbouw Glas

14

Kansen Antwerpse Tuinbouw

Openlucht

Glas

Meer afhankelijk van wereldmarkt, meer prijsconcurrentie door “globalisering” Individuele ingesteldheid bedrijfsleiders

Openlucht

Positieve aandacht van consumenten voor gezondheid verhoogt verbruik groenten en fruit

Intensieve regio met kostprijsverhogende effecten

Merkenbeleid: zich onderscheiden - Convenience, authenticiteit, local

Personeelskost

Innovatie, specifieke markten, bv specialty maar ook “vergeten groenten”

Diverse schaalgrootte

Minder specialisatie

Europees afzetpotentieel

Verstedelijking

Versnipperde en kleine percelen

Provinciale overheid ondersteunt tuinbouwondernemerschap Scholingsgraad neemt sterk toe

Ouderdom glasareaal

Sterk energie-innovatie gedreven met sterke ondersteuning van onderzoeksinstellingen en Hogeschool

Verspreide ligging (nutsvoorzieningen)

15

16

Bedreigingen Antwerpse Tuinbouw Glas

Openlucht

Probleem van afstemming van het fluctuerend aanbod op de wijzigende vraag Sterkere duurzaamheidseisen en toenemende milieudruk waar geen prijsverhoging tegenover staat Onzekere prijsvorming Onzekerheid, concurrentie, stijgende zelfvoorziening exportlanden Macht van de geconcentreerde afnemers Kapitaalsintensiviteit

EFRO – Duurzame glastuinbouwclusters Overzicht van de resultaten

Bemestingsproblematiek

Energieuitdaging Schaarse geschikte ruimte

Schaarse beschikbare ruimte 17 18 - 1/10/2014

3

10/1/2014

Inleiding

Inleiding • Diversiteit Afhankelijk van de teelt in de serre

19 - 1/10/2014

20 - 1/10/2014

21 - 1/10/2014

22 - 1/10/2014

Inleiding

Clusterzones?

Praktijkvoorbeelden uit België • Merksplas (Antwerpen)

Stokstorm (Oost-Vlaanderen)

• Betekenis? • Het samenbrengen van glastuinbouwbedrijven in elkaars direct omgeving. • Voordelen voor zowel de betrokken bedrijven als voor het milieu en de

omgeving.

• Voordelen? • Elders openruimte vrijwaren • Mobiliteit • Gemeenschappelijke infrastructuur • Synergie • …

23 - 1/10/2014

24 - 1/10/2014

4

10/1/2014

Praktijkvoorbeelden uit Nederland

Praktijkvoorbeelden uit Nederland

• RoCa-centrale: leverancier van Warmte en CO2 voor de

• Agriport A7

glastuinbouw in het Noorden van Rotterdam

25 - 1/10/2014

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters” • EFRO-project = ONDERZOEKSPROJECT • Twee regio’s

26 - 1/10/2014

2 regio’s Twee duidelijk verschillende cases binnen de scope van het onderzoek

1. Regio Sint-Katelijne-Waver 2. Regio Hoogstraten

• Regio Sint-Katelijne-Waver

Verstedelijking, versnippering, verpaarding, zonevreemde woningen, grondgebonden land- en tuinbouw, afstandsregels, natuur en water,… • Regio Hoogstraten

Minder versnipperd, maar sterke grondgebonden land- en tuinbouw, behoud van landschap en open agrarisch gebied, aanwezigheid nutsvoorzieningen stuurt ontwikkelingen,…

27 - 1/10/2014

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters”

Glastuinbouwclustering in deze 2 regio’s?

• In beide regio’s zijn al verschillende vormen van

• EFRO-project = ONDERZOEKSPROJECT

glastuinbouwclusters aanwezig Autonome clustering

28 - 1/10/2014

Eén bedrijf met verschillende bedrijfsleiders

• Vraag: Hoe pak je de ontwikkeling van potentiële clusterzones projectmatig aan? Hoe richt je die efficiënt in?

• EFRO: inzicht in principes en parameters voor clustering: • Projectontwikkeling (verwerving, financiering, juridisch, …) • Inrichting (indeling, mobiliteit, energie, water, landschap, …) Omwille van ruimtelijke en maatschappelijke beperkingen, moest het onderzoek verruimd worden tot andere manieren om de glastuinbouwsector te ondersteunen. Ondersteunen van de autonome ontwikkeling 29 - 1/10/2014

30 - 1/10/2014

5

10/1/2014

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters” • Elementen van het onderzoek:

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters” Studiewerk:

• Haalbaarheid clustering

•Haalbaarheid clustering

• Autonome ontwikkeling

• Energie en ruimtelijke haalbaarheid: parameters en principes • Economische haalbaarheid: financieel model

• Energie- en emissiestudie • Landschapsintegratie

•Enquête tuinders • Inzicht in ruimtebehoeften

• Input van de sector: enquête tuinders, telersoverleg, •Autonome ontwikkeling

sectoroverleg,...

• Onderzoeksmethodiek

31 - 1/10/2014

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters” Externe energie- en emissiestudie:

32 - 1/10/2014

EFRO-project “Duurzame glastuinbouwclusters” Inzet van expertise landschapsintegratie

Opdracht:

• Algemene principes • Twee niveaus

•Onderzoekscase: collectieve energie + CO2 voorziening •Referentiecase: decentrale energie + CO2 voorziening WKK’s

• Bedrijf

•Technische en economische haalbaarheid van een collectieve

• Landschap

stookplaats op basis van:

• • • •

WKK WKK WKK WKK

+ + + +

Gasketels thermische zonnecollectoren + gasketels diepe geothermie + gasketels restwarmte + gasketels

33 - 1/10/2014

34 - 1/10/2014

Samenvatting • Beide cases hebben een duidelijk verschillende ruimtelijke situatie • In beide cases is clustering aanwezig

Bedankt

• Er is een ruimtelijke vraag van de glastuinbouwsector • Clustering: duidelijke voordelen Aan de slag met de resultaten:

• Methodiek ter ondersteuning van de autonome ontwikkeling • Conclusies energiestudie als opstap • Algemene principes landschapsintegratie algemeen toepasbaar

Koen Eyskens Adviseur Glastuinbouw Dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid Deguinlei 100 2018 Antwerpen

35 - 1/10/2014

6

10/1/2014

Het ruimtelijke vraagstuk • Vraag: Hoe pak je de ontwikkeling van potentiële

EFRO – Duurzame glastuinbouwclusters Ruimtelijk onderzoek

clusterzones projectmatig aan? Hoe richt je die efficiënt in?

• EFRO: inzicht in principes en parameters voor clustering: • Projectontwikkeling (verwerving, financiering, juridisch, …) • Inrichting (indeling, mobiliteit, energie, water, landschap, …)

Dirk Cleiren

37 - 1/10/2014

Het ruimtelijke vraagstuk

38 - 1/10/2014

Resultaat EFRO project

• Extra vraag: Hoe kan je autonome ruimtelijke ontwikkelingen (al dan niet geclusterd) in de macrozones ondersteunen?

• Inzichten m.b.t. efficiënte inrichting cluster: parameters, principes,…

• Methodiek om landbouwgebied te analyseren op

• EFRO: ontwikkeling methode om het agrarisch gebied te analyseren en beoordelen:

ruimtelijke potenties voor glastuinbouw

• Regio SKW: inzichten in ruimtelijke toekomstvisie

• “Rasteroefening” • Hulpmiddel voor vergunningverlenende overheid (bedrijven

van glastuinbouwbedijven (incl. ruimtevraag)

vragen duidelijkheid) en planologisch bevoegde overheid (actualiseren ruimtelijke visie)

39 - 1/10/2014

40 - 1/10/2014

Inzichten m.b.t. efficiënte inrichting van conceptuele clusters (na telersoverleg)

Inzichten m.b.t. efficiënte inrichting van conceptuele clusters (na telersoverleg)

• 1e prioriteit = efficiënte inrichting glas ifv maximale

• Gemeenschappelijke voorzieningen ‘rondom glas’:

benutting van de beschikbare ruimte

water, groen, energie en infrastructuur • in de rand (ifv efficiëntie ruimtegebruik) • water

• Ruimtelijk concept voor glas = modulaire blokken van 4 à 6 ha • Basis = concept nieuwbouw 8 à 12 ha; in 2 blokken; bedrijf

gevestigd in 1 of meerdere blokken; • Vraag: 4 à 6 ha om te starten + groeiverwachting naar 8 à

12 ha

41 - 1/10/2014

• maximale opvang hemelwater • enkel LT wateropslag samen + grondwaterwinning • energie- en nutsinfrastructuur: • warmte- en CO2-net: omschakelbaar naar groenere energie • 1 of meerdere WKK-stookplaatsen + nutsvoorzieningen

42 - 1/10/2014

7

10/1/2014

1000 m x 500 m = 50 ha

Modulair groeien

Modulair groeien

van 8 bedrijven x 6 ha tot 2 x 25 ha

Ruimtelijke invulling cluster = meerdere bedrijven samen met optimale invulling glasopstand 1 module ca. 5 ha

breedte L&R van gangpad: >100m tot 150m

(in lijn met recente investeringen voor “warme teelten” -> clusterpotentieel)

ca. 120 m

ca. 120 m

43 - 1/10/2014

Modulair groeien

Basis = glasopstand

44 - 1/10/2014

van inrichtingsparameters naar cluster

In rand: - wateropslag (>10% opp. glas) - landschappelijke inpassing

vertaling naar terrein = planmatig zoeken naar ruimte voor: •uitgeefbare percelen •gemeenschappelijke voorzieningen: waterinfrastructuur, landschappelijke inkleding, nutsinfrastructuur •energie-infrastructuur

Ontwerpelementen: •modulaire maximalisatie glas •efficiënte ruimtelijke bedrijfsorganisatie •voldoende ruimte voor waterbassins •ontsluiting (intern, extern) •infrastructuur en leidingen •…

Is dergelijke schaal wel vertaalbaar in het betrokken agrarisch gebied? 45 - 1/10/2014

Het Nederlandse model past niet bij ons

46 - 1/10/2014

Regio SKW:

verstedelijking, versnippering, verpaarding, zonevreemde woningen, grondgebonden land- en tuinbouw, afstandsregels, natuur en water, …

1 km

47 - 1/10/2014

Westland = 15km x 15km

48 - 1/10/2014

Willekeurig illustratief voorbeeld

8

10/1/2014

Regio Hoogstraten: minder versnipperd,

sterke grondgebonden land- en tuinbouw, landschapsbehoud open agrarisch gebied, aanwezigheid nutsvoorzieningen stuurt ontwikkelingen

Het ruimtelijke vraagstuk • Vraag: Hoe pak je de ontwikkeling van potentiële clusterzones projectmatig aan? Hoe richt je die efficiënt in?

• EFRO: inzicht in principes en parameters voor clustering: • Projectontwikkeling (verwerving, financiering, juridisch, …) • Inrichting (indeling, mobiliteit, energie, water, landschap, …) 1 km

Aangezien actieve ontwikkeling van de clustergebieden niet meer wordt overwogen, werden de overige voorziene voorbereidende studies niet uitgevoerd.

49 - 1/10/2014

50 - 1/10/2014

Willekeurig illustratief voorbeeld

Keuze voor autonome ontwikkeling op maat behoeften sector en ruimtelijke mogelijkheden regio

Enquête glastuinbouwsector regio SintKatelijne-Waver

• Enquête naar de glastuinbouwsector in de ruime regio rond

• Januari 2013 • 7 gemeenten: Sint-Katelijne-Waver, Putte, Berlaar, Lier, Duffel, Kontich,

Sint-Katelijne-Waver

Rumst

• Rasteronderzoek = methodiek voor analyse van agrarisch gebied op ruimtelijke potenties voor vestiging van glastuinbouw

• 70% respons, 117 bedrijven, 185 ha glas, • 95% groententeelt, 5% sierteelt • Tomaat: 50% telers, 70% glas • Sla: 30% telers, 17% glas • Gemiddeld 1 ha groot

• Vragen over: • Investeringen in het verleden • Huidige toestand • Toekomstplannen en knelpunten

51 - 1/10/2014

52 - 1/10/2014

Enquête glastuinbouwsector regio SintKatelijne-Waver

Enquête glastuinbouwsector regio Sint-Katelijne-Waver

• Groot deel populatie bevestigt stereotiep beeld:

• De helft van alle bedrijven heeft wel behoefte aan extra

• Kleine schaal: gemiddelde en mediaan = ca. 1 ha

ruimte ! (= 60 op 117 respondenten)

• Oud glas: 2 op 3 heeft glas van 20 jaar of (veel) ouder

• 42 tomatentelers + 17 niet-tomaat

• Geen opvolging: 90% geen of onzekere opvolging; slechts 19%

• Wie geen ruimtebehoefte heeft is veelal <1 ha en geen tomatenteler

bedrijfsleiders jonger dan 40 jaar • Geen behoefte aan een cluster: 90% geen behoefte aan nieuwe locatie

• Ca. 50 bedrijven willen uitbreiden ter plekke (+ 100 ha) • 23 kleine uitbreiding (< 2ha extra)

• Nochtans blijvende innovatie en investeringen:

• 12 met uitbreiding 2 -> 4 ha

• Schaalvergroting zet zich gestaag door (al is >4 ha heel zeldzaam)

• 12 met uitbreiding van meer dan 4 ha

• Er werd afgelopen 5 jaar nog veel geïnvesteerd (machines, verbrede

landbouw, gebouwen, grond), ook indien glasopstand niet groeide • 94% tomatentelers heeft WKK

• Ca. 10 bedrijven willen nieuwe locatie (+100 ha) • 3 zoeken vestiging kleiner dan 4 ha • 3 zoeken plek tussen 4 en 8 ha • 5 zoeken plek voor vestiging nieuw bedrijf, groter dan 8 ha glasopstand

53 - 1/10/2014

54 - 1/10/2014

9

10/1/2014

Enquête glastuinbouwsector regio Sint-Katelijne-Waver Belangrijkste knelpunten die uitbreidingsplannen bemoeilijken: • Financieel: • Loonkost • Energieprijzen (zeker bij wie geen WKK heeft) • Externe financiering

• Ruimtelijk: • Beperkte uitbreidingsmogelijkheden • Vestigingsmogelijkheden

• Schaalgrootte: • Kleinere bedrijven vermelden een grotere mix aan knelpunten die

gelijktijdig voorkomen

Rasteronderzoek ! 55 - 1/10/2014

Methodiek: selectie van een onderzoeksgebied

Fictief voorbeeld

56 - 1/10/2014

Methodiek: leg er een raster van 50x50m op

57 - 1/10/2014

Methodiek: geef aan elk vakje informatie (vooral gebruik dat kan conflicteren met glastuinbouw)

59 - 1/10/2014

58 - 1/10/2014

Methodiek: identificatie en beoordelen van potentiële vestigings- of uitbreidingsplaatsen

Fictief voorbeeld

60 - 1/10/2014

10

10/1/2014

Ruimtelijke analyse (rasteroefening)


• Per rastervakje: bestaande toestand, ruimtegebruik en

• kwalitatieve evaluatie van vestigingskansen:

randvoorwaarden in beeld (GIS)

• Vergunningskansen: wat is de kans op het verkrijgen van een vergunning

voor de uitbreiding of vestiging van een (nieuw) glastuinbouwbedrijf?

• Elk rastervakje wordt beoordeeld (quotering):

draagvlak?, vergunningenbeleid, knelpunten vergunningsaanvragen,…

• 1 - Niet bruikbaar: raster ingenomen door bestaande bebouwing • 2 – Matig bruikbaar: niet bebouwd, maar ingesloten ligging, binnen buffer

rond wonen, overstromingsgevoelig,….

• Kansen op autonome initiatieven: wat is de kans dat er zich in de zone een

autonoom initiatief ontwikkeld? Ontsluiting, knelpunten, kadastrale toestand,….

• 3 – bruikbaar: onbebouwd en geen expliciete tegenindicaties • 4 – geschikt voor uitbreiding bestaand glastuinbouwbedrijf

• Financieel-technische haalbaarheid: hoe wordt de financieel-technische

• 5 - geschikt voor nieuwe vestiging

haalbaarheid van een glastuinbouwproject hier ingeschat? energievoorzieningen, ruimte-efficiëntie,…

• Ruimtelijke simulatie (adhv ontwerpparameters): • potentiële uitbreidingsgronden + potentiële nieuwe vestigingslocaties

61 - 1/10/2014

62 - 1/10/2014


Conclusies ruimtelijk onderzoek

• Een verrijkende manier om naar het landbouwgebied te

• Er zijn inzichten ontwikkeld op hoe een cluster met meerdere

kijken: beginnend met de bril van een glastuinbouwbedrijf op zoek naar grond, eindigend met de bril van de vergunningverlenende overheid.

• De methodiek geeft enkel informatie door het agrarisch gebied inzichtelijk te maken inzake glastuinbouwontwikkeling, de bevoegde overheid kan er mee aan de slag en trekt autonoom haar eigen conclusies.

bedrijven samen efficiënt ingericht kan worden: inrichtingsparameters en -principes.

• Enquêtering en bevraging van tuinders levert nieuwe inzichten over de vraagzijde van de glastuinbouwsector.

• Afstemming van de vraag naar ruimte is maatwerk. • De nieuw ontwikkelde methodiek van het rasteronderzoek kan vergunningverlenende overheid en planologisch bevoegde overheid nieuwe inzichten bijbrengen over ruimtelijke planning binnen het agrarisch gebied.

63 - 1/10/2014

Dirk Cleiren POM Antwerpen Senior expert bedrijventerreinen [email protected] T 03 240 68 20

64 - 1/10/2014

10 Minuten pauze

11

10/1/2014

GLASTUINBOUWCLUSTER

AGENDA

RESULTATEN FINANCIËLE Inleiding

ANALYSE Toelichting van de modellen met de voornaamste assumpties per partij 68

Conclusies

30 september 2014

DOELSTELLING VAN DE FINANCIËLE ANALYSE

AGENDA

Onderzoek naar economische haalbaarheid van een tuinbouwcluster Cluster slechts interessant als

Inleiding

Het financieel beter is voor een tuinder dan als hij zich apart vestigt De overige partijen een minimaal rendement behalen PARTIJEN:

Toelichting van de modellen met de voornaamste assumpties per partij 69

Promotor: Stelt grond ter beschikking

70

Energiebedrijf (levert warmte en CO2)

Conclusies

Tuinders die Tuinders in cluster warmte en CO2 MODEL 1Tuinder die zich in cluster vestigt met eigen WKK

afneemt bij energiebedrijf

MODEL 1: DE PROMOTOR

PROMOTOR: MODEL “GRONDVERWERVING” IN

Perceel 1

OUT

Perceel 8 Aankoopprijs of periodieke concessievergoeding tuinders

Aankoopprijs terrein 71

Perceel 2

Perceel 5

Perceel 9

Perceel 3

Perceel 6

Perceel 10

Perceel 4

Perceel 7

Perceel 11

Kosten aanleg wegen,…

Berekening o.b.v. gewenste IRR

72

Financieringskost Aankoopprijs of periodieke concessievergoeding energiebedrijf

12

10/1/2014

MODEL GRONDPROMOTOR: ASSUMPTIES

MODEL 2: HET ENERGIEBEDRIJF

Verwerving terrein - Aankoopprijs terrein: 16 euro / m² - Oppervlakte terrein: 60 ha

Perceel 1

Perceel 8

Infrastructuur projectontwikkelaar 73

- Aanleg weg (1000 m) en nutsvoorzieningen (2500 m)

74

Perceel 2

Perceel 5

Perceel 9

Perceel 3

Perceel 6

Perceel 10

Perceel 4

Perceel 7

Perceel 11

Ontwikkelingskosten - 1 miljoen euro

MODEL 2: “LEVERANCIER ENERGIE EN CO2” IN

MODEL ENERGIEBEDRIJF: ASSUMPTIES OUT

WKK’s en gebouw - Opgedeeld in 2 fasen (elk voor te voldoen aan warmtebehoefte 12,5 ha) - Investering:

Aankoopprijs of concessievergoeding perceel* Aankoopprijs gas

Berekening o.b.v. gewenste IRR

- Fase 1: WKK: 5,5 mln. euro, gebouw en toebehoren: 1,9 mln.) - Fase 2: WKK: 4,2 mln. euro en toebehoren: 0,3 mln. euro

Verkoopprijs warmte aan tuinders

76

Gasprijs

Verkoopprijs elektriciteit

75

- 28,47 euro/MWh

Financieringskost

*: uit model grondpromotor 75

MODEL 3: TUINBOUWBEDRIJVEN

MODEL 3 “TUINBOUWBEDRIJF” IN

Perceel 1

Aankoopprijs of concessieVergoeding perceel *

Perceel 8

Aankoopprijs warmte** 77

Perceel 2

Perceel 5

Perceel 3

Perceel 6

Perceel 4

Perceel 7

Perceel 9

Pe0

OUT

Financieel rendement

Verkoopprijs tomaten

78

Financieringskost

*: uit grondmodel, ** uit energiebedrijfsmodel 78

13

10/1/2014

TUINBOUWBEDRIJF: OPBOUW

TUINBOUWMODEL: MOGELIJKHEDEN (1/2)

Omzet: - Mogelijkheid tot indexatie prijzen - Productie en verkoopprijzen variabel per kwartaal - Mogelijkheid om productieopbrengst per m² te laten toenemen in de tijd 80

Variabele- en vaste kosten, personeelskost : 79

-

Arbeid in serre, arbeid in sorteer- en technische ruimte Gebruik diensten centraal bedrijf: bv. inpakken,…. Veilingkosten, transportkosten Zaaigoed, variabele productiemiddelen Elektriciteit, warmte, CO2 Concessievergoeding % van investeringskost van vast activa als onderhoudskost

79

TUINBOUWMODEL: MOGELIJKHEDEN (2/2)

TUINBOUWMODEL: ASSUMPTIES (1/2)

Investeringen:

Algemeen

- Mogelijk om tot 14 investeringen in te voeren met: -

Datum start installatie Datum beschikbaarheid Prijspeil Afschrijfperiode

- Index tomaten 2 % - Index investeringen en kosten 2 % - Benodigd werkkapitaal: klanten en leverancierskrediet 30 d

Productie 81

Financiering: - Mogelijkheid om 4 leningen (type annuïteit) in te geven met: -

82

Vaste , personeels- en variabele kosten

Maximaal bedrag Start en duur van trekkingsmogelijkheid Aflossingsperiode Interestvoet

-

Resultatenrekening en balans

TUINBOUWMODEL: ASSUMPTIES (2/2)

Op basis van recente gegevens 2012 Concessie grond 5 ha glas: 0,80 euro/m² per jaar Prijs warmte: 3 euro/m² per jaar Vergoeding voor bedrijfsleider voorzien

AGENDA

Investeringen

Inleiding

- Op basis van recente gegevens 2012 - Vervanging : verwachte economische levensduur van componenten - Grondwerken, gebouwen, personeelsvoorzieningen, serre (+ 3 % onvoorzien), waterbehandeling, verwarming (serregebonden) CO2 installatie + andere nutsvoorzieningen (bouw 6 mnd)

- 5 ha / 600.000 kg per ha (stijging 0,5% per jaar) - Prijs gemiddelde laatste 10 j : kwartaalprijzen 2,51; 0,86 ; 0,52; 0,92 euro per kg

Toelichting van de modellen met de voornaamste assumpties per partij 83

84

5.405.560 EUR

- Niet opgenomen wkk en kosten / opbrengsten wordt vervangen door warmtekost per eenheid vanuit het energiemodel

Conclusies

Financieel - Benodigde kredieten gekoppeld aan investeringsrubriek met hieraan aangepaste looptijd; - LT extern 6 %, kaskrediet 8 %

14

10/1/2014

IMPACT UITBESTEDING WARMTEPRODUCTIE

Elektriciteitsprijs (endex) EUR per MWh

Warmte (euro/m² per jaar)

IRR 35,00 2,25 n.a 2,70 n.a 3,15 n.a 3,60 n.a 4,05 n.a 4,50 n.a 4,95 -14,03%

Warmte (euro/m² per jaar)

CONCLUSIE: VOOR DE TUINDER

IRR 2,25 2,70 3,15 3,60 4,05 4,50 4,95

IRR indien warmte wordt uitbesteed aan energiebedrijf

Aankoop warmte (euro /m² per jaar) Concessievergoeding (euro/m² per jaar)

IRR 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00

2,00 9,33% 9,11% 8,89% 8,68% 8,47% 8,26% 8,04%

3,00 8,97% 8,75% 8,54% 8,33% 8,12% 7,90% 7,68%

4,00 8,61% 8,40% 8,19% 7,98% 7,76% 7,53% 7,31%

5,00 8,26% 8,05% 7,84% 7,61% 7,38% 7,17% 6,95%

6,00 7,91% 7,69% 7,45% 7,24% 7,02% 6,79% 6,55%

85

40,00 n.a -16,11% -11,30% -6,84% -3,34% -0,71% 1,19%

45,00 -1,70% 0,58% 2,26% 3,86% 5,25% 6,50% 7,61%

50,00 6,01% 7,17% 8,21% 9,16% 10,01% 10,79% 11,52%

55,00 10,48% 11,23% 11,93% 12,58% 13,21% 13,81% 14,38%

IRR tuinbouwbedrijf met “stand-alone” WKK in cluster 86

Elektriciteitsprijs (endex) EUR per MWh

CONCLUSIE

35,00 n.a n.a n.a -14,55% -10,68% -7,49% -4,67%

40,00 -7,87% -5,03% -2,54% -0,45% 1,40% 3,08% 4,63%

45,00 2,87% 4,43% 5,16% 6,58% 7,96% 9,26% 10,55%

50,00 9,10% 10,39% 11,59% 12,75% 13,88% 14,96% 16,01%

55,00 14,82% 15,87% 16,95% 18,03% 19,08% 20,11% 21,07%

IRR tuinbouwbedrijf met inkoop van warmte

CONCLUSIE

87

Cluster is interessant voor tuinder mits kosten promotor voor aanleg en aankoop terrein redelijk blijven Resultaten sterk afhankelijk van gas- en energieprijs, rendement energiebedrijf,… Energie gezamenlijk produceren is zinvol en beter dan dat elke tuinder een “stand alone” WKK plaatst

88

Betere benutting en efficiëntere motoren Biedt mogelijkheid om kapitaalinvestering in niet kernactiviteit uit te sparen

Winst door uitbesteding warmte

Cluster laat eveneens toe om andere schaalvoordelen te halen (vb. transport, verpakking,… (geen rekening mee gehouden in simulaties)

01/10/2014

Haalbaarheid van een collectieve energie + CO2 voorziening voor glastuinbouwbedrijven Dries Vos, Mathias Coomans

15

10/1/2014

Inhoud

1. Inleiding

1. 2. 3.

Inleiding Aannames Collectieve stookplaats met als warmteproductie: a) WKK’s + gasketel b) WKK’s + thermische zonnecollectoren + gasketel c) WKK’s + diepe geothermie + gasketel d) WKK’s + restwarmte + gasketel 4. Conclusies

01/10/2014

» Onafhankelijke onderzoeksorganisatie » Energie, leefmilieu, aardobservatie en materialen (overheid + industrie) » Energietechnologie » MIP 2+3, Balmatt, Geskas, Smartkas, … » Milieu Risico & Gezondheid » Emissiemetingen en selectie van emissie reducerende technieken voor industrie en Vlaamse overheid

91

» Kenniscentrum Glastuinbouw » Aanspreekpunt glastuinbouwsector » WKK (wetgeving, energiemarkt) » Duurzaam Energiegebruik (klimaatregeling, energiebesparende maatregelen) » Economische analyses van investeringen » … » Kennis- en adviescentrum, Smartkas, GlasReg, VEA, …

01/10/2014

© 2014, VITO NV

1. Inleiding

1. Inleiding

Opdracht » Technische en economische haalbaarheid onderzoeken van een collectieve stookplaats op basis van: » WKK + gasketels » WKK + thermische zonnecollectoren + gasketels » WKK + diepe geothermie + gasketels » WKK + restwarmte + gasketels Aanpak » Bepaling referentiecase: decentrale energie + CO2 voorziening met behulp van WKK’s » Bepaling alternatieve cases met collectieve energie + CO2 voorziening » Vergelijking tussen decentrale en centrale energievoorziening

Warmtenet: » Transport van warmte van producent naar consument » Ondergrondse staal-PUR-PE leidingen » Aanvoerleiding op hoge temperatuur en druk » Retourleiding op lage temperatuur en druk » Grootte orde maten: DN200-DN350 » Individuele warmtewisselaars/afnemer » Gasketel in backup

01/10/2014

93

01/10/2014

© 2014, VITO NV

94

© 2014, VITO NV

1. Inleiding

1. Inleiding

Waarom een collectieve energievoorziening toepassen? Voordelen van een collectieve energievoorziening » Schaalvoordeel door grotere WKK’s » Technische karakteristieken WKK (ηe↗) » Lagere specifieke investeringskosten » Lagere specifieke onderhoudskosten » Voordeel bij brandstofaankoop » Reductie benodigd buffervolume

92

© 2014, VITO NV

Extra kosten van een collectieve energievoorziening » Investeringskosten warmtenet » Operationele kosten warmtenet » Investeringskosten CO2 voorziening » Operationele kosten CO2 voorziening

Belangrijk! » Alle gevalstudies zijn zoveel mogelijk gebaseerd op reële situaties: » Oppervlaktes, teelten, installaties (WKK, buffer, gasketels), verbruiken, … » Verkregen via KHK om studie zo realistisch mogelijk te maken » WKK’s gebaseerd op gasmotor krijgen maar certificaten tot 5 MWe » Vergelijkingsbasis: euro/MWh waarbij alle kosten/opbrengsten in rekening worden gebracht over een periode van 30 jaar: brandstofkosten, WKK certificaten, investeringskosten, onderhoudskosten, …

Onderzoeksvraag: zijn de voordelen voldoende groot in vergelijking met de extra kosten?

01/10/2014 © 2014, VITO NV

95

01/10/2014

96

© 2014, VITO NV

16

10/1/2014

2. Aanames

Inhoud

Warmtevraagprofielen » Opgemeten profielen van KHK op uurbasis » Tomaat, Paprika, Pepers, Aardbei » 2011, 2012, 2013

1. 2. 3.


01/10/2014

97

01/10/2014

© 2014, VITO NV

98

© 2014, VITO NV

2. Aannames

2. Aannames

Decentrale warmteproductie (referentiecase)

Decentrale warmteproductie WKK » Voorziet in CO2 voor teelten » Gedimensioneerd adhv teelt en oppervlakte bedrijf (bestaande + nieuwe bedrijven) » Opvallend bij bestaande bedrijven: WKK+buffer+ketel optimaal gedimensioneerd » Gecontroleerd met informatie VREG

Voorbeeld 6 ha tomaat Back-up ketel » dimensionering op pieklast » Draait niet/zeer weinig onder normale omstandigheden » Seizoensrendement van 90% op de bovenste verbrandingswaarde (BVW) Buffers » gebruikt om werking WKK te optimaliseren 01/10/2014

99

01/10/2014

© 2014, VITO NV

2. Aannames

2. Aannames

Centrale warmteproductie » » » »

100

© 2014, VITO NV

Gasprijzen: » Decentraal: 26 euro/MWh » Centraal: 25,5 euro/MWh Elektriciteit: » Eigenverbruik (enkel bij decentraal) = 2,5 % » Elektriciteitsproductie: Piek: 60% Dal: 40% » Verkoopprijs Piek: 54 euro/MWh (gemiddelde van 2011-2013) Dal: 42 euro/MWh (gemiddelde van 2011-2013) Gemiddelde jaarprijs: 49 euro/MWh » Aankoopprijs Piek: 110 euro/MWh Dal: 70 euro/MWh Gemiddelde jaarprijs: 94 euro/MWh WKK-certificaten (looptijd 10 jaar, niet degressief): 31€ per certificaat Periode cashflowberekening: 30 jaar

Centrale warmtevraagprofiel = som van decentrale warmtevraagprofielen Centrale stookplaats met WKK’s en buffers Warmte + zuivere CO2 of CO2 transport via WKK’s en ondergrondse leidingen Onderscheid tussen bestaande en eventuele nieuwe tuinders (owv buffer)

40/90°C 01/10/2014 © 2014, VITO NV

35/55°C

101

01/10/2014

102

© 2014, VITO NV

17

10/1/2014

2. Aannames

2. Aannames

Technische parameters

Jaarlijkse CO2-behoefte » Zuivere CO2 vraag (indien geen WKK) Tomaat: 30 kg/m² Paprika/Pepers: 20 kg/m² Aardbei: 7 kg/m² » Bedrijf met WKK: Tomaat: 70 kg/m² Paprika/Pepers: 50 kg/m²

Specifiek voor elk scenario

C02 prijs » Zuivere CO2: 0,1 €/kg » CO2 net gevoed vanuit centrale WKK’s » geen meerkost voor CO2 » Centraal: investering CO2-net + Compressor

01/10/2014

103

Warmtenet » Centraal: # WKK’s om aan vraag te voldoen, buffer (volume, isolatiedikte, verliesoppervlak), Investeringskosten (COGEN, DACE), jaarlijks onderhoud » Per tak/sectie: Lengte, Leidingdiktes, Debiet, Warmteverlies, Drukval, Pompen (vermogen, elektriciteitsverbruik, kost elektrische aansluiting), Investeringskosten (incl. piping, drukregeling, waterbehandeling), Jaarlijkse onderhoudskost » Per afnemer: Warmtewisselaar (oppervlakte zuiver, extra oppervlakte vervuild, totale oppervlakte, investeringskosten, jaarlijkse onderhoudskost), Aansluiting Warmtenet (50m extra leidingwerk) CO2-net » Per tak: Richtwaarde productie (adhv grootste #draaiuren WKK’s), Debiet, Gassnelheid (richtwaarde 7 m/s), Lengte, Leidingdikte, Drukval, Compressor (vermogen, elektriciteitsverbruik, elektrische aansluiting), Investeringskosten, Jaarlijks Onderhoud 01/10/2014 104

© 2014, VITO NV

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

Inhoud

a. Collectieve stookplaats met WKK’s + gasketels Algemeen » Reële situatie » 9 bedrijven » 59 ha glas (63% Tomaat; 37% Paprika) » Lengte warmtenet: 2,5 km » 249 GWh/jaar warmtevraag

1. 2. 3.

Inleiding Aannames Collectieve stookplaats met als warmteproductie: a) WKK’s + gasketel b) WKK’s + thermische zonnecollectoren + gasketel c) WKK’s + geothermie + gasketel d) WKK’s + restwarmte + gasketel 4. Conclusies

01/10/2014

Specifieke onderzoeksvragen 1. Haalbaarheid collectieve energie + CO2 voorziening voor een nieuw te ontwikkelen gebied i. Zuivere CO2 ii. CO2 gevoed vanuit centrale WKK’s en CO2 net 2. Effect van beperking van certificaten op 5 MWe 3. Effect van gefaseerde aansluiting

105

01/10/2014

© 2014, VITO NV

106

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

3. Warmtenet

a. Collectieve stookplaats met WKK’s + gasketels 1. Haalbaarheid collectieve energie + CO2 voorziening voor een nieuw te ontwikkelen gebied » Centrale case: » Houden ons aan 5 MWe/WKK » 7 WKK’s blijkt optimaal » 4900 m³ buffervolume nodig » 1-3% van warmtevraag opvangen met individuele back-up ketel is optimaal

a. Collectieve stookplaats met WKK’s + gasketels 8 WKK 6300 m³

1. Haalbaarheid collectieve energie + CO2 voorziening voor een nieuw te ontwikkelen gebied » Decentraal » Waar gevraagd elektrisch vermogen > 5MWe opsplitsen in meerdere WKK’s » Kleinere WKK’s » Totaal geïnstalleerd vermogen is wel groter » Groter buffervolume nodig door modulaire opbouw centrale stookplaats

6 WKK 4200 m³

01/10/2014 © 2014, VITO NV

107

01/10/2014

108

© 2014, VITO NV

18

10/1/2014

3. Warmtenet

3. Warmtenet

a. Collectieve stookplaats met WKK’s + gasketels


1. Haalbaarheid collectieve energie + CO2 voorziening voor een nieuw te ontwikkelen gebied


Centraal * Hoger gasverbruik * Meer Eprod

01/10/2014

Centraal » Hoger gasverbruik » Meer Eprod (meer certificaten)

109

Centraal * Hoger elek. rend * Lager therm. rend

01/10/2014

© 2014, VITO NV

110

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

3. Warmtenet





Centraal » Hoger gasverbruik » Meer Eprod (meer certificaten) » Lager therm. Rendement » Hoger elek. rendement

Centraal » Hoger gasverbruik » Meer Eprod (meer certificaten) » Lager therm. Rendement » Hoger elek. Rendement » Lagere investeringskost

* CO2 net leidt tot veel lagere operationele kosten

Centraal * Lagere investeringskost

01/10/2014

111

01/10/2014

© 2014, VITO NV

112

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

3. Warmtenet





Centraal » Hoger gasverbruik Centraal » Meer Eprod (meer certificaten) * Hogere opbrengsten » Lager therm. Rendement » Hoger elek. Rendement » Lagere investeringskost » CO2 net

Centraal » Hoger gasverbruik » Meer Eprod (meer certificaten) » Lager therm. Rendement » Hoger elek. Rendement » Lagere investeringskost » Hogere opbrengsten » Hogere kosten Lagere energiekost!!! 25% reductie mogelijk

01/10/2014 © 2014, VITO NV

113

01/10/2014

114

© 2014, VITO NV

19

10/1/2014

3. Warmtenet

3. Warmtenet



2. Effect van beperking van certificaten op 5 MWe » Grotere WKK’s » Schaalvoordeel wordt groter » Lagere totale investeringskost » Hoger elek. Rend. » Hoger totaal Rend. » Lagere onderhoudskosten » Gunstig indien WKK certificaten » Ongunstig indien geen WKK certificaten

3. Effect van een gefaseerde aansluiting » Bestaande bedrijven koppelen pas na verloop van tijd aan (aanname 5 jaar) » Als hun WKK einde levensduur is » Uitgestelde investeringen » Uitgestelde extra opbrengsten » Effect is minder uitgesproken maar is nog wel duidelijk » Decentrale buffers en back-up ketels zijn reeds aanwezig

01/10/2014

115

01/10/2014

© 2014, VITO NV

116

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

Inhoud

a. Collectieve stookplaats met WKK’s + zonnecollectoren + gasketels

1. 2. 3.


01/10/2014

Thermische zonnecollectoren » 3,8 ha collectorveld » Continue afzetmarkt is gunstig voor zonnecollectoren » 8% dekking van totale warmtevraag » Onregelmatige productie » Besparing gasfactuur » Gemiste opbrengst elektriciteitsverkoop + certificaten » Relatief hoge investeringskost in vergelijking met opbrengst

117

01/10/2014

© 2014, VITO NV

118

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

Inhoud

c. Collectieve stookplaats met WKK’s + diepe geothermie + gasketels

1. 2. 3.


01/10/2014 © 2014, VITO NV

Aardwarmte

119

Schematisch

01/10/2014

120

© 2014, VITO NV

20

10/1/2014

3. Warmtenet

3. Warmtenet


c. Collectieve stookplaats met WKK’s + diepe geothermie + gasketels Voordelen diepe geothermie » Onafhankelijkheid (stabiele energieprijzen) » Lokaal beschikbaar » Moduleerbaar/modulaire opbouw » Lage onderhoudskosten » Minimaal ruimtegebruik » Weinig tot géén milieuhinder

01/10/2014

121

01/10/2014

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

3. Warmtenet



Case

122

© 2014, VITO NV

KWOpotentieel geologisch

Diepe geothermie Krijtreservoir

Diepe geothermie

Externe factoren

1.1 Meirberg

Goed debiet tot 110 m³/u/put

770-800m TAW T: 35-40°C Pth<0,5MW

3300 – 3500m TAW - Beperkte T: 130 – 145 °C kennis Pth*: 13MW ondergrond

1.2 Rijkevorsel


630-650m TAW T: 30-35°C Pth<0,5MW

1280m – 1300m TAW T: 55 – 60°C

2 Merksplas


720-750m TAW T: 35-37°C Pth<0,5MW

1930m – 2030m TAW T: 90 -95°C Pth*: 12MW

3 SintKatelijneWaver

Laag Debiet lager dan 30m³/u/put

<500m T<25°C

Dinantiaanreservoi r

-Gasopslag

Afwezig * P90 vermogen bij een retourtemperatuur van 40°C

01/10/2014

123

01/10/2014

© 2014, VITO NV

124

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

3. Warmtenet



Toegepast op reële situatie in Merksplas » 11 bedrijven » 78 ha glas (84% tomaat, 14% paprika, 2% aardbei) » Lengte tracé warmtenet: 4800 meter » 342 GWh/jaar warmtevraag » Geothermie = basislast » WKK’s zorgen voor nodige CO2

Zonder WKK-certificaten, zorgt Geothermie in basislast voor de winst tov referentie Bij wegvallen (of reductie) van WKK certificaten wordt geothermie financieel/economisch interessanter dan scenario’s met enkel WKK (decentraal of centraal) 01/10/2014 © 2014, VITO NV

125

01/10/2014

126

© 2014, VITO NV

21

10/1/2014

3. Warmtenet

Inhoud

d. Collectieve stookplaats met WKK’s + restwarmte+ gasketels

1. 2. 3.


01/10/2014

»

» »

Vinden van geschikte cases is zeer moeilijk » Voldoende vermogen » Beperkte afstand tot glastuinbouwgebied » Zo vlak mogelijke warmtebron Geen geschikte case gevonden in 4 glastuinbouwgebieden Wel mogelijke samenwerking met niet glastuinbouwbedrijf geïdentificeerd » Plaatsing van WKK bij bedrijf met hoog elektriciteitsverbruik en zeer lage warmtevraag » Op beperkte afstand van glastuinbouwcluster » Geproduceerde elektriciteit kan door bedrijf zelf verbruikt worden » Warmte wordt geleverd aan glastuinbouwcluster tegen zeer beperkte prijs » Glastuinbouwcluster investeert in warmtenet » Centrale WKK’s zorgen voor CO2

127

01/10/2014

© 2014, VITO NV

3. Warmtenet

Inhoud

d. Collectieve stookplaats met WKK’s + restwarmte+ gasketels »

»

Situatie is rendabel voor zowel bedrijf als voor glastuinbouwcluster » Bedrijf: vermeden elektriciteitskost + opbrengst certificaten » Glastuinbouw: zeer lage warmteprijs Warmteprijs moet beneden de 3,5 euro/MWh blijven

01/10/2014

128

© 2014, VITO NV

1. 2. 3.


129

© 2014, VITO NV

01/10/2014

130

© 2014, VITO NV

4. Conclusies »

» » »

Collectieve energie + CO2 voorziening op basis van WKK en gasketel: » Rendabel op voorwaarde dat er een CO2 net wordt aangelegd » Op voorwaarde dat de glastuinbouwbedrijven op beperkte afstand van elkaar liggen » Gefaseerde aankoppeling vormt geen probleem » Het voordeel wordt gehaald uit schaaleffecten: hoger elektrisch rendement, schaalvoordeel investeringskost, reductie bufferkosten, … » Indien de huidige certificatenregeling geen beperking zou opleggen aan het vermogen zou collectieve energie + CO2 voorziening nog rendabeler zijn Collectieve energie + CO2 voorziening op basis van WKK en gasketel en thermische zonnecollectoren blijkt niet rendabel Bij wegvallen (of reductie) van WKK certificaten wordt diepe geothermie financieel/economisch interessanter dan scenario’s met enkel WKK (decentraal of centraal). Restwarmte: » Moeilijk voor het vinden van geschikte cases » Samenwerking tussen bedrijven en glastuinbouw kan voordelig zijn

01/10/2014 © 2014, VITO NV

131

Dank voor de aandacht! Vragen?

01/10/2014

132

132

© 2014, VITO NV

22

10/1/2014

Inhoudsopgave • Voorstelling • Landschapsintegratie • Algemene principes adhv praktijkvoorbeelden • Knelpunten

Hoe glastuinbouwbedrijven in het landschap integreren?

• Conclusie • Voor en na

Leen Dierckx | tuin- en landschapsarchitect

Voorstelling • tuin- en landschapsarchitecte van de provincie Antwerpen • werkzaam op de Hooibeekhoeve te Geel = praktijk- en voorlichtingscentrum voor de melkveehouderij: • melkveehouderij • voedergewassen • plattelandsontwikkeling

Landschapsintegratie

• plattelandscentrum Kempen • landschapsintegratie

• advies en opmaak van gratis erfbeplantingsplannen voor land- en tuinbouwers in hoofdberoep

Doel van landschapsintegratie

Functies van landschapsintegratie

Agrarische bebouwing integreren in het omliggende landschap met een aangepaste stijl en sfeer eigen aan de omgeving van het agrarisch bedrijf, rekening houdend met de bedrijfsvoering.

• Landschappelijke functie: • inpassing van het bedrijf in het omliggende landschap • bedrijf verankeren in de omgeving

• Ecologische functie: • overlevingsmogelijkheden voor fauna en flora • verhogen van de biodiversiteit

• Esthetische functie: • uitstraling bedrijf naar bezoekers, voorbijgangers, … • wordt vaak gelinkt met wat er zich binnen het bedrijf afspeelt (teelten,

dierenwelzijn, hygiëne,…)

23

10/1/2014

Landschapsintegratie op 2 niveau’s

Landschapsintegratie op 2 niveau’s

Bedrijfsbeplanting

Landschappelijke beplanting

Aparte aanpak glastuinbouw • gebouwd om zoveel mogelijk gebruik te maken van invallend licht • keuze van beplanting op maat van het bedrijf, rekening houdend met de bedrijfsvoering en oriëntatie

Algemene principes op bedrijfsniveau



hogere beplanting bij bassins, stookplaats,..

extra beplanting bij loodsen, kantoren en woning

24

10/1/2014



oriëntatie – lage beplanting kort in de buurt van een serre

aandacht voor waterbassins



open afritten zijn het visitekaartje van het bedrijf

ruimte nodig voor reinigingen – vermijden van klimplanten

Algemene principes op bedrijfsniveau kleine ingrepen maken grote verschillen

Algemene principes op landschapsniveau

25

10/1/2014



verbindingen creëren met de omgeving

rekening houden met bestaande groenelementen



clustering van glastuinbouwbedrijven

realistische en zone-eigen beplantingsvoorstellen

Algemene principes op landschapsniveau ondersteuning voor een snellere en makkelijkere realisatie

Knelpunten

26

10/1/2014

Knelpunten

Knelpunten

• een degelijke landschappelijke integratie vergt ruimte

• mentaliteit van omwonenden is vaak bezwarend en moeizaam

• ruimtelijke impact op het landschap door schaalvergroting

• perceptie van het landschap

• complexe eigendomssituaties

• vaak een moeilijke opdracht voor consulenten – hinkelspel tussen overheid en bouwheer

• ligging is bepalend voor het creëren van voldoende draagvlak • principekwestie – gebruik van beplantingsplan is pluspunt • praktische zaken (brandweer, infiltratiezones, nutsvoorzieningen,…) • correcte onderhoudswerkzaamheden cruciaal voor een duurzame beplanting

Conclusie • een optimale integratie van glastuinbouwbedrijven kan niet alleen met erfbeplanting gerealiseerd worden

• aanplantingen op landschapsniveau zijn noodzakelijk

Conclusie

• samenwerking met overheden, organisaties, collega-tuinbouwers,… is onmisbaar

• ondersteuning en begeleiding geeft gegarandeerd een meerwaarde en verhoogt de haalbaarheid

Voor en na

voor

27

10/1/2014

na

voor

Bedankt LEEN DIERCKX tuin- en landschapsarchitect

na

HOOIBEEKHOEVE Hooibeeksedijk 1, 2440 Geel T 014 85 27 07 [email protected] www.provincieantwerpen.be

Duurzame Glastuinbouwclusters Slotwoord door Gedeputeerde Ludwig Caluwé

28

Antwerpse tuinbouw, een divers maar sterk merk

Recommend Documents