Dorpsontwikkelingsplan Esch. Dorpsontwikkelingsplan Esch

Dorpsontwikkelingsplan Esch

Dorpsontwikkelingsplan Esch

Dorpsontwikkelingsplan Esch mevrouw M. Rijkers M.Sc. drs. Sj. Cox

PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant maart 2008

© 2008 PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON.

PON Postbus 90123 5000 LA Tilburg Telefoon: (013) 535 15 35 Fax: (013) 535 81 69 E-mail: [email protected] Internet: www.ponbrabant.nl

Inhoud 1

Inleiding

5

2

Werkwijze

7

3

Conclusies en actiepunten Rapportcijfers Esch en achtergrondconclusies Actiepunten

10 10 13

De resultaten van de enquête in vogelvlucht De geënquêteerden Wonen Openbaar vervoer Verkeersveiligheid Openbare ruimte Voorzieningen Sociale cohesie Relatie burger-gemeente

26 26 27 28 29 30 30 32 33

5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.10.1 5.10.2 5.11

Feitelijke gegevens Esch Bevolkingsopbouw Wonen Verdeling koop- en huursector Bouwplannen Woningbehoefte Veiligheid en verkeersveiligheid Verenigingsleven Voorzieningen Onderwijs Bibliotheek Peuterspeelzaal en kinderopvang Bedrijvigheid Openbaar vervoer Busvervoer Deeltaxi Relatie tussen burger en overheid

35 35 36 36 36 37 37 39 40 40 41 41 41 42 42 43 43

6

Hoe nu verder?

44

3.1 3.2

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

5

Bijlage:

Tabellen Vragenlijst Dorpsontwikkelingsplan Esch

47

1

Inleiding Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 is er door de inwoners van de gemeente Haaren een duidelijk signaal afgegeven aan de bestuurders: er moet beter gecommuniceerd worden met de inwoners, er moet nu echt gebouwd gaan worden en er moet gezorgd worden dat de verschillende dorpen leefbaar blijven. In het beleidsprogramma Bouwen en vertrouwen op sterke en levendige dorpen zijn daarom een aantal zaken opgenomen die, naast het reeds bestaande beleid, specifieke aandacht schenken aan deze wensen. Het gemeentebestuur van Haaren heeft daarbij de intentie uitgesproken in de komende bestuursperiode alles in het werk te stellen om het vertrouwen van de burger te herwinnen door middel van realisatie van een aantal lang gekoesterde wensen. Eén van de manieren om zowel het vertrouwen te herwinnen van de burgers als om de leefbaarheid in de vier dorpen in kaart te brengen (knelpunten en mogelijkheden) is het maken van dorpsontwikkelingsplannen in, met de inwoners en voor elk van de vier dorpen (Haaren, Helvoirt, Esch en Biezenmortel). Het gaat de gemeente Haaren daarbij om leefbaarheid in de breedste zin van het woord. Een dorpsontwikkelingsplan kijkt zo’n tien jaar vooruit en geeft antwoord op de vraag hoe de inwoners het leven in hun dorp beoordelen en vinden dat hun dorp zich zou moeten ontwikkelen. Het plan doet tevens voorstellen voor acties die de leefbaarheid van het dorp bevorderen. Het is van belang dat het dorpsontwikkelingsplan wordt vastgesteld door de gemeenteraad, zodat helder wordt aan welke acties prioriteit wordt gegeven. Dorpsontwikkelingsplannen richten zich tot nu toe vooral op de leefbaarheid van de kernen. Algemeen wordt onderkend dat leefbaarheid in kernen en wijken bepaald wordt door de volgende aspecten: het sociaal klimaat, het wonen, de voorzieningen, het verkeer en de bereikbaarheid, het werken en de relatie tussen burger en overheid. Daarnaast besteedt een dorpsontwikkelingsplan ook aandacht aan ruimtelijke (zoals mogelijke locaties voor woningbouw, natuur en landschap) en economische zaken (zoals mogelijkheden voor startende bedrijven). Bij het analyseren van de leefbaarheid zijn niet alleen de objectieve, meetbare gegevens van belang, maar vooral ook de subjectieve kant, namelijk de beleving van de leefbaarheid door de bewoners. Bij het opstellen van een dorpsontwikkelingsplan is het dan ook van groot belang dat de bevolking, verenigingen en andere maatschappelijke organisaties daarbij van meet af aan een centrale rol vervullen. Op die manier ontstaat er immers goed zicht op de ontwikkelingen in en rond het dorp en op de waardering ervan. Bovendien zullen de bevolking en haar organisaties uiteindelijk mede een rol moeten spelen bij de uitvoering van de voorgestelde acties. De kans van slagen daarop is groter als ze ook betrokken zijn bij het bedenken en formuleren van die acties.

PON-rapportage: DORPSONTWIKKELINGSPLAN ESCH

5

Het PON heeft een lange traditie bij het maken van leefbaarheidplannen en dorps- en wijkontwikkelingsplannen. Daarbij wordt vaak gekozen voor een vast stramien. Recentelijk is met Telos (waarbinnen het PON participeert) een nieuwe methodiek ontwikkeld waarbij extra aandacht is voor objectieve maatstaven, economische vitaliteit, bijzondere doelgroepen, mobiliteit en identiteit en wordt er meer aandacht gegeven aan de zaken die spelen in het buitengebied, Voor u ligt het dorpsontwikkelingsplan voor het dorp Esch. Bij de ontwikkeling van het dorpsontwikkelingsplan Esch zijn zoveel mogelijk Esschenaren uitgenodigd om mee te denken en te praten over de huidige en toekomstige leefbaarheid van hun dorp. Dit dorpsontwikkelingsplan (DOP) kijkt vooruit en geeft antwoord op de vraag hoe de inwoners het leven in hun dorp beoordelen en wat zij vinden van de verdere ontwikkeling van Esch.

6


2

Werkwijze Nu volgt een stapsgewijze beschrijving van de gehanteerde aanpak van het dorpsontwikkelingsplan Esch. Lokale klankbordgroep Een dorpsontwikkelingsplan heeft uitsluitend kans van slagen als er voldoende draagvlak voor bestaat. Voorwaarde voor het creëren van draagvlak is dat er bewoners en lokale organisaties betrokken zijn bij de uitvoering van het project. Het samenstellen van een lokale klankbordgroep waarin de sleutelfiguren zijn vertegenwoordigd, is een waardevolle formule gebleken in Esch. De klankbordgroep was verantwoordelijk voor de voortgang en de communicatie en inhoudelijke feedback. In de klankbordgroep waren de volgende mensen vertegenwoordigd: Jan Brands (Zorggroep Elde), Frans van de Steen (ondernemersvereniging), Anja de Wit (Waterschap De Dommel), Cees van Rooij (Grijs Haaren), Wil Hunneman (KBO), Maike van Lokven (Dorpshuis de Es), Bram Hulsbosch (peuterspeelzaal), Christien van Schijndel (Tovido), Harrie Vugs (Stichting Bierpomp), Cor van de Zanden (Essche Boys), Ruud ter Horst (buurtbus), gemeente Haaren (Lisette Boonen of Astrid Goijaarts) als adviseur en het PON (Maartje Rijkers, Sjaak Cox) als ontwikkelaar en adviseur. De klankbordgroep is in totaal vijf keer bij elkaar gekomen enkele leden hebben een belangrijke rol gespeeld bij de verspreiding en het ophalen van de enquêtes.

Samenwerking project Essche stroom (Waterschap De Dommel) en DOP Esch (gemeente Haaren) Waterschap De Dommel is aan het werk om de Essche Stroom in beweging te krijgen. In het dorp Esch wordt de Essche Stroom nauwelijks beleefd. Behalve wanneer het water zo hoog staat dat het over de kaden komt. Dan hebben mensen last van het water. Met de toekomstige herinrichting van de Essche Stroom wil het waterschap een robuust watersysteem aanleggen dat ook voldoet in extreme omstandigheden. Dit biedt het dorp een mogelijkheid zijn omgeving eens met een frisse blik te bekijken en geeft Esschenaren de kans om aan te geven hoe hun leefomgeving ingericht kan worden (zie ook www.esschestroom.nl) Tegelijkertijd gaat de gemeente met de inwoners aan de slag met het maken van een DOP. Vanaf de start hebben gemeente, Waterschap De Dommel en PON elkaar opgezocht om ervoor te zorgen dat beide projecten elkaar én niet in het vaarwater zitten én elkaar versterken.

Startbijeenkomst Op 17 september 2007 heeft er in de St. Willibrordusschool in Esch de startavond van het DOP plaatsgevonden. De avond werd georganiseerd door Waterschap De Dommel en de gemeente Haaren. De gemeente gaf hiermee de aftrap voor het Dorpsontwikkelingsplan (DOP) voor Esch. Waterschap De Dommel legde uit dat in samenwerking met een denktank van betrokken inwoners van Esch, een aantal kansen en knelpunten zijn geformuleerd die tot een gezamenlijk streefbeeld hebben geleid. Ook zijn de randvoorwaarden benoemd waar het plan straks aan moet voldoen. Vervolgens werden een


7

aantal beelden (foto’s en filmpjes) getoond van hoe de Essche Stroom er in de toekomst uit kan zien. Hierbij werd nadrukkelijk vermeld dat er nog geen keuzes zijn gemaakt, dat hangt namelijk ook af van de wensen van de grondeigenaren. Om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen betrokken werden bij het opstellen van het dorpsontwikkelingsplan heeft een zorgvuldige introductie plaatsgevonden. In deze dorpsbijeenkomst, waarvoor alle inwoners waren uitgenodigd, heeft het PON een toelichting gegeven op de werkwijze en de stappen van het dorpsontwikkelingsplan voor Esch. Tijdens deze bijeenkomst is de werkwijze vastgesteld met en via de aanwezige inwoners (plusminus 70).

Enquête Na de startbijeenkomst is in oktober een vragenlijst verspreid onder alle inwoners van Esch, ouder dan 16 jaar. De enquête is in samenwerking met de klankbordgroep tot stand gekomen. De vragenlijst ging in op zowel feitelijke gedragingen van de bewoners van Esch als op de beleving ervan. De afstand van de woning tot bijvoorbeeld werk/opleiding en of men deze afstand als een probleem ervaart, zijn voorbeelden van onderwerpen die in de enquête ter sprake kwamen. Ook heeft de enquête inzicht gegeven in de voorzieningen waarvan men gebruik maakt, welke voorzieningen in het dorp ontbreken en op welke kern de inwoners voornamelijk gericht zijn. Het gaat daarbij om het doen van boodschappen, lidmaatschap van verenigingen, medische voorzieningen, het verkrijgen of verlenen van burenhulp, het verrichten van vrijwilligerswerk et cetera. Ook is in de vragenlijst aandacht besteed aan vervoermiddelen, economische binding, verhuisgeneigdheid en de redenen daartoe. Verder is gevraagd wat de mensen missen in het dorp en wat de leefbaarheid in Esch kan verbeteren. Het PON heeft de analyse van de enquête verzorgd. Tegelijkertijd met de verspreiding van de enquêtes voor het dorpsontwikkelingsplan, zijn ook de enquêtes van het waterschap rondgebracht.

Verzameling feitelijke gegevens Wonen, welzijn en zorg zijn voor een groot deel subjectieve begrippen. Het gaat daarbij veelal om het oordeel en de ervaringen van de bewoners. Feitelijke gegevens kunnen deze meningen en ideeën van bewoners weerleggen of ondersteunen. Het PON en de gemeente Haaren hebben voor de verzameling van deze feitelijke gegevens gezorgd. Een deel van de gegevens is verkregen via diverse afdelingen van de gemeente. Andere bronnen waren onder andere het internet, de corporatie(s), zorginstellingen, het MKB, Funda, het CBS, de sociale atlas Brabant en de provincie. Ook de klankbordgroep heeft input geleverd voor de feitelijke gegevens.

De organisatie van dorpsbijeenkomsten De feitelijke gegevens, het materiaal uit de enquête en de plannen die er al liggen vormden de basis voor 2 discussieavonden met de bewoners uit Esch. Hiervoor werden alle bewoners uit Esch uitgenodigd via persberichten in De Leije en Brabants Centrum. Ook Loesch besteedde aandacht aan de DOPbijeenkomsten. Het PON zorgde voor de organisatie en leiding van de dorpsbijeenkomsten.

8


12 december 2007: 1e inhoudelijke dorpsbijeenkomst (aanwezig: plusminus 75 dorpsbewoners) De eerste discussiebijeenkomst stond in het teken van de benoeming van ontwikkelingen en het aangeven van knelpunten. Het PON verzorgde een presentatie van de gegevens die uit de enquête en in de verzameling van de gegevens over Esch waren verzameld. De bewoners werd gevraagd te discussiëren over de belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van de wonen, welzijn en zorg in de buurt of het dorp. In de dorpsbijeenkomst gaven de bewoners hun mening over deze ontwikkelingen, trends en problemen. Het doel was het achterhalen welke problemen bewoners en belangengroepen ervaren en voorzien voor de toekomst van de kern. Ook is achterhaald welke criteria op het terrein van leefbaarheid en vitaliteit belangrijk gevonden worden. Dit resulteert in een beknopt verslag waarin problemen in hun samenhang naar voren komen. De samenwerking met Waterschap De Dommel kwam ook in deze avond naar voren. Anja de Wit heeft tijdens deze bijeenkomst kort de resultaten van de enquête van het waterschap toegelicht. Door de samenwerking tussen PON en het waterschap kon een informatieve avond gehouden worden. De inhoud van de presentaties waren op elkaar afgestemd, zodat er geen sprake was van herhaling van informatie.

13 februari 2008: 2e inhoudelijke dorpsbijeenkomst (aanwezig: plusminus 35 Esschenaren) Deze bijeenkomst stond in het teken van het genereren van ideeën en oplossingen voor eventuele knelpunten. Op basis van de bevindingen uit de 1e discussiebijeenkomst in het dorp zijn er voorstellen voor acties om de vitaliteit en de leefbaarheid te verbeteren gepresenteerd. Aan de aanwezigen werden de volgende vragen gesteld: 1 Zijn de voorgestelde acties een oplossing voor de gesignaleerde knelpunten? 2 Wie moeten de acties gaan uitvoeren? 3 Worden er acties gemist? 4 Welke acties hebben de hoogste prioriteit? Het doel van deze bijeenkomst was het wensbeeld voor Esch voor de toekomst op te stellen en specifiek gebiedsgerichte oplossingen te formuleren.

Verwerking resultaten in het dorpsontwikkelingsplan Alle gegevens die zijn verzameld tijdens de bewonersbijeenkomsten, de enquête en uit het feitelijk materiaal zijn verwerkt in het uiteindelijke dorpsontwikkelingsplan. Dit resulteert in de conclusies en actiepunten die in het volgende hoofdstuk worden weergegeven.


9

3

Conclusies en actiepunten

3.1 Rapportcijfers Esch en achtergrondconclusies In de enquête hebben we de inwoners van Esch gevraagd rapportcijfers (tussen 0 en 10) te geven op verschillende aspecten van de leefbaarheid. Het woongenot in Esch scoort hoog, een 8. Bijna alle aspecten van leefbaarheid scoren een voldoende, behalve voorzieningen en bedrijvigheid. Dit komt overeen met de waardering in andere dorpen in de gemeente Haaren. De onvoldoende voor de voorzieningen en de bedrijvigheid kan op meerdere manieren uitgelegd worden. Het kan betekenen dat de Esschenaren vinden dat er te weinig bedrijvigheid en voorzieningen zijn in het dorp. Een lage waardering betekent echter niet automatisch dat de voorzieningen en de bedrijvigheid gemist worden. Het kan ook zijn dat geconstateerd wordt dat er weinig voorzieningen en bedrijvigheid is en dat daar de onvoldoende uit voort komt. Wat in Esch anders is dan in de andere dorpen, is de ruime voldoende voor de aantrekkelijkheid en sfeer van het dorp. De Esschenaren waarderen de sfeer in hun dorp met een 7, terwijl dat in de andere dorpen eerder richting de onvoldoende gaat. 8,0

Woongenot Onderling contact

7,2

Veiligheid

7,2 7

Aantrekkelijkheid/sfeer 6,5

Bereikbaarheid 5,2

Voorzieningen

5,1

Bedrijvigheid 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Conclusie 1 Het is goed toeven in Esch, blijkt uit de enquête en dit wordt ook in de bewonersbijeenkomsten bevestigd. De woningen zijn goed en de sfeer in het dorp is prima. Dat de voorzieningen en de bedrijvigheid een onvoldoende krijgen, is niet heel verrassend. In een klein dorp (2190 inwoners) is er (te) weinig draagvlak om alle gewenste voorzieningen in het dorp te realiseren. Daarnaast is het zo dat wanneer er een voorziening is, deze niet door alle Esschenaren gebruikt wordt. De supermarkt in het dorp is hier een voorbeeld van. Circa een derde van de inwoners doet de boodschappen bij de Spar in het dorp, het overige deel bezoekt liever een supermarkt elders, met een groter assortiment, (wellicht) lagere prijzen, op de weg van werk naar huis, of waar je de auto gemakkelijk kunt parkeren.

10


Conclusie 2 Verkeersongemakken moeten worden verholpen. Niet het gebrek aan voorzieningen of bedrijvigheid wordt als een groot probleem beschouwd, maar de verkeersongemakken in het dorp zelf. Er komt teveel doorgaand verkeer (met name vrachtwagens en ´rammelende´ busjes), de verkeersdrempels zijn te hoog en voor voetgangers is er én weinig ruimte in sommige straten én zijn sommige plekken onoverzichtelijk.

Conclusie 3 Bouwen in Esch. Esch is een woondorp. De laatste jaren is de woningbouw echter gestagneerd, waardoor veel inwoners hun heil elders moeten zoeken. Het aantal inwoners neemt de laatste jaren af. Met name starters en senioren zijn op zoek naar een fijne woning in Esch. Om deze groepen te behouden, moeten er passende huizen gebouwd worden. Wat de wensen zijn, moet geïnventariseerd worden onder de woningzoekenden. Een woonbehoefteonderzoek is noodzakelijk en dient vóór het bouwen van de woningen plaats te vinden. De inwoners van Esch vinden dat er nu echt gebouwd moet worden. Er speelt op dit moment een discussie in het dorp over de vraag voor wie er dan gebouwd moet worden. Komen alleen Esschenaren in aanmerking voor nieuwbouw en kavels (wat op dit moment wettelijk niet mogelijk is)? Of zouden huizen en kavels in Esch voor iedereen toegankelijk moeten zijn?

Conclusie 4 Aantrekkelijkheid dorpshart scoort een 7, in de rest van de kernen in gemeente Haaren wordt dit met een onvoldoende gewaardeerd. Esschenaren zijn trots op hun dorp en vinden het dorpshart ook aantrekkelijk. Tegelijkertijd kan er nog het een en ander worden verbeterd om het dorp nog aantrekkelijker te maken voor de inwoners en mensen van buiten.

Conclusie 5 De verschillende leeftijdsgroepen ervaren de leefbaarheid van het dorp nagenoeg hetzelfde. Iedereen is blijkbaar op zijn/haar gemak in het dorp. Ook de jongeren zijn zeer te spreken over de sfeer van het dorp.

sfeer bereikbaarheid voorzieningen 55+ bedrijvigheid

29-54 16-29

contact/binding veiligheid woongenot 0

1

2


3

4

5

6

7

8

9

11

Conclusie 6 Terwijl het waterschap veel energie heeft gestoken/steekt om bewoners te betrekken bij het mede vormgeven van de ontwikkelingen van de Essche Stroom zijn toch vele inwoners niet op de hoogte van de plannen van het waterschap. Blijkbaar zijn velen er niet zo mee bezig. Op zich vreemd omdat de Essche Stroom mede het beeld van het dorp bepaalt, wat bewoners weer wel erg belangrijk vinden. Nog vreemder misschien, omdat velen ook tijdens de bijeenkomsten aangeven de wateroverlast van een aantal jaren geleden nooit meer terug wil hebben. Het waterschap heeft de ontwikkelingen rond de Essche Stroom weer bij de inwoners op de kaart gezet. Ieder huishouden heeft de mogelijkheid gekregen mee te denken over de Essche Stroom, door het invullen van de enquête van het waterschap.

Conclusie 7 Esch is niet op Haaren georiënteerd, maar op Boxtel en Vught voor de boodschappen en op Den Bosch en Boxtel voor vele voorzieningen. Esch is voor velen een goede uitgangssituatie om in het weekend en de avonden in de beslotenheid en geborgenheid van het dorp te wonen en overdag werk te vinden in Den Bosch, Tilburg, Boxtel, Eindhoven of nog verder. De gemeente Haaren moet aandacht hebben voor het eigene van het dorp en niet krampachtig proberen er één gemeenschap van te maken. Elk dorp het zijne. Om de afstand naar het gemeentebestuur (en andersom) te verkleinen moet de mogelijkheid om een eigen aanspreekpunt (een dorpsraad/ dorpsbelangenvereniging) te creëren opnieuw worden overwogen (zie ook de volgende conclusie). Ook de gemeente zou een vaste eerste aanspreekpunt (bestuurlijk en ambtelijk) moeten overwegen.

Conclusie 8 Veel deskundigheid in het dorp, maak er gebruik van. Bewoners geven aan betrokken te willen worden bij de uitwerking van het DOP. Nu al geven ze aan dat met eenvoudige middelen er nieuwe mogelijkheden zijn om de jeugdtandzorg, een vaste bibliotheek en buitenschoolse opvang naar het dorp te halen. Daarnaast is de overlast van rioleringsproblemen bij sommige inwoners nog steeds te groot. Daar zou snel iets aan moeten worden gedaan. Een gemeenschappelijke wandeling van betrokken inwoners en verantwoordelijkheden en uitvoerders van de gemeente zou allerlei ´klein´ leed snel doen verhelpen.

12


3.2 Actiepunten De actiepunten worden in volgorde van belangrijkheid gepresenteerd. Elk actiepunt bestaat uit het probleem/knelpunt dat verholpen moet worden, de toelichting daarbij, de voorgestelde acties op dat punt, wie daarbij een rol zou moeten spelen en op welke termijn.

Verkeersongemakken aanpakken Doel

De (beleefde) veiligheid op straat moet beter

Toelichting

Uit de objectieve gegevens blijkt dat er nauwelijks verkeersgewonden vallen in Esch. Echter, in de enquête en tijdens de bewonersbijeenkomst wordt het gebrek aan verkeersveiligheid erg vaak genoemd. De problemen rond de verkeersveiligheid hebben betrekking op uiteenlopende onderdelen. De meest genoemde ergernissen zijn het te hard rijden van het verkeer, de hoeveelheid (vracht)verkeer dat door het dorp rijdt en de verkeersdrempels. Er zijn teveel verkeersdrempels, ze zijn te hoog en veroorzaken veel lawaai. Volgens de deelnemers aan de discussiebijeenkomst is het wel erg belangrijk dat het verkeer afgeremd wordt, maar volgens hen zijn er betere oplossingen om de snelheid van het verkeer te verminderen. Veel verkeer dat door het dorp gaat, is sluipverkeer of vrachtverkeer. Dit zijn verkeersbewegingen die niet gewenst zijn door de inwoners van Esch. De wegen in het dorp zijn niet berekend op deze capaciteit en het vele verkeer heeft als ander negatief effect dat het leidt tot erg veel luchtvervuiling en geluidoverlast. Voorlopig zit er niets anders op dan regelmatig het vrachtverkeer te controleren of zij zich houden aan het ´bestemmingsverkeer´bord. Het vrachtverkeer moet daarnaast al op de A2 goed geïnformeerd worden dat zij Esch niet in mogen. Een oplossing om het verkeer in het dorp te verminderen is het (op termijn) aanleggen van een rondweg. Daarbij moet wel onderscheid gemaakt worden tussen het verkeer afkomstig uit Boxtel en het verkeer van Helvoirt en Haaren. Eerder is dit al onderwerp van discussie geweest en van de kennis in het dorp zelf over dit onderwerp kan meer geprofiteerd worden. Op de plattegronden zijn enkele gevaarlijke situaties aangegeven. Als gevaarlijk punt wordt bijvoorbeeld de uitrit van Nieuwland op de Dorpsstraat aangegeven. Verder dient langs de weg naar Gestel een fietspad aangelegd te worden. Een andere gevaarlijke locatie bevindt zich bij de basisschool. Door het tekort aan parkeerruimte, stoppen ouders op straat om hun kinderen bij school af te zetten. Hierdoor ontstaan onoverzichtelijke situaties.


13

Actie

KORTE TERMIJN mogelijkheden - Onderzoek naar regionale verkeersstromen - Gerichte en frequente snelheidscontroles - Op plattelandswegen 60 km/u - Alle drempels weg - Trottoirs vrij maken van obstakels - Asverlegging Dorpsstraat - Eenrichtingsverkeer (Dorpsstraat e.a.) (meningen hierover verdeeld) - Aanleg fietspad aan de zijde van landgoed ‘Den Eikenhorst’ - Handhaving van verkeersmaatregelen Rijksweg - Kiss & go bij basisschool LANGE TERMIJN - Rondweg (ontlasting kom) (meningen hierover verdeeld) - Ontsluitingsweg vanaf Essche weg achter Sancta Monica aan de Gestelseweg naar de Heikant en via de Koningsweg naar de Esschebaan en eventueel via de Renbaan - Stoplichten met flitspaal (systeem Helvoirt) - Systeem Liempde - Wegversmallingen met voorrangsaanduidingen - Beperking van forenzenverkeer dmv verkeersportalen/zuilen - Sluizen met een sleutel voor plaatselijk vrachtverkeer, sluizen op Heikant, v/d Struijk bedrijventerrein, voetbalveld en Groenendaal ter hoogte van Baarschot. - Verplaatsing vrachtwagenbedrijven die op industrieterrein gevestigd zijn - Looproutes beveiligen - Voetpad evenwijdig aan Dorpsstraat aan de Reigerskant

Initiatiefnemer Gemeente

14

Betrokkenen

Gemeenten (Haaren en Boxtel), provincie, politie, samen met de bewoners/aanwonenden, Brabants Landschap, Essche ondernemers, leveranciers Er zijn al vrijwilligers bereid om zelf de drempels te egaliseren.

Wanneer

Zo snel mogelijk


Mogelijkheden om jongeren in Esch te laten blijven wonen Doel

Eigen jongeren voor Esch behouden

Toelichting

Om een dorp leefbaar te houden, zijn jongeren nodig. Zonder starters worden er geen kinderen geboren, is er geen draagvlak voor de basisschool en hebben verenigingen onvoldoende aanwas om de vereniging gezond te houden. Er zijn op dit moment onvoldoende betaalbare starterwoningen in Esch. Veel jongeren trekken daardoor weg uit het dorp. Dit kan op lange termijn problemen opleveren voor de basisschool en verenigingen.

Actie

KORTE TERMIJN - De gemeente moet op korte termijn met de jongeren in gesprek aan om te luisteren naar hun woonwensen. Er dient een bijeenkomst voor de jongeren georganiseerd te worden, waar zij hun mening kunnen laten horen. De jongeren kunnen ook betrokken worden bij het ontwerpen en bouwen van de starterwoningen (voorbeeld Casteren). - Om de doorstroom te bevorderen, moet inwoning van ouders bij kinderen toegestaan worden en dienen er ruime appartementen en SIR-woningen (bungalows) gebouwd te worden. Wanneer er meer mensen doorschuiven, komen er automatisch ook meer starterwoningen vrij. - Er moet een goed toewijzingsysteem komen, zowel voor huur- als koopwoningen. Sommigen vinden dat de burgers uit Esch voorrang moeten krijgen. Anderen zijn het hier absoluut niet mee eens. LANGE TERMIJN - Vast staat dat er meer starterwoningen moeten komen die vooral betaalbaar zijn en die moeten aansluiten bij de vraag. Volgens de aanwezigen op de discussiebijeenkomst is er vraag naar huurwoningen en bouwkavels voor vrije woningbouw. Het is echter raadzaam om dorpbreed te informeren naar de woonwensen, zodat in de toekomst de juiste woningen gebouwd worden. Nu lijkt het dat met name woningen in het middensegment ontbreken. Gevolg is dat met name de duurdere woningen verkocht worden aan mensen van buiten het dorp. Ook hier is discussie of de woningen gebouwd moeten worden voor Esschenaren, of ook voor mensen buiten Esch. - Tijdens de bewonersbijeenkomst worden verschillende locaties genoemd waar starterwoningen gerealiseerd kunnen worden, namelijk: Reigerskant, Plan Weiakker, inbreidingsgebied achter de Keulse Kar/grond Joost Schoenmakers, Plan Venakkers en de locatie van het oude klooster. - Men is zich er van bewust dat op bepaalde locaties nieuwe bestemmingsplannen opgesteld moeten worden om de bouw van (starters)woningen mogelijk te maken. Er wordt gevraagd om de bouw van starterwoningen in te calculeren en daar ruimte voor te reserveren in de bestemmingsplannen. De te bouwen woningen moeten aansluiten bij het huidige straatbeeld in het dorp.


15

Initiatiefnemer Gemeente

16

Betrokkenen

Gemeente (college van B&W en Gemeenteraad), provincie, bouwvereniging, jeugd, bewoners, Joost Schoenmakers

Wanneer

Zo snel mogelijk


Mogelijkheden om ouderen in Esch te laten blijven wonen Doel

Geschikte woonruimte voor ouderen

Toelichting

Senioren geven aan graag in Esch te willen blijven wonen. Op dit moment zijn er te weinig mogelijkheden om als oudere in Esch te blijven wonen. Er zijn te weinig toegankelijke zorgvoorzieningen in het dorp en er zijn te weinig passende, betaalbare seniorenwoningen. De nu beschikbare huizen zijn namelijk te groot en daarmee waarschijnlijk ook te duur. Tegelijkertijd heeft Esch nog iets bijzonders: een eigen zorgcentrum, aanleunwoningen een fysiotherapiepraktijk en een dependance van een Boxtelse huisartsengroep en de mogelijkheid om dagelijks medicijnen (apotheek Boxtel) op te halen.

Actie

- De meest genoemde oplossing voor het behoud van de senioren in het dorp is het per direct bouwen van geschikte seniorenwoningen. Onder ouderen zijn (minstens) twee doelgroepen te onderscheiden: 1. zij die zorg nodig hebben en 2. de groep die een aangepaste woning wil (55+ tot ca. 75 jaar). Ad 1: Een voorstel zijn de zogenaamde SIR woningen en kangoeroewoningen (voorbeeld Boekel). Het is van belang om zorgvuldig na te gaan wat de wensen zijn van de senioren. Hoogste prioriteit lijkt niet de zorgbehoevende oudere in Esch, maar juist de oudere zonder zorgindicatie die wat kleiner en moderner wil gaan wonen in zijn/haar eigen dorp. Ad 2: Het plan de Woonstee/Weiakker voorziet in 18 woningen met zorg. Daarnaast worden aanleunwoningen bij het verzorgingstehuis gebouwd en woningen aan de Antoniusweg en de Willibrordstraat. Dit zijn waarschijnlijk te weinig woningen om in alle vraag te voorzien. Het woonbehoefte onderzoek kan hier meer duidelijkheid in verschaffen. - Ouderen zijn vaak minder mobiel, waardoor voorzieningen die verder weg liggen, moeilijk te bereiken zijn. In het dorp zijn ouderenvoorzieningen aanwezig in het zorgcentrum. Er zou een mooie combinatie gemaakt kunnen worden tussen de nieuwbouwwoningen en het zorgcentrum. In overleg met het zorgcentrum kan gekeken worden of/welke zorgvoorzieningen beschikbaar gesteld kunnen worden aan mensen die niet in het zorgcentrum wonen, maar wel bepaalde zorg nodig hebben. Wanneer samenwerking mogelijk is, zou het in verband met de mobiliteit van de senioren het beste zijn als de nieuwe woningen in de buurt van het zorgcentrum gerealiseerd zouden worden. Het toestaan van inwoning kan voor sommige ouderen al een oplossing zijn. - Voordat de gemeente kan gaan bouwen, dient het bestemmingsplan aangepast te worden. Om toch de vaart erin te houden, stelt men voor om de bouw van seniorenwoningen gefaseerd te laten plaatsvinden.


17

Locaties die genoemd worden als geschikte locaties zijn: Nieuwland/Reigerskant en eventueel hoek Postelstraat/ Spankerstraat (achter oude meelhandel) en het oude klooster. De bebouwing moet aansluiten bij de huidige uitstraling van het dorp. - In het dorp leeft de discussie voor wie de nieuwe woningen beschikbaar moeten zijn. Er is een groep die vindt dat (met name) huurwoningen van De Woonveste en bouwkavels van de gemeente in eerste instantie beschikbaar moeten komen voor de mensen uit Esch of voor mensen met een aantoonbare sociale binding (woonverleden in Esch, netwerk in Esch). Een andere groep vindt dat de nieuwbouwwoningen en kavels voor iedereen (ook buiten Esch) beschikbaar moeten komen. Initiatiefnemer Gemeente

18

Betrokkenen

Gemeente, provincie, projectontwikkelaars, woningcorporaties, bewoners van Esch, welzijnsinstellingen (Vivent, Zorggroep Elde), Stichting SIR

Wanneer

Direct


Openbare ruimte op orde houden Doel

De begaanbaarheid van de trottoirs en openbare wegen moet verbeterd worden

Toelichting

Op de bewonersavond komt het probleem rond de trottoirs duidelijk naar voren. Op de trottoirs staan veel hindernissen, zoals paaltjes, geparkeerde auto’s en velen hebben een schuinsaflopende rand met hinderlijke afscheidingsranden. Vooral ouderen, gehandicapten en kinderen hebben hier last van. Een ander probleem is het parkeergedrag van inwoners en bezoekers. Op veel plekken staan auto’s op de stoep (Dorpsstraat bij Keulse Kar en cafetaria). Er zijn te weinig parkeerplekken in het dorp om alle auto’s kwijt te kunnen. In veel gevallen zijn de trottoirs (gedeeltelijk) eigendom van particulieren. Dit maakt het lastig om daar extra parkeergelegenheden te creëren. Er zal een visie ontwikkeld moeten worden om het parkeerprobleem aan te pakken. Door de bewoners worden al enkele suggesties gedaan, zoals het aanwijzen van centrale parkeerplaatsen (bijvoorbeeld bij het sportveld en bij de Wertjes) en het stimuleren van het gebruik van garages bij huizen. Daarnaast is de verlichting op de openbare wegen slecht, waardoor men zich onveilig voelt in de openbare ruimte. Uit de enquête blijkt dat 14% van de respondenten soms last heeft van water en 4% heeft zelfs regelmatig last van ondergelopen kelders of straten of problemen met de riolering. De gemeente is verantwoordelijk voor het onderhoud van het riool.

Actie

1 Bestrating van trottoirs vernieuwen en klinkers vervangen door asfalt (of liever nog geluidsarmere bestrating) 2 Monitoren problemen riolering 3 Visie op parkeerproblemen 4 Parkeerverbod op gevaarlijke plaatsen 5 Monitoren van verkeersproblematiek op de lange termijn 6 Goede verlichting op onveilige plaatsen (Groenweg naast begraafplaats/kerk, 1ste deel Groenstraat, kerk/Dorpsstraat) 7 Dorpsschouw: laat mensen uit verschillende groepen (ouderen, minder validen, rolstoelgebruikers, moeders met kinderwagens) foto’s maken van gevaarlijke/slechte locaties in het dorp

Initiatiefnemer Gemeente betrokkenen

Gemeente, Ouderenraad/KBO, Cliëntenraad en bestuur Zorgcentrum, eigenaren trottoirs, waterschap

Wanneer

Binnen 2 à 3 jaar


19

Sfeer en uitstraling dorp verbeteren Doel

Esch is een gezellig dorp. Het kan echter altijd beter. Er moet meer ingezet worden op de aantrekkelijkheid van en saamhorigheid in het dorp. De aantrekkelijkheid van het dorp moet daarnaast verhoogd worden om meer ondernemers en toeristen naar het dorp te krijgen.

Toelichting

Het onderling contact scoort in Esch een voldoende. (Sommige) inwoners willen graag dat de onderlinge binding tussen de inwoners versterkt wordt. Hiervoor is het noodzakelijk dat er locaties en evenementen komen waar de inwoners elkaar kunnen ontmoeten en waar ze met elkaar in gesprek kunnen gaan. Veel mensen hebben aangegeven dat een gezellig centrum ontbreekt. Volgens sommigen heeft het dorpsplein veel potentie om het dorp gezellig en levendig te maken. Toegankelijke horeca met terras zal de uitstraling van het plein verbeteren. Het plein moet de functie van een ontmoetingsplaats krijgen, zodat mensen weer in contact komen met elkaar en zodat het dorp wat levendiger wordt. Het kunstwerk dat nu op het plein staat, is lelijk en neemt teveel plaats in beslag. Het kunstwerk moet verwijderd worden, zodat er meer ruimte is voor gezellige zitplaatsen. Het dorpshuis is een belangrijke voorziening in het dorp. Hier komen veel ontmoetingen tussen inwoners tot stand. Het dorpshuis moet dan ook behouden blijven, op kosten van de gemeente. Het is immers een voorziening voor de gehele gemeenschap. Het dorpshuis is wat stoffig en saai en zou aantrekkelijker en sfeervoller ingericht kunnen worden. Het zou mogelijk moeten zijn om kleine feestjes in het dorpshuis te organiseren. Een groot deel van de respondenten heeft aangegeven trots te zijn op het dorp. Er zouden meer activiteiten gericht moeten zijn op het uitdragen van die trots. De vele cultuurhistorische en archeologische objecten in Esch zouden bijvoorbeeld in beeld gebracht kunnen worden en er zou ter plekke informatie beschikbaar moeten komen. Dit is bruikbaar voor zowel de bewoner van Esch als de toerist die het dorp bezoekt. Om meer mensen naar Esch te trekken, zou er een netwerk van wandelroutes en fietsroutes opgezet moeten worden. De toeristen kunnen op het dorpsplein even uitrusten en wat drinken en eten. De uitstraling van de oude bestrating vindt men mooier dan de bestrating die er nu ligt. Om het authentieke van Esch terug te krijgen, zou ook de oude bestrating terug moeten komen. De entrees van het dorp moeten ook aangepakt worden. De omgeving van het dorp is weids en groen, en dit zou terug moeten komen bij binnenkomst in het dorp. De ontwikkeling van de Essche Stroom speelt in op de kwaliteiten van de omgeving en draagt bij aan een mooie uitstraling van het dorp. Het is belangrijk dat de ontwikkelingen rond het water in harmonie zijn met de sfeer in de omgeving en in het dorp.

20


Met alleen een ingreep in de fysieke ruimte ben je er nog niet. De saamhorigheid in het dorp kan versterkt worden door meer (dorps)activiteiten te organiseren om de inwoners bij elkaar te brengen. Te denken valt aan het organiseren van buurtfeesten, onderlinge sporttoernooien, een jeu-de-boules toernooi voor Esschenaren. Ook voor de jeugd moet het mogelijk zijn om af en toe een jeugdfeest te organiseren en de kindervakantieweken moeten gestimuleerd worden. Om de mensen met elkaar te laten praten over het wel en wee van het dorp, kunnen de oude burgeravonden weer ingesteld worden. Dit is een gemeentelijke ontmoetingsavond waarbij iedereen alles aan de orde kan stellen. Bestaande verenigingen moeten behouden blijven. Deze zijn belangrijk voor het dorp. De fanfare en de drumband moeten in stand gehouden worden, want bij bijzondere openbare gelegenheden zorgen zij voor een goede sfeer. Om te kunnen blijven bestaan, moet er subsidie komen voor de muzieklessen voor de jeugd en moeten oefenruimten betaalbaar blijven Sommigen vinden de saamhorigheid zoals die nu in het dorp aanwezig is, prima. Er is van alles te doen en mensen gaan vriendelijk met elkaar om. Niet alle inwoners zijn op zoek naar meer gezelligheid in het dorp. Er zijn ook mensen die voor de rust en ruimte in Esch zijn komen wonen, en hun sociale binding elders hebben. Actie

1 2 3 4 5

Initiatiefnemer 1 2 3 4 5

Organiseren van dorpsactiviteiten Aanpakken dorpsplein Instellen burgeravond Dorpshuis updaten Inzetten op de recreatieve functie van het dorp (onder andere Essche Stroom) Verenigingen en inwoners Esch Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Betrokkenen

Gemeente, waterschap, provincie, ondernemers, heemkundekring, bewoners, jeugd, bestuur gemeenschapshuis, verengingen

Wanneer

Binnen twee jaar Netwerk wandel- en fietsroute: samenlopend met Essche Stroom: binnen enkele jaren


21

Activiteiten voor jongeren Doel

Betrokkenheid van jongeren bij het dorp vergroten

Toelichting

Het gevoel leeft dat jongeren in Esch nauwelijks bij het dorp betrokken zijn. Volgens aanwezigen van de discussiebijeenkomst is het wenselijk om jongeren meer bij het dorp te betrekken, waardoor ook de binding met het dorp versterkt wordt. Door meer activiteiten, gericht op jongeren, te organiseren zullen jongeren een sterkere band krijgen met het dorp. Het is wenselijk dat er meer activiteiten ontplooid worden vanuit de verenigingen. Ook buiten de bestaande verenigingen kunnen activiteiten opgezet worden. De activiteiten die georganiseerd worden moeten wel aansluiten bij de behoefte van de jongeren. Een inventarisatie van de behoeften is dan ook nodig. Wanneer er uiteindelijk activiteiten opgezet gaan worden, dienen deze positief ondersteund te worden door de gemeente, maar ook door de jongeren en andere inwoners zelf. Een andere manier om jongeren bij het dorp te betrekken, is door ze meer inspraak te geven op de ontwikkelingen in hun dorp. Daarnaast moet de betrokkenheid van de jeugd bij dorpsactiviteiten gestimuleerd worden. De gemeente moet investeren in jongerenbeleid. Het stimuleren van sport is daarbij erg belangrijk. Sporten is gezond, en is goed voor de sociale contacten en sociale ontwikkeling. De kosten voor spel en ontspanning moeten zo laag mogelijk gehouden worden, zodat het voor iedereen mogelijk is om deel te nemen aan deze activiteiten. Sportvoorzieningen moeten goedkoper worden. De huur van de sportvelden kan afgeschaft worden. De jeugd heeft zelf aangegeven behoefte te hebben aan een uitgaansgelegenheid.

Actie

1 Inventariseren behoefte aan meer activiteiten onder jongeren 2 Inspraakavonden voor jongeren 3 Investeren/realiseren van (betaalbare) sportvoorzieningen voor de jeugd

Initiatiefnemer 1 Verenigingen 2 Gemeente 3 Gemeente

22

Betrokkenen

Gemeente, verenigingen, horeca, jeugd, bewoners

Wanneer

2008


Buitengebied leefbaar Doel

Het buitengebied moet leefbaar blijven

Toelichting

Het buitengebied verandert. Steeds meer boeren zijn genoodzaakt hun agrarisch bedrijf op te geven. Hierdoor komen veel stallen leeg te staan. Deze vrijgekomen agrarische gebouwen zijn zeer geschikt om nieuwe economische dragers in het buitengebied te huisvesten, te denken valt aan aan-huis-gebonden beroepen. Door nieuwe functies toe te staan in het buitengebied, kan het buitengebied zich blijven ontwikkelen en dat komt de leefbaarheid van het buitengebied ten goede. Het meedenken over de ontwikkeling van de Essche Stroom wordt gewaardeerd en moet ook in de toekomst blijven.

Actie

Bestemmingsplan buitengebied aanpassen

Initiatiefnemer Gemeente Betrokkenen

Gemeente, waterschap en bewoners buitengebied

Wanneer

Continu


23

Communicatie met de gemeente verbeteren Doel

Inwoners willen op de hoogte gehouden worden van de uitvoering van het dorpsontwikkelingsplan

Toelichting

De relatie tussen de gemeente Haaren en de inwoners van Esch loopt soms moeizaam. Uit de enquête blijkt dat ongeveer een kwart ontevreden is over de manier waarom de gemeente communiceert en met haar burgers omgaat. Het dorpsontwikkelingsplan is een goed initiatief, de burger kan zijn stem laten horen middels dit plan. Men spreekt echter de zorg uit dat er onvoldoende draagvlak is voor daadwerkelijke uitvoering van de door de bewoners aangedragen actiepunten. Dit vanwege het ontbreken van financiële middelen of anderszins.

Actie

Op korte en lange termijn de mensen blijven informeren over de stand van zaken rond de uitvoering van het dorpsontwikkelingsplan en daarbij een toelichting geven op wat wel en niet mogelijk is op de lange en korte termijn. Praktische mogelijkheden: 1 Oprichten van een dorpsraad/dorpsbelangenvereniging 2 Organiseren van een dorpsschouw 3 Aanwijzen eerste aanspreekpunten (bestuurlijk en ambtelijk)

Initiatiefnemer 1 Inwoners Esch 2 Gemeente 3 Gemeente

24

Betrokkenen

Gemeente, klankbordgroep DOP Esch

Wanneer

Hele traject door


Bereikbaarheid verbeteren Doel

Esch bereikbaar houden door middel van goed openbaar vervoer

Toelichting

Veel dorpen in Brabant zijn niet aangesloten op een goede openbaar vervoersverbinding. Dit geldt ook voor Esch. De enige bus die Esch aandoet is de buurtbus. Deze bus heeft een beperkte dienstregeling, maar wordt wel veel gebruikt. ’s Avonds en op zondag rijdt de bus niet. Hierdoor is het lastig om met het openbaar vervoer op bestemming en weer thuis te komen. Men kan met de treintaxi makkelijk vanaf elk station naar Esch komen. Sommige inwoners zijn hier niet van op de hoogte, terwijl het voor velen een uitkomst kan bieden.

Actie

1 Informeren mogelijkheden treintaxi en buurtbus 2 Treinen laten aansluiten op busverbindingen (of andersom)

Initiatiefnemer 1 Gemeente 2 Arriva Betrokkenen

Gemeente, Arriva, Treintaxi

Wanneer

2008


25

4

De resultaten van de enquête in vogelvlucht Iedere inwoner van Esch van 16 jaar en ouder heeft een enquête ontvangen. Tussen 5 en 9 november 2007 zijn de enquêtes door de familie van Schijndel en anderen huis-aan-huis verspreid. In de week daarop is bij elk huis aangebeld om de enquêtes op te halen. Daarnaast was er de mogelijkheid om de vragenlijsten bij de familie van Schijndel in een grote brievenbus in te leveren. Van de 1713 inwoners van Esch van 16 jaar en ouder hebben 806 mensen de vragenlijst ingevuld. Dit is een respons van 47%. Later hebben nog 23 mensen de enquête ingeleverd. Van deze enquêtes zijn alleen de open vragen meegenomen.

4.1 De geënquêteerden De volgende tabel geeft enkele kenmerken weer van de groep die de enquête heeft ingevuld.

Onderwerp

Categorieën

Geslacht

Man

47%

Vrouw

53%

16-29

11%

30-54

46%

55+

42%

Binnen de bebouwde kom

85%

Buiten de bebouwde kom

15%

Esch

41%

Ander dorp gemeente Haaren

5%

Elders in de regio

31%

Elders binnen Brabant

16%

Buiten Brabant

8%

Leeftijd

Deel van het dorp Geboren/getogen

26

Percentage


4.2 Wonen Er zijn veel redenen om in Esch te wonen. De huidige woning wordt het vaakst genoemd. Maar de aantrekkelijkheid van het dorp en privé omstandigheden (opgegroeid, samenwonen) zijn ook belangrijke redenen. Een groep van 30% spreekt de wens uit om te verhuizen. Het grootste gedeelte (60%) daarvan wil binnen Esch een andere woning betrekken, 34% wil in een andere gemeente gaan wonen.

Onderwerp

Categorieën

Aantal jaren woonachtig in Esch

0-5 jaar

13%

6-10 jaar

19%

11-20 jaar

25%

> 20 jaar

43%

Aantrekkelijkheid dorp

40%

Opgegroeid

35%

Familie

28%

Getrouwd/gaan samenwonen

36%

Werk in nabijheid

21%

Woning

50%

Anders

12%

Nee

70%

Binnen een half jaar

4%

Reden om in Esch te wonen

Verhuisgeneigdheid

Wil verhuizen naar


Percentage

Binnen twee jaar

7%

Binnen vijf jaar

19%

Binnen Esch

60%

Dorp in gemeente Haaren

4%

Andere gemeente

34%

27

4.3 Openbaar vervoer Er zijn maar weinig mensen die gebruik maken van het openbaar vervoer, de meeste inwoners van Esch beschikken over eigen vervoer. Van degene die wel gebruik maken van het openbaar is iets meer dan de helft tevreden. Redenen om ontevreden te zijn, zijn voornamelijk de tijd die men kwijt is en de inzet van te weinig bussen. Voor 19% van de mensen die de trein en bus gebruikt, is het reizen problematisch.

Onderwerp Gebruik openbaar vervoer

Redenen geen gebruik openbaar vervoer N=175

Tevreden over openbaar vervoer Redenen niet tevreden N=175

Openbaar vervoer problematisch

28

Categorieën Vaak/regelmatig Soms Nooit Vervoersverbindingen sluiten niet goed aan Bussen zijn te vol Busreizen zijn te tijdrovend Ik heb eigen vervoer Gebruik openbaar vervoer is omslachtig Te weinig bussen Geen bus ’s avonds/in weekend Anders Ja Nee Vervoersverbindingen sluiten niet goed aan Bussen zijn te vol Busreizen zijn te tijdrovend Te weinig bussen Geen bus ’s avonds/in weekend Anders Ja Nee

Percentage 3% 21% 77% 8% 1% 8% 90% 13% 5% 4% 6% 52% 48% 28% 7% 35% 30% 31% 22% 19% 81%


4.4 Verkeersveiligheid Meer dan driekwart van de Esschenaren vindt de verkeersveiligheid slecht. Vergeleken met de andere dorpen in de gemeente Haaren is dit hoog. In Biezenmortel is dit namelijk ‘maar’ 48%, in Haaren 54% en in Helvoirt 59%. De drempels, het vele doorgaand vrachtverkeer en het te hard rijden zijn hier de belangrijkste oorzaken van. Ook storen de Esschenaren zich aan de beperkte ruimte voor fietsers en voetgangers.

Onderwerp Verkeersveiligheid

Redenen verkeersonveiligheid N=563


Categorieën Goed Geen mening/neutraal Slecht Slechte verlichting Onoverzichtelijke verkeerssituaties Te hard rijden automobilisten Te veel verkeer Te veel doorgaand vrachtverkeer Drempels Sluizen in de weg (wegversmallingen) Weinig ruimte voor fietsverkeer Weinig ruimte voor voetgangers Uitvalswegen naar snelweg door dorp Slechte ontsluiting zwaar verkeer Anders

Percentage 15% 7% 78% 6% 32% 55% 31% 53% 78% 22% 55% 76% 16% 7% -

29

4.5 Openbare ruimte De meningen over de openbare ruimte verschillen nogal. De groep mensen die tevreden is over de openbare ruimte is gelijk aan de groep die ontevreden is. Degenen die ontevreden is over de openbare ruimte geven aan dat deze ontevredenheid voornamelijk voortkomt uit de hondenpoep en het slechte onderhoud van trottoirs en fietspaden.

Onderwerp

Categorieën

Tevreden over openbare ruimte

Ja

Percentage 50%

Nee

50%

Redenen niet tevreden openbare ruimte

Vandalisme en vernielingen

8%

N=144

Slecht onderhoud openbaar groen

12%

Slecht onderhoud straten

30%

Onvoldoende veilige fietsroutes

35%

Onvoldoende veilige looproutes

38%

Geen ontmoetingsplaats jeugd

16%

Slecht onderhoud trottoirs/fietspaden

50%

Vervuiling, zwerfvuil

10%

Hondenpoep

45%

Bekladding muren/gebouwen

1%

Kapot straatmeubilair

3%

Parkeerproblemen

32%

Weinig speelvoorzieningen

18%

Weinig openbaar groen

10%

Geluidsoverlast

12%

Anders

6%

Er is de respondenten gevraagd naar problemen rond de riolering en wateroverlast. Zo’n 80% van de inwoners van Esch heeft zelden of nooit last van de riolering of wateroverlast. Eén op de vijf bewoners daarentegen wel. 14% van de respondenten geeft aan soms last te hebben van water en 4% heeft zelfs regelmatig last van ondergelopen kelders of straten of problemen met de riolering.

4.6 Voorzieningen In de enquête zijn aan de Esschenaren vragen gesteld over de aanwezigheid en het gebruik van voorzieningen in Esch. Voor de dagelijkse boodschappen gaat 31% naar de Spar in Esch. De rest haalt de boodschappen voornamelijk buiten de gemeente Haaren. Opvallend is dat veel mensen extra voorzieningen in het dorp willen. Het is echter de vraag of zij deze ook werkelijk gaan gebruiken. De dagelijkse boodschappen worden door de meerderheid immers ook buiten het dorp gehaald.

30


Het grootste deel heeft de huisarts in Esch zitten. De meeste andere voorzieningen in Esch worden door minder dan een kwart van de respondenten gebruikt. De tandarts, dagopvang voor ouderen en binnensportaccommodaties (er is wel een gymzaal) zijn niet aanwezig in Esch. Hiervoor is men dus sowieso op andere plaatsen aangewezen. 59% is lid van een vereniging in Esch. Dit is vergeleken met de andere dorpen hoog. Boxtel en Vught zijn plaatsen waar veel mensen naar toe gaan om gebruik te maken van de daar aanwezige voorzieningen. Den Bosch wordt daarnaast door 18% van de mensen bezocht voor de niet dagelijkse boodschappen. 8% van de mensen vindt de afstand en/of reistijd tot bepaalde voorzieningen een probleem. Door deze groep wordt de afstand tot niet-dagelijkse boodschappen het vaakste genoemd, daarna volgen de bank/postkantoor en tandarts. Van de mensen die lid is van een vereniging buiten Esch (29%), ervaart 7% de reistijd als een probleem. Een reden om toch buiten het dorp bij een vereniging te gaan, is dat de vereniging van hun keuze niet aanwezig is in Esch.

Onderwerp

Categorieën

Dagelijkse boodschappen

Esch

31%


7%

Elders

62%

Huisarts

74%

Apotheker

5%

Fysiotherapeut

19%

Consultatiebureau

13%

Kinderopvang/peuterspeelzaal

14%

Activiteiten ouderen

17%

Bibliotheek/bibliobus

12%

Muziekschool/les

6%

Basisschool

23%

Jeugdwerk/activiteiten jongeren

10%

Winkels niet dagelijkse boodschappen

6%

Bank/postkantoor

19%

Cultureel/wijkcentrum

23%

Ja

59%

Nee

41%

Ja

26%

Nee

74%

Voorzieningen

Lid verenigingen in Esch Vrijwilligerswerk in Esch


Percentage

31

Onderwerp

Categorieën

Problemen met reistijd tot vereniging buiten Esch

Ja

7%

Nee

93%

Huisarts

16%

Tandarts

25%

Apotheker

20%

Fysiotherapeut

5%

Consultatiebureau

2%

Kinderopvang/peuters.

2%

Dagopvang ouderen

7%


3%

Bibliotheek/bus

16%

Muziekschool/les

8%

Basisschool

0%

Speciaal onderwijs

2%

Voortgezet onderwijs

5%

Problemen met reistijd tot voorziening N=61

Percentage


3%


46%

Bank/postkantoor

39%


8%

Sportaccommodaties

21%

Dierenarts

13%

Speelvoorziening

18%

In Esch is een extra vraag gesteld om de behoefte aan buitenschoolse opvang te peilen. 75% gaf aan geen kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar te hebben. Van degene die wel kinderen tussen 4-12 jaar hebben, gaven 57 personen aan behoefte te hebben aan BSO. Dat komt neer op 32% van degene met kinderen 4-12 jaar.

4.7 Sociale cohesie Men is trots op Esch. Driekwart van de inwoners geeft aan trots te zijn op het dorp. Slechts 5% heeft uitgesproken niet trots te zijn. Een groep van 21% heeft geen mening. Hoe betrokken zijn de inwoners van Esch bij het dorp? 50% van de respondenten geeft aan zich in te zetten om de sfeer in het dorp te verbeteren. Nog eens 17% geeft aan dat wel te willen doen, maar niet te weten hoe. Een derde van de bevolking geeft echter aan zich niet in te willen zetten voor een betere sfeer in Esch. Dit is vergeleken met de andere dorpen in de gemeente Haaren een gemiddelde score.

32


De meeste mensen zijn tevreden over het sociale karakter van het dorp. Er is maar een kleine groep die aangeeft zich niet thuis te voelen in Esch (4%), niet bij mensen terecht te kunnen (3%) en het gevoel heeft dat mensen niet prettig met elkaar omgaan (4%) en dat men elkaar niet kent (11%). Hierbij moet in het achterhoofd gehouden worden dat er bij deze vragen ook een grote groep is die neutraal staat tegenover de saamhorigheid in het dorp.

Onderwerp

Categorieën

Percentage

Sfeer verbeteren

Ja, doe ik al

50%

Zou ik willen doen

17%

Wil ik niet

33%

Ja, in sterke mate

18%

Ja, enigszins

71%

Nee

11%

(Helemaal) eens

58%

Neutraal

32%

(Helemaal) oneens

10%

(Helemaal) eens

11%

Neutraal

14%

(Helemaal) oneens

75%

(Helemaal) eens

69%

Neutraal

16%

(Helemaal) oneens

4%

(Helemaal) eens

89%

Neutraal

7%

(Helemaal) oneens

4%

Als ik hulp nodig heb, kan ik bij

(Helemaal) eens

84%

mensen terecht

Neutraal

12%

(Helemaal) oneens

3%

(Helemaal) eens

46%

Neutraal

41%

(Helemaal) oneens

11%

Houden zaken in de wijk u bezig?

Ik ben goed op de hoogte

Mensen kennen elkaar nauwelijks

Mensen gaan prettig met elkaar om

Ik voel me thuis

Ik geef regelmatig hulp

4.8 Relatie burger-gemeente De mensen uit Esch zijn het niet geheel met elkaar eens als het gaat over de relatie met de gemeente. Zo is de gemeente volgens 36% voldoende klantgericht, tegenover 27% die dat niet vindt. Ook over het nakomen van afspraken lopen de meningen uiteen. 28% vindt dat de gemeente beloften waarmaakt, tegenover 19% die dat niet vindt. Over het geheel genomen geldt dat er meer mensen tevreden zijn over de gemeente dan ontevreden. Vergeleken met de andere kernen, wordt de gemeente door de inwoners van Esch het meest positief gewaardeerd.


33

Onderwerp

Categorieën

Tevreden over communicatie

Ja

45%

Nee

25%

Geen mening/neutraal

30%

Ja

24%

Nee

45%


31%

Ja

36%

Nee

27%


37%

Ja

28%

Nee

19%


53%

Klachten over wachttijden of procedures

Voldoende klantgericht

Komt afspraken na

34

Percentage


Feitelijke gegevens Esch

5

Dit hoofdstuk geeft een objectief beeld van Esch. De gegevens moeten als aanvulling gezien worden op de resultaten van de enquête en de discussiebijeenkomsten. Het is interessant om te zien of er verschillen zijn tussen de objectieve gegevens en de subjectieve beleving van de bevolking.

5.1 Bevolkingsopbouw In Esch wonen 2190 mensen (1 januari 2007). De onderstaande tabel laat zien dat het aantal inwoners van Esch afneemt. In vijf jaar is de bevolking afgenomen met circa 2%. In de grafiek valt duidelijk af te lezen dat de groep 15 tot 34 jaar sterk ondervertegenwoordigd is. De gestagneerde woningbouw van eind jaren ‘70 kan hier een reden voor zijn. Door het tekort aan woningen trokken toen veel mensen (starters) weg. Hierdoor werden er minder kinderen geboren, wat nu te zien is in de groep 15-24 jaar. De kleine groep 25-34 kan verklaard worden door het tekort aan starterswoningen. Deze groep trekt weg om elders te gaan wonen. Tabel 1: Bevolkingsopbouw

1 januari

Absolute aantallen Esch Gemeente

Geïndexeerd Esch Gemeente

2003

2225

14043

100

2004

2240

14037

100,7

100

2005

2215

13914

99,6

99,1

2006

2195

13833

98,7

98,5

2007

2190

13772

98,4

98,1

100

Bron: gemeente Haaren

Figuur 1: Leeftijdsopbouw 12 10 8 6 4 2 0

35

95+ jaar [%]

90-94 jaar [%]

85-89 jaar [%]

80-84 jaar [%]

75-79 jaar [%]

70-74 jaar [%]

65-69 jaar [%]

60-64 jaar [%]

55-59 jaar [%]

50-54 jaar [%]

45-49 jaar [%]

35-39 jaar [%]

40-44 jaar [%]

30-34 jaar [%]

25-29 jaar [%]

20-24 jaar [%]

15-19 jaar [%]

10-14 jaar [%]

5-9 jaar [%]

0-4 jaar [%]


5.2 Wonen 5.2.1 Verdeling koop- en huursector In Esch staan 798 woningen. Hiervan zit 30% in de huursector en 70% is koopwoningen. Het aantal huurwoningen is in de loop van de tijd iets afgenomen en het aantal koopwoningen is licht gestegen. Tabel 2: Koop- en huurwoningen Koopsector

Huursector

2003

553

238

2004

552

238

2005

557

238

2006

559

237

2007

562

236

Bron: Sociale Atlas

Woonveste verhuurt in Esch ongeveer 140 woningen, waarvan een aantal specifiek voor senioren (woningen met zorggarantie). Het grootste gedeelte bestaat echter uit eengezinswoningen, circa 100. De huurprijzen variëren van € 220,-- tot € 495,-- (prijspeil 2006). De bouwperiode loopt van 1949 tot 2000. In het Woon-zorgcentrum St. Josef kunnen oudere zorgvragers terecht. Woonzorgcentrum St. Jozef is in 1995 volledig herbouwd. Het bestaat uit 25 appartementen en een tijdelijke opnameplaats en ligt in de kern van Esch. St. Jozef beschikt over ruime appartementen, waarvan er diverse geschikt zijn voor bewoning door echtparen. Er zijn voorzieningen aanwezig voor kapsalon en pedicure en er is een stilteruimte. Woon-zorgcentrum St. Jozef is sinds 2004 onderdeel van Zorggroep Elde; een samenwerkingsverband van negen verzorgings- en verpleeghuizen in de gemeenten Boxtel, Sint-Michielsgestel en Haaren. 5.2.2 Bouwplannen Tot 2014 zullen 157 woningen opgeleverd worden. Er is nog niet duidelijk hoe de verdeling van de woningen zal zijn. Het dorpsontwikkelingsplan en de nog op te stellen woonvisie zullen worden gebruikt om de aantallen van de bouwplannen in te vullen.

36


Tabel 3: Bouwplannen in Esch Zorg/buiten

Totale

Apparte-

Grond-

richtgetal

Capaciteit

menten

gebied

18

18

18

Sancte Monica

44

20

Venakkers

22

Reigerskant

65

Tweede Spoor*

8

Locatie

Weiakker

Starter

Senioren

Verwachting

senioren

oplevering

18

?

24

44

2010

22

8

2012 (11) 2013 (11) ?

8

5

2008 (5) 2009 (3)

3

Totaal Esch

18

157

38

54

57

18

Gemeente

105

1256

356

417

239

108

*

Starter of

3

2008 (5) 2009 (3) 2010 (44) 2011 (0) 2012 (11) 2013 (11) 2014 (0) 2008 (78) 2009 (96) 2010 (357) 2011 (202) 2012 (163) 2013 (56) 2014 (45)

Tweede Spoor betreft kleine particuliere bouwprojecten op plekken binnen de dorpen in de gemeente Haaren. Besloten is om daarvoor elk jaar 10-15 woningen beschikbaar te stellen. Deze woningen worden zoveel mogelijk verdeeld over de 4 dorpen.

Bron: gemeente Haaren

5.2.3 Woningbehoefte Het aantal geregistreerde woningzoekenden, afkomstig uit Esch is 83. Het is niet bekend of deze mensen ook allemaal een woning zoeken in Esch. Daarnaast is niet geregistreerd hoeveel mensen van buiten Esch een woning wensen in Esch. Er zijn 155 woningzoekenden van buiten de gemeente, die zich graag in de gemeente Haaren willen vestigen. Niet duidelijk is naar welke kern in de gemeente Haaren de voorkeur uitgaat.

5.3 Veiligheid en verkeersveiligheid Het totaal aantal aangiften in de laatste jaren laat een grillig verloop zien. In 2003 neemt het aantal aangiften af, om in 2004 bijna te verdubbelen. In 2005 neemt het aantal aangiften weer iets af. Cijfers over 2006 en 2007 ontbreken. Het aantal verkeersslachtoffers (ziekenhuisgewonden) lag in 2005 op 1. Een klein gedeelte van de bevolking voelt zich onveilig door de diefstallen uit woningen en auto’s en door vandalisme. De verkeersveiligheid wordt vaker als problematisch ervaren.


37

Tabel 4: Aangiften van incidenten 2002

2003

2004

2005

55

36

67

56

Diefstal woning

8

6

13

13

Diefstal auto

4

5

24

15

Zedenmisdrijf

1

0

0

0

Bedreiging

2

1

1

1

Mishandeling

2

1

0

1

Overlast jeugd

4

6

0

2

Overlast dronkenschap

0

1

1

0

Aangiften totaal Onder andere:

Moord/doodslag Openlijk geweld (persoon)

Overval

Bron: Politie

Tabel 5: Verkeersslachtoffers Esch 2002

2003

2004

2005

Ziekenhuis gewonden aanrijding

3

3

0

1

Doden door verkeersongevallen

1

0

0

0

Bron: politiecijfers gemeente Haaren

38


5.4 Verenigingsleven Er zijn in Esch veel verschillende verenigingen. In de onderstaande tabel worden de verengingen opgesomd. Tabel 6: Verenigingsleven Categorie Sport

JESch (Jeugd Esch) Essche Bridgeclub Fietsclub Essche Fietsdag Fietsclub ‘t Pionneke Gymclub voor ouderen, afdeling Esch Hengelsport Ons Vermaak ’t Essche Boeltje Korfbalvereniging Tovido Tennisvereniging d’Oggelen Voetbalclub Essche Boys Essche Volleybal Club Gemengde Vollybalclub Esch Maandag Morgen Dames Volleybalclub Zwemvereniging Z.I.O.L. De Twee Zwaantjes (biljart) Avond-3-daagse

Cultuur en recreatie

Sint Willebrordusgilde Esch Dahlia Vereniging Floribus Decora Blaaskapel De Knoestjes Fanfare Sint Willibrordus Esch Stichting vrienden van de fanfare en drumband St. Willibrordus Esch Ouderenkoor Laetitia Esch Parocieel Dameskoor Esch Stichting Het Essche Heimweekoor KVO

Educatie en bewustwording Heemkundekring De Kleine Meijerij Overig

Vereniging De Ogglevorsen (carnavalsvereniging) De Brordussen (carnavalsvereniging) Politiehondenvereniging De Speurder Buurtbusvereniging Esch Stichting Esch Trefpunt in Europa Kinderopvang in Huiselijke Omgeving (KinOP) Oranjevereniging Roomskatholieke Parochie Sint. Willibrordus Huurdersvereniging Stichting Woonveste

Ouderen en gehandicapten

Stichting Belangenbehartiging ouderen KBO, afdeling Esch

Bron: gemeentegids gemeente Haaren


39

Enkele verenigingen hebben eigen voorzieningen (tennis-, voetbal-, korfbalvereniging). Andere maken gebruik van dorpshuis De Es of de gymzaal.

5.5 Voorzieningen Hieronder volgt een beperkte opsomming van winkels en voorzieningen in Esch. De lijst is niet uitputtend, maar het zijn de voorzieningen waar naar verwachting het meeste gebruik van gemaakt wordt. Levensmiddelen Spar Horeca ‘t Essche pumpke pannenkoekenrestaurant ’t Essche trefpunt Dienstverlening bank/pinautomaat

5.6 Onderwijs De St. Willibrordus voorziet in het basisonderwijs. Het bestuur van de Stichting Katholiek Onderwijs Haaren (S.K.O.H.) is het bevoegd gezag van de vier katholieke scholen in de gemeente Haaren: - St. Franciscus in Biezenmortel - Dr. Landmanschool in Helvoirt - Basisschool De Klim-op in Haaren - St. Willibrordus in Esch. Het doel van de stichting is het bevorderen van primair onderwijs op katholieke grondslag. Het aantal leerlingen op de St. Willibrordus was in 2002 en 2003 stabiel. De laatste jaren ziet de basisschool een lichte stijging van het aantal scholieren. Er zijn 12 groepen. Het team bestaat uit een directeur, een adjunct-directeur, de intern begeleiders, de groepsleerkrachten en twee vakleerkrachten: één voor muziek en de andere voor handvaardigheid. Tabel 7: Aantal basisschoolleerlingen Esch (per 1 oktober) Jaar

Aantal leerlingen

Geindiceerd

2002

282

100

2003

282

100

2004

286

101

2005

290

103

2006

292

104

Bron: basisschool St. Willibrordus)

40


5.7 Bibliotheek De bibliobus komt in Esch op woensdag van 8.30-10.30 uur bij de Basisschool St. Willibrordus. De bibliobus heeft een uitgebreide collectie aan jeugdboeken, puzzels, tijdschriften en digitale media, die steeds worden gewisseld en aangevuld. Bovendien bestaat de mogelijkheid om materialen aan te vragen. In de bibliobus is deskundig personeel aanwezig dat de gebruikers kan adviseren. Ook wordt het leesbevorderingsproject, De Rode Draad, samen met de basisschool uitgevoerd

5.8 Peuterspeelzaal en kinderopvang Er zijn verschillende mogelijkheden voor kinderopvang. Aanwezige voorzieningen zijn:

Peuterspeelzaal de Dribbelaartjes Kinderen vanaf 2 jaar kunnen bij ‘de Dribbelaartjes’ terecht. De kinderen kunnen 2 of 3 dagdelen komen spelen. In elke groep zitten circa 14-16 peuters. Er zijn twee leidsters beschikbaar.

Kinderdagverblijf en BSO de Kindertuin Het kinderdagverblijf en de BSO zitten in Esch op dezelfde locatie, voor het kinderdagverblijf zijn er 12 plaatsen beschikbaar en voor de BSO 9 plaatsen. Het aantal leidsters is wettelijk bepaald en is afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Meestal zijn er twee leidsters aanwezig. Het kinderdagverblijf en de BSO zijn van maandag tot vrijdag geopend en ook in de vakanties kunnen de kinderen er terecht (met uitzondering van officiële feestdagen). De vraag naar buitenschoolse opvang stijgt sterk. Er is niet genoeg ruimte om meer kinderen te plaatsten, de Kindertuin is dan ook hard op zoek naar een andere locatie maar tot op heden is dat nog niet gelukt.

5.9 Bedrijvigheid De onderstaande tabel geeft weer hoeveel bedrijven er per sector aanwezig zijn. De tabel moet gezien worden als een indicatie. Sommige bedrijven passen in meerdere categorieën, maar kunnen maar in één categorie geplaatst worden. Uit de tabel komt naar voren dat de agrarische sector in Esch het sterkst vertegenwoordigd is. Daarnaast is de industrie een belangrijk onderdeel van de economische structuur.


41

Tabel 8: Aantal bedrijven naar sector in Esch Sector

Aantal bedrijven

Agrarisch

31

Industrie

20

Nutsbedrijven

8

Tankstation en garages

7

Horeca

5

Detailhandel

2

Opslag

1

Bron: Kamer van Koophandel

5.10 Openbaar vervoer 5.10.1 Busvervoer Het openbaar vervoer in Esch scoort een onvoldoende. Er is één bus, namelijk de Arriva buurtbus (lijn 203). De buurtbus rijdt naar ‘s-Hertogenbosch en naar Liempde. Deze vertrekken elk uur. De dienstregeling van de bus in de richting van Liempde vertrekt van circa 8.45 uur tot 18.45 uur. De eerst bus naar ‘s-Hertogenbosch vertrekt om 7.30 uur en de laatste gaat om 17.30 uur. Op zaterdag is de dienstregeling van beide bussen beperkter. Dan vertrekt de bus later (circa 9.30 uur) en houdt de bus eerder op met rijden, namelijk rond 16.30 uur. De buurtbus rijdt niet op zondag. Tabel 9: Route buurtbus lijn 203 ’s-Hertogenbosch - Liempde

Liempde – ‘s-Hertogenbosch

’s-Hertogenbosch CS Cromvoirt Vught Esch, Markt Boxtel station Liempde

Liempde Boxtel station Esch, Markt Vught Cromvoirt ‘s-Hertogenbosch

Bron: Dienstregeling Veolia

42


Tabel 10:Vertrektijden buurtbus lijn 203 halte Esch Markt Markt Esch naar Liempde

ma-vr

za

Markt Esch naar ‘s-Hertogenbosch

zo

ma-vr

7.47

7.32

8.47

8.32

za

9.47

9.47

9.32

9.32

10.47

10.47

10.32

10.32

11.47

11.47

11.32

11.32

12.47

12.47

12.32

12.32

13.47

13.47

13.32

13.32

14.47

14.47

14.32

14.32

15.47

15.47

15.32

15.32

16.47

16.47

16.32

16.32

17.47

zo

17.32

18.47 Bron: Dienstregeling Veolia

5.10.2 Deeltaxi Per 1 februari 2003 kan iedere inwoner in de regio ’s-Hertogenbosch gebruik maken van de deeltaxi. De deeltaxi is een vorm van Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV). ‘Collectief’ betekent dat de deeltaxi ritten combineert, waardoor mensen samen met anderen in hetzelfde voertuig reizen. ‘Vraagafhankelijk’ wil zeggen dat de deeltaxi rijdt als er vraag naar is en dus op afroep beschikbaar is. De deeltaxi rijdt voor iedereen. Iedere inwoner van de gemeenten ’s-Hertogenbosch, Vught, Sint Michielsgestel, Haaren, Heusden en Boxtel kunnen met de deeltaxi van deur-tot-deur reizen. De deeltaxi is volledig toegankelijk voor mensen met een handicap; ook wanneer zij een (elektrische) rolstoel gebruiken of hun scootmobiel of rollator mee willen nemen.

5.11 Relatie tussen burger en overheid Vanaf februari 2008 worden iedere derde dinsdag van de maand van 17.0018.00 inloopspreekuren B&W gehouden in de dorpshuizen in alle dorpen. Bedoeling van het college van B&W is om vooral te luisteren naar wat speelt en leeft en betrokkenen indien nodig met anderen in de gemeentelijke organisatie in contact te brengen. Burgemeester en wethouder zullen rouleren per dorp, dat wil zeggen dat in ieder dorp op genoemd tijdstip één bestuurder aanwezig zal zijn. De gemeente organiseert inspraakavonden. Op deze avonden worden presentaties gehouden over nieuwe ontwikkelingen (bijvoorbeeld buitengebied/ centrumplan) en kunnen mensen vragen stellen. Er is geen dorpsraad actief in Esch.


43

6

Hoe nu verder? Veel inwoners van Esch hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze toekomstvisie. Ze hebben zich in de enquête en tijdens twee intensieve discussiebijeenkomsten gebogen over het wel en wee van hun dorp. Ze hebben suggesties aangedragen over wat er zou moeten gebeuren om ervoor te zorgen dat Esch een aantrekkelijk dorp blijft om er te leven, voor jong én oud. Daaruit bleek dat Esch geen dorp is waar sprake is van grote knelpunten. Toch zijn er een aantal aspecten die aandacht behoeven of waar nog verder over nagedacht moet worden. Het blijkt dat de Esschenaren wel verlangen dat het dorpsontwikkelingsplan geen papieren tijger wordt waarbij er verwachtingen zijn gewekt die niet nagekomen worden. Het is nu zaak ervoor te zorgen dat er daadwerkelijk kwaliteitsimpulsen voor de vitaliteit van Esch gestalte krijgen in de vorm van concrete verbetermaatregelen. Om dat te bereiken is het zaak dat de gemeente, als opdrachtgever van dit dorpsontwikkelingsplan, zich zo spoedig mogelijk uitspreekt over het product en de voorgestelde acties. Immers, elke deelnemer is benieuwd wat er nu gaat gebeuren. Verder is het van belang om - nadat de gemeenteraad van Haaren zich heeft uitgesproken over de te ondernemen acties - binnen de gemeente een ambtenaar aan te wijzen die de uitvoering van de acties gaat coördineren. Daarbij is het van belang dat dit in goede samenspraak gaat met de dorpsgemeenschap. Maar de bal ligt niet alleen bij de gemeente. Er zal moeten worden nagedacht over goede samenwerkingsvormen, waardoor ook inwoners van Esch en andere partijen betrokken worden bij de uitvoering van de acties uit deze toekomstvisie. Een mogelijkheid is om de klankbordgroep, die het PON bij de totstandkoming van het dorpsontwikkelingsplan Esch met raad en daad heeft bijgestaan, de komende periode te laten bestaan. Op die manier kan de relatie tussen uitvoering en dorp(sbewoners) worden behouden. De gemeente en maatschappelijke belangenorganisaties kunnen voor het bijeenroepen van de klankbordgroep een initiërende rol op zich nemen. De klankbordgroep kan gedurende de uitvoering periodiek bijeenkomen om de stand van zaken te bespreken. Op gezette tijden moeten dan ook de inwoners van Esch worden geïnformeerd. Het PON stelt voor om, nadat de gemeenteraad zich heeft uitgesproken over deze rapportage en nadat duidelijk is geworden hoe de uitvoering van de acties de komende tijd ter hand wordt genomen, een informatiebijeenkomst te beleggen voor alle Esschenaren. Dan kunnen de resultaten van de discussies over het dorpsontwikkelingsplan voor Haaren worden gepresenteerd en kan tevens worden toegelicht wat er verder gaat gebeuren.

44


Bovendien stellen we voor om de belangrijkste uitkomsten van de discussies over de ontwikkeling van Esch en het standpunt van de gemeenteraad daarover, neer te leggen in een aantrekkelijk vormgegeven informatiekrantje, dat bedoeld is voor alle inwoners van Esch. Op die manier wordt iedereen die dat wil, op de hoogte gebracht van de resultaten en van wat er verder mee gaat gebeuren.


45

46


Bijlage: Tabellen Vragenlijst Dorpsontwikkelingsplan Esch Algemeen Tabel 1: Respons %

Inclusief ‘te laat’

Biezenmortel

50

Esch

47

48

Haaren

33

34

Helvoirt

40

41

Tabel 2: Opgegroeid in of afkomstig uit % Dorp

41


5

Elders in de regio

31

Elders binnen Brabant

16

Buiten Brabant

8

Tabel 3: Aantal jaren woonachtig in dorp gemeente Haaren (mensen die er niet zijn opgegroeid) % N=93 0-5 jaar

13

6-10 jaar

19

11-20 jaar

25

> 20 jaar

43

Tabel 4: Redenen om in gemeente Haaren te wonen (meerdere antwoorden mogelijk) % Aantrekkelijkheid dorp

40

Opgegroeid

35

Familie

28

Getrouwd/gaan samenwonen

36

Werk in nabijheid

21

Woning

50

Anders

12


47

Tabel 5: Trots op het dorp % Ja

74

Nee

5

Geen mening

21

Tabel 6: Cijfers woonomgeving

Woongenot

8,0

Veiligheid

7,2

Onderling contact/binding

7,2

Bedrijvigheid

5,2

Voorzieningen

5,1

Bereikbaarheid

6,5

Aantrekkelijkheid/sfeer dorpshart

7,0

Tabel 7: Cijfers woongenot

Onvoldoende (1-5)

3

Voldoende (6-7)

21

Goed (8-10)

75

Tabel 8: Cijfers veiligheid

Onvoldoende (1-5)

13

Voldoende (6-7)

34

Goed (8-10)

53

Tabel 9: Cijfers onderling contact/binding

48

Onvoldoende (1-5)

13

Voldoende (6-7)

36

Goed (8-10)

51


Tabel 10: Cijfers bedrijvigheid

Onvoldoende (1-5)

54

Voldoende (6-7)

35

Goed (8-10)

11

Tabel 11: Cijfers voorzieningen

Onvoldoende (1-5)

52

Voldoende (6-7)

40

Goed (8-10)

8

Tabel 12: Cijfers bereikbaarheid

Onvoldoende (1-5)

26

Voldoende (6-7)

41

Goed (8-10)

33

Tabel 13: Cijfers aantrekkelijkheid/sfeer dorpshart

Onvoldoende (1-5)

15

Voldoende (6-7)

44

Goed (8-10)

42

Woning Tabel 14: Koop/huurwoning % Koopwoning

76

Huurwoning van corporatie

12

Huurwoning particulier

2

Ouders

8

Anders

2


49

Tabel 15: Verhuisgeneigdheid % Nee

70

Binnen een half jaar

4

Binnen twee jaar

7

Binnen vijf jaar

19

Tabel 16: Redenen om te verhuizen (meerdere antwoorden mogelijk) % N=232 Persoonlijke redenen

21

Huidige woning bevalt niet

35

Woonomgeving, buurt bevalt onvoldoende

10

Behoefte aan zorg

20

Afstand tot/weinig voorzieningen en winkels

26

Andere reden

23

* Van degenen die willen verhuizen

Tabel 17: Wil verhuizen naar % N=227 In dezelfde woonplaats blijven

60

Dorp in gemeente Haaren

4

Andere gemeente

34


50


Tabel 18: Problemen bij het vinden van een geschikte woning (meerdere antwoorden mogelijk) % Nee

5

Ja, namelijk:

95 N=234

Prijzen koopwoningen zijn te hoog

24

Prijzen huurwoningen zijn te hoog

3

Te weinig huurwoningen

12

Toewijzingsbeleid

8

Aangeboden woningen zijn te groot

2

Aangeboden woningen zijn te klein

4

Aangeboden woningen zijn kwalitatief niet goed

1

Te weinig woningen voor senioren/gehandicapten

30

Te weinig woningen met een zorgvoorziening

10

Anders

15


Tabel 19: Als u gaat verhuizen, wilt u dan gaan kopen, huren of een bouwkavel om zelf een woning te kunnen bouwen? % Kopen

48

Huren

23

Bouwkavel

19

Weet niet /maakt niet uit

10

Tabel 20: Aanvaard prijsniveau kopen % <160.000

10

160.000 – 200.000

10

200.000 – 275.000

24

275.000-325.000

24

325.000-400.000

16

>400.000

17


51

Tabel 21: Aanvaard prijsniveau huren (per maand) % <340

25

340 - 485

53

485 - 520

17

520 – 700

3

>700

2

Tabel 22: Voorkeur woning % Vrijstaand

33

2 onder 1 kap

19

Rijtjeswoning

1

Seniorenwoning

24

Appartement

14

woonzorgcomplex

6

Verzorgings – of verpleeghuis

1

Anders

2

Tabel 23: Gewenste kavelgrootte % <150

3

150 – 250

30

250 – 400

40

400 – 750

19

>750

9

Tabel 24: Aantal kamers %

52

1

1

2

8

3

45

4

30

5

16


Arbeid/school Tabel 25: Arbeid/school % Werk/school in dorp

8

Werk/school in gemeente Haaren

4

Werk/naar school elders

48

Niet van toepassing

40

Tabel 26: Vervoermiddel voor werk in eigen dorp (meerdere antwoorden mogelijk) % Fiets/bromfiets/scooter

40

Te voet

59

Bus

0

Trein

0

Bestuurder auto/motor

26

Passagier auto

6

(Deel)taxi

0

* Van degenen die in dorp werken of naar school gaan

Tabel 27: Vervoermiddel voor werk/school in gemeente Haaren (meerdere antwoorden mogelijk) % Fiets/bromfiets/scooter

30

Te voet

4

Bus

0

Trein

0


44

Passagier auto

37

(Deel)taxi

0

* Van degenen die in gemeente Haaren werken of naar school gaan


53

Tabel 28: Vervoermiddel voor werk/school elders/buiten gemeente Haaren (meerdere antwoorden mogelijk) % Fiets/bromfiets/scooter

36

Te voet

2

Bus

4

Trein

8


58

Passagier auto

21

(Deel)taxi

1

* Van degenen die in elders werken of naar school gaan

Tabel 29: Tijd om naar werk of school te komen % 0-5 minuten

18

6-10 minuten

17

11-15 minuten

14

16-20 minuten

18

21-30 minuten

19

31-45 minuten

12

46-60 minuten

1

1 – 1,5 uur

2

> 1,5 uur

0

Tabel 30: Afstand af te leggen om naar werk of school te komen %

54

0-1 kilometer

10

2-5 kilometer

21

6-10

22

11-15

6

16-20

16

21-30

15

31-50

5

51-100

5

> 100

0


Tabel 31: Reistijd werk/school problematisch % Nee

95

Ja

6

Boodschappen/winkelen Tabel 32: Plaats waar dagelijkse boodschappen worden gedaan % N=648 Eigen dorp

31


7

Elders

62

* Respondenten die aangaven nooit boodschappen te doen, zijn uit deze analyse gehaald.

Tabel 33: Vervoermiddel voor boodschappen (meerdere antwoorden mogelijk) % N=648 Fiets/bromfiets/scooter

21

Te voet

7


53

Passagier auto

19

Bus

0

(Deel)taxi

0


Tabel 34: Tijd om bij winkel te komen % 0-5 minuten

40

6-10 minuten

43

11-15 minuten

11

16-20 minuten

4

21-30 minuten

2

31-45 minuten

0

46-60 minuten

1

1-1,5 uur

0

> 1,5 uur

0



55

Tabel 35: Afstand af te leggen om bij winkel te komen % N=123 0-1 kilometer

24

2-5 kilometer

56

6-10

15

11-15

3

16-20

0

21-30

1

31-50

0

51-100

0

> 100

0


Tabel 36: Reistijd winkel problematisch % Nee

94

Ja

6


Tabel 37: Parkeergelegenheid bij winkels problematisch % Nee

95

Ja

5


56


Voorzieningen Tabel 38: Voorzieningen inwoners Esch Esch

Gemeente

Boxtel

Vught

Den Bosch

Elders

n.v.t.

Haaren

Huisarts

74

3

12

10

0

1

1

Tandarts

-

4

49

17

5

20

6

Apotheker

5

3

76

14

0

2

1

Fysiotherapeut

19

1

28

9

1

2

41

Consultatiebureau

13

2

2

1

0

0

82


14

0

0

1

0

0

84

Dagopvang ouderen

-

1

3

0

0

0

97


17

0

1

0

0

0

81

Bibliotheek/bibliobus

12

0

22

5

1

2

59

Muziekschool/les

6

0

3

1

1

1

89

Basisschool

Peuterspeelzaal

23

0

0

1

0

0

76

Speciaal onderwijs

-

0

0

2

0

0

97


-

0

7

7

1

2

84


10

0

4

1

0

0

85


6

2

49

8

18

9

9

Bank/postkantoor

19

3

44

25

2

4

4


23

0

3

2

2

2

68

-

5

17

15

1

5

58

Sportaccommodaties Dierenarts

-

1

22

10

0

8

60

Speelvoorziening

-

0

2

1

0

4

93

- = geen keuze mogelijkheid (voorziening niet aanwezig)


57

Tabel 39

Reistijd tot genoemde voorzieningen problematisch (meerdere antwoorden mogelijk) %

Nee

92

Ja, namelijk:

8 N=61

Huisarts

16

Tandarts

25

Apotheker

20

Fysiotherapeut

5

Consultatiebureau

2


2

Dagopvang ouderen

7


3

Bibliotheek/bus

16

Muziekschool/les

8

Basisschool

0

Speciaal onderwijs

2


5


3


46

Bank/postkantoor

39


8

Sportaccommodaties

21

Dierenarts

13

Speelvoorzieningen

18

Tabel 40: Heeft u behoefte aan BSO? %

58

Ja

8

Nee

17

Nvt

75


Verenigingsleven Tabel 41: Lid van vereniging in eigen dorp (meerdere lidmaatschappen mogelijk) % Nee

41

Ja, namelijk

59 N=411

Sportvereniging

62

Ondernemersvereniging

1

Buurtvereniging

25

Zangkoor

9

Muziekvereniging

11

Volksdansgroep

3

Toneelvereniging

-

Gilde

4

Carnavalsvereniging

19

Schoolraad/oudercommissie/et cetera

5

Oranjevereniging

1

Jongerenvereniging

1

KBO

20

Ouderenvereniging

-

KVO

10

Heemkundevereniging

-

Zonnebloem

5

Anders

17

- = niet in enquête gevraagd

Tabel 42: Lidmaatschap verenigingen en vrijwilligerswerk % Lid van vereniging in eigen dorp

59

Lid vereniging buiten dorp

29

Redenen:

N=216

-

Vereniging niet aanwezig

62

-

Contacten buiten

34

-

Kwaliteit sluit beter aan

5

-

Anders

5

Verricht vrijwilligerswerk

26

Problemen bij vrijwilligerswerk*

18

*

Van degenen die vrijwilligerswerk verrichten.


59

Tabel 43: Vervoermiddel naar vereniging buiten dorp (meerdere antwoorden mogelijk) % N=216 Fiets/bromfiets/scooter

28


62

Passagier auto

30

Openbaar vervoer

3

(Deel)taxi

2

Tabel 44: Tijd om bij vereniging buiten dorp te komen % 0-5 minuten

15

6-10 minuten

40

11-15 minuten

22

16-20 minuten

10

21-30 minuten

8

31-45 minuten

3

46-60 minuten

0

1-1,5 uur

1

> 1,5 uur

1

Tabel 45: Afstand om bij vereniging buiten dorp te komen % N=62

60

0-2 kilometer

0

2-5 kilometer

21

6-10

37

11-15

19

16-20

5

21-30

11

31-50

5

51-100

2

> 100

0


Tabel 46: Reistijd vereniging buiten dorp problematisch % Nee

93

Ja

7

Buurtbinding Tabel 47: Uitspraken over buurtbinding Esch Helemaal

Eens

Neutraal

Oneens

eens

Ik ben goed op de hoogte van wat

Helemaal

Weet

oneens

niet

13

45

32

7

3

1

3

8

14

47

28

0

24

55

16

3

1

0

Ik voel me thuis in mijn buurt

30

59

7

3

1

0

Als ik hulp nodig heb, kan ik bij

28

56

12

2

1

2

10

36

41

9

2

2

er in de buurt speelt De mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks Mensen gaan op een prettige manier met elkaar om

mensen in mijn buurt terecht Ik geef regelmatig hulp aan mensen in mijn buurt

Tabel 48: Houden zaken die in uw buurt of wijk spelen u bezig? % Ja, in sterke mate

18

Ja, enigszins

71

Nee, helemaal niet

11

Tabel 49: Doet u, samen met anderen, wel eens wat om de sfeer te verbeteren of het onderling contact te vergroten? % Ja, dit doe ik al

50

Ik doe dit nog niet maar zou het wel willen doen

17

Nee, en ik wil dit ook niet gaan doen

33


61

Tabel 50: Kent u persoonlijk mensen die actief zijn voor de buurt of wijk waarin u woont? % Ik kan nauwelijks mensen die actief zijn

24

Ik ken een paar mensen die actief zijn

36

Ik ken redelijk wat mensen die actief zijn

26

Ik ken veel mensen die actief zijn

13

Economische vitaliteit Tabel 51: Bent u als (gedeeltelijk) zelfstandig ondernemer werkzaam in Biezenmortel/Esch/Haaren/Helvoirt? % Nee

89

Ja

11

Tabel 52: Vindt u dat er voldoende mogelijkheden zijn voor ondernemers om actief te kunnen zijn? % Ja

10

Weet niet

68

Nee Redenen:

22 N=167

Geen bedrijfsruimte

26

Geen uitbreidingsmogelijkheden

31

Geen afzetmarkt

46

Slechte bereikbaarheid

23

Geen medewerking overheid

5

Anders

Tabel 53: Stimuleren van economische activiteiten Esch Ja

Nee

Geen mening

62

Ontwikkelen winkelaanbod

63

17

21

Ontwikkelen kleinschalige bedrijvigheid

56

12

32

Ontwikkelen grootschalige bedrijvigheid

6

62

32

Ontwikkelen vestigingsmogelijkheden startende ondernemers

52

14

34

Ontwikkelen bedrijvigheid in buitengebied

26

39

35


Openbaar vervoer Tabel 54: Openbaar vervoer Esch Esch - Boxtel maandag - vrijdag

5,9

zaterdag

5,3

Esch – ‘s-Hertogenbosch maandag - vrijdag

5,7

zaterdag

5,2

Tabel 55: Gebruik openbaar vervoer % Vaak/regelmatig

3

Soms

21

Nooit

77

Redenen:

N=175

Vervoersverbindingen sluiten niet goed aan

8

Bussen zijn te vol

1

Busreizen zijn te tijdrovend

8

Ik heb eigen vervoer

90

Gebruik openvaar vervoer is omslachtig

13

Te weinig bussen

5

Geen bus op zondag

4

Anders

6

Tabel 56: Tevreden over openbaar vervoer % Ja

52

Nee

48

Redenen

N=175

Vervoersverbindingen sluiten niet goed aan

28

Bussen zijn te vol

7

Busreizen zijn te tijdrovend

35

Te weinig bussen

30

Geen bus op zondag

31

Anders

22


63

Tabel 57: Openbaar vervoersverbindingen voor u zelf problematisch % Nee

81

Ja

19

Veiligheid en openbare ruimte Tabel 58: Voelt u zich veilig in uw buurt? % Ja

81

Nee

19

Redenen

64

N=144

-

Slechte verlichting

21

-

Weinig sociale controle

11

-

Slecht overzicht door struiken

11

-


13

-

Pesterijen en overlast

6

-

Ruzie en conflicten in de buurt

4

-

Diefstal uit woningen

20

-

Diefstal uit voertuigen

15

-

Bedreiging

2

-

Discriminatie

1

-

Drugshandel

1

-

Geweldsdelicten

1

-

Gevaarlijke stoffen in de buurt

2

-

Verkeersonveiligheid

79

-

Anders

15


Tabel 59: Verkeersveiligheid % Goed

15


7

Slecht

78

Redenen:

N= 563

-

Slechte verlichting

6

-

Onoverzichtelijke verkeerssituaties

32

-

Te hard rijden automobilisten

55

-

Te veel verkeer

31

-

Te veel doorgaand vrachtverkeer

53

-

Drempels

78

-

Sluizen in de weg (wegversmallingen)

22

-

Weinig ruimte voor fietsverkeer

55

-

Weinig ruimte voor voetgangers

76

-

Uitvalswegen naar snelweg door dorp

16

-

Anders

7

Tabel 60: Tevreden over openbare ruimte? % Ja

50

Nee

50

Redenen:

N=358


8

Slecht onderhoud openbaar groen

12

Slecht onderhoud straten

30

Onvoldoende veilige fietsroutes

35

Onvoldoende veilige looproutes

38

Geen ontmoetingsplaats jeugd

16

Slecht onderhoud trottoirs/fietspaden

50

Vervuiling, zwerfvuil

10

Hondenpoep

45

Bekladding muren/gebouwen

1

Kapot straatmeubilair

3

Parkeerproblemen

32

Weinig speelvoorzieningen

18

Weinig openbaar groen

10

Geluidsoverlast

12

Anders

6


65

Tabel 61: Ervaart u overlast in of om uw omgeving (ondergelopen kelder/ straat, riolering, etcetera)? % Regelmatig

5

Soms

14

Zelden/nooit

81

Buitengebied Tabel 62: Welke functie heeft het buitengebied voor u? % Ik woon er

16

Ik werk er

7

Ik geniet van de natuur

74

Ik recreëer er

30

Ik maak er geen gebruik van

13

Anders

6

Tabel 63: Kunt u aangeven of volgens u de volgende thema’s in het buitengebied uitgebreid, gehandhaafd of beperkt moeten worden? Esch Uitbreiden

Handhavan

Beperken

Weet niet

Wonen

26

39

24

12

Werken

13

44

24

20

Natuur

43

47

3

7

Landbouw

8

68

12

13

Waterberging

22

48

7

23

Recreatie

35

38

14

13

Tabel 64: Vindt u het buitengebied voldoende toegankelijk? %

66

Ja

64

Gedeeltelijk

26

Nee

4

Geen mening

6


Tabel 65: Bent u bekend met de onderstaande ontwikkelingen in het buitengebied? Esch Goed op de hoogte

Een beetje van op de hoogte

Wel eens van gehoord of gelezen

Nooit van gehoord

Verplaatsing van boerenbedrijven

8

22

40

30

Natuurontwikkeling

14

40

34

12

Beekherstel en waterberging

17

39

29

14

Ontwikkeling recreatieve voorzieningen

5

26

33

36

Tabel 66: Verwacht u over het algemeen dat het buitengebied de komende jaren verbetert (mooier, schoner en beter bereikbaar)? % Ja

28

Gedeeltelijk

39

Nee

11

Weet niet

23

Tabel 67: Kunt u aangeven of u het buitengebied voldoende toegankelijk, veilig en netjes vindt? Ja

Gedeeltelijk

Nee

Weet niet

Voldoende toegankelijk

64

26

4

6

Veilig

48

35

7

10

Netjes

48

37

7

8

Relatie gemeente - inwoners Tabel 68: Tevreden over communicatie tussen gemeente en inwoners % Ja

45

Nee

25


30

Tabel 69: Klachten over wachttijden of procedures % Ja

24

Nee

45


31


67

Tabel 70: Is gemeente voldoende klantgericht % Ja

36

Nee

27


37

Tabel 71: Komt gemeente afspraken na % Ja

28

Nee

19


53

Achtergrondkenmerken Tabel 72: Achtergrondkenmerken %

68

Man

47

Vrouw

53

16-29 jaar

11

30-54 jaar

46

55+

42

Binnen de bebouwde kom

85

Buiten de bebouwde kom

15


Dorpsontwikkelingsplan Esch. Dorpsontwikkelingsplan Esch

Recommend Documents