Doe-het-zelf wandeling Europawijk
Dorp naast Europa
thema Wijk duur
Wijkwandeling Europawijk 1u30
Startpunt Eindpunt Bereikbaarheid
Leopoldpark, ingang Belliardstraat Metrohalte Schuman metro 1 of 5 halte Schuman
INFO
UiTinBrussel is een initiatief van muntpunt.be
intro
NE
L STR.
ART
RUE B
REYDE
ROISS RUE F
SARTS TRAAT
FROIS
AV. D BLIJDE LA JO E IN YEU KOM SE E STLA NTRE AN E
RUE R. KIPS STR.
R. D.METAUX METALENSTR.
RUE POSSCHIER STR.
R VE CON . D. RT FIA L. RO N ST UW CE R. EN -
EUX
E TH
R. D GROOU GRAND D THERTO U GSTR C AAT
RU P. BENE O STR. IT
.
STR
RAY
TRAA T
ST
TI N
EN
ST.-Q U
RUE
BL CH D . AR LEM AG CLO E SD V TAN ES GA IJVERS GS AR DE
REMOR. DU R STO QUEUR SLEPE OMRSST R.
WIER TZ R UE
LON D'AR
RUE
RUE D TREV E ES
WIERTZ STRAA T
EK LN .
EG
R UE
RU ARDEE D' N STR. NE
TRIE RSTR AAT
R. DIEST
ST R.
LBE
RU
RU ED
E
LTIVATEURS RUE DES CU ERSSTRAAT LANDBOUW
.
R TIE AU
GE M R. GER N T R. WA S
.G
ES TR. ABL NS .ER ME R. D RNBO O AH
STR
ON EL
EA
L
UX
I
RU
R
M GHE
THE
EC RU
AT TRA
DER
D'AU
. S TR
ER AV PW O
TR.
EG
QS AUC PE B
NW
NT
DE
RS
AYS TRA AT
E RU
TIE
GR
AT RA
U GA
RAY
IS H
AT RA ST D EL SV NG I N KO
OL
RO
UE AVEN
EE
RUE G
ST
LOU
LO
EN
HAP
UIS
AT TRA LES GE
LO RUE
EN MU STICHTING R. CARC EN MUSEUM R. CARCAN AP
ER
IER
BO
AN LV NE
A.
.
CIN
E ST.-P USSE CHA FONDAT
.
STR
AV.
VA N N293 U GE CENTRE HOSPITALIER LE PD M A R. VERPLEGINGSCENTRUM CH BARON LAMBERT E ST IS U T R A . BA E U EF COMPAGNIE MB R O EA AAN ER N R RU YVAN BAUDOIN P T U FL LESLIE BUNTON N4 ELF . D D HO ES V N A N LATA T ACACIASPLEIN NOVEMBE P S E R RUE D ENSTRAA PA PLACE DES N PLATA CEDIEP ACACIAS INFO & RUE SENS ETUDES PROF. ES SNE STR. ASBL
AV. OU AL M
MO
IP
HAP
SLAA N
INST. ST.-JOSEPH
G STW
JARDIN FELIX HAP
ST
J.
IAU
PHIL
VIER
R.DOYEN/DEKEN BOONE STR.
R. TST BER AM
R. L.
NER
CO RNET
158
NL RO
N205
BA
NT
AP .C
EJ . VO VA LS N EM
RUE DU
RUE A. MEURICE STR.
RE AV W
RUE ERNES T HAVAU STR. X
RIE
RU
HO
RAAT ORNST
TR. PS HA
IE
N295
R. F.
AL
ENS
ETTERBEEK 9
DE
EN
VISVIJVERSTRAAT
AAR LENS TRAA T
N 'ARLO
RUE D
AAR LENS TR.
WET EN-
R. MA BOUR RIE DE G OG NE
CE
BOU RGO N
VAN
TRIOMFBOOG
N3
RUE IAUX N JONSTR.
ID
C.C.
RUE L OUIS HAP STRAAT
ND
RUE DU BRO CHET
ERVI
E RU ENS K DE STR.
G
CH .
MUSÉE DE L'AR ET D' HISTOIRE M
AUTOWORLD MUSÉES ROYAUX D'ART ET D'HISTOIRE KON. MUSEA VOOR KUNST EN GESCHIEDENIS
. TR NS RE ER TO CH OK LO KL U C D R.
D'
DE TR EVES
SCH APSS TR.
USTR IE L'IND
R. DE
STR. EIDS-
SCIEN DE LA
RUE
S MARIA
ES N
AN EMLA ERG OUD
RU E
AAN
P
E EG RR
EML
UE D
PL. VAN MEYEL PL. RUE GEN. LEMAN KO LO SR E T IE ST.-P CHAUSSEE ST.-PIERRE
au
PW AV E
VIJ VER STR .
NLA
WE
CO
ERG
ERS STE EN
N296 R ENA ISSA
AV. J OHN KEN NED Y LN .
AVEN
T AA
O
PIET
L'O
R. D. ARTISANS AMBACHTSLIEDENSTR. R. D.CHATEAU KASTEE LSTR.
LE R.
OUD
TR E DE MOT S RU
ST.-
RUE LEYS
VAN PARC DU CINQUANTENAIREMUSEUM EN DE KRIJG
PL. JOURDAN PL. P ECSEDI-ISALT ESPACE L. SEDAR SENGHOR GEN. LEMANSTRAAT PLEIN E
al
S
R. V
ECOLE ROYALE MILITAIRE
JUBELPARK
RUE DU CORNET
R. G
IXELLES
am JOURDAN an
STR A N.D. IMMACULEE AT O.L.V. ONBEVLEKT
AT
SQ. CH.-M. WISER SQ.
ao
HOORNSTRAAT
MO RG E
EKS TRA
R. D ZW .L. NA EM TATI K UN O N STS TR .
NS
GH
KON. MILITARE SCHOOL
ARCADE DU CINQUANTENAIRE
DE
T
PL. NSCIENCE PL
SNO
EL
R. D E HAERNE STR.
AA ST R.
SCHONE KUNSTEN VAN ELSENE MUSEE DES BEAUX-ARTS D'IXELLES
NTS PO T R . U X ENS . D E GG R. DEEBRU TW
N
R
ED
KE
E RU
R ST
E N NN A A RO NL O U OO C KR E LA .D WERYSTR.
N V A
AV
O
T AA
RE
143
N AA GL R RUE BE EN REMBRAND RT STR. T O K
BREYDEL
U PRE E GANG
R
ELSENE
GO FF AR SQ. T
U .D
TO
RU
E L' ETA NG SQ. FORTE DEI MARMI SQ.
EP SC
.D IMP EID W
THEATRE INST. ALBERT I & VARIA KONINGIN ELISABETH TRE
ER PL. PT U SANS-SOUCI SQ. KE TE TR. CIS R. BLYCKAERTS S I TR C S G. C. AA LA JK MUS. VOOR PL. ELZENHOF E WI T
O
G
N
N298
RUE BELLIA RD
EGLISE ORTHODOXE RUSSE
T A R. TO UR EGLISE CENTRE ORTHODOXE EL LE BORSCHETTE GRECQUE CENTRUM
VR WA DE
R. D
ap
N295
G WE ST EEN
UE
RUE ER N JEN R. ST
S-S O
T AA TR R
ISCAM
C.C.
8
INST. ALBERT I & REINE ELISABETH
RUE WAYENBERG
TS
UC IAD V U ED
E ON
TR
UC
RU
WAV ERS E STEENWE
R. J. LIPSE J. LIPSIUSS TR.
CITE AN RD JOU IJK W
157
ESPACE SENGHOR
RAAT BERGST WAAIEN
DU
D SA VIA N
BIBLIOTHEQUE SOLVAY BIBLIOTHEEK
MUSEUM VOOR NATUURWETENSCHAPPEN MUSEUM DES SCIENCES NATURELLES
AT TRA KS EC RUE RO LIMAUGE ENB D STR. AN EV RU
E RU
AA T T.-BONIFACE
1 PARC LEOPOLD2 3 PARK 4 6
STRAAT IER UT VA
T AA
TR
PL. JEAN REY IARD STRA PL. AT
UT
RUE VA
EUROPESE WIJK QUARTIER EUROPEEN
BEEK
BELL
5
WIERTZMUSEUM MUSÉE WIERTZ
E WAVRE SSEE D CHAU TS
AN NT . E V RLA STR RU MAE
JARDIN DE LA VALLEE DU MAELBEEK MAALBEEKDALHOF SCHUMAN
EUROPESE RAAD CONSEIL EUROPÉEN
EUROPESE WIJK QUARTIER EUROPEEN
7
SQ. DE LA RESIDENCE RESIDENTIESQ.
E RR T OF CA NNOK FA VA BLO R
N295
GARE BRUXELLES- EUROPEES PARLEMENT LUXEMBOURG PARLEMENT EUROPÉEN
N248a
LOI
GARE SCHUMAN STATION
TEENWEG BEEKSES E TTER
LUXEMBURGPL.
. STR
R TE
PL. DU LUXEMBOURG
E RL TR. HA S E EC RU OD G
U E S D A S S USS RN AS DE N AR R A A G
R MON UE TO STR. YER
DE L A
KLI
RU AV. D ER STEV E E LA IN NB R EN STR. - RTE AISS O ANC C INFO E E MOSKEE D E POINT U GRANDE MOSQUÉE N E AV TEMPEL VAN HORTA ROND-POINT PAVILLON HORTA R. SCHUMANPLEIN
BERLAYMONT E.U. U.E. BERLAIMONT
THEATRE DU RES. PALACE
'ET .D
AT
STATION BRUSSEL-LUXEMBURG
XEMB OURG
C
D UE RUE BELL R IARD
LEOPOLDSWIJK QUARTIER LÉOPOLD
ECOLE DE VINCI MH
AS EP
AT
E AL
RUE CARREFOUR STEV IN ST J. MONNET RUE R. KRUISPUNT
STRA AT
RUE
ES D E LAL AIN G E D E E U R US T ULO AA T O STR
ERASMUSHOGESCHOOL
N F RA
RUE ARCHIMEDE
STRA
TOY ERST RA
T AA E TR SS SS A S U RN AS PA RN DU PA E RU
R.
R. JA C QU
CH
IARD
-
KSESTWG. RBEE
CONCERT NOBLE
E F II
MAELBEEK © De Rouck MAALBEEKGeocart
BRUXELLES
MON
ISMAPP
ETTE
DU L U
JOZ Elsene
P
STR .
STEV IN STR.
Watermaal-Bosvoorde
BRUSSEL
RAAD VAN STATE
ST.-JOZEF ST.-JOSEPH BELL
JOSE PH I I Ukkel
J. D E LA LAIN SQ. GFRERE-ORBAN CONSEIL D' ETAT PLAN SQ.
N23
142
E411 NAMEN
R
W. DE ZWIJGERSTR.
LOI
RUE
UE EN E AV NG A ELCH MI
DE L A
E19 PARIJS
CH A . V. DU M AE
Vorst
Oudergem
H OB BEMA S
Etterbeek St.-Gillis
NU
St.-Pieters Woluwe
Anderlecht
EMA
St.-Jans Molenbeek
A VE
St.-Lambrechts Woluwe
HOB B
St.-Agatha Berchem
RUE
E40 LEUVEN
Koekelberg
N
E40 GENT OOSTENDE
MAAIERSSTRAAT
BRUSSEL NATIONALE LUCHTHAVEN
Ganshoren
R. LEO L E O N A R NAR DO D DE VIN DA V INCISCI TR
E19 ANTWERPEN
JAC HT L AA
Schaarbeek
ST. R. ST -G E.-G EER E TRU RTR IDE UDE STR .
Evere
Brussel-Stad
Jette
De wandeling begint in het Leopoldpark, dat als een scheiding tussen de Europese wijk en Etterbeek ligt. Je vindt er heel wat gebouwen die iets te maken hebben (gehad) met de wetenschap, onder meer de Solvaybibliotheek, een pareltje van art nouveau, en het Natuurhistorisch Museum, met de wereldberoemde dino’s. Zeker een zijsprong en bezoek waard, als je de tijd hebt. Je volgt een stuk de Waversesteenweg, de oudste weg van Etterbeek, komt langs het Felix Happark, en langs het oudste – in barokke stijl – gebouw van Etterbeek. Je kan uit eerste hand zien hoe de ‘gentrificatie’ langzaam aan terrein wint, maar aan het Jourdanplein een halt wordt toegeroepen. Leopold Village ten slotte, is een groot wooncomplex dat luxeappartementen, een hotel en meer dan 1500m² winkelcomplex met elkaar verenigt.
St.-Joostten-Node
A12 ANTWERPEN
RUE
2
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
INFO
INFO
3
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
Deze wandeling begint voor de hoofdingang van het Leopoldpark langs het benedenstuk van de Belliardstraat. Metro en treinhalte Schuman ligt hier het kortste bij. Als je bovenkomt aan de halte, neem je aan het rondpunt de Froissartstraat, die je naar beneden afwandelt tot aan de kruising met de Beliardstraat. Sla rechtsaf, en je ziet de ingang al van ver.
Dat is de ingang tussen de twee paviljoenen met leeuwenkopjes op de hoeken waarop ‘Jardin Royal de Zoologie’ vermeld staat. Wandel door de ingang tot bij de bordjes ‘Bibliothèque Solvay’ en ‘Museum’. Links voor je zie je de vijver van het park. Leopoldpark
Ooit liep hier de Maalbeek in openlucht. De beek ontspringt naast de Ter Kamerenabdij in Elsene en mondt uit in de Zenne in Schaarbeek. Ze telde een veertigtal vijvers waar vooral vis werd gekweekt. Vanaf 1855 werd de Maalbeek overwelfd en werden de meeste vijvers gedempt, behalve o.a. deze in het Leopoldpark. Het huidige landschapspark werd rond 1850 aangelegd door Alphonse Balat en Louis Fuchs. Het moest een soort pretpark worden met een dieren- en plantentuin voor de rijke inwoners van de Leopoldwijk. De dierentuin had alvast geen wetenschappelijke pretenties. Witte en bruine beren hokten samen. Gemzen, gazellen en herten liepen er rond in een ‘Zwitsers’ landschap met chalet. Vele exotische dieren overleefden de strenge winters niet. En de giraf die had last van reuma wegens de vochtige valleigrond... In 1880 werd het boeltje opgedoekt en werd het park met de financiële steun van industrieel Ernest Solvay (1838-1922) omgevormd tot een wetenschapspark van de Université Libre de Bruxelles (ULB). Zo was het bakstenen gebouw recht voor je ooit het Fysiologisch Instituut van de universiteit. Maar onze aandacht gaat eerst uit naar het witte gebouw aan je rechterkant:
Het Institut Dentaire George Eastman I . George Eastman (1854-1932) was de oprichter van het bedrijf “Fotorolletje” fotorol. Daarnaast had hij zich als mecenas gespecialiseerd in tandzorg. Brussel was één van de Europese hoofdsteden die van zijn goedheid genoten. Boven de ingangsdeur zie je de weldoener op zijn sterfbed, omringd door dankbare vrouwen en kinderen. Binnen stonden er verschillende rijen tandartsstoelen waar kinderen aan de lopende band werden behandeld. In de wachtkamer zijn de muren beschilderd met fabels van Jean de La Fontaine om de kinderen gerust te stellen. Tevergeefs. Voor velen was een bezoek aan het Eastmaninstituut een traumatiserende ervaring. Vandaag herbergt het de Europese Rekenkamer. Het instituut is een vrij sober art decogebouw van de hand van architect Michel Polak uit 1935. Neem het stenen pad rechts van het gebouw. In de zijkant van de buitentrap is een mooie, kleurrijke muurfontein met ‘moorse’ mozaïekdecoratie uitgespaard.
1
Volg het kasseipad in de richting van het al vermelde Fysiologisch Instituut I gebouwd door Jean-Jules Van Ysendijck in 1893-94.
2 I Fysiologisch Instituut
2,
Het indrukwekkende gebouw in eclectische stijl is een van de eerste die gebouwd werd voor het wetenschapspark. Let op de grote glaspartijen en het overvloedig en zichtbaar gebruik van ijzer alsook de sierlijke gietijzeren lantaarnpalen voor het gebouw. Op de in 2010 gerestaureerde gevel prijken de namen van belangrijke wetenschappers in de fysica. In 1927 vond hier de vijfde internationale Solvayconferentie voor Fysica en Chemie plaats. Ernest Solvay bracht er de belangrijkste wetenschappers van zijn tijd samen waaronder Max Planck, Marie Curie en Albert Einstein. Zeventien van de negenentwintig deelnemers aan deze conferentie hebben ooit een Nobelprijs gewonnen! Vandaag wordt het gebouw gebruikt door de Franstalige stadsschool ‘Lycée Emile Jacqmain’. Voor de scholieren is het park de ideale speelplaats. Het bakstenen gebouw links is het Handelsinstituut van de architecten Constant Bosmans en Henri Vandeveld (nee, niet dé Henri Vandevelde) uit 1903-
4
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
INFO
04. Landgenoten werden er opgeleid tot handelsingenieur om de economische belangen van het land en zijn kolonies uit te bouwen. Het kasseipad gaat nu in dalende lijn. Wandel met de vijver I links van jou tot bij een waterbekken rechts van het pad.
3
Het park is aangelegd in de romantische Engelse landschapsstijl. Dat betekent dat er maximaal gebruik werd gemaakt van het natuurlijke reliëf dat, waar nodig, nog extra geaccentueerd werd. De oevers van de vijvers moesten glooien, bomen moesten met hun takken op dramatische manier in het water hangen en een eilandje mocht niet ontbreken. Het witte gebouw rechts van het pad op de valleiflank is het Sociologisch Instituut. Wandel verder en volg bij de splitsing het kasseipad weg van de vijver tot bij de kinderspeeltuin.
Het bakstenen gebouw achter de speeltuin is het gewezen Anatomisch Instituut, eveneens ontworpen door Van Ysendijck in de periode 1893-98. Wandel verder bergopwaarts. Kijk net voor de trappenpartij rechts even naar links.
Beneden zie je een klein bakstenen gebouwtje. De Eggevoorttoren is een laatste 15de-eeuwse restant van het middeleeuwse domein dat dit stuk van de vallei overheerste voor de aanleg van het park.
4 I Solvaybibliotheek
Wandel nu de trappen op en vervolg je weg boven de kasseiweg naar rechts terwijl je de vallei beneden bewondert. © BITC
Opvallend is de kronkelende kanalisatie tegen de helling. Die werd bij de recentste renovatie van het park aangelegd om het regenwater op te vangen en te kanaliseren. De bedoeling is om grondverzakkingen op de steile helling te vermijden. Bij de splitsing van het pad wijst een wegwijzer naar de Solvaybibliotheek I rechts. Dit pareltje van art nouveau bevindt zich in het al vermelde Sociologisch Instituut en is van de hand van het duo Bosmans-Vandeveld uit 1901-02. Vandaag huisvest het gebouw de organisatie ‘La Maison de l’Europe’, die het verhuurt voor officiële aangelegenheden en bijeenkomsten met bedrijven en politici en aan culturele verenigingen voor concerten, lezingen, cd-opnames,...
4
5 I Museum voor Natuurwetenschappen
Volg nu de wegwijzer ‘Museum’. Bij de splitsing sla je linksaf om dan bijna onmiddellijk door de doorgang in de omheining te wandelen. Stap onder een grote, overhangende boom over het aarden pad tussen twee begroeide omheiningen tot deze begroeiing ophoudt en je een vrij zicht hebt op de gebouwen aan beide zijden van het pad.
De gebouwen links maken deel uit van het Museum voor Natuurwetenschappen I . De dwarse, gele vleugel is een oud kloostergebouw van architect Beyaert uit 1860. De vleugel recht voor je werd in 1891-95 gebouwd door architect Emile Janlet voor de wereldberoemde collectie iguanodons. Enkele opmerkzame mijnwerkers haalden in 1866 het wereldnieuws toen zij bij Bernissart in Henegouwen toevallig een schat aan fossielen ontdekten. Daaronder bevonden zich negenentwintig volledige skeletten van iguanodons van 140 à 115 miljoen jaar oud. Deze dinosaurussoort is de publiekstrekker van het museum. De zaal werd in 2004-2007 volledig gerenoveerd en de iguanodons kregen een nieuwe, meer wetenschappelijk verantwoorde opstelling. Daarnaast gaat het museum ook prat op andere topcollecties, zoals de indrukwekkende walvisskeletten.
5
Draai je om voor een surrealistisch zicht.
Een bakstenen huis I wordt overschaduwd door de mastodont van het Europees Parlement. Het is de gewezen directeurswoning van de plantenafdeling van het park, Jean Linden. Rechts zie je zijn borstbeeld. Hij was ook de oprichter van deze afdeling van het park, die zich hier van 1853 tot 1877 bevond en
6
5 I Galerij van de©Dinosauriërs Museum voor Natuurwetenschappen
INFO
5
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
ernstiger werd gerund dan de zoo. Gezien de moeilijkheden van de zoo, richtte hij in 1868 de onafhankelijke instelling ‘L’Horticulture Internationale’ op die een groot succes kende bij verzamelaars uit de hele wereld. Vandaag herbergt de woning onder andere de kinderbewaarplaats van het Natuurwetenschappenmuseum. Wandel verder. Aarde wordt weer kassei en leidt je naar de uitgang van het park. Volg de straat naar links. Enkele meters verder in deze Vautierstraat zie je aan de overzijde van de straat de ingang van het Wiertzmuseum I . Wandel gerust even binnen als de poort openstaat.
7
6 I Europees Parlement
Antoine Wiertz (1806-1865) was zeker geen onverdienstelijk schilder. Maar een nieuwe Rubens, zoals hij zichzelf inschatte, was hij niet. Zijn ego was zo groot als sommige van zijn doeken. Dat volstond om de overheden van het jonge België zo te overweldigen dat de Staat voor hem dit atelier betaalde. Een uniek feit voor die tijd. Het subsidiëren van kunstenaars door de overheid dateert pas van veel later. Na de dood van Wiertz werd zijn atelier het Wiertzmuseum. Hendrik Conscience werd benoemd tot conservator van het, toen en nu, weinig bezochte museum. Een rustig postje met veel tijd om te schrijven. Beschouw dit gerust als een indirecte vorm van subsidiëring. Blijf de Vautierstraat bergopwaarts volgen.
De gebouwen links van de straat werden in de jaren 1950 ontworpen door Lucien De Vestel en horen ook bij het Museum voor Natuurwetenschappen. Voor de ingang van het museum zie je een kopie van een iguanodon. Volg de Vautierstraat langs de 19de-eeuwse eclectische burgerwoningen rechts van de straat. Na de bocht hebben sommige nog een mooi, romantisch voortuintje.
Vautierstraat
Zeldzame getuigen van vroegere tijden toen de wijk nog niet gekannibaliseerd werd door de Europese kantorenwijk. Hun behoud ging niet zonder slag of stoot. Rond 1970 werden deze nog bewoonbare huizen opgekocht en opgeknapt door jonge gezinnen. Rond 1986 boden promotoren er veel geld voor. Uit vrees voor speculatie en leegstand kwamen de eigenaars, op initiatief van het wijkcomité, overeen om bij de verkoop van hun huis de omwonenden voorrang te geven. De Vautierstraat mondt uit in de Waversesteenweg. Volg die links in dalende richting.
De straat is vrij smal, kronkelig en heeft een sobere, sombere en voornamelijk neoclassicistische bebouwing. De Waversesteenweg is een van de oudste wegen van het gewest. Het is ook een van de langste en verbond Brussel met Oudergem en Waver. Aan het begin van de 18de eeuw werd de weg gemoderniseerd tot een steenweg. Eens beneden kruist de steenweg de Maalbeeklaan. Hier liep de steenweg destijds langs een van de vele Maalbeekvijvers, die ongeveer op de plek van het Forte dei Marmiplein I rechts van je lag. De naam verwijst naar de Italiaanse zustergemeente van Etterbeek. De vijver werd in het midden van de 19de eeuw samen met de overwelving van de beek gedempt. Na de afgeleefde Waversesteenweg zijn de gebouwen rond je plots van recente makelij. De steenweg vervolgt zijn weg onder de autovrije doorgang aan je linkerzijde. Deze vormt een overbrugging tussen gerenoveerde gebouwen uit 1987 en een nieuwe constructie uit 1981. Hij is opgevat als een soort moderne toegangspoort tot de gemeente Etterbeek en leidt naar het Jourdanplein waarover later meer. Dit project was een initiatief van de gemeente en vormde het begin van de renovatie van de Jourdanwijk.
8
5 I Museum voor Natuurwetenschappen
Steek het zebrapad — en in gedachten de Maalbeek — over en wandel rechtdoor de Vijverstraat in. Neem na het volgende zebrapad links de autovrije Vijvergaarde. Let op de interessante, licht surrealistische hoog-laagcontrasten links. Het pad mondt uit op — al-
INFO
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
6
weer — de Waversesteenweg. Sla deze rechts in. In dit stuk van de steenweg zijn vooral woningen, winkels en kleine ondernemingen gevestigd. Wandel recht door het parkje met speeltuigen. Daar vervolgt de Waversesteenweg zijn weg. Na nr. 508 neem je links de doorgang naar het Jean-Felix Happark I . Wandel het park in, rechtdoor tot op het kiezelpad onder de grote Tulpenboom. Rechts strekt zich het park uit.
9
9 I Jean Felix Happark
In 1804 kocht Albert Hap, burgemeester van Etterbeek, hier een 16de-eeuws kasteeltje met een lap grond van drie hectare. Latere generaties Hap braken het te vochtige kasteeltje af en trokken langs de Waversesteenweg de neoclassicistische woning achter jou uit 1859 op. Daarnaast kwamen er ook een kiosk en paardenstallen die later verbouwd werden tot een oranjerie (het bakstenen gebouw rechts). Het was Jean-Felix Hap, de vierde generatie, die de tuin omvormde tot een landschapspark, het openstelde voor het publiek en na zijn dood in 1988 het geheel aan de gemeente schonk. Dit stuk van het park is het meest landschappelijke. Volg het kiezelpad dat naar een vijver leidt.
Bordjes langs het pad geven je uitleg over de belangrijkste bomen en planten. De vijver haalt zijn water uit de bron van de Broebelaar (je ziet en hoort het water opborrelen uit een kleine rotspartij bij de rechteroever). De eerste Hap, die brouwer van beroep was, gebruikte het water voor zijn brouwerij. Nog verder terug in de tijd, in de 17de eeuw, werd de bron gekocht door de stad Brussel die het water meer dan twee kilometer verder afleidde naar Sint-Joost. Daar werd het met een revolutionaire hydraulische machine opgepompt uit de Maalbeekvallei en over de stadswallen geleid tot in het centrum om daar bijna twee eeuwen lang de fonteinen van het Warandepark te voeden. Naast de vijver zie je ook de restanten van het middeleeuwse kasteeltje. In 2000 werd de vijver heraangelegd door Leefmilieu Brussel en werd het park beschermd. Volg het pad links om de vijver. Neem bij de kiosk het pad links. Dat leidt je door een kleine, ecologische en didactische tuin die ook in 2000 werd aangelegd. Voorbij een hek sta je plots voor een groot gebouw dat lijkt op een cottage.
Deze doorgang naar het park werd pas in 2005 gecreëerd. Het gebouw, dat gelegen is in het bouwblok, maakt deel uit van een geheel van vier woningen in eclectische en art nouveaustijl (1905, Henri Vaes) langs de Oudergemlaan. Het heeft een onderbouw in hardsteen, terwijl de bovenbouw bestaat uit pseudovakwerk en een beglaasde erker. Het huisvest vandaag de Nederlandstalige Openbare Bibliotheek van Etterbeek. Verlaat het park via het kasseipad dat je naar de Oudergemlaan brengt.
Deze laan werd in 1853 aangelegd om de Wetstraat te verbinden met de Koninklijke Jachtwijk. De helft van de tuin van de familie Hap moest er daarbij aan geloven. Wandel naar links en neem dan de eerste straat links.
De Louis Hapstraat loopt gedeeltelijk langs het Happark. Ze biedt een mooie staalkaart van doorsneewoningen uit de belle epoque en het interbellum. Een aantal gevels zijn begroeid, wat de straat een landelijk karakter geeft. Nr. 75 is een typische neo-Vlaamse-renaissancewoning. De twee burgerwoningen op nrs. 49-51 zijn van de Joseph Diongre uit 1908, drie decennia voor hij het Flageygebouw realiseerde. De straat die de Waversesteenweg met het Sint-Pietersplein verbindt, werd in 1893 aangelegd op het ‘Broebelaerspad’, dat langs de Broebelaar liep. Ze kreeg de naam van de vorige burgemeester. Omdat de straat langs de gronden van de familie Hap lag, werd ze vermoedelijk aangelegd uit speculatieve overwegin-
INFO
7
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
gen. De sympathieke naam van de verdwenen beek leeft voort in het actieve wijkcomité Broebel’Air. Wijkactie is hier trouwens traditie. In 1995 realiseerden de bewoners van deze straat een heus boek ‘Louis Hap. Het verhaal van een straat’. Hapbewoners verwoordden er hun verhaal, literair en meertalig, bijgestaan door gerenommeerde auteurs uit beide taalgebieden. Volg de Louis Hapstraat. Neem de tweede straat rechts, de Metalenstraat, die eindigt in de Sint-Pieterssteenweg. Sla links af. Bijna onmiddellijk sta je voor een uit de rooilijn springend, lager gebouw met barokke gevel I .
au
Het is het oudste, nog bewaarde gebouw van de gemeente Etterbeek. Het dateert uit 1680 en was verbonden aan ‘de Baronie’, een belangrijk pachthof. In 1673 kreeg de gemeente van de Spaanse koning Karel II het statuut van baronie. Vanaf die periode deed het dienst als tijdelijk verblijf van de baronnen van Etterbeek. De gemeente ontwikkelde zich langs deze twee kilometer lange, smalle Sint-Pieterssteenweg. De huidige rooilijn dateert uit 1871. Doel van dit plan was om de gemeente Etterbeek te verstedelijken. Maar door de talrijke bestaande woningen die de rooilijn niet volgden, zou het tracé pas in 1890 worden aangepast. Daarbij werd het toegangsgebouw van ‘de Baronie’ afgebroken. Voor het overige wordt het ietwat grauwe straatbeeld beheerst door neoclassicistische panden, waarvan sommige nog met een winkelpui. Vervolg de Sint-Pieterssteenweg die uitmondt op het ene uiteinde van het Jourdanplein.
Het eerste dat opvalt, is de prominente plaats van de frituur Maison Antoine I op het plein en de waarschijnlijk lange rij wachtenden. Dit is dan ook een van de meest bekende frituren van Brussel. Wat je daarentegen niet kan vermoeden, is de watercollector onder het plein. Daar vloeit het water samen dat bij hevige regenval van de versteende hellingen van de vallei stroomt, wanhopig op zoek naar de weggestopte Maalbeek. Na 1981 werd het plein en de rest van de wijk heraangelegd als alternatief voor een nooit gerealiseerde snelweg in Maalbeekvallei. Ook de woningen en handelsruimten werden vernieuwd. Het plein zelf ligt in de vuurlinie van de oprukkende Europese kantorenwijk en de daarmee gepaard gaande veeltalige ‘gentrificatie’. Dat is het fenomeen waarbij een wat verwaarloosd stadsdeel verandert in een buurt waar steeds meer nieuwkomers komen wonen of een zaak uitbaten. Dankzij de nieuwkomers wordt de buurt gerenoveerd en opgewaardeerd. Keerzijde van de medaille is dat de oorspronkelijke bewoners door de stijgende huurprijzen de buurt vaak moeten verlaten en buurtwinkels plaats moeten ruimen voor hippere handelszaken. Desondanks slaagt het plein erin zijn dorpssfeer nog enigszins te bewaren. Met dank aan frituur Antoine.
al
al I Frituur Maison Antoine
Het terrein waarop het Sofitelhotel I staat, aan de overzijde van het plein, is jarenlang de inzet geweest van een strijd tegen machtige bouwpromotoren. In 1968 bepaalde een nieuw bestemmingsplan dat ook aan deze kant van de Belliardstraat hoge kantoorgebouwen mochten komen. Speculanten kochten massaal gebouwen op en lieten ze verkrotten. Krakers bezetten de panden. In 1979 werd een vergunning uitgereikt voor het Borschette Congrescentrum, een conferentiecentrum van de Europese Commissie. Ter compensatie werden 64 sociale woningen beloofd op de hoek waar nu het hotel staat. Die zijn er echter nooit gekomen.
am
al I Frituur Maison Antoine
Wens je hier te stoppen en terug te keren,
dan heb je volgende keuzes: De Froissartstraat rechts van het Sofitel leidt naar het Schumanplein waar zich het gelijknamige metrostation bevindt. Wens je naar het beginpunt van de wandeling terug te keren, neem dan links van het hotel de ingang van het Leopoldpark. De paden langs de vijver leiden je naar het beginpunt.
INFO
8
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
Wens je nog een dik kwartier te wandelen? Neem dan rechts voorbij Maison Antoine en aan het andere uiteinde van het plein de Hoornstraat.
Mogelijk maakte deze straat deel uit van de vroegere ‘Prince Wege’, die de aartshertogen Albrecht en Isabella lieten aanleggen als verbindingsweg tussen het Koudenbergpaleis en hun residentie in Tervuren. De naam zelf verwijst waarschijnlijk naar de graaf van Hoorne, die in 1568 samen met Egmont onthoofd werd op de Grote Markt van Brussel. In het midden van de 19de eeuw was de Hoornstraat een van de weinige geplaveide straten in Etterbeek. De aanwezigheid van enkele herenhuizen zal daar niet vreemd aan geweest zijn. Achter de lange muur rechts bevindt zich een overwelfd waterreservoir I van de Brusselse watermaatschappij Vivaqua. Het is het op een na oudste van het Gewest (1877) en vangt grondwater van het Ter Kamerenbos en het Zoniënwoud op. De capaciteit bedraagt 18.000 m³.
an
Neem de tweede straat links.
De J.A. De Motstraat is een schizofreen geval. De linkerstraatzijde toont een doorsnee dorpsstraat met woningen uit verschillende periodes (van de jaren 1870 tot de jaren 1930). De andere straatzijde wordt gedomineerd door twee kantoorgebouwen die gebruikt worden door de Europese Commissie. Ze staan symbool voor de oprukkende kantorenwijk die het oude Etterbeek probeert weg te drukken. De straat werd aangelegd omstreeks 1870 en volgt het tracé van de Oude Weg, een van de oudste paden van de gemeente, tussen de Hoornstraat en de huidige Etterbeeksesteenweg. De straatnaam verwijst naar Jean André De Mot, eigenaar van de gronden die langs de straat lagen en vader van Emile De Mot, burgemeester van Brussel van 1899 tot 1909. Schizofrene straat
Wandel de De Motstraat af tot bij nummer 29-31 I . Het contrast tussen beide straatzijden is hier nog opvallender. De Weidegang, het smalle, doodlopende kasseistraatje, en de lage huisjes met zadeldak op het einde ervan voeren je met de teletijdmachine terug naar het landelijke Etterbeek van het begin van de 19de eeuw. Enkel een landbouwer met tractor ontbreekt nog. Maar terug naar de realiteit. Vervolg de De Motstraat tot op het einde in de Belliardstraat. Neem deze links tot bij de hoek met de Froissartstraat. De Froissartstraat heeft op enkele tientallen jaren tijd verschillende gedaanteverwisselingen ondergaan. Oorspronkelijk was het een eind-19de-eeuwse uitbreiding van de Leopoldwijk. Vanaf het interbellum vertrok de burgerij om plaats te maken voor een minder kapitaalkrachtige bevolking waaronder nogal wat kunstenaars. Mensen die weinig in de pap te brokken hadden zodra er sprake was van de bouw van het hoofdkwartier van de Europese Raad van Ministers eind jaren 1980. Dat is de monumentale roze-marmeren zijgevel hogerop de Froissartstraat. Promotoren hadden het ook gemunt op het lager gelegen woonblok. De laatste ‘lastige’ bewoners werden weggepest maar de afbraakvergunning voor de huizen langs de Froissartstraat sleepte aan. De andere huizen van het woonblok werden afgebroken, terwijl ze de huizen aan de Froissartstraat doelbewust lieten verkommeren. Op enkele jaren tijd verwerd het geheel tot een stadsjungle met ruïnes, en dat op enkele meters van de prestigieuze Europese instellingen. Pas in 2009 werd gestart met de bouw van het huidige woon- en hotelproject Leopold Village. Enkel het hoekhuis op de tegenovergestelde hoek heeft het min of meer overleefd.
ao
Weidegang
Vervolg de Belliardstraat tot nr. 161.
Het huizenblok aan deze kant van de straat is ook nieuw en het resultaat van jarenlange leegstand. Het huidige geheel beslaat een honderdtal appartementen op de zonnigste plaatsen en kleine handelszaken op het gelijkvloers. Het bin-
INFO
9
Doe-het-zelf wandeling Dorp naast Europa
nengebied wordt ingenomen door kantoren en een tuin. Enkele beschermde gebouwen hebben de kaalslag miraculeus overleefd. Het neo-renaissancehuis op nr. 161 met zijn gebeeldhouwde wulpse ‘watertaferelen’ op de erker was het geboortehuis van beeldhouwer Julien Dillens. Het beeld van de stervende Everard T’serclaes op de Grote Markt is zijn bekendste werk. Een andere opmerkelijke overlever is Puzzle Passion op nr. 143, een winkel met een grote collectie puzzels in alle maten en gewichten. Het al vermelde Leopold Village I aan de overzijde bestaat uit drie gebouwen met 108 luxeappartementen, een hotel met 150 kamers en 1500m² handelszaken. Het geheel van architect Pierre Blondel oogt gevarieerd en verrassend hedendaags voor deze buurt.
ap
Ook hier heb je de keuze om de wandeling af te ronden: Je wandelt de Belliardstraat verder af tot bij het vertrekpunt van de wandeling. Ben je liefhebber van een maximale beleving, steek dan de Belliardstraat over en neem de houten trap die je doorheen het Leopold Village leidt. Aan het andere uiteinde volg je de straten bergopwaarts. Die brengen je naar het Schumanplein met zijn metro- & treinstation.
ap I Leopold Village
INFO
Goesting in meer Brussel? Op www.UiTinBrussel.be vind je naast een pak gratis downloadbare doe-het-zelf wandelingen ook de volledige cultuur- en vrijetijdsagenda van Brussel en een pak tips om de stad te ontdekken. UiTinBrussel is een initiatief van Muntpunt. UiTinBrussel I 0800 13 700 I
[email protected] I www.uitinbrussel.be I www.muntpunt.be Voor deze wandellussen deed UiTinBrussel een beroep op de gidsenvereniging Brukselbinnenstebuiten. De gidsen van Brukselbinnenstebuiten tonen je de stad te voet, per bus of met de tram. Daarbij vertrekken ze steeds van de stedelijke realiteit, de vele tegenstellingen, uitersten en mogelijkheden van de stad. Bruksel keert de hoofdstad binnenstenbuiten en heeft aandacht voor kleine gevoeligheden. Brukselgidsen praten dus niet vrijblijvend, ze houden van hun stad en die liefde geven ze je graag mee. Andere wandelingen in deze reeks: Maak kennis met volksbuurten zoals de Marollen of Oud-Molenbeek, de Europese instellingen in de Leopoldwijk of de TGV aan ’t Zuid. Luister naar boeiende verhalen over 19de-eeuwse grandeur onder Leopold II, de streling van de art nouveau bij de squares, of de charme van stedelijke parken. Maar hoor ook confronterende verhalen over sociale, politieke en economische achtergronden en mechanismen. Brukselbinnenstebuiten I 02 218 38 78 I
[email protected] I www.brukselbinnenstebuiten.be Eerste publicatiedatum: 17/11/2010 I herwerkte versie 31/07/2012 Alle foto’s vallen onder het copyright van Muntpunt, tenzij anders vermeld onder de foto.
Een initiatief van Muntpunt met de steun van de Vlaamse overheid en Vlaamse Gemeenschapscommissie
