Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : ICURO symposium 19/10/2012 Mind the Gap (s) : zorg voor gezondheid reikt verder dan financiële toegankelijkheid van ónze gezondheidszorg Prof. Em. Yvo Nuyens 1
Structuur van het verhaal 1. 2. 3. 4. 5.
Sleutelbegrippen Wereldniveau Europa Wat met Belgie ? Het ziekenhuis
2
Sleutelbegrippen World Health Report , Health system financing : the path to universal coverage, WHO, 2010 Sustainable health financing structures and universal coverage, WHA Resolution, May 2011 United Nations General Assembly (26/09/2012) : Universal Health Coverage Inclusion and innovation towards Universal Health Coverage, Second Global Symposium on HSR, Bejing, 31/10/2012 3
1
Universal Health Coverage
Gelijke toegang voor iedereen tot het volledige spectrum van kwaliteitsvolle voorzieningen en diensten, van preventie tot revalidatie en palliatieve zorg, en dit aan een voor iedereen betaalbare kostprijs
4
Gezondheidsgelijkheid (health equity…not equality) Health Equity : -
-
afwezigheid van unfaire, vermijdbare en corrigeerbare gezondheidsverschillen tussen min of meer benadeelde groepen (sociaal, economisch, demografisch, geografisch) cfr verschil levensverwachting Afghanistan/Belgie gelijke kansen voor iedereen om een zo volledig mogelijk gezondheidspotentieel te bereiken (WGO) cfr DS 18/10/2012 rol van opleiding vader 5
Sociale gradient
Systematische verschillen in gezondheid tussen mensen die verschillende posities innemen op de sociale ladder
6
2
Voorbeeld van sociale gradient
7
MIND THE GAPS : op wereldniveau Gezondheidskloof tussen landen Gezondheidskloof binnen landen Toegankelijkheidskloof tussen landen Toegankelijkheidskloof binnen landen 8
Outcomes (1) : Kindersterfte als illustratie
9
3
Outcomes(2) : effect BNP op levensverwachting
10
Risico’s : Inkomen en kindersterfte
11
Financiele toegankelijkheid (1)
12
4
Financiele toegankelijkheid (2) : USA als illustratie 52 millioen Amerikanen geen ziekteverzekering (2010) Tussen 2003 en 2007 nam het aantal onderverzekerden met 60% toe 25 millioen met zware out-of-pocket uitgaven ondanks verzekering Aantal faillissementen wegens gezondheidsuitgaven nam met 50% toe tussen 2001 en 2008
13
Gevolgen
World Health Report berekent dat jaarlijks : - 150 millioen mensen financieel in de knoei raken - 100 millioen mensen onder de armoedegrens terecht komen, en dit omwille van uitgaven voor gezondheidszorg
14
Wat met Europa ? WHO/Euro “Health 2020” Twee strategische objectieven : improving health for all and reducing health inequalities improving leadership and participatory governance for health
15
5
Health and Growth Programme 20142020 (European Union)
“All EU citizens should have access to safe and high-quality healthcare regardless of their circumstances”
16
Life expectancy in countries in the WHO European region, 2010 (or latest available data)
17
Life expectancy trends in Sweden 2000-10, by education and sex
18
6
Verband tussen kindersterfte en inkomensongelijkheid
19
Drie basis interventies 1.
Interventies in arbeidsmarkt- en sociaal beleid. Bv: arbeidsvoorwaarden, milieu, sociale zekerheid (cave… Mattheus-effect)
2.
Interventies ter bevordering van gezondheid. Bv : roken, voeding, beweging
3.
Interventies in het gezondheidszorgsysteem. Bv : toegankelijkheid, eerstelijnszorg, preventie maar ook multisectorieel 20
Wat met Belgie ? Het toegankelijkheidsrapport van Vlaanderen
21
7
Wat met Belgie ? Universal health coverage : hebben alle Belgen gelijke toegang tot het volledige spectrum van kwaliteitsvolle voorzieningen en diensten, van preventie tot revalidatie en palliatieve zorg, en dit aan een voor iedereen betaalbare kostprijs ? Onderscheid tussen : - toegang tot gezondheid - toegang tot gezondheidszorg - financiele toegang tot gezondheidszorg
22
1. Toegang tot gezondheid Verschillen Verschillen Verschillen Verschillen
in in in in
mortaliteit morbiditeit fysieke gezondheid mentale gezondheid
23
24
8
25
26
27
9
2. Toegang tot gezondheidszorg Zwangerschapscontrole Preventieve onderzoeken Gezondheidsdoelstellingen en sociale gradient
28
29
Preventie (1)
30
10
Preventie (2)
31
Roken en onderwijsvorm
32
3. Financiele toegang van zorg Impact chronische ziekte op huishoudbudget Gezondheidsuitgaven moeilijk in te passen in huishoudbudget Uitstel van zorg om financiele redenen Gemiddelde uitgaven voor gezondheidszorg 33
11
Impact chronische ziekte op financiele situatie huishoudens (CM, 2009) Chronische ziekte EN financiele moeilijkheden hierdoor Beschikbaar maandelijks gezinsinkomen < 1.000 euro Tussen 1.000 & 1.500 Tussen 1.500 & 2.000 Tussen 2.000 & 3.000 > 3.000 Ongekend Gemiddeld inkomen Mediaaninkomen
Chronische ziekte MAAR geen financiele moeilijkheden hierdoor
12,0%
4,1 %
29,1% 24,8% 22,1% 7,2% 4,8% 1.779 euro 1.625 euro
15,9% 21,8% 27,1% 26,5% 4,8% 2.368 euro 2.250 euro
Geen chronische ziekte
4,1% 12,3% 14,2% 26,3% 36,4% 6,7% 2.626 euro 2.750 euro 34
Betalen van gezondheidsuitgaven moeilijk in te passen Inkomen
1997
2001
2004
2008
<750 Euro >2500 Euro Totaal
43%
42%
55%
72%
10%
11%
10%
3%
33%
30%
31%
35%
35
Uitstel van zorg omwille van financiële redenen Inkomen
<750 Euro >2500 Euro Totaal
1997
2001
2004
2008
21%
23%
18%
32%
4%
3%
3%
4%
7%
11%
10%
14% 36
12
Gemiddelde uitgaven aan gezondheidszorg*
Gezondheid
Vl.Gewest 655
Kw1 828
Farmaceutische prod. Therapeutische app. Erelonen artsen Ziekenhuizen
179 67 262 67
264 75 309 75
Cultuur, ontspanning en ow Huur van woning
1126 505
871 1015
Kw4 551 127 55 248 53 1252 244
* Huishoudbudgetonderzoek 2008, FOD Economie, 2010
37
Finantiele factoren : niet allesverklarend ! Uitstel/afstel bezoek hoger bij lagere inkomensgroepen met slechte gezondheid, ernstige depressie en zwak vertrouwen in ha Naast finantiele toegankelijkheid, ook fysieke, psycho-sociale, culturele en administratieve toegankelijkheid, naast kwaliteit van artspatient-relatie cfr recent onderzoek E. Verlinde (UGent, october 2012)
38
Wat met toegankelijkheid van ziekenhuiszorg ? Toegankelijkheid van kwaliteitsvolle ziekenhuiszorg : een kwestie van aanbod (ziekenhuis) en vraag (patient/consument)
39
13
Rol van het ziekenhuis inzake toegankelijkheid van kwaliteitsvolle zorg
Borstkanker : vrouwen in ziekenhuizen met een laag volume hebben 20% meer kans op overlijden binnen de vijf jaar na diagnose dan in ziekenhuizen met hoog volume (KCE, 2010)
Hospitaalinfecties : gemiddeld 5,9% van patienten maar variabiliteit van 3,7% tot 9,7% (Annemans, 2012)
Rehospitalisatie binnen 3 maanden voor zelfde medisch reden : gemiddeld 2,1% maar variabiliteit van 1,17% tot 6,40 % (Annemans, 2012) 40
Rol van de patient/consument inzake toegankelijkheid van kwaliteitsvolle zorg
Ziekteverzekering :
98% dekkingsgraad maar slechts 65% met hospitalisatie verzekering
:
Sociaal, cultureel, financiele factoren de geinformeerde, gemotiveerde en betaalkrachtige patient Mobiliteit :
aangepast en betaalbaar vervoer (o.m. platteland, minder mobielen, senioren)
Allochtonen/Vreemden :
een multiculturele
ziekenhuiszorg (?)
Asielaanvragers, daklozen,illegalen :
reguliere en
dringende medische hulp 41
Toegankelijkheid van het ziekenhuis : interludium
“ Toegankelijkheidsscan en het charter toegankelijke lokale dienst- en hulpverlening” (VVSG, 2010)
42
14
Toegankelijkheidsscan (1) Deel 1 Beschikbaarheid,
bruikbaarheid en betaalbaarheid van de dienst- en hulpverlening : Vragen over doelstelling, aanbod en aanbieders, doelgroep, behoeften en bereik
43
Toegankelijkheidsscan (2) Deel 2 Bereikbaarheid,
bruikbaarheid, begrijpbaarheid en betrouwbaarheid van de dienst- en hulpverlening : Vragen over bereikbaarheid van loketten en over onthaal-, intake-, doorverwijzings- en dienstverleningsprocedures 44
Toegankelijkheidsscan (3) Deel 3: Begrijpbaarheid, bekendheid en betrouwbaarheid van de diensten hulpverlening : Vragen over communicatiebeleid en –organisatie
45
15
Besluiten (1) 1.
2.
3.
Toegankelijkheid van zorg en toegankelijkheid van gezondheid : niet dezelfde zaken Toegankelijkheid van gezondheid : sociale gradient en belang van sociale determinanten (equity) Toegankelijkheid van zorg : beschikbaarheid van zorg voor iedereen aan een betaalbare prijs (universal coverage) 46
Besluiten (2) 4.
5.
6.
Toegankelijkheid van betaalbare zorg: het belang van aanbod en vraag Toegankelijkheid van zorg en toegankelijkheid van gezondheid : een globale, europese en nationale uitdaging Toegankelijkheid van zorg en toegankelijkheid van gezondheid : ook een lokale opdracht 47
Postscriptum “Onderconsumptie gezondheidszorg in Brussel bereikt 20% Dat meldt het ziekenfonds Saint-Michel (Mutualité chrétienne) in Brussel. In Brussel wacht een stijgend aantal mensen, duidelijk meer dan in de andere regio’s, tot het allerlaatste moment om een arts te raadplegen. Het Franstalige christelijke ziekenfonds luidt dan ook de alarmbel en benadrukt dat maatregelen om de toegankelijkheid van de zorg te vergroten niets opleveren als de betrokken personen er niet van op de hoogte zijn.” (Artsenkrant, 27/09/2012) 48
16
Dank voor uw aandacht
[email protected] 49
17
