1. PITCH 2. INTENTIEVERKLARING VAN DE REGISSEUR 2.1 Keuze van het Onderwerp 2.2 Invalshoek 2.3 Structuur, Stijl en visuele aanpak 3. MOTIVATIE 4. BIO DRIES ENGELS EN WIM CATRYSSE 5. LINK BEELDMATERIAAL
1. PITCH Een dystopisch portret van de mens die tracht te overleven op en rond oliegebied. In de grauwe, bijna futuristische setting van de olievelden in Azerbeidzjan ontdekken we de mensen die er wonen. Het lijkt alsof de mensheid er op een eindpunt is gekomen. Hier en daar sijpelt er toch schoonheid doorheen de geronnen grond. Want lelijkheid verbergt ook poëzie. Al is het de mens zelf.
2. INTENTIEVERKLARING VAN DE REGISSEUR 2.1 Keuze van het onderwerp Toen de eerste oliebronnen werden ontdekt in Titusville, Pennsylvania in 1859 kon niemand inschatten wat voor impact dit zou hebben op de evolutie van de mens. Anno 2013 is de mens verslaafd geworden aan het goedje en het ziet er naar uit dat men, ondanks de vaak desastreuze gevolgen die de ontginning met zich mee brengt, niet van plan is om op een andere manier te gaan denken en handelen. Vorig jaar ging ik in het kader van een een nieuw werk van videokunstenaar Wim Catrysse naar Koeweit om er te gaan filmen. Het is een bizar 'land', niet veel groter dan Vlaanderen, en lijkt eerder een zwaar bewaakte 'zone' die alleen maar bewoond wordt omwille van haar grondstoffen. Strikt genomen is een woestijn onleefbaar. Er is een stadscentrum waarin decadentie hoogtij viert. Marmeren 'skyscrapers' rijzen er als fallussen uit de grond sinds andere oliestaten zoals Dubai en Quatar de aftrap gaven om 's werelds meest befaamde metropolen te worden. Er wordt gebouwd om te bouwen, om uit te pakken. Op sommige plaatsen aan de rand van de metropool zie je dan ook 'ghost towns' omdat er eenvoudigweg niet genoeg mensen zijn die deze woningen kunnen bewonen. Het is bevreemdend te zien hoe de wit getooide sjeiks zich totaal verliezen in een excessieve levensstijl. Je ziet ze rondrijden in sportwagens met een smarthphone in de aanslag. Hun vrouwen totaal zwart gesluierd, terwijl je op een immense lichtreclame de intrede ziet van westerse schaars geklede 'haute-couture-modellen' . De alomtegenwoordigheid van de islam in combinatie met zulk een luxe geeft een zeer bizar contrast. In Koeweit city zie je een uitvergroting van een kapitalistisch systeem dat volledig uit de hand gelopen is. Een lege doos in een leeg landschap. Buiten de stad is er woestijn die voornamelijk bestaat uit militair gebied en olieontginningsgebied. De Amerikanen hebben er sinds de Golfoorlog verschillende legerbasissen opgericht om zich als goede herders te ontfermen over hun oliebroeders. De militaire zones zijn heel uitgestrekt en worden ook bewoond door rondtrekkende kamelenhoeders. Deze mensen hebben sinds de Golfoorlog geen rechten meer in Koeweit. Hoewel ze behoren tot de authentieke bevolking van dit dorre gebied was men ze na de oorlog liever kwijt dan rijk. Maar zolang er geen olie te rapen valt op de lap grond waar ze leven, worden ze gedoogd. De oliegebieden zijn absoluut verboden terrein. Soms zie je boortorens naast de autosnelweg maar ze worden zwaar bewaakt en elke vorm van fotografie wordt er streng bestraft. Officieel telt het land slechts een 800-tal 'Koeweities'. Andere bewoners die ook genieten van de rechten van het land zijn welgestelde mensen uit de buurlanden die er met de intrede van de olieontginning zijn komen wonen.
De rest van de aanwezigen zijn minder fortuinlijk. Je ziet ze al in de stad tussen de waanzinnige torens en bouwsels. De slaven van de oliebaronnen. Het zijn inwijkelingen uit o.a. Pakistan en de Filipijnen. Degenen die niet inwonen als huishulp van een sjeik werken in benzinestations, als schoonmaker of runnen een winkeltje. Ze wonen in verkrotte woningen in de stad of trachten te overleven in een geïmproviseerde tent of 'caravan' in de woestijn. Het is deze laatste groep die mijn aandacht trok toen we Koeweit verkenden en van waar het idee is ontstaan om een nieuwe film te maken.
Prospectie Koeweit
2.2 Invalshoek Ik was geïntrigeerd door deze mensen in zo'n surrealistische setting. Waarom zitten ze uitgerekend op die plek en wat doen ze daar? Vermoedelijk zijn het mensen die, op zoek naar een beter leven, alles hebben achtergelaten om een graantje mee te pikken van het zwarte goud. Deze 'woonwagenbewoners' trokken niet alleen mijn aandacht omwille van de schrijnende omstandigheden waarin ze leven maar ook omdat ze iets groter vertolken. Ze tonen de mens in een afgestorven wereld. Een eindpunt van welvaart en overvloed. We leven in een geglobaliseerd post-industrieel tijdperk waarin iedereen zich wil laven aan de kapitalistische droom. Maar tegelijkertijd wordt het heel duidelijk dat deze situatie niet houdbaar blijft. Ik kreeg een beklemmend toekomstbeeld bij het zien van deze woestijnbewoners. En het is via deze bevreemdende ervaring in Koeweit dat ik verder opzoekwerk ben gaan doen naar mensen die op oliegebied wonen. Dit jaar ga ik terug naar Koeweit voor een tweede werk van Wim. Ik wil er verder uitpuren wat de mogelijkheden zijn, maar in Koeweit is het onmogelijk om op de olievelden zelf te filmen. Daarom ga ik een prospectie doen in Baku, Azerbeidzjan. Sommige stukken zijn achtergelaten en beter toegankelijk. De olievelden van Baku zijn trouwens één van de smerigste op aarde.
Olievelden in Baku
Het is absurd om vast te stellen hoe de mens zijn habitat uitmergelt in zijn blinde drang naar overvloedig comfort. Uitgerekend op die plaatsen waar de olie nu nog wordt geëxploiteerd, weerspiegelt het landschap de sfeer van een mogelijk toekomstscenario. Vanuit deze post-apocalyptische invalshoek wil ik de mens portretteren. En dit aan de hand van de landschappen en de personages op en rond de oliegebieden in Baku, Azerbeidzjan. De olieontginning gebeurt daar ook op een andere schaal dan in Koeweit. De bijna gebricoleerde structuren op deze olievelden liggen volledig in de lijn van het futuristische beeld dat ik wil scheppen.
Olievelden in Baku
“Soil” is een film die niet louter een portret toont van de mens die tracht te overleven op en rond de olievelden. Het is ook een vooruitblik op een transformerende wereld aan de hand van documentaire-elementen. Ik vertrek vanuit een fictief uitgangspunt om, via aspecten uit de tegenwoordige werkelijkheid, een verhaal te vertellen. In dat opzicht zijn de mensen en de setting de instrumenten om dit te doen. Als documentairemaker creëer je in zekere zin altijd fictie. Maar in dit geval wil ik dit facet als
uitgangspunt nemen. Het zijn de landschappen en de mensen hierin die 'vragen' om het verval dat deze arena's in zich dragen, cinematografisch uit te vergroten en te vertalen.
In essentie werk ik vanuit een etnografisch standpunt. Ook al lijkt etnografie een vreemde combinatie met futurisme of 'science fiction', ze representeren beiden een weergave van een cultuur. De etnografie brengt cultuur in kaart vanuit een verleden invalshoek, waarbij wordt gefocust op uitstervende beschavingen en de aard van (onbezoedelde) culturen. Science fiction toont een toekomstbeeld van een cultuur. Beiden zitten echter stevig verankerd in de ervaring van het heden en weerspiegelen een verandering en transformatie. Het is heel belangrijk om als tegengewicht van de gefictionaliseerde, grauwe setting, schoonheid te zoeken in mijn personages. Dit jaar ga ik terug naar Koeweit en kunnen we een tussenstop maken in Azerbeidzjan. Tijdens deze trip ga ik op zoek naar personen die in aanmerking komen voor de film. In Baku leven er mensen letterlijk op de olievelden.
Olievelden in Baku
2.3 Structuur, stijl en visuele aanpak In eerste instantie is het een film waarin de beelden voor zich spreken. Ik wil op zoek gaan naar een structuur waarin suggestieve metaforische sequenties kunnen worden verweven met eerder rechtlijnige narratieve stukken. Het dystopische kader vormt de basis van de wereld die ik wil tonen. De spanningsboog zoek ik enerzijds in de interpretatie en associatie van de personages in relatie tot hun omgeving. Anderzijds in het verhaal dat zij vertellen. Daarnaast zit het futuristische ook in het weg kadreren van de elementen die aansluiting hebben met een nog 'deftig' functionerende wereld. De klankomgeving is zeer bepalend voor de sfeerzetting en wordt bijna volledig achteraf geconstrueerd in post-productie. Ik heb de absurde omgeving van oliegebied leren kennen via het project “M.S.R.” van videokunstenaar Wim Catrysse. Een video-installatie heeft een ander platform dan documentaire en kent een andere taal. Omdat ik bepaalde aspecten van deze taal interessant vind voor “Soil” en de vorige samenwerking met Wim heel organisch verliep, zal het een meerwaarde zijn om hem en zijn 'specifieke bril' te betrekken bij deze film.
3. MOTIVATIE Dit project vloeit voort uit een voortdurende drang om in te zoomen op onze maatschappij, op de complexe wereld waar we nu in leven. In “Soil” wil ik de vreemde omgeving van olievelden aanwenden om het destructieve facet van onze cultuur aan te raken en in een ander perspectief te plaatsen. Hierdoor worden verschillende thema's aangesneden die naar mijn mening perfect aansluiten bij het opzet van de 'GOODMOOV-pitch'. De setting spreekt voor zich. Zoals duidelijk wordt uit het voorgaande wil ik met dit project de grenzen van documentairefilm verder aftasten. Tijdens mijn vorige film “Boyamba Belgique”, waar we in Congo op zoek gingen naar de verloren sabel van Koning Boudewijn, lag de nadruk op de research en de zoektocht. Er was geen ruimte om de omgeving van Congo volledig op te nemen en te vertalen. De beeldtaal, maar ook de beleving werden ondergeschikt aan de vertelling die duidelijk was vastgelegd. In “Soil” komt het cinematografische in combinatie met het etnografische op het voorplan. In die mate dat mijn werkwijze banden heeft met die van de experimentele filmmaker. Ik wil tijd kunnen nemen om de setting van de olievelden filmen. Daarom werk ik met een kleine flexibele ploeg van twee mensen. Dit maakt dat deze film met een beperkt budget kan worden gemaakt en ook heel haalbaar wordt. De film zit op dit moment in een vroeg stadium van ontwikkeling maar heeft duidelijk veel potentie. Er is garantie om terug naar Koeweit te gaan dit jaar om ook deze setting verder uit te puren met het oog op deze film. We zouden graag een tussenstop maken in Azerbeidzjan. Het zou interessant zijn moesten we hiervoor contacten kunnen leggen met organisaties die daar actief zijn of linken hebben met de thematiek. Aangezien we bij het VAF pas steun kunnen aanvragen na de research in Azerbeidzjan, is elke vorm van steun, logistiek of financieel, zeer welkom. Daarnaast is het altijd nuttig om een project te pitchen. Vandaar onze kandidaatstelling voor dit initiatief.
4. BIO DRIES ENGELS EN WIM CATRYSSE
Dries Engels
Geboren in Gent, België ‒ Studeerde audiovisuele kunsten, Sint-Lukas, Brussel ‒ Leeft en werkt in Antwerpen Hij begon zijn parcours bij het filmproductiehuis 'Roses are Blue'. Tijdens deze periode leerde hij de knepen van het filmvak op alle fronten: hij werkte er ondermeer als productieleider en als vaste regie-assistent van Frank Van Passel. Later regisseerde hij er zelf reclamefilms. Na drie jaar verliet hij dit productiehuis en vertrok hij voor zes maanden op reis door Centraal-Amerika. Terug in België werkte hij op freelance-basis voor opnieuw Roses Are Blue, maar ook voor Czar/CCCP, Latchodrome.... Daarnaast werkte hij als videast in theater voor o.a. Het Toneelhuis.
In 2005 richtte hij met enkele gelijkgestemde collega s het filmcollectief Work op. Hier lag de klemtoon op het maken van eigenzinnige, 'handmade' reclamefilms en videoclips waarbij regie, camerawerk en montage hand in hand gingen. Samen met Dimitri Karakatsanis werd er de eerste hand gelegd aan Small Gods , een low-budget langspeelfilm, geselecteerd in het filmfestival van Venetië.
Toen dit collectief zich na een productieve periode ontbond, liet Dries zich, gedreven door zijn fascinatie voor mentale gebreken , 6 maanden opsluiten in de psychiatrie van Sleidinge. De nadruk lag er op de prospectie voor de ontwikkeling van een scenario. Daarnaast organiseerde Dries gedurende deze periode een filmworkshop op de afdeling. Ondertussen werkte hij als regisseur voor reclame- en korte fictiefilms bij de productiehuizen Sultan Sushi en Toreador.
In 2010 werkte hij de film Boyamba Belgique af. Een succesvolle documentaire over de onafhankelijkheid van Congo onder het productiehuis Serendipity films gesteund door o.a. VAF, Media Europe, Canvas en RTBF. www.boyambabelgique.be Vervolgens maakte hij een reeks reportages voor COBRA TV (Canvas) en realiseerde hij films in opdracht van Theater Zuidpool.
Wim Catrysse
Geboren in Leuven, België ‒ Studeerde Experimentele kunsten, Sint-Lukas, Gent ‒ Leeft en werkt in Antwerpen
De films van Catrysse kunnen worden beschouwd als een onderzoek naar de manier waarop het lichaam zich verhoudt tegenover zijn omgeving. Het werk vertrekt van eenvoudige daden of acties in zelfgebouwde of veranderde omgevingen van kleine dimensie. Naast de 'acteurs' en de toeschouwer kan ook de camera gezien worden als een derde deelnemer aan het gebeuren. Het is namelijk als constructief element in de scène betrokken. ... Om te komen tot het 'besef' van wat nu eigenlijk in beeld wordt gebracht, betrekt de camera ons in een intiem 'maken' of 'hermaken' van de mise en scène. In de eerste plaats als een mentale constructie, opdat het nadien levendig kan 'worden' voor de perceptie en in de verbeelding. Op die manier wordt er voor gezorgd dat wat wij begrijpen van zowel het mechanisme als het resulterend beeldpatroon deel uitmaakt van het synoptisch bevatten van iets wat een 'totaliteit' benadert. Dat is het punt waarop Catrysse's werk de knip-en-plaktaal van cinema zowel benadert als zich ervan verwijdert...
SELECTED SOLO EXHIBITIONS 11 – Outward-bound, Galerie VidalCuglietta, Brussels, BE
09 – Dusking, LLS387, Antwerpen, BE
06 – Caught in the Act, Kunstlerhaus Bethanien, Berlin, DE
04 – Lifted, De Vereniging, S.M.A.K., Ghent, BE
02 – Unmastered Behaviour, Le Lieu Unique, Nantes, FR
02 – Sudden Death, La Lettre Volée / Kanal 20, Brussels, BE
01 – Witness. Listen… and sign as having seen. Argos, Brussels, BE
99 – Untitled, Stedelijk Museum Het Domein, Sittard, NL
5. LINK BEELDMATERIAAL Enkele beelden van de Woonwagenbewoners in Koeweit: http://vimeo.com/60784302 “M.S.R.”, Wim Catrysse, 2013: (volgt later)
