DOSSIER Beroepsonderwijs. 11 februari Knaap Bouwbedrijf: Loopbaantraject biedt zekerheid. Civilion gelooft in gericht werven en opleiden

Magazine over opleiding en scholing in de bouw en infra

1

11 februari 2011

Knaap Bouwbedrijf: Loopbaantraject biedt zekerheid Civilion gelooft in gericht werven en opleiden

Vanaf pagina 13

DOSSIER Beroepsonderwijs

Directeur Frank Fiers van Civilion zoekt naar betontimmermannen waar de aangesloten bedrijven behoefte aan hebben. Uitplaatsen van leerlingen is geen probleem.

4

Dossier Beroepsonderwijs De docenten van de regionale opleidingencentra (roc’s) leiden de toekomstige werknemers in de bouwen infrasector op. Hoe ze dat doen, is gebonden aan allerlei voorschriften en reglementen: opgelegd door de overheid én de sector. Dit dossier legt uit hoe het middelbaar beroepsonderwijs in elkaar zit en hoe de leerling daar zijn vak leert.

13

Inhoud Erkend leerbedrijf: Aannemersbedrijf Kormelink Knaap Bouwbedrijf stimuleert werknemers om door te leren. Daarbij maakt het bedrijf gebruik van het Loopbaantraject Bouw & Infra.

21

Civilion zoekt gericht naar vijfhonderd mensen Gouden medailles voor bouwteam op EuroSkills Tienduizend deelnemers Loopbaantraject Bouw & Infra Pilot ‘Uitzenden en opleiding in de bouw en infra’ van start Honderdste leerlingbouwplaats voor Van Dijk Groep Mbo-leerlingen positief over leerbedrijf Column Raymond van Steenvoorden: Briljant idee Quint Nooren benut kennis van Fundeon Dossier Beroepsonderwijs Knaap Bouwbedrijf: Loopbaantraject biedt zekerheid Vmbo-locatiedirecteur Leen Prins denkt ondernemend

De nieuwe voorzitter van het Platform vmbo Bouwtechniek, Leen Prins, pleit voor duidelijke programmaclusters op het vmbo. “Het aantal leerlingen daalt. Afzonderlijke afdelingen worden te klein.”

24

2

FUNDAMENT - februari 2011

BouwNu verbetert praktijkleren Beroep in Beeld: Verkeersregelaar Johnny Sewnandan Serviceberichten van Fundeon Adressen Fundeon

3 4 7 8 8 8 9 9 10 13 21 24 26 29 30 32

Erkend Leerbedrijf

“De hele branche profiteert van goed geschoold personeel” Clemens Bokkers is verantwoordelijk voor de technisch commerciële zaken van Aannemersbedrijf Kormelink in Rietmolen. Het bedrijf bestaat ruim negentig jaar. Kormelink is op 30 september uitgeroepen tot Beste Leerbedrijf Middenkader 2010. Gefeliciteerd. Zijn jullie trots? “Jazeker. We zijn zeer vereerd met de prijs. Door de aandacht rond het winnen van de prijs krijgen we veel positieve reacties van relaties en opdrachtgevers. Daarnaast weten hbostudenten ons nu makkelijk te vinden. We krijgen veel aanvragen voor stages.”

Doorlopend leren Vanaf het vmbo tot aan het pensioen: werknemers in de bouw en infra moeten een leven lang blijven leren. Dat blijkt uit de artikelen in deze Fundament. Leen Prins, de nieuwe voorzitter van het Platform vmbo Bouwtechniek ziet aan de basis een belangrijke rol weggelegd voor het vmbo, als voorbereiding op het mbo. Op mbo-niveau zoeken scholen en bedrijven steeds meer de samenwerking om leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op hun loopbaan. Daarna blijven bedrijven investeren in het ontwikkelen van hun personeel, zoals Johan Quint van Quint Nooren en Arjan van der Spek van

Wat doet Aannemersbedrijf Kormelink precies? “We hebben ongeveer honderd werknemers in dienst en zijn een allround bouwbedrijf dat zich met van alles bezig houdt. Van klein tot groot en van particulier tot zakelijk. Van het plaatsen van een dakkapel tot een verbouwing, nieuwbouw van kantoren en winkels, renovatie, storingsdienst, projectontwikkeling, noem maar op. Gemiddeld hebben we twintig leerlingen in het bedrijf, van niveau één tot en met vijf. We hebben dus leerling-timmermannen, maar ook stagiairs middenkader op kantoor.” Waarom zijn jullie erkend leerbedrijf? “We vinden het belangrijk dat onze eigen medewerkers goed worden opgeleid. Daarnaast kun je, door samen te werken met scholen uit de regio, potentiële collega’s opleiden. Door kennisoverdracht investeer je in toekomstige medewerkers voor de bouw, de hele branche profiteert van goed geschoold personeel. De uitstroom is momenteel groot, doordat veel mensen de komende jaren met pensioen gaan. We hebben goed opgeleid personeel dus hard nodig. Daarnaast motiveert het onze eigen werknemers als leerlingen opgeleid worden door eigen mensen.” ←

Knaap Bouwbedrijf in deze uitgave van Fundament vertellen. Fundeon - en de zelfstandige onderdelen Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra - kan daar een rol in spelen.

Jolanda de Vries [email protected]


3

Mening

4


← Frank Fiers van Civilion zoekt mensen met potentie om door te groeien. “Uitvoerend werk is er steeds minder. Ook bij ons in de civiele betonbouw.”

Frank Fiers, directeur Civilion Construct en Academy

Gericht zoeken naar vijfhonderd mensen In een naar verhouding met andere branches stabiele markt heeft Civilion het relatief gemakkelijk om voldoende leerlingen te werven voor de aangesloten bedrijven. Maar ook op de krappe arbeidsmarkt van de afgelopen jaren kreeg Civilion Construct de klas vol met leerlingen die betontimmerman wilden worden. Directeur Frank Fiers: “Van het vmbo moeten we het niet hebben.”

Momenteel moeten opleidingsbedrijven in de bouw en infra zich vooral inspannen om de leerlingen uit de werkplaats te krijgen en hen te plaatsen bij erkende leerbedrijven. Zo niet Civilion. “Het voordeel van de civiele betonbouw is dat we vrij goed kunnen voorspellen wat het werkaanbod van de komende jaren is. We werken voornamelijk aan projecten waarbij de overheid de opdrachtgever is. Daardoor weten we dat we, om aan de vraag vanuit onze branche te kunnen voldoen, jaarlijks zo’n zestig leerlingen moeten aannemen. Om een goede selectie te kunnen maken, moeten we zo’n vijfhonderd mensen bereiken. Die vinden we niet op vmbo-scholen, maar wel via onder meer internet, roc’s, advertentiecampagnes, uitzendbureaus en het UWV Werkbedrijf.” Zoektocht door recruiters Gericht zoeken naar die vijfhonderd mensen is de oplossing, vindt Fiers. “Wij hebben twee recruiters in dienst die niets anders doen dan nieuwe mensen werven. Dat doen ze op dezelfde manier als bedrijven die nieuwe werknemers zoeken. Ze maken gebruik van internet, kijken in de bakken van het UWV en geven voorlichting op scholen.” Voorwaarde voor een goede zoektocht is dat de recruiters weten naar wie ze op zoek zijn. “Wij willen leerlingen aannemen die de potentie hebben om door te groeien naar voorman of praktisch uitvoerder. Dat zijn de mensen waar de bij ons aangesloten bedrijven behoefte aan hebben”, weet Fiers. “Bij onze bedrijven

i www.civilion.nl www.theskylineisyours.nl

- de hoofdaannemers - zitten misschien zo’n twaalf honderd mensen in het uitvoerende werk. Nog zo’n aantal is in dienst van onderaannemers. Dat aantal zal eerder dalen dan stijgen, doordat steeds meer modulair wordt gebouwd. Op de bouw moet alles in een heel korte tijd bij elkaar komen. Dat vereist absolute precisie en vakkennis.” Potentie om door te groeien Fiers: “De meeste leerlingen die het basisniveau op het vmbo volgen, hebben meestal niet de potentie om door te groeien tot voorman. Dus wij zoeken mensen die minimaal het hoogste leerniveau op het vmbo hebben gedaan, de theoretische leerweg.” Direct na het vmbo kiezen deze leerlingen over het algemeen echter niet voor de opleiding tot betontimmerman. “De kans is groter dat onze instromer bedrijfsleider bij McDonalds was, want de meeste van onze instromers zijn 22, 23 jaar oud en hebben geen enkele ervaring in de bouwsector. Ze hebben in de detailhandel gezeten of zijn op een kantoor terechtgekomen. In de praktijk blijkt dat vaak minder aantrekkelijk dan ze hadden gedacht. En dan lijkt ineens een technisch beroep toch zo gek nog niet.” Veertig jaar plezier De directeur van Civilion vindt het geen enkel probleem dat zijn leerlingen al wat ouder zijn en geen gerichte ervaring hebben. “De kosten liggen iets hoger, maar dat verdien je met de veertig jaar die ze daarna in onze branche werken wel weer terug. Belangrijker dan erva-

→


5

ring is wat voor mensen het zijn. Onze recruiters kijken of het taal- en wiskundeniveau voldoende zijn. ← René van Beek, Dit Bouw enDat is belangrijk, omdat dat aangeeft of ze de potentie en dus Techniek: “Het is belangrijk groeimogelijkheden hebben die wij willen. Daarnaast dat we ons personeel selecteren we mensen hoofdzakelijk op hun motivatie en opleiden.” of ze slagvaardig zijn en nauwkeurig kunnen werken.” Werven waar behoefte is Om als opleidingsbedrijf contact te leggen met de klassen bouwtechniek op het vmbo ziet Fiers niet als effectieve manier om zijn klas gevuld te krijgen. “Deels komt dat omdat wij een landelijke organisatie zijn. Ook werken we vraaggestuurd. We werven de mensen daar waar onze bedrijven behoefte hebben aan nieuwe instroom. We willen niet afhankelijk zijn van het aanbod dat we vanuit het vmbo kunnen krijgen.” Flexibel en digitaal werken De komende jaren verwacht de directeur dat er flink wat gaat veranderen in de sector. En dat biedt kansen om nieuwe groepen werknemers aan de sector te binden. Fiers: “Zeker met de opkomst van bijvoorbeeld tabletcomputers zal het volgens mij niet lang meer duren voordat elke timmerman de tekeningen - of een detail daarvan - digitaal kan bekijken op de bouwplaats. Dan kun je volop gebruik maken van 3D-tekeningen. Ook is het feitelijk al niet meer echt nodig dat het voorbereidende werk elke dag tijdens kantooruren gebeurt. Flexibel werken zal ook in bij ons in de sector doordringen.” The Skyline is Yours Dat het werk steeds meer verschuift van de uitvoering op de bouwplaats naar het voorbereidende werk aan de ‘achterkant’ van de bouw, was voor de bouwen

Civilion Civilion is het opleidingsinstituut voor de Civiele Betonbouw. Zo’n veertig aannemingsbedrijven in de civiele betonbouw zijn bij dit opleidingsinstituut aangesloten. Voor deze bedrijven leidt Civilion mensen op, op mbo- en hbo-niveau. Jaarlijks neemt Civilion zo’n zestig mensen aan die via de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) de opleiding betontimmerman volgen (mbo-niveau 2 en 3). Deze leerlingen werken bij een aangesloten bedrijf en volgen de theorie bij Civilion in Mierlo. Daarbij werkt het opleidingsinstituut nauw samen met regionale opleidingencentra (roc’s).

6


infrasector drie jaar geleden aanleiding om te beginnen met de instroomcampagne The Skyline is Yours. Hoewel Fiers zich achter de gedachte schaart dat er vooral middenkader en hoger kader geworven moet worden, kan hij zich niet vinden in de manier waarop dit is aangepakt. “Zo’n campagne moet geen politiek issue worden. Dat was het in dit geval wel, doordat werkgevers- en werknemerspartijen samen optrokken. De bedrijven zelf werden er pas later bij betrokken. Wil je een goede campagne voeren, dan moet het geïnitieerd worden vanuit één partij.” Geen verstand van techniek nodig Om te zorgen dat er voldoende goede leerlingen instromen is eigen initiatief van branches en opleidings bedrijven volgens Fiers ook veel effectiever dan een grote landelijke campagne. “Uitvoerend werk is er steeds minder. Ook bij ons in de civiele betonbouw. Het meeste werk wordt modulair gemaakt. Prefab speelt

“Twee recruiters doen niets anders dan werven” daarbij een grote rol. Design & Construct wordt steeds belangrijker. Dus je hebt goede werkvoorbereiders nodig, maar ook juristen en omgevingsmanagers. Die hoeven niet zozeer verstand van techniek te hebben, maar ze moeten wel willen werken in de bouwsector.” Nederland vorm geven Volgens Fiers moet de sector daarom niet proberen om mensen te werven door een beeld te schetsen van beroepen. “We hebben mensen met heel andere competenties nodig dan voorheen. Die kun je aanspreken door te vragen of zij willen meewerken om Nederland vorm te geven. Nieuwe werknemers werken aan de bereikbaarheid, het filevrij maken van wegen en het vergroten van de spoorcapaciteit. Ze werken aan de energie- en waterhuishouding, aan milieu oplossingen. Problematieken die van ons integrale, duurzame oplossingen verwachten. Die bieden een geweldige uitdaging voor iedereen in onze branche.” Gericht en kleinschalig werven Wachten tot de crisis voorbij is voordat de werving naar jongeren opnieuw wordt opgepakt, kan niet, vindt Fiers. “Zodra de bouw ook maar iets aantrekt, komt er een schrijnend te kort aan werknemers. Om dat te voorkomen moet je jongeren nu al richting je sector trekken. Voordat zij klaar zijn met hun opleiding staan we om hen te springen”, verwacht Fiers. Fiers pleit niet voor een verlenging van de campagne The Skyline is Yours of een soortgelijke opvolger. “Het kan gerichter en kleinschaliger. Ontwikkel bijvoorbeeld een serious game, waarbij spelers Nederland klaar moeten maken voor de Olympische Spelen die hier in 2028 worden gehouden.” ←

KORTE BERICHTEN

Gouden medailles bouwteam op EuroSkills 2010 Op de beroepenwedstrijd EuroSkills 2010 in Lissabon heeft het Nederlandse bouwteam gouden medailles gewonnen bij het onderdeel ‘teamcompetitie bouw’.

Het gouden team bestond uit de bouwkampioenen Willem Beverloo (timmeren), Thijs Oude Breuil (metselen), Sylvester Keus (tegelzetten) en Klaas de Bruin (metalen dakdekken). Het team werd geleid door uitvoerder Ruud van der Thiel. Willem Beverloo en Sylvester Keus wonnen ieder ook hun eigen onderdeel. Ruud van der Thiel won een zilveren medaille

↑ Nederlands bouwteam wint goud bij EuroSkills 2010.

bij het onderdeel uitvoering en Klaas de Bruin brons bij metalen dakdekken. Jarenlang succesvol Nederland toont daarmee opnieuw aan over succesvol bouwtalent te beschikken. Ook tijdens de vorige EuroSkills behaalde het bouwteam goud. Behalve het Nederlandse bouwteam deden ook timmerman Ralph Mooijman en uitvoerder Cynthia van Noord mee. In totaal won Nederland 27 medailles, waarvan achttien gouden. Terug in Nederland werd het gouden bouwteam gehuldigd door de voorzitter van Bouwend Nederland, Elco Brinkman. De wedstrijdopdrachten lijken erg op de dagelijkse praktijk op de bouw. De uitvoerder stuurt de vier jonge vakmensen aan. Samenwerken is bij deze opdrachten erg belangrijk. Alle deelnemers volgen een mboopleiding of hebben deze inmiddels afgerond. ←


7

KORTE BERICHTEN rubriek

Pilot ‘Uitzenden en opleiden in de bouw en infra’ van start Op 1 januari 2011 is de pilot ‘Uitzenden en opleiden in de bouw en infra’ begonnen. Doel van deze samenwerking is extra instroom in de bouw en infra, om daarmee bij te dragen aan het opvangen van de verwachte uitstroom na 2011.

Tienduizend deelnemers Loopbaantraject Bouw & Infra Sinds 2006 hebben tienduizend werknemers in de bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij zich aangemeld bij het Loopbaantraject Bouw & Infra. Alleen in 2010 meldden zich al meer dan tweeduizend mensen aan. Uit ambitie, preventie of re-integratie wilden zij onderzoeken of zij zich konden omscholen naar een ander beroep. Zo’n zestig procent van hen heeft een succesvol traject doorlopen. ←

Werkgevers in de bouwbranche en de flexbranche hebben de afgelopen jaren zware tijden doorgemaakt. De effecten van de crisis worden nog steeds gevoeld. Ondanks de crisis zal in de bouw en infra in toenemende mate een tekort aan voldoende en goed opgeleid personeel ontstaan. Vergrijzing en ontgroening zijn de grootste bedreiging. De bouwbranche en flexbranche gaan daarom nauwer samenwerken. Honderd leerlingen opleiden Samen met erkende leerbedrijven in de bouwen infrasector gaan flexbedrijven honderd leerlingen voor uitvoerende bouwberoepen opleiden. De flexbranche heeft traditioneel veel mensen zonder startkwalificatie. Een grote vijver waaruit gekozen kan worden om nieuwe werknemers voor de bouw en infra te interesseren en op te leiden. De leerlingen gaan een tweejarig bbl-traject in, waarbij ze vier dagen per week werken en één dag per week naar school gaan. Ook een evc-traject kan binnen de pilot worden ingezet als middel om de bbl-

startkwalificatie te bereiken. Het flexbedrijf waarmee de leerling een dienstverband heeft, werkt nauw samen met een erkend leerbedrijf, waar de leerling de noodzakelijke beroepspraktijkvorming krijgt. Kosten en coördinatie STOOF, het opleidingsfonds voor de flexbranche, financiert mede de inkoop van de evc-trajecten en het mentorschap voor de flexbedrijven. De deelnemende flexbedrijven ontvangen hiervoor van STOOF een vergoeding. De opleidingskosten zijn voor rekening van de flexbedrijven. De bouw financiert mede de inkoop van de evc-trajecten en voorziet in financiële ondersteuning in de vorm van een vergoeding aan de flexbedrijven voor het behalen van een bbl-startkwalificatie in de bouw & infra. De coördinatie en het operationele management van de pilot ligt in handen van Fundeon en STOOF. Monitoring wordt gedaan vanuit de Stuurgroep, waarin sociale partners van bouw en infra en de flexbranche zitting hebben. ←

Honderdste leerling

voor de Van Het project ‘De Praam’ te Slagharen, uitgevoerd voor Beter Wonen Vechtdal uit Hardenberg, is de honderdste leerlingbouwplaats voor de Van Dijk Groep. In december is deze mijlpaal gevierd.

↑F rans Kokke (Fundeon) en Bert Beun (Van Dijk Groep) overhandigen de gedenkplaat aan Gerrit Teunis (Beter Wonen Vechtdal).

8


In de sneeuw werd het hoogste punt op De Praam geplaatst door leermeesters van de eerste leerlingbouwplaats, Hennie Arkes en Herman Arkes, samen met de eerste leerlingen Gerard Wierbos, Sjaak Kremer

Column

Mbo-leerlingen positief over leerbedrijf Jongeren in het mbo zijn positief over hun leerbedrijf en leerplaats, met name over de begeleiding van het leerbedrijf en over wat wordt geleerd op de leerplaats. Eens in de twee jaar doet de Jongerenorganisatie Beroepsonderwijs (JOB) een onderzoek naar wat mbo-studenten vinden van hun opleiding op school en in hun leerbedrijf. Maar liefst 146.533 studenten van 61 mbo-instellingen gaven daarover in 2010 hun mening. Net als bij de vorige meting van JOB, geven studenten dit jaar de hoogste waardering aan het voldoende leren in het leerbedrijf: 78 procent van de stagiairs en 81 procent van de studenten met een leerbaan, is hier tevreden over.

Raymond T.A. Steenvoorden RA Lid Groepsdirectie Strukton

Briljant idee Mensen die werken met passie komen vaak verder dan mensen die

Meer tevreden Studenten zijn steeds positiever over de begeleiding van het leerbedrijf. In 2005 was nog 59 procent van de studenten tevreden over de begeleiding tijdens de stage, in 2010 is dat 72 procent. Ook over de begeleiding in een leerbaan zijn studenten meer tevreden: in 2010 is 73 procent tevreden over de begeleiding tijdens de leerbaan, in 2005 was dat 64 procent. Studenten zijn over het algemeen steeds meer tevreden over hun leerbaan (67 procent) dan over hun stage (61 procent). In 2008 was nog 61 procent tevreden over de leerbaan, tegenover 58 procent over de eigen stage. Voor de kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven die verantwoordelijk zijn voor de erkenning en begeleiding van leerbedrijven, ligt er dus een grote uitdaging om met een teruglopend budget door extra inspanningen de komende jaren deze trend vast te houden. ←

leven naar het verwachtingspatroon van hun omgeving. Bij Strukton komen er regelmatig medewerkers met grote, kleine, wilde of bescheiden plannen naar me toe, waaraan ze met volle overtuiging hebben gewerkt. En daar zitten soms briljante ideeën bij. Zo heeft een groepje jongeren tijdens de eenjarige opleiding Strukton Jong Management bedacht om grond te saneren met warmte-koudeopslag, een techniek die tot nu toe vooral werd toegepast voor klimaatbeheer in gebouwen. Inmiddels hebben ze een compleet businessplan gemaakt en vanaf begin 2011 gaan we het op de markt brengen. Daar ben ik echt trots op, zo’n resultaat. Een ander voorbeeld dat vanuit passie is ontstaan, is het Amforaconcept. Dit is een concept voor duurzame stadsuitbreiding van zes lagen onder het grachtenstelsel van Amsterdam. Het komt voort uit het brein van een senior ingenieur van Strukton, een Amsterdammer die de leefbaarheid in zijn stad achteruit zag gaan en bedacht hoe het anders zou kunnen: collegezalen, bioscopen, tennisbanen, een fitnesscentrum, parkeren, het kan allemaal ondergronds. In het plan

bouwplaats

Dijk Groep en Kasper Grondman en burgemeester Meulman van Hardenberg. De Praam wordt de nieuwe woonservice zone voor Slagharen. Naar verwachting wordt de woonservicezone Slagharen in 2013 opgeleverd. In het zonnetje gezet Directeur Frans Kokke van Fundeon sprak zijn waardering uit over de manier waarop de Van Dijk Groep omgaat met het opleiden van de toekomstige vakmannen. Tevens werden door Fundeon de tien leermeesters van de Van Dijk Groep en de leerlingen die bij De Praam werkzaam zijn in het zonnetje gezet. ←

zijn tunnels getekend vanaf de ringweg, die je zonder oponthoud naar hartje Amsterdam leiden. Het ondergrondse net van toevoerwegen vermindert de hoeveelheid fijnstof in de stad. Bovendien worden de uitlaatgassen gefilterd. Amfora kan van Amsterdam weer een bereikbare stad maken met ruimte en schone lucht. Wie volgt, dit jaar of in de verdere toekomst? Ik hoop dat de klaslokalen van de bouwen infra-opleidingen vol zitten met creatieve en gepassioneerde Struktonners in spe. En laten dat ook eens wat meer vrouwen zijn!

→O p deze plek in Fundament geven prominente werkgevers in de bouwen infrasector bij toerbeurt hun visie op werken en opleiden in de sector.


9

Praktijk

Quint Nooren benut kennis Fundeon

“Opleiden doe je er niet zomaar even bij” i www.quint-nooren.nl www.fundeon.nl

10


Eén van de kerndoelen van Fundeon is meer en beter opgeleide werknemers en daardoor bijdragen aan betere bedrijven in de sector. De adviseurs Personeelsontwikkeling van Fundeon spelen een belangrijke rol in deze kwaliteitsslag. Zij analyseren en adviseren bouwen infrabedrijven. Quint Nooren in Ochten maakt daar gebruik van.

← D irecteur Johan Quint (links) van Quint Nooren: “Scholing, opleiding en uiteindelijk certificering en diplomering kweekt zelfvertrouwen en ondernemendheid.”

veranderingen wordt steeds groter. Dat zag ik tijdens het gesprek bij Quint Nooren ook.” Quint beaamt: ”Vijf jaar geleden heeft er een reorganisatie plaatsgevonden binnen het bedrijf en sinds die tijd groeit het bedrijf flink. We hebben veel nieuwe aanwas waarmee ons personeelsbestand flink is verjongd.” Brok ervaring en frisse wind Een positieve verandering volgens de directeur, maar een divers personeelsbestand betekent ook een verschillende benadering van de medewerkers. “Aan de ene kant heb je een brok ervaring in de gevestigde orde, aan de andere kant een frisse wind van de nieuwe garde. Dit brengt een diversiteit aan houding en gedrag met zich mee”, legt Quint uit. Om de houding en het gedrag van de medewerkers onder

“Opleiden is een speerpunt voor Quint Nooren”, benadrukt directeur Johan Quint. “Maar het is niet altijd gemakkelijk onze medewerkers te overtuigen van opleidingsbelang. Juist in deze tijd van vergrijzing is het goed voor ze om na te denken over waar ze over vijf jaar willen zijn.” Dat is precies de vraag waarmee Johan van Oosterhout, adviseur Personeelsontwik keling, gesprekken met het personeel van Quint Nooren is aangegaan. Verandering accepteren Van Oosterhout kwam in contact met het bedrijf om opleidingen en bedrijfstakreglementen te bespreken. Een aanknopingspunt waarmee de adviseur van Fundeon een breder traject in is gestapt. “Voorheen was een opleidingsvraag vooral gericht op kort cyclisch bijscholen van zittend personeel. Maar de zorg om medewerkers te behouden voor de sector, jongeren aan te trekken en personeel mee te laten bewegen in

“Als je weet waar een bedrijf staat, kun je daarop voortborduren met een opleidingsplan” de loep te leggen heeft de adviseur van Fundeon een enquête uitgezet onder al het personeel. Met 55 vragen over strategie, structuur, systemen, personeel, managementstijl, gemeenschappelijke waarden en sleutelvaardigheden is het gedrag en de houding van het personeel getoetst. “Pas als je weet waar een bedrijf staat kun je daarop voortborduren met een plan”, benadrukt Van Oosterhout. Van Oosterhout: “Uit de enquête kwam duidelijk naar voren - terwijl het management zich daar niet van bewust was - dat het personeel erg trots is op het bedrijf en een positieve houding ten opzichte van elkaar en het management heeft. Deze positieve houding creëert betrokkenheid en daarmee draagvlak voor ontwikkeling van jezelf en dus ook van het bedrijf.”

→


11

Quint Nooren heeft samen met Van Oosterhout dit draagvlak kracht bij gezet met een teambuildingscursus en een officiële aftrap van een meerjaren ontwikkelplan. Behoefte aan persoonlijke ontwikkeling “Wij zijn bij Quint Nooren actief in een specialistisch vak. We werken met chemische materialen waarvoor specifieke kennis over de applicatie en verwerking vereist is. Onze functionele scholing staat altijd in het teken van actuele kennis, kwaliteit en veiligheid”, vertelt Quint. Uit de enquête van Van Oosterhout bleek dat deze functionele scholing bij het bedrijf meer dan voldoende is. Een eyeopener voor het management was de behoefte aan persoonlijke ontwikkeling en scholing. Quint: “De drempel is best hoog voor individuele werknemers om hun vraag hierin concreet te benoemen. Collectieve scholing vinden ze veiliger. Maar de behoefte is er wel en die moeten we zien te ventileren. Dat kan de adviseur Personeelsontwikkeling vanuit zijn neutrale en professionele positie beter dan het management. De barrière is dan kleiner.” Specialist Dat beaamt Van Oosterhout: “Ik kijk objectief naar de situatie. Ik ken het verleden van de medewerkers niet en kijk vooruit. De vraag waar je als medewerker over

Quint Nooren is gespecialiseerd in het aanleggen van Kiwa-gecertificeerde vloeistofdichte betonvloeren en vloeistofdichte elementenvloeren, inclusief afwatering en bedrijfsriolering.

vijf jaar wilt staan, zet aan tot denken. Ik laat ze de mogelijkheden zien waarbij ik de normen, waarden en visie van het bedrijf nooit uit het oog verlies. Het brede aanbod van cursussen, scholingstrajecten en bedrijfstakregelingen verrast ze vaak.” Quint vervolgt: “Het is voor ons een toegevoegde waarde dat Fundeon de verschillende opleidingen en scholingsaanbieders kent, zij zijn specialist. Daarbij kan de adviseur ze net dat steuntje in de rug geven om over die barrière heen te stappen. En hij neemt daar de tijd voor. Wij zijn druk met de dagelijkse gang van zaken en hebben geen eigen personeelsafdeling die zich richt op de scholingvraag van het personeel. Het is te belangrijk om het er ‘even bij te doen’ dus wij zijn blij dat de specialist van Fundeon dit stuk waarborgt.” ←

Scholingsvragen groeien Senior projectleider Mientje van Neerbos is bij Quint Nooren één van de kartrekkers als het gaat om scholing en ontwikkeling van het personeel. “Na de presentatie die Johan van Oosterhout heeft gegeven over scholing en ontwikkeling begint het opleidingsbeleid steeds meer vorm te krijgen. Het belang van scholing begint men in te zien. Het aantal aanvragen voor diverse trajecten loopt op. Van leermeester cursussen tot loopbaantrajecten en van een opleiding Vakman gww op niveau 2 tot de opleiding Middenkaderfunctionaris infra op niveau 4. Een erg positieve ontwikkeling die ik zal blijven voeden samen met de adviseur van Fundeon. Hij als expert op het gebied van opleiding en ontwikkeling van personeel in de bouw en infra, ik als motivator en stimulator. Om nu maar ook voor de toekomst de kwaliteit, ontwikkeling en de betrokkenheid van de medewerkers te waarborgen en zelfs te vergroten.”

← Mientje van Neerbos, senior projectleider bij Quint Nooren: “De medewerkers zien steeds meer het belang in van scholing en ontwikkeling. Een erg positieve ontwikkeling die ik zal blijven voeden samen met de adviseur van Fundeon.”

12


beroeps onderwijs Dossier behorend bij Fundament 1, februari 2011

Docent stoomt mbo-leerlingen klaar voor arbeidsmarkt Docent Robert Mensink leert leerling-timmermannen de vaktheorie op ROC Friese Poort in Sneek en Emmeloord. In dit artikel vertelt hij hoe hij dat doet en waar hij rekening mee moet houden. “Ik wil dat mijn leerlingen hun diploma halen en klaar zijn voor de arbeidsmarkt.” “Als school kunnen we zelf bepalen hoe we een leerling opleiden. We kunnen zelf ons lesmateriaal samenstellen en zelf examens maken. Maar dat doen we niet, want wat we de leerlingen moeten leren, staat wel vast. Dat is bepaald door het ministerie van Onderwijs in het kwalificatiedossier. Daarin staat precies welke competenties een leerling aan het einde van de opleiding moet hebben, dus wat een beginnende timmerman moet kunnen en kennen. Wanneer je zelf lesstof en examens maakt, moet je bij de Onderwijsinspectie kunnen aantonen dat die voldoen aan de eisen. Het is dan gemakkelijker om bestaand lesmateriaal af te nemen, waarvan je weet dat het aan de eisen voldoet. Wij gebruiken dus gewoon de producten van Fundeon.” Kwalificatiedossier “Geregeld geeft Fundeon nieuwe kwalificatiedossiers uit, maar het blijft altijd ongeveer hetzelfde wat een leerling aan het einde van zijn opleiding moet kunnen. Ik houd het in de gaten, omdat de uitstroomcodes nog wel eens veranderen. Het belangrijkste is: ik wil goede timmermannen van ze maken. Ik zorg daarom dat ze inzicht krijgen in het bouwgebeuren, dat ze de vaktheorie leren en dat ze zelfstandig worden. Als ik de lesstof en het toetsplan volg die Fundeon aanlevert, dan komt het goed. Al moet ik bekennen dat ik soms wel

wat aanvullende stof erbij zoek, bijvoorbeeld uit vakboeken van andere opleidingen. Je probeert in te spelen op wat de leerlingen nodig hebben aan kennis.” Toets via Fundeon “Uiteindelijk blijven wij als roc verantwoordelijk voor de opleiding. Ook al doen onze leerlingen de toetsen via het toetsservicesysteem (tss) van Fundeon, wij zijn leidend. Meestal kijk ik dus zelf ook mee met de

toets. Als ik vind dat een vraag op twee manieren uitgelegd kan worden, keur ik de vraag bijvoorbeeld wel goed.” Bol en bbl “Momenteel hebben we meer bol-leerlingen dan bbl-leerlingen bij ons op school. Via beide leerwegen leren de leerlingen precies hetzelfde. Dus uiteindelijk maakt het niet uit welke leerweg ze volgen. Wel zie je dat ze een andere ontwikkeling


→

13

dossier: rubriek beroepso nderwijs

doormaken. Bbl’ers krijgen sneller een volwassen houding. Aan de andere kant doen bol-leerlingen meer ervaring op met machines en handgereedschappen. Voor bbl’ers is het lastig om die kennis in te halen. Andersom zie je dat leerlingen uit de bol snel de juiste werkhouding oppakken als ze eenmaal aan het werk zijn.” Leren in de praktijk “Wel blijft het voor bol-leerlingen belangrijk dat ze praktijkervaring opdoen tijdens de opleiding. Dat wij nu soms moeite hebben om stageplaatsen voor onze bol-leerlingen te vinden, is daarom erg schadelijk. Op school kunnen we alleen maar de praktijk nabootsen. Ze krijgen praktijkles, moeten samenwerken en een project maken. Daarbij krijgen ze begeleiding van onze vakdocent, die ook met hen de competentie metingen uit de trajectmap doorneemt. Maar dat geeft niet hetzelfde gevoel als

echt werken in de praktijk, onder begeleiding van een leermeester. Het maakt veel meer indruk als vier collega’s je op de kop geven omdat je te laat bent en zij in de bus op je moeten wachten, dan dat een docent dat zegt.” Weinig tijd, veel lesstof “Als je ziet wat voor eisen er aan de opleiding worden gesteld, dan moeten wij als docenten veel bijbrengen in weinig uren. Bol-leerlingen krijgen 28 uur les per week. Dat zijn praktijk- en theorie-uren. Bbl’ers hebben we maar acht uur per week in de klas. De praktijk leren ze bij het leerbedrijf, maar in deze acht uur moeten wij ze de vaktheorie leren en wiskunde en natuurkunde bijbrengen. Daarnaast heeft het ministerie bepaald dat elke leerling Nederlands en rekenen moet volgen en lessen Leren, Loopbaan en Burgerschap. En nu zitten ze er ook nog over te praten

om jongeren in het mbo een vreemde taal - Engels - te laten volgen. Als dat allemaal in die acht uur per week moet, dan blijft er weinig tijd over om vaktheorie te onderrichten. Voor ons is dat dus best schipperen tussen de eisen die ons worden opgelegd en het doel dat we willen bereiken.” Beginnend beroepsbeoefenaar “Als roc zijn we verantwoordelijk voor de opleiding van jonge vakmensen. Dat doen we zo goed mogelijk. Iedereen die van ons een dipoma ontvangt, is klaar om aan de slag te gaan als beginnend timmerman. Maar we kunnen het niet alleen. Echte praktijkervaring is onmisbaar voor een leerling. En ook na een opleiding moet iedere leerling de tijd krijgen om zich verder te ontwikkelen. Met hun diploma op zak hebben ze een goede basis als timmerman. Ze zijn beginnend beroeps beoefenaar, zoals dat heet.”

Beroepsonderwijs Het middelbaar beroeps onderwijs bereidt jongeren voor op een baan. Werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouwen infrasector en Fundeon werken nauw samen met het middelbaar beroepsonderwijs. Doel daarvan is om de opleidingen zo goed mogelijk te laten aansluiten op de arbeidsmarkt. In dit dossier staat hoe het beroepsonderwijs tot stand komt en hoe het er in de praktijk uitziet.

14


Het mbo in cijfers Bijna 40 procent van de Nederlandse beroepsbevolking is opgeleid in het middelbaar beroepsonderwijs. Zo’n 485 duizend leerlingen volgen momenteel een mbo-opleiding. Daarvan volgt zo’n 30 procent een technische opleiding. Tweederde van de mbo’ers volgt de beroepsopleidende leerweg (bol) en dus eenderde de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). 41 van de ruim zeventig regionale (en agrarische) opleidingencentra leiden op voor een beroep in de bouw of infra. 60 procent van de mbo-leerlingen komt rechtstreeks vanaf het vmbo.

De opleiders Bij het opleiden van jongeren zijn verschillende partijen betrokken, zoals erkende leerbedrijven, opleidingsbedrijven en Fundeon. Maar het regionaal opleidingen centrum (roc) is verantwoordelijk voor het opleidingsproces van de leerling. Het roc is de instantie die er voor zorgt dat de leerling aan het einde van zijn opleiding klaar is voor de arbeidsmarkt in het beroep waarvoor hij of zij de opleiding heeft gevolgd. Hoe het roc dit doet, bepaalt het roc. Kwalificatiedossier Aan de basis van elke opleiding staat het kwalificatiedossier. Hierin staat aan welke beroepseisen de leerling aan het einde van zijn opleiding moet voldoen. Het kwalificatiedossier is opgesteld en wordt onderhouden door een kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven, in nauw overleg met vertegenwoordigers uit de sector. Voor de bouw en infra is Fundeon het kennis centrum. Het roc heeft zich bij de invulling van het onderwijs te houden aan de eisen die het ministerie van Onderwijs stelt. Het ministerie stelt eisen aan de inhoud van de opleiding, bijvoorbeeld dat de leerling naast beroepsvaardigheden ook taal- en rekenvaardigheden moet opdoen en een minimum aantal uren les moet krijgen. Ook heeft het ministerie van Onderwijs bepaald dat het middelbaar beroepsonderwijs competentiegericht moet worden. Erkenningsreglement Binnen competentiegericht onderwijs is de praktijk het uitgangspunt en dat betekent dat beroepspraktijk vorming (bpv) een belangrijk onderdeel van de opleiding is. Elke leerling moet praktijkervaring opdoen bij bedrijven. Via stages of een leerbaan. Deze beroepspraktijkvorming mag de leerling alleen doen bij erkende leerbedrijven. Ten behoeve van opleidingen in de bouw en infra erkent Fundeon de leerbedrijven. Hiervoor heeft de bouwen infrasector een erkenningsreglement opgesteld. Hierin staat aan welke eisen het leerbedrijf moet voldoen om erkend te worden. Onder meer geldt als eis dat er een gecertificeerde leermeester is binnen het bedrijf die de leerling begeleidt.

“School blijft simuleren” Jan Riphagen is hoofd materieeldienst bij BAM Wegen Materieel bv. Hij heeft veel te maken met werknemers die de opleiding Machinist wegenbouw hebben gevolgd, meestal via het Soma College. “Als leerlingen klaar zijn met school hebben ze veel theoretische kennis en hebben ze gesnoven aan de praktijk. Mijn gevoel is dat ze daarna het echte vak nog moeten leren van collega’s op de machine. Dat is ook niet raar. Op het Soma krijgen ze les van zeer deskundige leraren en op school doen ze ook hun best om de praktijk te simuleren. Er is een uitgebreid testterrein waar de leerlingen aan de slag kunnen met de machines. Maar het blijft simuleren. In de praktijk heb je te maken met de omgeving en bijvoorbeeld lastige bochtjes als je een rotonde moet aanleggen. In de basis komt het kwalificatiedossier overeen met de praktijk. De mening van ons – praktijkmensen – is meegenomen in het dossier. Maar ook al is het afgelopen jaar het kwalificatiedossier voor Machinist wegenbouw aangepast, daarmee is het nog niet klaar. Het vak ontwikkelt zich, bijvoorbeeld door automatisering. Het kwalificatiedossier gaat dus niet eeuwig mee; het is een levend document dat je binnen een paar jaar weer moet aanpassen aan de ontwikkelingen. Het is mooi dat wij daar als praktijkmensen invloed op hebben.”


15

dossier: beroepso nderwijs

De onderwijsvorm De afgelopen jaren is het competentiegericht onderwijs ingevoerd. Nagenoeg alle leerlingen die het afgelopen jaar met een mbo-opleiding zijn begonnen, volgen competentiegericht onderwijs. Een competentie is een combinatie van kennis, vaardigheden en gedrag. Denk bijvoorbeeld aan de competenties vakdeskundigheid toepassen en plannen en organiseren. Competentiegericht onderwijs gaat ervan uit dat een beginnend beroepsbeoefenaar bepaalde competenties moet hebben. Een student krijgt een diploma als hij kan aantonen over deze competenties te beschikken. Dat kan op verschillende manieren getoetst worden, bijvoorbeeld via projecten of theorietoetsen. Competentiegericht onderwijs Competentiegericht is geen onderwijsvorm. Het roc kan zelf bepalen hoe het zorgt dat de leerling alle competenties onder de knie krijgt. Dat kan door de leerling veel vrijheid te geven, of juist veel structuur en voor te schrijven met welke lesstof de leerling op welk moment bezig moet. Competentiegericht onderwijs betekent wel dat de praktijk altijd het uitgangspunt is. Leerlingen leren zoveel

mogelijk in de beroepscontext. Zij gaan dus eerder naar bedrijven of werken in een gesimuleerde omgeving. Beroepspraktijkvorming (bpv) is een zeer belangrijk onderdeel van de opleiding. Omdat de praktijk uitgangspunt is, is het (zelfstandig) werken in groepsverband belangrijk. Maar de mate waarin dit gebeurt, kan per school en per deelnemer verschillen. Competentiegericht onderwijs biedt ruimte aan maatwerk en individuele trajecten. De leerwegen Een mbo-opleiding kan gevolgd worden in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) of de beroepsopleidende leerweg (bol). Aan het einde van de rit beheersen de leerlingen uit beide leerwegen dezelfde vaardigheden en competenties. Een timmerman die is opgeleid via de bol kan

dus hetzelfde als een timmerman die is opgeleid via bbl. Wel hebben ze de vaardigheden en competenties op verschillende wijze onder de knie gekregen. De bbl-opleiding bestaat voor minimaal 60 procent uit praktijk. Leerlingen in de bbl werken met een arbeidsovereenkomst bij een leerbedrijf en gaan meestal één dag per week naar school voor de theoretische onderbouwing. Leerlingen in de bol hebben tijdens hun opleiding één of meerdere stageperiodes. De beroepspraktijkvorming (bpv) vormt bij een bol-opleiding minimaal 20 en maximaal 60 procent van de opleiding. Leren op school Een leerling in de bol-opleiding moet minimaal 850 uur onderwijs krijgen. In deze 850 uur krijgt de leerling theorievakken en praktijkinstructie, maar ook de lessen loopbaan en burgerschap, Nederlands en rekenen. Ook stages zijn onderdeel van deze urennorm. Een leerling in de bbl krijgt minimaal driehonderd uren onderwijs per jaar, ongeveer één dag per week. De rest van de tijd brengt hij door bij een erkend leerbedrijf. De bblleerling krijgt op school alleen de theorievakken en dus geen praktijkinstructie.

De inhoud van de opleiding Het roc is verantwoordelijk voor de inhoud van de opleiding. Dat betekent niet dat een roc alle vrijheid heeft. Beroepseisen Wat een leerling moet kennen en kunnen voor een diploma staat in het kwalificatiedossier. Fundeon maakt deze – in opdracht van het ministerie van Onderwijs – voor de opleidingen in de bouwen infrasector. In totaal zijn er 21 kwalificatiedossiers met 72

16


kwalificaties. Dat houdt in dat er binnen de bouw en infra opleidingen bestaan voor in totaal 72 beroepsgroepen. In het kwalificatiedossier staan de diploma-eisen: wat een leerling moet kunnen om in een bepaald beroep aan de slag te gaan. Het roc moet zorgen dat de leerling op het moment van diplomering voldoet aan deze eisen. Loopbaan en burgerschap Naast de beroepseisen moet de opleider ook zorgen dat de leerling zich ontwikkelt op het gebied van loopbaan en burgerschap. Via de loopbaanoriëntatie en begeleiding krijgt de leerling inzicht in zijn eigen kwaliteiten, mogelijkheden en

drijfveren. Burgerschapsvorming moet bijdragen aan een hogere maatschappelijke betrokkenheid van de leerling. Tezamen moeten loopbaan en burgerschap ervoor zorgen dat de leerling ook na zijn mboopleiding zichzelf blijft ontwikkelen. Taal en rekenen Ook moet een leerling aan het einde van zijn beroepsopleiding taal en rekenen op een bepaald niveau beheersen. Hoe goed het Nederlands en het rekenen moeten zijn, hangt onder meer af van het niveau van de opleiding. Het is de taak van het roc om te zorgen dat de leerling het taal- en rekenniveau haalt.

Het onderwijs niveau In Nederland is er middel baar en hoger beroeps onderwijs: het mbo en het hbo. Officiële instanties hebben het vaak over verschillende niveaus. In dat geval bestaat het mbo uit de niveaus 1 tot en met 4 en geeft het hbo opleidingen op niveau 5. Afhankelijk van de voor opleiding kan een leerling op een lager of hoger niveau instromen. De niveau 1-opleiding is de assistentenopleiding. Deze opleiding leidt op voor eenvoudig uitvoerend werk (assistent bouw & infra). Niveau 2 is de basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk (bijvoorbeeld timmerman, tegelzetter of vakman gww) en niveau 3 leidt op tot zelfstandig beroepsbeoefenaar (bijvoorbeeld allround timmerman, allround tegelzetter en allround vakman gww). De middenkader opleiding en specialistenopleidingen worden gegeven op niveau 4 (middenkaderfunctionaris bouw en infra of bijvoorbeeld kaderfunctionaris bouw). De vooropleiding De meeste leerlingen die naar het mbo gaan, komen van het vmbo; het voorbereidende middelbaar beroepsonderwijs. Ook in het vmbo krijgen leerlingen les op verschillende niveaus. Met een vmbo-diploma in de basisberoepsgerichte leerweg kan een leerling instromen in op mbo-niveau 2. Met een vmbo-diploma kadergerichte of theoretische leerweg kan een leerling meteen instromen op niveau 3 of 4. Leerlingen met een vmbo-diploma op zak die een uitvoerende bouwen infraopleiding willen volgen, stromen altijd in niveau 2 in en kunnen daarna doorstromen naar niveau 3. De basiskennis die de leerling nodig heeft om zelfstandig beroepsbeoefenaar te worden, doet hij op in de niveau 2-opleiding.

“De theoretische basis leer je niet in de praktijk” Rene Sterkenburg werkt als hoofd productie in de prefab betonfabriek Sweegers Beton in Tilburg. Sterkenburg heeft inspraak gehad op het kwalificatiedossier Betonreparateur. “De betonreparateur komt vaak maar in aanraking met enkele typen beton. Een goede betonreparateur heeft echter een brede kennis van diverse soorten mortels die je kunt gebruiken op de verschillende ondergronden. Die theoretische basis is moeilijk te leren in de praktijk, maar wel in de rustige setting van de opleiding. Datzelfde geldt voor het gebruik van gereedschappen en hoe je veilig kunt werken. Vorig jaar heb ik de valideringsbijeenkomst bijgewoond voor het kwalificatiedossier Betonreparateur. Als de opleidingen volgens dit dossier worden gegeven, dan krijgen de leerlingen een kwalitatief goede opleiding, waarop we

kunnen voortbouwen in de praktijk. Tijdens de bijeenkomst hebben we volop suggesties gedaan voor aanpassingen. Meestal kwam dat voort uit discussies. Je zit er met onderwijs- en praktijkmensen. De docenten leren de leerlingen het vak, wij werken met de leerlingen. We hebben dus een ander uitgangspunt. Doordat je met elkaar de discussie voert, kom je tot verbeteringen. De een zegt iets, de ander geeft er een aanvulling op. En dan merk je dat de mensen uit het onderwijs wel snappen wat wij vanuit de praktijk vragen.”

Het kwalificatiedossier Aan de basis van iedere middelbare beroepsopleiding staat het kwalificatiedossier. Hierin staat wat een beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen en kennen. Fundeon maakt en onderhoudt de kwalificatiedossiers voor de beroepen in de bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij. Bij het opstellen en onderhouden van het kwalificatiedossier zijn veel partijen betrokken. Het aanpassen - en zeker het opstellen van een nieuw dossier - vergt veel tijd. Tussen het eerste idee en dat een opleiding kan beginnen op basis van een kwalificatiedossier, zit zeker twee jaar. Er is niet voor elk beroep in de sector een kwalificatiedossier. Vraag van branche staat voorop Aan het maken van een kwalificatiedossier

gaat een intensief traject vooraf. In de meeste gevallen komt er een vraag vanuit een branche dat zij graag een beroeps opleiding voor een beroep in hun branche willen hebben. De afgelopen tijd heeft bijvoorbeeld de sloopbranche bij Fundeon aangeklopt. Op verzoek van de sloopsector heeft Fundeon onderzocht wat het beroep sloper inhoudt. Dat heeft zij gedaan door gesprekken te voeren met werknemers en werkgevers in de sector. Er is gekeken wat

→


17

dossier: beroepso nderwijs

de eisen zijn die aan een sloper worden gesteld en welke competenties hij moet hebben. Dit onderzoek heeft geleid tot een beroepscompetentieprofielen voor sloper, voorman sloper en uitvoerder sloopwerk. Beroepscompetentieprofiel Of een beroepscompetentieprofiel ook leidt tot een kwalificatiedossier hangt van veel factoren af. Soms wil een sector het opleiden liever in eigen hand houden en een eigen opleidingstraject vormgeven. Ook kan het zijn dat er geen roc’s zijn die belangstelling hebben om de opleiding te geven. In beide gevallen is het niet nodig dat er een officieel kwalificatiedossier komt. Fundeon kan dan wel een kwalificatie beschrijven in de kwalificatiestructuur van de sector, buiten het mbo. De totstandkoming Als dat wel het geval is, maakt Fundeon een eerste opzet, in samenspraak met vertegenwoordigers uit de sector en het onderwijs. Binnen Fundeon wordt een projectleider aangesteld die het kwalificatiedossier gaat maken. Deze projectleider

legt contact met deskundige vakmensen, bijvoorbeeld via de brancheorganisaties. Deze deskundigen leveren nadere informatie over het vak, zodat de projectleider weet wat een beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen en kennen. Dat levert een concept kwalificatiedossier op. Dat moet officieel gevalideerd worden door werkgevers, werknemers en docenten. Die laatste groep is ook van belang, omdat een roc de opleiding wel moet kunnen uitvoeren. In een gezamenlijke bijeenkomst wordt het gehele concept doorgenomen en waar nodig aangepast. Uiteindelijk leidt dit tot een dossier waarmee het onderwijs kan werken, die de branche goede werknemers oplevert en dat voldoet aan de wettelijke eisen die het ministerie van Onderwijs stelt. Als het kwalificatiedossier door het ministerie van Onderwijs is goedgekeurd kunnen roc’s zich inschrijven om de opleiding te gaan geven. De inhoud In het kwalificatiedossier staat wat het beroep inhoudt en welke competenties een leerling onder de knie moet krijgen

om beginnend beroepsbeoefenaar te worden. Door een omschrijving van de competenties, kerntaken en werkprocessen wordt duidelijk wat een leerling tijdens de opleiding moet leren. In een kwalificatiedossier zitten meestal drie of vier kerntaken. Bij de opleiding voor timmerman zijn dit bijvoorbeeld de kerntaken Uitzetten en maatvoeren, Bewerken en verwerken bouwmaterialen en (prefab)elementen en Organiseren dagelijkse werkzaamheden van collega’s. Deze kerntaken zijn opgesplitst in werkprocessen, die beschrijven welke handelingen uitgevoerd moeten worden. Op die manier kan een leerling per specifiek onderdeel beoordeeld worden. Aan elk werkproces hangen de competenties die de leerling moet ontwikkelen. Deze competenties staan bijvoorbeeld omschreven als instructies en procedures opvolgen, vakdeskundigheid toepassen en samenwerken en overleggen. Daarna volgt een uitgebreidere toelichting op de competentie en wat er bij het specifieke werkproces van de leerling wordt verwacht en welke vakkennis en vaardigheden → daarbij horen.

Onderwijsproducten Met het kwalificatiedossier in de hand kan ieder roc de bijbehorende opleiding geven. Ter ondersteuning ontwikkelt Fundeon leermiddelen en examenproducten die voldoen aan de eisen van de Onderwijsinspectie. Alle les- en examenproducten van Fundeon zijn samenhangend en hanteren dezelfde aanpak en woordgebruik. Roc’s die een opleiding richting bouw en infra geven, hebben een samenwerkingsovereenkomst met Fundeon gesloten. Dit houdt in dat zij nauw betrokken worden bij de ontwikkeling van leermiddelen, examenproducten en ondersteunende diensten en producten die er zijn ten behoeve van een bepaalde opleiding. Tot voor kort kregen leerlingen in de bouw en infra een deel van hun leermiddelen gratis aangeboden. Sinds 1 januari

18


2011 moet hiervoor worden betaald. De trajectmap blijft wel gratis. Beroepspraktijkvorming Onderdeel van iedere middelbare beroepsopleiding is de beroepspraktijkvorming (bpv), het praktijkdeel van de opleiding. De bpv volgt de leerling in de vorm van stages of een leerbaan. De bpv kan alleen gevolgd worden bij organisaties die erkend leerbedrijf zijn voor de kwalificatie waarvoor de leerling wordt opgeleid. Fundeon erkent de leerbedrijven ten

behoeve van opleidingen in de bouw en infra. Trajectmap Eén van de belangrijkste onderwijs producten die Fundeon maakt voor de opleidingen is de trajectmap. Deze trajectmap ondersteunt de beroepspraktijk vorming. Naast de praktijktoetsen, wordt in de map ook bijgehouden hoe de leerling zich ontwikkelt, door bijvoorbeeld de competentiemetingen die leermeester en docent doen. Werkgevers- en werknemersorganisaties vinden het gebruik van de trajectmap zo belangrijk, dat zij dit stimuleren. Dat doen zij door het toekennen van bedrijfstaksubsidies te koppelen aan het gebruik van de trajectmap. Alleen voor leerling-werknemers die gebruik maken van de Fundeon trajectmap - of een door het bestuur van Fundeon goedgekeurde en

Wie besluit over kwalificatiedossier? Gedurende de totstandkoming van een kwalificatiedossier zijn veel personen betrokken en moeten diverse partijen goedkeuring geven aan het kwalificatiedossier. Dit gebeurt op verschillende momenten:

› sectorplatform In het sectorplatform b&u, infra of ga van Fundeon komt het verzoek van een branche om voor een beroep een kwalificatiedossier te maken. › afdelingen Fundeon De afdeling Marktinformatie van Fundeon doet onderzoek naar het beroep. Wat doet een persoon in dat beroep? De afdeling Ontwikkeling maakt op basis van dit onderzoek – in samenwerking met de branche – het beroepscompetentieprofiel. › paritaire commissie Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en onderwijs en adviseert het bestuur van Fundeon over het wel of niet opstellen van het dossier. › bestuur Fundeon Het bestuur beslist of Fundeon de opdracht krijgt om een kwalificatiedossier te maken. › coördinatiepunt Het coördinatiepunt is de toetsingscommissie van het ministerie van Onderwijs en voert een ingangscon-

gelijkwaardige trajectmap - komt de werkgever in aanmerking voor subsidie voor het in dienst hebben van de leerling. Toetsplan en toetsservicesysteem Met het toetsplan en de theorietoetsen stuurt het roc de opbouw van de theorie die de leerling moet kennen aan het einde van zijn opleiding. De combinatie van toetsplan en trajectmap zorgt ervoor dat het opdoen van praktische vaardigheden gelijk loopt met de kennisontwikkeling op school. Voor het afnemen van theoretische toetsen kan een roc gebruik maken van het toetsservicesysteem (tss) van Fundeon. Dit computersysteem bevat een item- en toestenbank en een toetsafnamesysteem. Nagenoeg voor alle kwalificaties in de bouw en infra zijn er theorietoetsen beschikbaar. Tss bevat beeldschermtoetsen en schriftelijke toetsen. Met dit computersysteem kan de deelnemer diagnostische en afsluitende toetsen maken, waarmee men de kennis en inzicht van de deelnemer test. De beeldschermtoets maakt de leerling via internet. Nakijken gebeurt automatisch. Bij de beeldschermtoets wordt

trole uit op aanvragen voor het maken van kwalificatiedossiers uit alle sectoren. › projectleider Als het coördinatiepunt toestemming geeft, begint een projectleider van Fundeon met het maken van een concept kwalificatiedossier. Daarbij betrekt hij deskundigen uit het werkveld. › valideringsbijeenkomst Als het concept klaar is, legt de projectleider dit voor aan werkgevers, vakbondsvertegenwoordigers en docenten. Deze mensen worden voorgedragen door betrokken vertegenwoordigers vanuit het sectoroverleg en de bedrijfstakgroep bouw, hout en interieur (BTG bhi). Deze BTG bestaat uit vakdocenten. Tijdens het sectoroverleg bespreken deze drie groepen gezamenlijk het dossier en geven suggesties om het te verbeteren. › paritaire commissie Het kwalificatiedossier wordt voorgelegd aan de paritaire commissie. Deze beoordeelt of het proces goed is verlopen en alle belanghebbenden

direct het cijfer getoond en opgeslagen in het Informatiesysteem Bouwopleidingen (Isbo). De schriftelijke toetsen kunnen via tss gedownload worden of per e-mail worden ontvangen. Daarnaast is er een mogelijkheid met behulp van een geautomatiseerd meldingensysteem feedback te geven over toetsen en items. Werkboeken en vakboeken Op basis van de beroepstaken ontwikkelt Fundeon theoretische leermiddelen. De theorie hierin is direct gekoppeld aan wat de leerling in de praktijk moet kunnen. Beroepstaken zijn de voor de beroepspraktijk relevante taken die een (beginnend) beroepsbeoefenaar moet uitvoeren. Een set van beroepstaken vormt de inhoud van de opleiding en dekt de uitstroom, zoals beschreven in het kwalificatiedossier. Voor elke beroepstaak maakt Fundeon werkboeken en eventueel vakboeken. Deze boeken bevatten niet alleen theorie, maar ook praktijkopdrachten (praktijkoefeningen en deeltaakoefeningen), groepsopdrachten en tekenopdrachten. Na de opdrachten volgen vragen over de theorie. Voor de docent zijn per werkboek de

voldoende inspraak hebben gehad. De paritaire commissie kijkt ook naar de samenhang tussen kwalificatiedossiers onderling. › bestuur Fundeon Op advies van de paritaire commissie beslist het bestuur van Fundeon of het kwalificatiedossier wordt ingediend bij het ministerie van Onderwijs. › coördinatiepunt Tussentijds toetst het coördinatiepunt minimaal drie maal of het kwalificatiedossier in wording voldoet aan de eisen van het ministerie van Onderwijs. Nadat het bestuur van Fundeon heeft besloten om het kwalificatiedossier officieel in te dienen, voert het coördinatie punt een eindtoets uit. Bij een positieve beoordeling stuurt het coördinatiepunt het kwalificatiedossier door naar het ministerie van Onderwijs. › ministerie van Onderwijs Het ministerie van Onderwijs stelt het kwalificatiedossier definitief vast en publiceert de bijbehorende crebocode. Deze crebocode gebruiken onderwijsinstellingen voor de administratie rond het onderwijs, examens en deelnemers. › roc’s Roc’s kunnen een aanvraag indienen bij het ministerie van Onderwijs om de opleiding te gaan geven.

antwoorden beschikbaar. De docent kan het werkboek tevens gebruiken om algemene beroepscompetenties te ontwikkelen. Hiervoor heeft Fundeon cases gemaakt waaraan opdrachten of opgaven zijn gekoppeld. Ter ondersteuning verwijst een werkboek naar vakboeken en internet. Bouwinfranet en BPVnet Fundeon gaat steeds meer producten digitaal aanbieden. Bouwinfranet is een digitale leeromgeving waar de leerling filmpjes, audiofragmenten, foto’s en teksten vindt om alle beroepstaken van een opleiding onder de knie te krijgen. Momenteel is Bouwinfranet beschikbaar voor de opleidingen Assistent bouw & infra en Vakman gww. De komende jaren volgen meer opleidingen. BPVnet is de digitale vertaling van de trajectmap. Voorlopig is dit systeem alleen beschikbaar voor bol 4-leerlingen. Leermeester, docent en leerling loggen in op hetzelfde systeem zodat zij voortdurend de competentieontwikkeling van de leerling kunnen volgen. Bouwinfranet en BPVnet kunnen geïntegreerd worden in de eigen leeromgeving van een roc.


19

dossier: rubriek beroepso nderwijs

Meer weten? Bij het middelbaar beroepsonderwijs zijn veel partijen betrokken. De adviseurs van Fundeon kunnen meer vertellen over hoe het onderwijs in elkaar zit en wat Fundeon kan betekenen voor opleiders en erkende leerbedrijven. Bent u werkzaam bij een (toekomstig) erkend leerbedrijf? Vraag dan naar de adviseur Beroepspraktijkvorming. Bent u werkzaam op een roc of opleidingsbedrijf? Dan kan de adviseur Beroepsonderwijs u meer vertellen. Zij zijn bereikbaar via de kantoren van Fundeon in de regio. Of kijk op fundeon.nl voor meer informatie. Regiokantoor Noord-Oost, Zwolle T (038) 426 83 68 E [email protected]

Woerden

Regiokantoor Zuid, Helmond T (0492) 507 107 E [email protected] Regiokantoor West, Woerden T (0348) 490 234 E [email protected]

i www.fundeon.nl >

leerbedrijven praktijkleren www.mboraad.nl >

Subsidies

onderwijsinformatie

www.fundeon.nl >

Het opleiden van leerlingen is een investering. Het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de bouwnijverheid (O&O-fonds) stelt subsidies beschikbaar aan werkgevers die een bbl-leerling in dienst hebben. Deze tegemoetkoming moet de drempel verlagen voor werkgevers om een leerling in dienst te nemen.

het mbo

www.kwalificatiesmbo.nl www.mbo2010.nl

Subsidieregeling voor werkgevers in de bouwen infrasector

Leerling in dienst

tegemoetkoming vanuit sector

ouw op kennis Subsidie_brochure Fundeon_4.indd 1

20


14-01-11 10:17

Zwolle

Vanaf 1 januari 2011 geldt een nieuwe subsidieregeling. Niet ieder bedrijf komt in aanmerking voor de subsidie. Het bedrijf moet door Fundeon erkend zijn als leerbedrijf en vallen onder de werkingssfeer van de cao voor de Bouwnijverheid. De leerling moet in dienst zijn bij het bedrijf en daadwerkelijk werkzaam zijn in het beroep waarvoor hij de opleiding volgt. De vergoedingen zijn bedoeld voor de beroepsgerichte opleidingen op de mbo-niveaus 2 en 3 (beginnend en allround vakman). De regionale opleidingencentra (roc’s) geven deze opleidingen. In totaal zijn er tijdens de opleiding van de leerling drie uitkeringsmomenten voor de subsidie: bij de start, tussentijds en bij de diplomering van de leerling.

Helmond

Praktijk

Arjan van der Spek, Knaap Bouwbedrijf

Loopbaantraject biedt zekerheid voor iedereen “Het loopbaantraject is een mooi systeem. Er wordt goed gekeken waar iemand geschikt voor is. Als werkgever heb je vaak wel een idee over wat goed is voor je medewerker, maar nu wordt eerst alles helemaal doorgelicht. En Eva Wels, trajectadviseur Fundeon, is heel gedreven en geeft een onafhankelijk advies. Dat geeft zekerheid voor de medewerker en het bedrijf.” Dat zegt Arjan van der Spek, technisch directeur van Knaap Bouwbedrijf uit Rotterdam en daar al bijna dertig jaar werkzaam. Richard de Mik, nu uitvoerder, luistert aandachtig mee en knikt. Hij is 39 jaar en werkt al zestien jaar bij Knaap Bouwbedrijf.

dacht erover na: “Stilstaan in een beroep is niet goed. Ik was toe aan een nieuwe uitdaging.” Van der Spek voegt daaraan toe: “Maar het gaat niet alleen om het papiertje. Een stuk praktijktraining vind ik minstens zo belangrijk.”

Stilstaan is niet goed Voor De Mik is de bouw ideaal: “Op m’n twaalfde wist ik al dat ik naar de bouw wilde. Ik volgde opleidingen tot assistent-uitvoerder. Je doet veel praktijkervaring op, dat vind ik heel belangrijk. Je wordt bijna ongemerkt meewerkend voorman.” Op een gegeven moment is het dan tijd om een volgende stap te zetten. Dat was voor Van der Spek aanleiding om aan De Mik te vragen of hij een opleiding voor uitvoerder wilde doen. Die

Eerlijk advies De Mik nam contact op met de trajectadviseur van het Loopbaantraject Bouw & Infra. “Eva Wels is positief en enthousiast. En heel eerlijk in haar advies. Als je niet geschikt bent, hoor je dat ook. De opleiding voor uitvoerder is theoretisch vrij zwaar. Ik was het leren ook niet meer gewend. Daarom kreeg ik het advies om de training bij CBT in Arnhem te volgen. Die training was geknipt voor mij. Eens in de veertien dagen was er een

↑ Op verzoek van Arjan van der Spek (links) is Richard de Mik (rechts) naar het Loopbaantraject Bouw & Infra gestapt. “Stilstaan in een beroep is niet goed. Ik was toe aan een nieuwe uitdaging.”

i www.knaapbouwbedrijf.nl www.loopbaantrajectbouw.nl

→


21

Praktijk

avondbijeenkomst. Maar je kreeg wel een vracht aan huiswerk mee. Groot voordeel is dat je bepaalde onderdelen direct in de praktijk kunt toepassen. Bijvoorbeeld het goed aansturen van onderaannemers. Uiteindelijk was ik al als uitvoerder aan het werk nog voor ik de training had afgerond. In totaal zijn het vier modulen van ieder negen avonden. Die sluit je steeds af met een examen.” Trainingen met al het personeel De Mik is niet de enige die bij Knaap Bouwbedrijf scholing volgde. Van de vijftig personeelsleden zijn er twaalf met een opleiding of training bezig of hebben die net afgerond. Daaronder vier via het Loopbaan traject, zes leerlingen en enkele stagiairs. Verder worden er regelmatig trainingen met het gehele personeel gedaan, waaronder VCA, Levensreddend handelen en bedrijfsbezoeken. Het bedrijf heeft het keurmerk Klantgericht bouwen. Daar wordt de scholing ook op afgestemd. Vroeg beginnen Knaap Bouwbedrijf stimuleert medewerkers zoveel mogelijk om verder te leren. “Als bedrijf investeren we veel in huidig en nieuw personeel”, zegt Van der Spek. “Niet voor niets hebben we zeven leermeesters in dienst. Je moet ook vroeg beginnen. We hebben goed contact met het Driestar College in Gouda. Derde-

“De goede mensen op de juiste plaatsen. Dat bereik je alleen als je voortdurend met opleiden bezig bent” jaars vmbo-leerlingen doen bij ons een snuffelstage. Vierdeklassers volgen een ‘lintstage’. Eén dag in de week komen ze naar de bouwplaats. Dat doen we op de dag dat de bbl-leerlingen naar school gaan. Ze zien het project wekelijks groeien en worden er enthousiast van. Veel jongeren die bij ons stage lopen, gaan na school bij ons aan het werk. Altijd via het opleidings bedrijf in deze regio, SPB Gouwe en Rijnstreek BV.” Werk samen met scholen Van der Spek raadt ieder bouwbedrijf aan zoveel mogelijk samen te werken met vmbo- en mbo-scholen. “Dat biedt voordelen voor iedereen. Als bedrijf zit je dichter op de leerlingen, de toekomstige talenten van je bedrijf.” Tweemaal per jaar is er een bedrijvenoverleg

22


met het Driestar College. Voor de school biedt dat ook voordelen. Tevoren geven de bedrijven aan hoeveel leerlingen ze kunnen plaatsen. Door de stages is 70 tot 80 procent dan al zo geplaatst. Ook wordt over het onderwijs gesproken. Op verzoek van de bedrijven wordt nu meer aandacht geschonken aan tekening lezen. Een dergelijk contact heeft Knaap Bouwbedrijf ook met het Albeda College en Zadkine. Er zijn nu twee bol 4-stagiairs, die het kaderpersoneel van de toekomst zijn. Logistiek denken belangrijk Voor de toekomst van het bedrijf is continuïteit erg belangrijk. Daarom is men voortdurend met opleiden

bezig. “Er verandert veel”, zegt Van der Spek, “zoals werkmethoden en materialen. Daar spelen we voortdurend op in. Van een traditioneel bouwbedrijf zijn we gegroeid naar een logistiek bedrijf met verstand en kennis van bouwen. Logistiek denken wordt steeds belangrijker. Goed opgeleid eigen personeel, dat is de spil waar alles om draait. En verder een vaste kern van onderaannemers en leveranciers.” Intussen is De Mik zeer tevreden. Als uitvoerder werkt hij nu op een bouw van negen luxe woningen. “Dat is goed te volgen. Ik loop af en toe nog met de jongens mee, dan weet ik wat er speelt. Ik ben geen type om in de keet te blijven zitten. Zo hoop ik langzaam door te groeien naar grotere projecten.” ←

Knaap Bouwbedrijf, actief sinds 1919 Bouw- en Aannemingsbedrijf Arend P. van der Knaap, kortweg Knaap Bouwbedrijf, werd opgericht in 1919. Het familiebedrijf is gevestigd in Rotterdam-Nesselande, voorheen gemeente Zevenhuizen. Er werken zo’n vijftig mensen. Het bedrijf voert woningbouwprojecten uit en doet verder aan luxe woningbouw, verbouw, onderhoud en renovatie.


23

Mening

Leen Prins, voorzitter Platform vmbo Bouwtechniek

↓ Leen Prins is voorzitter van het Platform vmbo Bouwtechniek. En locatiedirecteur op een vmbo-school. “Afzonderlijke afdelingen worden te klein. Ik geloof in een ‘robuust’ programma bouwtechniek.”

“Je moet als school ondernemend denken” Trots loopt Leen Prins door z’n school. Hij laat de bouwlokalen zien, fris, praktijkgericht en met moderne apparatuur. Overal computers. Bij de metalektro CNC bestuurde machines. In Schoonhoven is het vmbo springlevend. Mede dankzij een goede samenwerking met het bedrijfsleven.

Platform vmbo Bouwtechniek Het Platform vmbo Bouwtechniek is als onafhan kelijke commissie gesprekspartner binnen het onderwijs en bouwend Nederland. Het Platform ondersteunt en faciliteert bouwtechniekdocenten in de dagelijkse praktijk. In het Platform zijn vertegenwoordigd de Vereniging van Voortgezet Onderwijs, de kenniscentra Fundeon, Savantis en SH&M en het beroepsonderwijs.

Het vmbo is belangrijk voor het onderwijs en blijft dat ook. Daarvan is Prins, locatiedirecteur bij het Schoonhovens College, overtuigd. “Vmbo-onderwijs is een belangrijke schakel naar de beroepspraktijk. Leerlingen van 13 tot 16 jaar moeten zoveel mogelijk ervaring opdoen zodat ze weten waar hun talenten liggen. De school moet leerlingen helpen die te ontdekken. Daarbij past een nauwe samenwerking met het bedrijfsleven.” De school naar buiten In Schoonhoven kennen ze het project ‘De school naar buiten’. Doel is een nog nauwere samenwerking tussen het vmbo-college, het bedrijfsleven en het ID College (mbo). Die samenwerking is niet vrijblijvend, maar gebaseerd op in onderling overleg vastgestelde leerplannen en uitvoeringsafspraken. Leerlingen en de school komen meer in aanraking met de beroepspraktijk, zodat het onderwijs er beter op kan aansluiten. Prins noemt het ‘loopbaanleren’: uitvinden waar je goed in bent. “Iedere leerling krijgt een helder zicht op z’n loopbaan: wat wil ik, wat moet ik daarvoor doen en wat staat me te wachten? Samen met het bedrijfsleven geven we de leeromgeving in en buiten de school zo goed mogelijk vorm. Voorbeeld is de bouw van een dierendagverblijf. Daar waren leerlingen, vakdocenten en praktijkopleiders van bedrijven bij betrokken. De leerlingen waren enthousiast. ‘Dit is veel leuker dan school.’ Ze realiseren zich niet dat dit ook school is.” Robuust programma Voorwaarde voor een goede toekomst van het vmbo is dat er duidelijke programmaclusters komen. Prins spreekt van robuuste programma’s. “Het aantal jongeren in ons land loopt terug en daarmee ook het aantal vmbo-leerlingen: van veertigduizend naar dertigduizend. Afzonderlijke afdelingen worden te klein. Ik geloof in een ‘robuust’ programma bouwtechniek. Leerlingen kiezen na het tweede leerjaar bij ons voor bouwtechniek of metalektro. In het derde jaar specia-

“De school moet leerlingen helpen te ontdekken waar hun talenten liggen” liseren ze zich in een bepaalde richting, waar ze in het vierde jaar mee doorgaan. We werken nauw samen met de opleidingsbedrijven in de bouw en het ID College. Op woensdag krijgen bbl-leerlingen les bij ons. We voeren de metselmodule uit bij één van onze bedrijven. Dit kan allemaal als er sprake is van een doorlopende leerlijn. In de bouw is dat goed geregeld. Het mbo-onderwijs sluit naadloos aan omdat er rekening wordt gehouden met wat de leerling al heeft gehad.” Theorie en praktijk samen “Veel aannemers weten niet dat er in het vmbo zestien tot twintig uur beroepsgerichte programma’s worden gegeven. Verschil met vroeger is dat theorie en praktijk nu zijn geïntegreerd. Vakken als vaktheorie, materialen, gereedschappen, vaktekenen en de machinale vormen een doorlopend pakket. Eerst wat theorie, dan de uitwerking in de praktijk. Het ambachtelijke element is

er nog steeds. Tenslotte kent de bouw veel onderhoudswerk. Maar automatisering is niet meer weg te denken. De leerlingen doen vaktekenen op de computer.” Nieuwe naam voor het Platform Prins is sinds enkele maanden voorzitter van het Platform vmbo Bouwtechniek. Sinds vorig jaar komt de naam van het Platform niet meer overeen met de naam van de vmbo-afdeling. De afdeling heet sinds dit schooljaar Bouwen, Wonen en Interieur (BWI). Waarom die naamswijziging? “De naam bouwtechniek suggereerde dat het alleen om bouwen gaat”, zegt Prins. “Maar het is meer. Denk aan onderdelen als fijnhout, schilderen, stukadoren, metselen en infra die sommige scholen geven. Ook de kaderberoepen komen zo beter tot hun recht. De nieuwe naam heeft een meer wervende kracht op leerlingen. De bouw vergrijst, er komt een grote uitstroom en de instroom loopt terug. Partijen moeten goed samenwerken om meer leerlingen te interesseren voor techniek. Daar kan wat mij betreft TechniekTalent.nu, een samenwerking tussen bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen, een belangrijke rol in spelen.” Kennis op peil houden Het Platform vmbo Bouwtechniek ondersteunt alle bouwtechniekdocenten in de dagelijkse praktijk. Bijvoorbeeld om het onderwijs modern en gerelateerd aan de beroepspraktijk te maken. Belangrijk is de ondersteuning vanuit de kenniscentra, zoals Fundeon. Prins ziet voor de komende jaren drie belangrijke opdrachten voor het Platform. “De kennis vanuit de kenniscentra moet goed doorsijpelen naar de scholen. Ook dient de kennis van de vakdocent op te peil blijven. Daarvoor zijn er al regionale dagen en een landelijke dag. Maar je kunt ook denken aan vakkennisdagen met bedrijven, waarin ook vakdocenten meelopen. En het Platform moet afspraken maken hoe in de toekomst bouwtechniekdocenten worden opgeleid. Het bestand vergrijst, de animo is te gering. We moeten ook denken aan zij-instromers uit het bedrijfsleven.” ←


25

Onderwijs

Het Deltion College en de opleidingscentra De Grift en OVG gaan nauw samenwerken om het praktijkleren in de regio Zwolle te verbeteren via BouwNu. Doordat alles op één plek samenkomt zijn we in staat om zaken beter op elkaar af te stemmen.”

Opleidingsbedrijven en roc’s bundelen krachten

BouwNu verbetert De initiatiefnemers van BouwNu hebben de krachten gebundeld om het praktijkleren in de regio Zwolle en omgeving te verbeteren. Daarnaast constateren zij een terugloop in het aantal leerlingen. Met het project BouwNu willen ze daar verandering in brengen.

i www.vspb-n-d.nl www.ovg-genemuiden.nl www.deltion.nl www.deviawijzer.nl

26


BouwNu is op 25 november 2010 gelanceerd en is een initiatief van het Deltion College in Zwolle, Opleidingscentrum De Grift in Nieuwleusen en Opleidingscentrum OVG in Genemuiden. Freddie Buitenhuis, directeur van Opleidingscentrum OVG geeft aan wat het doel van BouwNu is. “We willen het praktijkleren in Zwolle en

omgeving verbeteren en de instroom vergroten. Om dit te bereiken hebben we BouwNu opgezet.” Voor voorlichting en stageplaatsen Buitenhuis vervolgt: “BouwNu is een loket voor alle scholen, bedrijven en studenten uit de regio waar ze

Freddie Buitenhuis (OVG): “We willen het praktijkleren in Zwolle en omgeving verbeteren.”

Wim Diender (Deltion College): “We laten opleidingen zo goed mogelijk aansluiten op de regionale ontwikkelingen.”

Yvonne Holterman (De Grift): “Op het opleidingsbedrijf kan veel, dus laten we elkaars mogelijkheden benutten.”

praktijkleren terecht kunnen voor alles wat met opleiden in de bouw te maken heeft. Dat bedoelen we dan in de breedste zin van het woord. Dus zowel voor bijvoorbeeld stageplaatsen, cursussen, beroepenwedstrijden, informatie over ontwikkelingen in het onderwijs, maar ook voor voorlichtingsactiviteiten kun je bij dat loket terecht. Doordat alles op één plek samenkomt zijn we in staat om zaken beter op elkaar af te stemmen.” Praktijkleren Binnen BouwNu draait het vooral om het praktijkleren in de bbl- en bol-opleidingen. “We willen ervoor zorgen dat de kennis en competenties van de deelnemers na hun opleiding aansluiten op de technische en organisatorische ontwikkelingen in de branche

en de wensen van regionale werkgevers. We kijken bijvoorbeeld naar hun kennis wat betreft innovatieve uitvoeringstechnieken en nieuwe gereedschappen en bouwmateriaal”, zegt Wim Diender, opleidingsmanager Bouw bij het Deltion College. “Ook belangrijk zijn de competenties voor vakmensen zoals middenkaderfunctionarissen op het gebied van werkvoorbereiding en werkoverleggen. Competentiegericht onderwijs is daarvoor de ideale basis.” Regionale samenwerking met bedrijven Het landelijke kwalificatiedossier blijft de basis voor de inhoud van de opleiding, benadrukt Diender. “We kijken vooral hoe we dit optimaal kunnen inrichten en zo goed mogelijk kunnen laten aansluiten op de

→


27

regionale ontwikkelingen. Hiervoor zoeken we de samenwerking met de bouwbedrijven uit Zwolle en omgeving. De bedrijven hebben dus zelf invloed. De kracht van BouwNu is ook die regionale samenwerking. Zo is bijvoorbeeld het onderdeel trappen maken uit het kwalificatiedossier gehaald. Dit sluit aan op landelijke wensen, maar in de regio was er wel de behoefte om dit onderdeel in de opleiding terug te laten komen. We hebben daarom de vrije ruimte binnen de opleiding Timmerman gebruikt voor dit onderdeel.” ICT Binnen BouwNu is veel aandacht voor ICT. “Wij vinden dat ICT nu nog te weinig is ingebed in het praktijkleren. Er zijn vaak te weinig pc’s en goede software op de praktijklocatie”, vind Yvonne Holterman, directeur van Opleidingscentrum De Grift. “We zijn bezig met een inhaalslag. Zo hebben we notebooks aangeschaft en stellen we zo leerlingen in staat om te werken met de digitale lesstof van Fundeon. Uiteindelijk gaan we ook de uren en loonstroken via de computer afhandelen. Je moet meegaan met de tijd en de leerlingen vinden het leuk en interessant.” Samenwerking “Zaken op elkaar afstemmen en een goede samen werking tussen de opleidingsbedrijven, roc’s en bouwbedrijven is essentieel voor het praktijkleren. Omdat BouwNu ook aandacht besteedt aan de aansluiting tussen het vmbo en het mbo wordt er ook gekeken naar de samenwerking met vmbo-scholen in de regio. Dit is overigens ook belangrijk voor de instroom”, zegt Holterman. “Vmbo-leerlingen krijgen weinig praktijk in

De Viawijzer Steeds meer scholen en bedrijven trekken samen op om de opleiding zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Zeven infrabedrijven, ROC Friese Poort en enkele vmbo-scholen hebben hun krachten gebundeld met De Viawijzer. Via dit project dat subsidie krijgt van het ministerie van Economische Zaken, willen zij leerlingen zoveel mogelijk praktijkervaring op laten doen. Opdrachtgevers kunnen - bij voorkeur maatschappelijke projecten uitbesteden aan het projectbureau van Friese Poort. De stuurgroep - waarin de infrabedrijven zitting hebben - bepalen welke aannemer het project kan begeleiden. Dit kan ook een bedrijf zijn dat niet meedraait in De Viawijzer, maar het moet wel een erkend leerbedrijf zijn. Begeleiding door school en bedrijf De leerlingen van de opleiding Middenkaderfunctionaris infra doen op school de voorbereiding van het project, van bestekschrijven tot het maken van de planning. De docent en het uitvoerende bedrijf begeleiden hen daarbij. Dezelfde leerlingen kunnen ook de uitvoering doen, of dit uitbesteden aan leerlingen die leren voor een uitvoerend beroep, zoals vakman gww of straatmaker. Ook kunnen vmbo-leerlingen betrokken worden bij de uitvoering. Een leermeester van het uitvoerende bedrijf begeleidt de leerlingen tijdens de uitvoering.

28


het derde en vierde leerjaar. Dit komt vaak omdat het te kostbaar is voor de scholen. Wij willen de vmboscholen ondersteunen bij het praktijkgedeelte. Op het opleidingsbedrijf kan immers heel veel, dus laten we elkaars mogelijkheden benutten.” Docent in dienst bij opleidingsbedrijf Buitenhuis vult aan dat er op het opleidingsbedrijf in Genemuiden les wordt gegeven aan vmbo-leerlingen van het Agnieten College uit Zwartsluis. Hier hebben we een docent voor in dienst. Door ze les te geven op locatie, maak je het vak extra leuk voor ze. Ze hebben nauwelijks het idee dat ze naar school gaan, maar ondertussen leren ze ontzettend veel en maak je ze enthousiast voor een vervolgopleiding in de bouw. Daarnaast hebben wij als opleidingsbedrijf zo de leerling al goed in beeld en kan je al in een vroeg stadium bijdragen aan een verbetering van de resultaten. Met een dergelijke samenwerking is dus niet alleen de leerling gebaat, maar ook het opleidingsbedrijf en de vmbo-school. En uiteindelijk de toekomstige werkgever van zo’n leerling.” Samenhang tussen initiatieven “We zaten als regionale partijen vóór de oprichting van BouwNu al regelmatig met elkaar om tafel en een aantal dingen die we binnen BouwNu doen, gebeurden ook al voor de oprichting. Echter, er waren toen veel kleine initiatieven, de samenhang ontbrak en zo werd niet het optimale resultaat behaald. Met BouwNu hebben we het geclusterd en kunnen we zaken beter, gestructureerder en efficiënter aanpakken. Dit is één groot, compleet verhaal”, besluit Diender. ←

Beroep in Beeld

“Ik maak het mensen veiliger en makkelijker” “Nog niet zo lang geleden kon iedereen een hesje aantrekken en het verkeer gaan staan regelen. Gelukkig zijn de eisen nu aangescherpt want als verkeersregelaar heb je een enorme verantwoordelijkheid. Je kunt op tal van plekken ingezet worden: bij grote evenementen, bij calamiteiten, bij ongelukken op de snelweg, bij filmopnames op locatie en bij bouwprojecten.” geconcentreerd blijven “Het is een echt veiligheidsberoep. Je moet mensen de weg wijzen, zorgen dat bouwverkeer veilig in- en uit kan rijden en je eigen veiligheid en die van collega’s in de gaten houden. Daar komt veel meer bij kijken dan je

“Je hebt een enorme verantwoordelijkheid” denkt. Natuurlijk moet je de verkeersregels en -tekens goed kennen, maar je moet bijvoorbeeld ook weten wat de remweg van vrachtwagens is in verschillende

weersomstandigheden. Je moet goed met mensen kunnen omgaan, in een team kunnen werken en je moet de hele dag geconcentreerd kunnen blijven.” Certificaat “De cursus die ik gevolgd heb, duurt drie dagen waarin zowel theorie als praktijk aan bod komen. Het examen wordt onder toezicht van de politie gehouden en als je slaagt krijg je een certificaat waarmee je in het hele land als verkeersregelaar mag werken. Je hebt dan niet de bevoegdheid van politieagenten, maar je kunt bij misdragingen van mensen natuurlijk wel kentekens noteren en eventueel aangifte doen.”

Naam: Johnny Sewnandan Leeftijd: 24 Beroep: Verkeers regelaar Bedrijf: Inaction Crews, Rotterdam

“Agressie tegen verkeersregelaars komt wel eens voor, maar ook daar leer je in de cursus mee omgaan. Wat je moet doen? Kalm blijven, oogcontact blijven houden en op een rustige manier uitleggen waarom de doorgang versperd is. Meestal snappen mensen dan wel dat je er niet staat om ze te pesten, maar juist voor hun eigen veiligheid.” ←


29

Service rubriek

Loopbaantraject ook voor uta Vanaf 1 januari 2011 kunnen ook uta-medewerkers het gehele loopbaantraject, inclusief scholing, doorlopen via het Loopbaantraject Bouw & Infra. De scholing die voortkomt uit het individueel opleidingsplan, leidend tot een volledige functiestap, wordt vergoed. Daarbij kijkt het Loopbaantraject naar wat strikt noodzakelijk is voor de loopbaanstap en wat wenselijk is. Alleen het strikt noodzakelijke komt in aanmerking voor (gedeeltelijke) vergoeding. Voorwaarde is dat de werkgever voor de uta-medewerker afdraagt

aan het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Bouwnijverheid (O&O-fonds) en de werknemer valt onder de cao voor de Bouwnijverheid. Echter, niet dat elke loopbaanstap voor rekening komt van het Loopbaantraject. De werkgever is zelf ook verplicht om in zijn onderneming een opleidingsen scholingsbeleid te voeren. Zo vallen bijvoorbeeld loopbaanstappen binnen dezelfde functielijn (zoals junior werkvoor bereider wordt werkvoorbereider) onder de verantwoordelijkheid van de werknemer en werkgever.

Vernieuwde tegemoetkomingregeling leerling bouw en infra Per 1 januari 2011 is de tegemoetkomingregeling voor het in dienst hebben van leerlingen gewijzigd. De subsidieregeling is vastgesteld door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouw en infra en is bedoeld om gemakkelijker een leerling in dienst te kunnen nemen. De vergoedingen zijn voor leerlingen die een opleidingstraject

volgen in het kader van werkend leren, de bbl-opleidingen. Fundeon voert deze regeling uit in opdracht van cao-partijen in de bouwnijverheid. Alle leerlingen die na 1 januari 2011 beginnen met hun bbl-opleiding op niveau 2 of niveau 3 vallen onder de nieuwe regeling. Op www.fundeon.nl staat het complete reglement en een toelichting.

Nieuwe folders Fundeon Fundeon heeft nieuwe folders gemaakt waarin uitgelegd wordt wat het Loopbaantraject en de EVC-centra Bouw & Infra voor werkgevers en werknemers kunnen betekenen. Voor bedrijven in de bouwen infrasector staan in de folder ‘Verbeter uw bedrijf samen met Fundeon’ alle diensten van Fundeon omschreven en daarnaast is er nog de folder waarin de nieuwe subsidieregeling ten behoeve van het opleiden van leerlingen wordt uitgelegd. De folders zijn te downloaden via www.fundeon.nl of aan te vragen via [email protected].

Advies over scholing, ontwikkeling en behoud van medewerkers

Verbeter uw bedrijf

samen met Fundeon

School je om naar een andere functi e

Het Loopbaan

traject Bouw

bouwen aan

tegemoe

bouw op kennis

02-12-10 08:42

opmaak_fase3.1.indd 6

ZELFSTANDIG

ONDERDEEL

& Infra

Subsidie regeling voor werk gevers in de bouw - en infrasect or

je loopbaan

Leerling

tkoming

in

dien vanuit se st ctor

VAN

opmaak_fase2

.3.indd 1

07-12-10 12:07

ouw op Subsidie_

brochure

Fundeon

_4.indd

kennis

1

14-01-11

Nieuw magazine Bouwen bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra nr.1 februari 2011

Bouwstelling: Werken tot je 67ste geen probleem? De beste straatmaker is een machine

Dennis Kram wordt werkvoorbereider Loopbaan- en evc-trajecten bij BPIJ

30


Werknemers en werkgevers die vallen onder de cao Bouwnijverheid krijgen vanaf nu vijf keer per jaar het magazine Bouwen toegestuurd. Dit magazine over loopbaanontwikkeling en ontwikkelingen in de vaktechniek wordt uitgegeven door Fundeon en vervangt de bladen Wat doe jij morgen? en Bouwen Nu. De eerste uitgave ligt uiterlijk 11 februari op de mat.

10:17

Stand van zaken Bouw Door, Leer Verder! De belangstelling voor deelname aan het project anticyclisch opleiden, Bouw Door, Leer Verder! is spectaculair gestegen. Het totale aantal scholingsdagen dat sinds april 2009 is afgezet, is de honderdduizend gepasseerd. Hierdoor kunnen er nu meer dan veertienhonderd leerlingen een opleiding volgen of vervolgen. Het project Bouw Door, Leer Verder! loopt in elk geval door tot eind 2011. Voor bedrijven die nog niet van de regeling gebruik maken is er dus nog tijd om alsnog aan te haken. Op de website www.fundeon.nl/aco is meer informatie te vinden over het project Bouw Door, Leer Verder!.

Agenda

Uitgelicht Nederlandse Bouwkampioenschappen

15 t/m 18 maart 2011

Nederlandse Bouwkampioenschappen SPB Bergen op Zoom www.fundeon.nl

3 maart 2011

Prijs Beste Leerbedrijf van Nederland Elisabeth- en Laurentiuskathedraal te Rotterdam

Na de strijd begin januari op de Regionale Bouwkampioenschappen is het nu tijd voor de Nederlandse Bouwkampioenschappen. Wie wordt nationaal bouwkampioen in zijn of haar beroepsgroep? Uit de Regionale Bouwkampioenschappen zijn uit de beroepen timmeren, metselen en tegelzetten per Fundeon-regio twee deelnemers gekomen. Deze zullen tegen elkaar strijden op de Nederlandse Bouwkampioenschappen die Fundeon samen met het opleidingsbedrijf SPB regio Brabant West en Tholen organiseert in Bergen op Zoom. De Nederlandse kampioenen gaan in oktober naar de WorldSkills in London waar zij het opnemen tegen kandidaten uit de hele wereld. Hier maken zij kans op de wereldtitel. De WorldSkills vinden iedere twee jaar plaats en zijn te vergelijken met de ‘Olympische Spelen’ voor jonge vakmensen in veertig verschillende beroepen. De deelnemers aan de Nederlandse Bouwkampioenschappen staan op Fundeon.nl.

28 mei 2011

Dag van de Bouw Bouwlocaties door heel Nederland www.dagvandebouw.nl

Colofon Fundament is het magazine over het beroepsonderwijs en werken en leren in de bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij. Zes keer per jaar wordt dit blad gratis toegestuurd aan bedrijven in de bouwsector, onderwijsinstellingen en andere relaties van kenniscentrum Fundeon. In elke uitgave is ruimte voor nieuws, informatie, achtergronden en opinie. Uitgever Fundeon, kenniscentrum voor de bouw en infra

Vormgeving V1 - Visuele Communicatie, Ermelo

Hoofdredactie Jolanda de Vries, afdeling communicatie Fundeon [email protected]

Druk Senefelder Misset

Aan deze uitgave werkten mee Linda Blaakmeer, Corry Daalhof, Annelies Disselhof, Tessa Klooster, Janneke Leenders, Jos Vlak en Ed Zeelt. Fotografie Beeldredaktie, Hein van den Heuvel

Abonnementen Adreswijzigingen doorgeven, een abonnement aanvragen of stopzetten kan via: Fundeon, afdeling communicatie [email protected] (0341) 499 315


31

Centraal kantoor

Regiokantoor West

Postbus 440 3840 AK Harderwijk Ceintuurbaan 2 3847 LG Harderwijk T (0341) 499 499 F (0341) 499 999 E [email protected]

Korenmolenlaan 1G 3447 GG Woerden T (0348) 490 234 F (0348) 430 540 E [email protected]

Regiokantoor Noord-Oost Postbus 30150 8003 CD Zwolle Burgemeester Roelenweg 12 8021 EV Zwolle T (038) 426 83 68 F (038) 423 13 91 E [email protected]

Postbus 440 3840 AK Harderwijk T (0341) 499 378 E [email protected] I www.loopbaantrajectbouw.nl

Postbus 440 3840 AK Harderwijk T (0341) 499 211 E [email protected] I www.evc-centra.nl

Regiokantoor Zuid Postbus 455 5700 AL Helmond Panovenweg 29A 5708 HR Helmond T (0492) 507 107 F (0492) 553 520 E [email protected] www.fundeon.nl

Richard de Mik werkt bij Knaap Bouwbedrijf en volgt via het Loopbaantraject Bouw & Infra een opleiding tot uitvoerder.

Fundeon is het kennis- en adviescentrum voor het opleiden en ontwikkelen van werknemers in de bouw en infra. Vanuit drie regio’s adviseren adviseurs opleidingsbeleid bedrijven en onderwijsinstellingen over het werven, scholen, ontwikkelen en behouden van werknemers. De zelfstandige onderdelen van Fundeon, het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra adviseren werknemers over loopbaanontwikkeling en diplomering in de bouwen infrasector.

DOSSIER Beroepsonderwijs. 11 februari Knaap Bouwbedrijf: Loopbaantraject biedt zekerheid. Civilion gelooft in gericht werven en opleiden

Recommend Documents