DorpsOntwikkelingsPlan

DorpsOntwikkelingsPlan Afferden 2008

Leefbaar Afferden: Van Hengeland tot Heukelom en van Maas tot Bleijenbeek

INHOUDSOPGAVE

Geschiedeniscanon van Afferden Inleiding Hoofdstuk 1 - Leven en actief zijn in Afferden Hoofdstuk 2 - Wonen in Afferden Hoofdstuk 3 - Werken in Afferden Hoofdstuk 4 - Recreatie en toerisme in Afferden Hoofdstuk 5 - Veiligheid in Afferden

1883 De molen wordt gebouwd. Deze wordt in de Tweede Wereldoorlog verwoest waarna op dezelfde plaats een nieuwe is gebouwd.

De geschiedeniscanon van Afferden 1100 Reeds vóór 1100 wordt een houten kerkje gebouwd.

1906 Fanfare Helpt Elkander wordt opgericht.

1176 De naam Afferden wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde.

1909 Voor de kleine kapel van Onze Lieve Vrouw van Smarten wordt door pastoor W. Berden een grotere kapel gebouwd.

1200 In de 12e eeuw wordt een stenen kerk gebouwd waarvan de toren tot heden bewaard is gebleven.

1912 De steenfabriek wordt gebouwd.

1390 Rond dit jaar wordt het oorspronkelijke kasteel aan de Maas verwoest.

1913 De tramlijn Nijmegen - Venlo wordt aangelegd waardoor Afferden uit zijn isolement komt. De Tweede Wereldoorlog betekent het einde van deze lijn.

1400 Eind veertiende eeuw wordt kasteel Bleijenbeek gebouwd.

1918 Woningvereniging Cosmas en Damianus wordt opgericht.

1540 De meest prominente bewoner van kasteel Bleijenbeek Maarten Schenck van Nijdeggen wordt geboren. Hij is een beruchte roofridder die ook een rol in de Tachtigjarige Oorlog speelt. Hij overlijdt in 1589.

1919 De eerste vier huurwoningen worden aan de Langstraat gebouwd. 1926 Watersnood door overstroming van de Maas. Hierna wordt in het kader van de werkverschaffing de dijk voor de latere Rijksweg aangelegd.

1612 De kleine kapel van Onze Lieve Vrouw van Smarten wordt gebouwd. Het is een toevluchtsoord gedurende de roerige tijden in de Tachtigjarige Oorlog.

1927 Voetbalclub H.R.C., als zijnde een samenvoeging van de verenigingen Herleving en Rimpeltsche Combinatie, wordt opgericht.

1713 Na de Vrede van Utrecht staat de heerlijkheid Afferden onder Pruisisch gezag. In voorgaande eeuwen staat Afferden onder invloed van de hertog van Gelder.

1930 De meisjesschool aan de Langstraat wordt gebouwd en is aanvankelijk tevens landbouwschool.

1798 Onder invloed van de Frans overheersing wordt de heerlijkheid Bleijenbeek opgeheven en Afferden wordt een zelfstandige "mairie".

1931 De veerpont Afferden - Sambeek, die eeuwenlang onder het veerrecht van de kasteelheren valt, wordt verkocht aan J. Clevers.

1800 Afferden, Heijen en Well worden samengevoegd tot de gemeente Bergen.

1932 Kasteel Bleijenbeek komt in het bezit van de familie Jürgens.

1815 Na de Franse bezetting wordt de gemeente Bergen toegevoegd aan het Koninkrijk der Nederlanden. De grens met Duitsland wordt bepaald op een kanonschotsafstand vanaf de Maas.

1936 De Rijksweg wordt aangelegd. 1939 Op 1 augustus worden de scholen van Afferden bijzondere scholen en vallen hiermee onder het gezag van het kerkbestuur. De zusters van Sint Jozef uit Amersfoort nemen het onderwijs aan de meisjesschool op zich.

1839 Door de afscheiding van België behoort Limburg definitief tot Nederland.

1

1940 Op 10 mei vallen de Duitsers Nederland binnen en Duitse troepen trekken via Siebengewald naar Afferden en steken na een korte strijd de Maas over.

1942 Er valt een vliegtuigbom nabij de huidige Schenck van Nijdeggenstraat en de toenmalige school en vele huizen worden verwoest.

1969 In de gemeente Bergen wordt een begin gemaakt met de ruilverkaveling. Het doel is het opheffen van een aantal landbouwkundige tekortkomingen, o.a. door het ruilen van grond.

1944 In oktober komt Afferden in de frontlinie zwaar onder vuur te liggen. Bewoners zoeken bescherming in schuilkelders.

1973 Het oude monumentale altaar is gerestaureerd en wordt weer in de kerk geplaatst.

1945 Op 7 januari komt het bevel dat de inwoners van Afferden moeten evacueren. Ze vinden na een barre tocht veelal onderdak in het noorden van Nederland.

1974 In augustus worden voor het eerst door de plaatselijke VVV en de fanfare de Roofridderfeesten rond de ruïne van kasteel Bleijenbeek georganiseerd.

1945 In februari wordt Afferden bevrijd en keert de bevolking terug naar het grotendeels verwoeste dorp. Kasteel Bleijenbeek, de kerk en de molen zijn onherstelbaar beschadigd.

1975 Rond dit jaar vindt de "ontkoppeling" plaats. Het gezag over de lagere school wordt door het kerkbestuur overgedragen aan het schoolbestuur.

1948 De St. Antoniusschool (jongensschool) aan de Langstraat wordt gebouwd.

1978 Op 28 januari wordt de nieuwe basisschool 't Diekske door burgemeester L. Huyben officieel geopend.

1954 Kapelaan Heijmans wordt aangesteld. Mede door zijn toedoen ontstaat een bloeiend verenigingsleven in Afferden. Hij blijft kapelaan tot 1960.

1979 Er wordt een leefbaarheidsonderzoek gehouden en dit levert o.a. dorpsblad de Knikkerkoerier en de Dorpsraad op. 1982 Op 21 mei wordt het nieuwe gemeenschapshuis Iedershuus aan de Kapelstraat officieel geopend.

1955 De nieuwe kleuterschool Pius X-school wordt op 10 november 1955 door deken Janssen ingezegend.

1983 De eerste Dorpsraad wordt in januari gekozen. Hiermee is Afferden het eerste dorp in de gemeente met een Dorpsraad.

1956 Carnavalsvereniging de Peijas wordt opgericht en is daarmee de eerste in de gemeente Bergen.

1988 Voor het eerst worden de plannen voor een golfcomplex op landgoed Bleijenbeek aangekondigd.

1958 De nieuwe kerk van Afferden wordt met kerstmis in gebruik genomen.

1996 De school van Afferden verliest zijn zelfstandigheid en valt voortaan onder één overkoepelend gemeentelijk schoolbestuur.

1960 Op 6 november wordt het jeugdhuis aan de Dorpsstraat geopend door burgemeester Van Kempen en ingezegend door pastoor A. Geurts.

1999 Het natuurgebied rond Afferden wordt toegevoegd aan het nationale park De Maasduinen waarbij wordt gestreefd naar een goede combinatie van natuurbehoud, recreatie en educatie.

1964 De riolering wordt aangelegd en de verharde straten krijgen trottoirs. 1965 De eerste camping wordt geopend: camping Roland. 1967 Het huidige sportpark van H.R.C., dat sinds 1984 de naam De Alverman draagt, wordt op 11 juni door kapelaan Salemans ingezegend. 1968 Vanaf het schooljaar 1968-1969 zitten jongens en meisjes in gemengde klassen.

2

2007 Het golfcomplex op landgoed Bleijenbeek wordt in mei geopend. Ook worden plannen bekendgemaakt voor de bouw van appartementencomplexen met extra service- en zorgfaciliteiten.

Inleiding Leefbaarheid is geen statisch begrip. Er wordt natuurlijk constant aan de verbetering ervan gewerkt. Dit gebeurt op allerlei niveaus en wordt soms door de overheid en soms ook door eigen initiatieven binnen een gemeenschap gerealiseerd. Toch is het goed op gezette tijden de stand van zaken op te maken en ideeën op te doen voor nieuwe ontwikkelingen. Eerder gebeurde dit in Afferden in 1979 aan de hand van een leefbaarheidsonderzoek door een welzijnsinstelling. Op basis van dit onderzoek werden knelpunten geformuleerd en oplossingen aangedragen. De belangrijkste thema's waren woningbouw, verkeersveiligheid en samenwerking tussen de verenigingen (waarbij ook een dorpsraad een rol zou kunnen spelen) terwijl ook aandacht voor de jeugd werd gevraagd. Het motto was uiteindelijk: Aan Afferden is nu het woord …………. en de daad. Verbetering van de leefbaarheid werd ook gezien als iets wat vanuit de gemeenschap zelf moest komen. Dit werd gestalte gegeven door de oprichting van een dorpsraad en een dorpsblad. Nu in 2008 zijn deze niet meer weg te denken in Afferden. De Dorpsraad is een belangrijk overlegorgaan en een serieuze gesprekspartner voor de gemeente en het dorpsblad De Knikkerkoerier voorziet tweewekelijks op adequate wijze in de informatievoorziening van het dorp. Bovendien ontstonden destijds het Kruuphok en Iedershuus. De Dorpsraad heeft in de loop der jaren diverse projecten gerealiseerd (renovatie boskapel, speeltuin, kiosk enz.). Na bijna 30 jaar ontstond behoefte aan een nieuwe inspraakronde. Tijden zijn veranderd en de benadering van dergelijke acties is anders, er wordt van begin af aan initiatief van de inwoners gevraagd. Er worden speerpunten en kansen geformuleerd. Ondanks alles wat in de loop der tijd al is gerealiseerd, zijn er volop nieuwe kansen. Dit zal worden vastgelegd in een dorpsontwikkelingsplan (DOP) dat de agenda vormt voor de toekomst van Afferden waarbij het thema leefbaarheid centraal staat. 3

Dit plan wordt aan de gemeente Bergen voorgelegd. De gemeente krijgt zo een beeld van wat er in het dorp leeft en waar het dorp in overleg met de gemeente zich de komende 15 jaar op kan richten. Ook kan het plan door de bewoners van Afferden en de Dorpsraad als leidraad voor nieuwe ontwikkelingen worden gebruikt. Dit alles moet er uiteindelijk toe leiden dat Afferden met zijn rust en ruimte een nog mooiere en leefbaardere woonplek wordt. De prachtige omgeving en het eigen karakter van het dorp zijn aspecten waarop de inwoners trots zijn. Afferden moet een plek zijn waar het voor bewoners en toeristen goed toeven is. Speciale aandacht dient uit te gaan naar de jeugd en de steeds grotere groep ouderen die gebaat zijn met adequate voorzieningen. Voor het dorpsontwikkelingsplan van Afferden is in 2007 een brainstorm-groep DOP geformeerd die in drie bijeenkomsten diverse thema's heeft besproken. Op basis van de resultaten hiervan is dit dorpsplan geschreven. De groep van ongeveer 20 personen bestond uit een doorsnee van de Afferdse bevolking en werd ondersteund door de coördinator Leefbaarheid van de gemeente en een medewerkster van Synthese. Een deel van deze groep heeft als werkgroep DOP het plan daarna verder uitgewerkt. In dit plan worden de verschillende thema's na een kort historisch en actueel perspectief beschreven. Hierna volgt de stand zaken ( ) volgens de brainstorm-groep en worden knelpunten (-- - - - ) en kansen (+ + + + + ) geformuleerd. Op 22 januari 2008 is het dorpsontwikkelingsplan gepresenteerd.

4

Leven en actief zijn in Afferden Bevolking Afferden is het noordelijkste kerkdorp van de gemeente Bergen en ligt in een aangename omklemming tussen de immer stromende Maas en de ruisende bossen. Het heeft zich ontworsteld aan de ontberingen van het armoedige bestaan in met name de eerste helft van de vorige eeuw. De eens bescheiden, ingetogen en onderdanige bewoner heeft zich ontwikkeld tot een zelfbewuste, moderne en mondige burger. Eeuwenlang had het dorp niet meer dan enkele honderden inwoners en de grote groei vond pas in de vorige eeuw plaats. Uiteindelijk stabiliseerde het inwoneraantal zich rond de jaren zeventig van de vorige eeuw tot ca. 2200 inwoners. Op 1 januari 2007 telde Afferden 2257 inwoners met de volgende leeftijdsopbouw. 0 - 19 20 - 44 45 - 64 65 -

588 611 727 331

26% 27% 32% 15%

Hierbij kunnen de volgende kanttekeningen worden geplaatst. De opbouw lijkt redelijk evenwichtig. Toch vertoont het geboortecijfer van de laatste jaren enkele opvallende dieptepunten: in de laatste 6 jaar drie keer een halvering van het aantal in vergelijking met andere jaren. Normaal gemiddeld ca. 30 geboortes per jaar terwijl in die jaren maar ca. 15 kinderen werden geboren. Het aantal 65-plussers is relatief laag, maar de vergrijzing zal ook in Afferden toeslaan gezien de grote groep 45-64jarigen. Ontwikkeling na 1945 Toen de wederopbouw na de oorlog eenmaal goed op gang was gekomen en er weer enige welvaart ontstond, kwam er ook weer meer behoefte aan vrijetijdsbesteding. Dit kreeg gestalte in de oprichting van tal van verenigingen. Het was een tijd dat de rol van de kerk 5

nog van groot belang was en zo kon het gebeuren dat de bezielende kapelaan Heijmans er vanaf 1954 toe bijdroeg dat in Afferden de verenigingen als paddenstoelen uit de grond schoten en er een jeugdhuis werd gebouwd. Zo was Afferden het eerste kerkdorp in de gemeente met een carnavalsvereniging. Er deden zich in de jaren '60 belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen voor en de genoemde rol van de kerk kwam onder druk te staan. Er ontstond behoefte aan inspraak en emancipatie en de kerk stroomde leeg. De bescheiden, ingetogen Afferdenaar leek aanvankelijk wat moeite te hebben met zijn nieuwe rol als mondige burger. Het gebeurde toen nog wel eens dat belangrijke bestuurlijke functies door nieuwkomers werden bekleed. In die tijd kwam namelijk enige migratie op gang, mensen die in de omgeving werk hadden gevonden, zochten een woonplek in Afferden. Leefbaarheid Afferden is een dynamische gemeenschap. Het leefbaarheidsonderzoek van 1979 toonde aan dat er behoefte was aan meer samenwerking tussen verenigingen en meer activiteiten voor de jeugd. In dit kader zijn allerlei ontwikkelingen op gang gekomen. We zien nu dat voetbalclub, tennisclub en ponyclub aan de realisatie van een gezamenlijke sportaccommodatie werken, er gezamenlijke uitvoeringen van de muziekgezelschappen plaatsvinden en verschillende verenigingen grote actieve jeugdafdelingen hebben opgezet. Zo is enkele jaren geleden de actieve jeugdvereniging Binnenpret opgericht en heeft de fanfare door gerichte werving van jonge muzikanten een grote aanwas van jeugdige leden. Ook het Kindervakantiewerk organiseert een groot aantal activiteiten voor de jeugd. Verder worden in het carnavalsseizoen steeds weer nieuwe initiatieven genomen die de onderlinge band versterken. Wat de informatievoorziening betreft, heeft het medium internet nieuwe kansen geboden en door een persoonlijk initiatief heeft Afferden sedert enkele jaren een zeer succesvolle website www.afferden-limburg.nl. Leefomgeving Een belangrijk facet is de leefomgeving. Deze 6

is de laatste jaren ingrijpend veranderd en biedt vele hoopvolle kansen. De natuurlijke omgeving is gedeeltelijk in oorspronkelijke staat teruggebracht (Eckeltse Beek, heidevelden in plaats van bos), het landgoed Bleijenbeek is in goed overleg met natuurbeschermingsorganisaties tot een golfcomplex (in mei 2007 geopend) omgevormd en ingepast in het nationale park De Maasduinen en de Dorpsstraat heeft een totaal nieuw aanzien gekregen. Verder is het karakter van het eens op landbouw gerichte dorp veranderd. Om bedrijfseconomische redenen, zoals o.a. het ontbreken van mogelijkheden tot noodzakelijke schaalvergroting, door ontwikkelingen op agrarisch gebied en als gevolg van maatregelen van de overheid op het gebied van milieu en natuur is het aantal agrarische bedrijven drastisch afgenomen. Hiervoor in de plaats is het houden van hobbydieren gekomen. Ook de middenstand en voorzieningen zijn grotendeels verdwenen. Dit levert met name voor ouderen nogal eens problemen op. Al deze ontwikkelingen hebben gemaakt tot wat Afferden nu is en het is dus nog lang niet "af". Vandaar ook het dorpsontwikkelingsplan.

Kinderen hebben in Afferden de ruimte. Ze leven in een kleine gemeenschap, iedereen kent elkaar en er zijn geen grote cultuurverschillen. Verder kunnen ze naar een goede basisschool en worden er buiten school diverse activiteiten voor hen georganiseerd. Na de basisschool is er voor de jeugd veel keuze aan verenigingen en carnaval wordt heel actief gevierd. Er is dan ook een grote saamhorigheid in het dorp en er zijn mooie tradities zoals bijvoorbeeld het rondgaan met de zak op nieuwjaarsdag. Voor 16-plussers zijn er voldoende uitgaansmogelijkheden. Ouderen zijn bekend met de omgeving en hebben vaak steun aan bekenden en buren. In alle eerste levensbehoeften kan in Afferden worden voorzien. Men kan hier naar de huisarts er komt thuiszorg en tafeltje dekje. De ouderenvereniging (KBO) zorgt voor voldoende activiteiten. De komst van een WoZoCo is een groot pluspunt. Vitale ouderen hebben in en rond Afferden veel recreatiemogelijkheden, zoals fietsen, wandelen, vissen, biljarten, midgetgolf en golf. 7

- - - - Afferdse ouderen kunnen niet alles in eigen dorp vinden. Zo is er geen bibliotheek meer. - - - - Dagbestedende activiteiten moet men buiten het dorp zoeken. - - - - Afferden mist een ontmoetingsplek waar ouderen elkaars gezelschap kunnen opzoeken. - - - - Het lopen met een rollater wordt bemoeilijkt door het slechte wegdek van sommige trottoirs. - - - - Het taxivervoer is niet optimaal. - - - - In de verenigingen is een te groot verschil tussen gebruikers en vrijwilligers ontstaan waardoor deze met een vrijwilligerstekort te kampen hebben. - - - - Verenigingen hebben over het algemeen te weinig financiële middelen. - - - - De jeugd is elk jaar opnieuw heel actief met carnaval bezig, er zijn alleen te weinig bouwplaatsen.

+ + + +

Iedershuus

Twee kernpunten in de gespreksronden in de aanloop naar dit dorpsplan waren faciliteiten voor ouderen en (jeugd)verenigingen. In dit kader is volgens de brainstormgroep een cruciale rol weggelegd voor gemeenschapshuis Iedershuus. Er zit ook meer in Iedershuus dan er wordt uitgehaald. Er zijn diverse knelpunten. Het ontbreken van een grote zaal betekent voor een grote vereniging als de fanfare een ernstige belemmering. Veel verenigingen hebben beperkte financiële mogelijkheden en de hoge huur is soms een probleem. In overleg met alle betrokkenen zou de functionaliteit eens goed onder de loep moeten worden genomen en worden aangepast aan nieuwe behoeften (zoals van de enige tijd geleden opgerichte jeugdvereniging Binnenpret). 8

Er zijn tal van ideeën. Er zou bijvoorbeeld een kleine bioscoop in gecreëerd kunnen worden. Iedershuus moet meer voor voorzieningen ten behoeve van ouderen worden ingericht. Het zou dan ook als ontmoetingsplek kunnen dienen waarbij er weer een bibliotheek voor volwassenen komt met allerlei multimediale faciliteiten (internetcafé, informatiezuilen). Dit zou ook mogelijkheden voor toeristen kunnen bieden. Hiervoor moet Iedershuus worden opgewaardeerd tot een modern multifunctioneel centrum. Dit brengt dan ook een verruiming van de openingstijden en functionaliteit met zich mee waarbij de aanstelling van een beheerder onvermijdelijk lijkt. Het is dan de vraag of een dergelijk complex centrum nog kan worden geëxploiteerd door hardwerkende vrijwilligers. Een ander punt van aandacht is dat er moet worden gestreefd naar een goede samenwerking met de plaatselijke horeca-bedrijven waarbij wellicht gebruik kan worden gemaakt van hun professionaliteit. Ook uitwendig is een aanpassing wenselijk en zou het kunstwerk (mozaïek) weer moeten terugkomen. De kiosk in het park moet worden gezien als onderdeel van Iedershuus en het is jammer dat deze mooie voorziening niet vaker wordt gebruikt.

+ + + +

Speelbos De Afferdse kinderen kunnen in het bos wandelen en fietsen maar missen een speelbos. Daarnaast is ook het spelen op straat onveilig. Een speelbos zorgt ervoor dat kinderen achter de computer uitkomen en is ook nog eens ontzettend gemakkelijk te realiseren. Wijs aan de rand van Afferden een bos aan, waar het ecologisch gezien het minste schade veroorzaakt en markeer dit als "speelbos". Ook voor verenigingen en scholen is het leuk om daar activiteiten te organiseren. Wel moet er voor worden gewaakt, dat er geen "ongewenste personen" in dat bos vertoeven. 9

+ + + +

Jongeren

Jongeren moeten in staat zijn zelf meer dingen te organiseren. In sommige plaatsen kunnen jongeren onder het motto “geld zoekt goede ideeën” eigen jeugdbudget aanvragen. Jongeren kunnen dan geld krijgen om zelf iets op te zetten voor hun leeftijdsgenoten. Dat kan een muziekfeestje zijn, maar ook een andere culturele activiteit of iets sportiefs. Dit zou ook iets voor de gemeente Bergen zijn. Als de jeugd zelf iets organiseert vindt de doelgroep het ook écht leuk en het is tevens goed voor hun ontwikkeling. Verder moet er een vervanging komen voor het Kruuphok, zodat jongeren niet op straat gaan hangen. Tijdens het zoeken naar een nieuwe locatie moet om de mening van de jeugd gevraagd worden. + + + +

Bankjes

Er moeten meer bankjes in Afferden komen. Dat is niet alleen leuk voor ouderen, maar ook voor bijvoorbeeld toeristen. + + + +

Verenigingen

De actie van de Spar, waarbij geld voor verenigingen bij elkaar te sparen was, werd gewaardeerd in het dorp. Een sortgelijke actie die tevens door de gemente gesubsidieerd wordt, is goed voor verenigingen en middenstand. Het gezamenlijke plan van voetbalclub, tennisclub en ponyclub is een goed initiatief. Het zou in dit verband ook verstandig zijn om op deze locatie een sporthal te bouwen. Zodat alle sportloca10

ties dicht bij elkaar in de buurt liggen. Daarmee zou ook het probleem van de huidige gebrekkige staat van de sportzaal bij de basisschool zijn opgelost. + + + +

Zwembad

Er zou in Afferden weer een openluchtzwembad moeten komen. Een alternatief zou kunnen zijn dat de gemeente voor badmeesters zorgt bij de bestaande zwembaden op de campings zodat inwoners daar kunnen gaan zwemmen. + + + +

Kermis

De kermis moet op een creatieve manier aangepakt worden. Er moet in overleg met de horeca weer nieuw leven ingeblazen worden, zodat de kermis weer een bruisend festijn wordt.

11

Wonen in Afferden Door de eeuwen heen is het aantal inwoners van Afferden beperkt gebleven tot enkele honderden en deze woonden voornamelijk in de nabijheid van de Dorpsstraat en in Heukelom. Zo had Afferden in 1820 ca. 575 inwoners en 115 huizen. De geringe bestaansmogelijkheden en de armoede hebben de aanwas lange tijd belemmerd. Van een echt woningbouwbeleid is dan ook lange tijd geen sprake geweest. Hoewel de woningvereniging Cosmas & Damianus al in 1918 werd opgericht, zijn afgezien van vier huurwoningen aan de Langstraat in 1919 vóór 1945 geen woningen gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog was er een grote woningnood als gevolg van de verwoestingen in de oorlog en de grote bevolkingsgroei. Aanvankelijk werden de woningwetwoningen door de gemeente gebouwd. De grootschalige woningbouw door de woningvereniging kwam in de jaren '50 op gang toen in de hoek tussen het kerkhof en de Langstraat een nieuwe woonwijk (in de volksmond "de nej wijk") werd gerealiseerd. In de decennia daarna is deze wijk in oostelijke richting uitgebreid. In deze periode heeft ook de grote groei van het aantal inwoners plaatsgevonden, van ca. 1700 in 1956 tot ca. 2200 in 1970. Daarna is dit aantal gestabiliseerd ondanks dat nog wel woningbouw heeft plaatsgevonden. Dit heeft ermee te maken dat het aantal personen per woning steeds verder afnam. Op 1 januari 2007 telde Afferden 2257 inwoners verdeeld over 883 huizen. Toen de grenzen van de nieuwe woonwijk werden bereikt is in de jaren '80 een woonwijk nabij het huidige voetbalveld ontstaan. Dit is tot dusverre het laatste grote sociale woningbouwproject van Afferden. In de jaren '90 is nog wel de Stayerhof (plan Afferdse Heide 1) gerealiseerd, maar het aantal huurwoningen was beperkt. Daarna stagneerde de 12

woningbouw in Afferden lange tijd. Sedert enige jaren is de hoge prijs van koopwoningen een grote belemmering voor met name starters op de woningmarkt. Er is behoefte aan betaalbare woningen. Daar staat tegenover dat momenteel ook in Afferden opvallend veel koopwoningen lange tijd te koop staan. Deze stagnatie heeft grote gevolgen voor de leefbaarheid van het dorp. De geboortecijfers van de laatste jaren tonen aan dat de komst van jonge gezinnen van belang is om een evenwichtige leeftijdsopbouw te waarborgen. Uiteindelijk is het nieuwe bouwplan Afferdse Heide 2 ten oosten van de het Heijmanspark tot stand gekomen dat binnen afzienbare tijd zal worden uitgevoerd. Het plan omvat ca. 25 koopwoningen, 12 seniorenwoningen, een woonzorgcomplex (WoZoCo) met 7 eenheden en 6 hat-woningen (voor een- en tweepersoonshuishoudens). Van echte woningnood is tegenwoordig in Afferden geen sprake. Er is vooral behoefte aan seniorenwoningen voor oudere eigen-woning-bezitters. Het is belangrijk aan deze behoefte te voldoen zodat meer eigen woningen voor jongeren beschikbaar komen. Ter illustratie: het aantal bij de woningcorporatie ingeschreven woningzoekers bedraagt momenteel ca. 60 waarvan ca. 35 senioren. Gezien de leeftijdsopbouw van de inwoners en maatschappelijke ontwikkelingen zijn voor de toekomst voornamelijk seniorenwoningen en kleine wooneenheden nodig. Wat de locaties betreft, komen het gebied rond het huidige voetbalveld en de Meling in aanmerking. Het is voor de Afferdenaar mooi wonen in een landelijke omgeving. Al zijn er flink wat punten waarop het beter kan. Het is de bedoeling dat er begin 2009 begonnen gaat worden met een bouwproject aan de Afferdse Heide. Maasduinenstaete is voor mensen met een bepaalde zorg13

vraag en voor sociale contacten van belang. Deze moet dan ook blijven bestaan, maar moet niet gezien worden als vervanging van seniorenwoningen. - - - - Er is onvoldoende variatie in de woningbouw want er zijn te veel compacte gestructureerde blokken steen. Er zouden nieuwe gevels voor bestaande huizen kunnen worden gebouwd, om dit te verbeteren. En nieuwbouw moet een gewaagdere bouwstijl krijgen, zoals bijvoorbeel bij terrein voormalige MAVO-school in Nieuw-Bergen. Ook Stayerhof is een goed voorbeeld van hoe het in de toekomst zou moeten. Momenteel is er vooral een tekort aan starters- en seniorenwoningen. Of de geplande nieuwbouw het tekort aan deze woningen doet krimpen, is nog maar de vraag. Een ander knelpunt is dat er in sommige straten parkeeroverlast bestaat. Het toegenomen autobezit is de oorzaak en een concrete oplossing is momenteel niet beschikbaar. + + + + Dorpsstraat De dorpsentrees verdienen een betere uitstraling. + + + + Groen Er zouden meer bloemenperken, bomen en meer trapveldjes moeten komen. Het is moeilijk momenteel concrete plekken voor trapveldjes aan te wijzen. Bij nieuwbouwplannen dient hiermee rekening te worden gehouden. 14

+ + + + Huurwoningen De verhouding van koop- en huurwoningen zou 70-30 moeten liggen. Bij een hoger aanbod van huurwoningen zouden huurders de woning moeten kunnen kopen van de woningbouwvereniging. + + + + Kangoeroewoningen Door kangoeroewoningen te realiseren kunnen ouderen langer in hun huis of dat van hun kind blijven/gaan wonen. Mantelzorg is dan wel een vereiste en dient zo veel als mogelijk verlicht te worden. Kangoeroewoningen kunnen binnen de bestaande woningvoorraad of binnen nieuwbouw worden gerealiseerd.

15

Werken in Afferden Door de eeuwen heen vormde de landbouw het belangrijkste bestaansmiddel van de bevolking. Lange tijd vond niet minder dan 2/3 deel van de bevolking een karig bestaan op de arme zandgronden. Dit gebeurde veelal in afhankelijkheid van de bewoners van kasteel Bleijenbeek. Rond 1900 betekende de komst van kunstmest een verbetering van de bestaansmogelijkheden in de landbouw. Desondanks is van enige welvaart in het begin van de vorige eeuw nauwelijks sprake geweest. Werk in loondienst was er nauwelijks en velen waren genoodzaakt buiten hun woongebied werk te zoeken, o.a. in de Duitse grensstreek. De enige industriële bedrijvigheid die Afferden ooit heeft gekend, is in die tijd ontstaan: de steenfabriek in 1912. Toen in de jaren '30 ons land in een economische crisis raakte, werd deze streek extra zwaar getroffen en de overheid was genoodzaakt maatregelen te treffen om grote groepen arbeiders aan het werk te krijgen. Zo werden in het kader van de destijds ingestelde werkverschaffing o.a. graafwerkzaamheden in het bos uitgevoerd en de dijk voor de Rijksweg aangelegd. Hoewel na 1945 voor de wederopbouw grote behoefte ontstond aan bouwvakkers, was dit niet voldoende om de werkloosheid geheel op te lossen. In de jaren '50 en '60 nam de werkgelegenheid in de landbouw door mechanisatie sterk af. Maar door betere scholing en de opkomst van meer industrie vonden steeds meer mensen een goede bestaansmogelijkheid. In de buurt ontstond enige industriële werkgelegenheid in Nieuw Bergen. Zoals reeds vermeld, is rond de jaren '80 een kentering opgetreden met betrekking tot het aantal landbouwbedrijven en de daarmee verbonden werkgelegenheid. Inwoners vinden reeds lange tijd hun werk buiten Afferden. Inwoners van Afferden zullen over het algemeen enkele kilometers moeten reizen om te werken. Maar werken op fietsafstand is mogelijk (Nieuw Bergen, Heijen en Gennep, Boxmeer) en werken binnen een straal van 50 kilometer is reëel. Maar het wonen in 16

Afferden moet wel zo aantrekkelijk zijn dat inwoners het er voor over hebben om enkele kilometers te reizen en dus niet meer uit ons dorp weg willen. Werkgelegenheid in Afferden is er vaak alleen bij een familieondernemer. De conclusie die hier moet worden getrokken is dat Afferden een woonplek en geen werkplek is. Alleen op het gebied van toerisme en recreatie liggen eventueel mogelijkheden.

Industrie Grootschalige industrie is wegens natuurdruk niet mogelijk en voor het dorp Afferden ook niet wenselijk.

Landbouw, tuinbouw en veeteelt Afferden kent verschillende bedrijven op het gebied van landbouw en veeteelt. Dergelijke bedrijven passen in het landelijke karakter van Afferden. De schoolgaande jeugd verdient hier een zakcentje.

Recreatie en toerisme Als de toeristische sector aantrekt kunnen hier veel banen worden gecreëerd. Meer toerisme is tevens belangrijk voor de huidige middenstand.

Middenstand De huidige middenstand bestaat voornamelijk uit familieondernemingen en heeft weinig personen fulltime in dienst. Voor scholieren is het wel ideaal om hier een zakcentje bij te verdienen.

Bleijenbeek De ontwikkelingen rondom Bleijenbeek zijn al weer bijna 20 jaar aan de gang. Hier liggen kansen voor hoogopgeleid personeel, die nog altijd zijn blijven liggen.

17

Recreatie en toerisme in Afferden Toen in de jaren '60 van de vorige eeuw de welvaart in ons land zodanig was toegenomen dat mensen steeds meer mogelijkheden voor recreatie zochten, bleek de prachtige omgeving van Afferden uitermate geschikt voor de vestiging van enkele campings. Dat het kamperen in de bosrijke omgeving zeer aantrekkelijk was, hadden in die tijd populaire verenigingen voor verkenners en gidsen al ondervonden. In een eerder stadium hadden plaatselijke middenstanders in samenwerking met actieve inwoners reeds een VVV opgericht. Het doel was hierdoor extra inkomsten voor het dorp te genereren. Er werd gezocht naar mogelijkheden om de toerist in Afferden te vermaken met allerlei activiteiten waarbij de campinggast ook actief werd betrokken. Zo ontstonden Zomerfeesten en Roofridderfeesten. Tijden veranderen en in de loop der jaren is de animo voor dergelijke gebeurtenissen minder geworden. De moderne recreant is individueler ingesteld, heeft behoefte aan meer luxe en beschikt over een ruimer budget. Het golfcomplex op landgoed Bleijenbeek past dan ook goed in deze ontwikkeling. Deze vorm van recreatie is verenigbaar met de aard 18

van het natuurbeschermingsgebied De Maasduinen. Dit is ook de inzet van de gemeente Bergen: het in stand houden van de natuurlijke omgeving en het stimuleren van toerisme. Verder bestaat er een ambitieus plan voor de bouw van 172 luxe appartementen met extra service- en zorgfaciliteiten op het landgoed Bleijenbeek. Plannen die het toerisme stimuleren, verbeteren over het algemeen ook de leefbaarheid van de inwoners. Verder geeft toerisme een economische impuls aan de middenstand en meer mogelijkheden voor voorzieningen. In ons dorp vindt al het nodige grootschalige toerisme plaats en dat moet in stand worden gehouden. Verder moet het kleinschalig toerisme gestimuleerd worden om een steeds belangrijkere doelgroep: de rijke vijftig-plussers, aan te trekken. Afferden kan meer successen op het gebied van toerisme boeken door de diversiteit die ons mooie landschap kent. Namelijk de bossen, heide, kleinschalige landbouw, de Maas en de fiets- en wandelpaden die hier doorheen lopen. Het IVN heeft plannen voor 2 nieuwe wandelroutes vanaf de Eckeltse Beek. Het golfcomplex op het landgoed Bleijenbeek heeft volgens de brainstorm-groep een positieve invloed op de leefbaarheid in Afferden, maar er zijn ook enkele bezwaarlijke aspecten. Het algehele oordeel is uiteindelijk gunstig. De ruïne, de kasteeltuin en de gracht worden opgeknapt. Er ontstaat meer natuur, er worden wandelpaden aangelegd en een fietspad tussen Afferden en Siebengewald lijkt tot de mogelijkheden te behoren. De grote aandacht voor het natuurbeschermingsaspect betekent dat er gebruik kan worden gemaakt van veel subsidiefaciliteiten. Toch moet men zich realiseren dat het eigenlijke economische doel van het complex voorop staat. Bovendien is het oorspronkelijke, ook agrarische karakter van het gebied vervaagd. 19

- - - -

Steeds meer zwerfvuil en hondenpoep. De verkeersdrukte op toegangswegen en de onrust nemen toe. - - - - Bij droog weer is er nogal wat stofoverlast langs de fietspaden in het bos. Deze zouden moeten worden verplaatst. + + + +

De Maas

Er gebeurt veel te weinig met de Maas! De oorsprong en de naam van het dorp zijn wellicht ontleend aan de ligging aan de Maas. Dus maak er ook meer Afferden "aan de Maas" van. Er zijn tal van mogelijkheden. Wa n d e l p a d e n en een terras aan de Maas zouden op korte termijn gerealiseerd moeten worden. Verder biedt de Maas eventueel mogelijkheden voor watersportfaciliteiten. Ook een boothotel en een jachthaven zal toerisme doen aantrekken. Kortom meer activiteit op en rond de Maas! + + + +

Fiets- en wandelpaden

Fietspaden moeten opgeknapt worden en er zouden extra wandelroutes aangelegd moeten worden. Ook een café aan de bosrand zou mogelijk moeten zijn. + + + +

Slaapmogelijkheden

Eventuele initiatieven voor opening van een bed-and-breakfast of iets dergelijks, moeten gestimuleerd worden. + + + +

De Maasduinen

Het merendeel van de toeristen is momenteel afkomstig uit omliggende steden. Om ook 20

meer andere toeristen Afferden te laten bezoeken, zouden De Maasduinen veel beter op de kaart gezet moeten worden. Hier wordt namelijk nauwelijks werving voor gepleegd. + + + +

Uitkijktoren

Vroeger stond in het midden van het bos op een heuvel een uitkijktoren. De vier betonnen voeten zijn nog zichtbaar. Een nieuwe toren op die plek zou een fantastisch uitzicht bieden over het noordelijk deel van De Maasduinen.

21

Veiligheid in Afferden Enige jaren geleden is op initiatief van de overheid en in samenwerking met verkeersdeskundigen een verkeersplan voor Afferden opgesteld. Hierbij is ook de mening van de inwoners gepeild. Op grond hiervan en in het kader van de invoering van 30- en 60-kilometerzones zijn allerlei snelheidsbeperkende maatregelen getroffen. Op gezette tijden organiseert de gemeente in samenwerking met de Dorpsraad "veiligheidsavonden". De plaatselijke veiligheidsproblemen worden geïnventariseerd en met de aanwezigen wordt gezocht naar mogelijke oplossingen. Hoewel de belangstelling hiervoor onder de bewoners niet groot is, blijft het een thema dat de mensen bezighoudt. Ondanks alle maatregelen, zijn er nog diverse knelpunten. - - - -

Oversteek naar veerpont

Dagelijks steken scholieren de Rijksweg over (richting veerpont). Omdat er in grote groepen wordt gefietst, ontstaan gevaarlijke situaties. - - - -

Te hard rijden bij het Rimpelt

Er wordt te hard gereden. Huidige snelheidsremmende maatregelen helpen niet. - - - -

Vuilnis bij hangplekken jeugd

Vooral rond de hangplekken van de jeugd wordt afval aangetroffen. Er staan geen afvalbakken bij deze hangplekken. Vuil geeft een onveilig gevoel. Het plaatsen van afvalbakken en de afvalbakken regelmatig leegmaken. - - - -

Slechte staat trottoirs

Op plaatsen in Afferden zijn de trottoirs in zeer slechte staat. Losliggende en/of kapotte tegels en ongewenste begroeiing. - - - -

Veiligheid rondom basisschool

In de omgeving van de basisschool ontstaan op de tijstippen dat de kinderen worden 22

gebracht of weer worden opgehaald onveilige situaties. De verkeersveiligheid bij de basisschool zou verbeterd moeten worden, door ouders te stimuleren hun kinderen te voet of per fiets op te halen. Stopverbod.

- - - -

Fietspad Afferden - Siebengewald

Veel schoolverkeer maakt gebruik van weg Afferden - Siebengewald. Voor fietsers is de weg onveilig.

23

Fragmenten uit de verslagen van de brainstorm-bijeenkomsten Thema: wonen en werken in Afferden 1. Afferden is om te wonen, werken doe je elders Opmerkingen op stellingblad: Opmerkingen wonen/werken Het wonen in Afferden moet zo aantrekkelijk zijn dat mensen niet meer weg willen. De mogelijkheid is door de natuurdruk niet aanwezig om grootschalige industrie op te zetten Inwoners moeten het er voor over hebben om enkele kilometers te reizen om te werken.

2. Als elke woning geschikt is als seniorenwoning is er geen Maasduinenstaete meer nodig. Opmerkingen op stellingblad: Opmerkingen seniorenwoning/maasduinenstaete Maasduinenstaete is wel degelijk nodig voor mensen met een bepaalde zorgvraag. Ook voor sociale contacten van belang. Voor een bepaalde termijn zal de vraag naar seniorenwoningen stijgen.

Leven in Afferden Pluspunten Minpunten Natuur Rust en ruimte Kleinschalig Bereikbaarheid

Uitstervende middenstand Steeds minder boeren (als beroep) Golfbaan (?) Kleine bibliotheek

Positieve en negatieve kanten van Afferden Positief Negatief kind Voor te spelen zij er veel mogelijkheden. Afferden is een kleine gemeenschap. Kinderen spelen allemaal met elkaar. Er zijn best veel verenigingen. De tradities voor de kinderen moeten. behouden blijven, zoals KVW nieuwjaar enz.

24

Gelet op klimaat zou er zwemgelegen heid moeten zijn. Trapveldje op de Alexanderstraat moet terug. Een bouwbos moet er komen. Variatie aan verenigingen is gering (sport, fanfare).

Colofon: Ideeën en aanbevelingen: Brainstorm-groep DOP Afferden Uitwerking door werkgroep: Etienne Rijniers Henk Hendriks Jan Willems Bert Megens Theo Hoppenreijs Piet Derksen Leo van Druten Ondersteuning: Birgit op de Laak (Synthese) Mark Rijniers (gemeente Bergen) Tekst: Carlien Megens Mat Wijers Vormgeving: Mat Wijers Foto's: Stichting Dorpsarchief Afferden Hans van de Woldenberg Druk: Drukkerij Minoprint Voor vragen en suggesties: Dorpsraad Afferden e-mail: [email protected]

Afferden, januari 2008