@HOME
Dirk D’herde & Jean Paul Muyle: archipelago, fusie van ar-te en BAEV
DIMENSION
© Studio Dann
“Geen geslaagde fusie zonder goede persoonlijke contacten”
08
@HOME
Even kort de partners voorstellen. ar-te zag in 1995 het daglicht in Leuven als verzelfstandiging van de architectuurafdeling binnen een advies- en ingenieursbureau en is in hoofdzaak actief in het oostelijke deel van het Vlaams Gewest. De nieuwe dynamiek door de verzelfstandiging vertaalde zich in een mooie groei. Na een strategische oefening in 2002 besloot ar-te zich, gezien de toegenomen schaalgrootte, toe te leggen op een beperkt aantal sectoren en daarin expertise op te bouwen: ziekenhuizen, zorg in de brede zin, kantoren voor opdrachtgevers/gebruikers en (voedingsgerelateerde) logistiek. Een prima beslissing, want de groei hield aan en zelfs de economische inzinking knaagde niet aan de resultaten, mede dankzij het relatief aanzienlijke belang van zorg binnen de portefeuille. Vorig jaar werden de laatste banden met het ingenieursbureau doorgeknipt en het aandeelhouderschap – ar-te is een coöperatieve vennootschap – herschikt. De meer evenwichtige verdeling tussen de ondertussen negen vennoten en hun grotere betrokkenheid brachten een commerciële dynamiek op gang in het ruim 50 medewerkers tellende ontwerpbureau. BAEV is gevestigd in Brussel en werd 55 jaar geleden opgericht door UCL-professor architectuur Emile Verhaegen. Naar aanleiding van de nijpende bouwcrisis begin jaren 80 nam het bureau, op zoek naar opdrachten, samen met een aantal Brusselse aannemers deel aan een wedstrijd voor de bouw van ziekenhuizen in
Algerije. Met succes, want tot halfweg de jaren 80 realiseerden ze daar twaalf ziekenhuizen. Die expertise werd in eigen land geconsolideerd toen BAEV in 1989 een wedstrijd won voor het Brusselse Universitair Medisch Centrum Sint-Pieter, waar ze sindsdien quasi onafgebroken aan de slag waren. Intussen hebben ze een indrukwekkende portfolio aan ziekenhuizen opgebouwd in onder andere Brussel, Wallonië, Algerije en Senegal. Die specialisatie legde BAEV geen windeieren en lag aan de basis van een groep met een zestigtal medewerkers. Aan het beperkte aandeelhouderschap van weleer – er waren slechts drie aandeelhouders – kwam in 2001 een einde door een management buy out. In eerste instantie nam het management 70% van de aandelen over, verdeeld onder dertien aandeelhouders. Intussen zijn ook de resterende aandelen verworven.
Op zoek naar (levens-) ruimte De eerste toenadering met het oog op een mogelijke fusie kwam van ar-te. Dirk D’herde: “Anderhalf jaar geleden vonden wij de tijd rijp voor een nieuwe strategische oefening, begeleid door een externe consultant. Als wij, gezien onze groei, onze specialisatie wilden handhaven, moesten wij het aantal projecten opdrijven. De vraag was welke stap we zouden zetten: die naar de ‘rest’ van Vlaanderen of die naar het nabije ‘buitenland’ Brussel en Wallonië? We hebben voor de laatste optie gekozen.”
“Meteen rees een tweede vraag: hoe pakken we dat aan? Op eigen houtje varen betekende dat we een lange periode moesten inbouwen om daar een netwerk op te bouwen en het cultuurverschil te overbruggen. Daarom gaven we de voorkeur aan een samenwerking met een complementaire partner. In samenspraak met de consultant hebben we de ideale kandidaat gedefinieerd. Die had bij voorkeur ongeveer dezelfde omvang als wij, omdat je dan financieel-economisch gemakkelijker tot een overeenkomst komt. Zijn activiteitendomein was het liefst vergelijkbaar, zodat de beoogde schaalvergroting binnen de specialisatie te ontwikkelen valt. Uiteraard was een zekere complementariteit in activiteiten of in de verhouding tussen de genoemde specialisaties meegenomen. Op basis van die criteria hebben we een shortlist van kandidaten opgesteld en zijn we bij wijze van spreken beginnen te daten.”
“Voor ziekenhuizen kunnen wij, zeker met de schaal die we nu hebben, toegevoegde waarde bieden in het buitenland.” “Tot onze aangename verrassing werden we overal positief onthaald. Met sommige partners hebben we al snel een gezamenlijke kandidatuurstelling voor wedstrijden opgezet. Want het feit dat je binnen een beperkte overleggroep elkaar wel aanvoelt, wil nog niet zeggen dat je in de dagelijkse realiteit ook een match hebt. Het laatste bureau waarmee we rond de tafel belandden, was BAEV. Omdat het uitzonderlijk goed klikte tussen de gesprekspartners, en de wedstrijden waaraan met gemeenschappelijke teams werd deelgenomen veel enthousiasme losweekten, hebben we al snel beslist om deze keer recht naar het doel te gaan. Nog voor het zomerreces van 2015 lag er een protocol op tafel met alle krachtlijnen voor een samenwerking, heikele punten zoals de finan- » DIMENSION
Als u dit leest, zijn normaal de laatste formaliteiten rond de fusie van de architectenvennootschappen ar-te uit Wijgmaal en BAEV - Buro Architectuur Engineering Verhaegen uit Oudergem afgehandeld. De bureaus varen voortaan onder de gezamenlijke vlag archipelago, zij het dat dossiers telkens door een van beide werkvennootschappen worden behandeld, afhankelijk van de voertaal. Dimension peilde bij de vennoten-bestuurders Dirk D’herde en Jean Paul Muyle, beiden ingenieur-architect, naar het waarom en hoe van de fusie en naar de toekomstplannen.
09
© BAEV
@HOME
01
ciële regeling, de aandelenverdeling en de toewijzing van de postjes inbegrepen. Dat is dan in details verder behandeld in werkgroepen.” Opmerkelijk genoeg had BAEV voor het eerste contact was gelegd een in zekere zin vergelijkbaar traject afgelegd. Jean Paul Muyle: “Sinds een drietal jaar trachten wij onze eenzijdige focus op ziekenhuizen en aanverwante instellingen te differentiëren. Het landschap van de ziekenhuissubsidiëring krijgt immers compleet nieuwe contouren, met een groeiende impact van private spelers. Bij die zoektocht naar differentiëring kwam onvermijdelijk Vlaanderen in het vizier, te meer daar we enkele decennia geleden al actief waren in het Vlaams Gewest, bijvoorbeeld voor de intussen alweer afgebroken brouwerij van Maes en voor woningen van het Belgische leger nabij Leuven. Meer zelfs, toen ar-te kwam aankloppen had ik al een kantoor in Mechelen gehuurd met het oog op die expansie. Maar al tijdens de eerste gesprekken waren beide partijen ervan overtuigd dat we beter de handen in elkaar konden slaan in plaats van concurrenten te worden.”
Drie in één
DIMENSION
De structuur waarin de fusie werd gegoten, is geënt op de gelijkaardige aanpak van projecten. Beide bureaus zetten in op een complete dienstverlening van A tot Z aan de opdrachtgever. Dat ver-
10
onderstelt een continuïteit in de medewerkers waarmee opdrachtgevers rechtstreeks te maken hebben. Vandaar dat beide bureaus als juridische entiteit blijven bestaan en instaan voor de individuele opdrachten, volgens een verdeling op basis van de taalrol. Een projectverantwoordelijke volgt dan het project van begin tot einde. Dirk D’herde en Jean Paul Muyle: “Dankzij die keuze blijft het contact met de opdrachtgever en de markt zoals het was, heel herkenbaar dus. We willen onder geen beding het beeld van een grote boîte creëren waarin je als opdrachtgever elke zes maanden een nieuwe verantwoordelijke op je bord krijgt. Dat was ook de enige bedenking bij onze klanten toen we ze brieften over onze geplande samenwerking.” Boven beide bureaus komt de gemeenschappelijke horizontale structuur ‘archipelago’ die het mogelijk zal maken de beoogde competentieontwikkeling te organiseren. “De conceptiefase wordt aangestuurd door een verantwoordelijke op het niveau van de groep, geassisteerd door specialisten van het betrokken segment: ziekenhuizen, zorg in de brede zin en de private sector. Pas vanaf de technische uitwerking van het concept – zeg maar de opmaak van het definitieve ontwerp en van de lastenboeken en meetstaten, en de effectieve werffase – verhuist het dossier naar een van beide ‘oude’ vennootschappen. Die centrale aansturing van de conceptiefase
“Een centrale aansturing van de conceptiefase maakt een kruisbestuiving inzake kennis en inzichten mogelijk binnen en tussen de segmenten waarop we ons toeleggen.”
01. In Louvain-la-Neuve komt, als alles loopt zoals gepland, over enkele jaren het China Belgium - Technological Center. Dat wordt een wetenschappelijk platform van 120.000 m², bestemd voor Chinese bedrijven die innoverende projecten willen ontwikkelen in samenwerking met onder meer de KU Leuven. Het project omvat kantoren, een hotel, een diensten- en vergadercentrum, een logistiek gedeelte en een parking. 02. Binnen Kop van Kessel-Lo en dus vlakbij het station van Leuven ligt het driesterren congreshotel PARK-INN. Het telt 133 kamers, een congrescentrum voor 250 mensen met vijf moduleerbare vergaderzalen, twee foyers, een bar-restaurant en sanitaire ruimtes. In de middensectie van Kop van Kessel-Lo ontwierp ar-te het woonproject City Square, opgebouwd rond een privatief binnenplein. 03. Woonzone ’t Bad maakt deel uit van het grootschalige stedenbouwkundige plan voor de Kop van Kessel-Lo en omvat een gebouw dat bestaat uit een langgerekt volume langs de Martelarenlaan en de Oude Diestsesteenweg en een tweede volume, gericht naar het Benedenplein van de stationsontwikkeling. 04. Impressie van het toekomstige Museum van Louvain-la-Neuve, een ontwerp van BAEV in samenwerking met Perkins+Will inc (Chicago). De opdracht werd in 2008 verworven via een internationale ontwerpwedstrijd. De bouwvergunning ligt al even klaar, maar het blijft wachten op de start van de werken.
@HOME
in een best of both worlds. Voor de beoogde internationale expansie kijken we in eerste instantie naar Frankrijk, waar er momenteel wedstrijden of kandidatuurstellingen lopen in Nice, ClermontFerrand en Reims. Een ander doelwit is China. Daar staan we in contact met een Frans bureau dat stevig lokaal verankerd is, maar zelf geen ervaring heeft met ziekenhuizen. Met hen hebben we ons ook kandidaat gesteld voor de wedstrijd voor de Belgische ambassade in Beijing.”
De complexe invulling van een fusie De best of both worlds wordt ook nagestreefd binnen de eigen fusie. De verschillen in organisatie, aanpak en uitrusting van beide bureaus biedt zeker perspectieven daartoe. Zo gaat het aperte verschil in projecten – BAEV heeft »
03
© BAEV – Perkins+Will
02
04 DIMENSION
© ar-te
kel het eigenaarschap is ondergebracht. Bedoeling is dat vrij snel alle ondersteunende diensten en mensen naar dat niveau worden gebracht. Onder de gemeenschappelijke noemer is op termijn ook plaats voor een internationale entiteit, naast ar-te en BAEV. Want de fusiegroep koestert duidelijk internationale ambities. Jean Paul Muyle: “Voor ziekenhuizen kunnen wij, zeker met de schaal die we nu krijgen, toegevoegde waarde bieden in het buitenland. Vergeleken met andere landen kan België prat gaan op heel veel ervaring en expertise wat de medische sector en de kwaliteit van de gezondheidszorg betreft. Ook daar werkt de fusie versterkend. Als Franstalig bureau zijn wij vooral vertrouwd met de evolutie in de Latijnse landen, terwijl ar-te nauwer aansluit bij de Angelsaksische ontwikkelingen in Nederland en de noordse landen. De bundeling van die twee moet resulteren
© ar-te
© ar-te
maakt een kruisbestuiving inzake kennis en inzichten mogelijk binnen en tussen de drie segmenten. Zo kunnen we op een meer systematische manier aan R&D doen, al klinkt die term een beetje vreemd voor een architectenbureau. De kennis die via projecten wordt opgebouwd, wordt dan over de verschillende medewerkers verspreid.” De naam van de nieuwe overkoepelende architectenvennootschap, archipelago, verwijst naar de archipelstructuur van de fusiegroep, een eenheid met daarin aparte entiteiten. De gekleurde a in het logo refereert aan de a in beider namen en naar het roze zeil waarmee Christo de eilanden inpakte in zijn project Surrounded Islands in Biscayne Bay (Florida). Roze staat ook voor emotie, passie en begeestering. archipelago groepeert alle aandelen, met afspraken over lopende financiële engagementen, maar wil veel meer zijn dan een holding waarin en-
11
@HOME
taris van een ziekenhuiskamerontwerp. Ook hier kan een combinatie alleen maar voordelen bieden. Niet alleen wat is, biedt ruimte tot winst. Ook wat (nog) niet is, vormt een opportuniteit. Beide bureaus geven bv. ruiterlijk toe dat ze inzake communicatie en marketing niet meteen een hoogvlieger vormen en dat interne competentieontwikkeling een uitdaging blijft. Investeringen daarin stuitten in het verleden steevast op een rationele kostenbatenafweging. De schaalvergroting kan daar verandering in brengen. Waar beide bureaus dan weer wel over beschikken, is een ISO 9001-erkenning. Omdat de norm verandert en ze in 2017 sowieso moeten overschakelen naar een nieuwe versie, vormt de integratie daarvan geen probleem, integendeel. Dirk D’herde: “Bedoeling is dat het kwaliteitssysteem de kapstok
© F. Mainil
stratieve krachten om het up-to-date te houden. Daarnaast beschikt BAEV over een my e-team functie op de website, een plek waar alle informatie rond een bepaald project verzameld zit: plannen, lastenboeken, verslagen, technische fiches. Om deze faciliteiten voor de hele groep te kunnen inzetten, kiest archipelago voor een serieuze investering in een gemeenschappelijk platform, met onder andere een hogesnelheidsverbinding tussen Oudergem en Wijgmaal. Beide bureaus hebben al heel wat ervaring met BIM en maken gebruik van hetzelfde CAD-platform (Revit). Maar ook hier zijn er verschillen. Terwijl BAEV de tool overwegend gebruikt voor het genereren van meetstaten, zet ar-te hem vooral in voor de integratie van de programmatie, zodat ze bij de bespreking van een dossier bv. meteen beschikken over een correcte gedetailleerde inven-
© F. Mainil
door de grotere focus op ziekenhuizen jaarlijks veel minder maar veel grotere projecten dan ar-te met zijn meer gemengde portefeuille – hand in hand met een andere organisatie. BAEV hanteert een relatief strikte scheiding tussen ontwerp en uitvoering. Omdat de toekomst toch een meer gemengde portefeuille moet opleveren, zal die scheiding worden ingeruild voor een meer doorlopende structuur. Omgekeerd zullen de superieure IT-infrastructuur en het dito documentbeheer van BAEV vaste prik worden. BAEV heeft een uniek beheersysteem opgezet waarmee alle analoge of digitale documenten en mails meteen aan het juiste project worden toegewezen, met aanduiding wie moet instaan voor de opvolging, wie welke informatie moet krijgen of opvragen en dergelijke meer. Die e-courier vergde een fikse investering en twee admini-
DIMENSION
12
© BAEV
© BAEV
05
06
07
© ar-te
@HOME
08
05. In Wanze restaureerde BAEV in samenwerking met het architectenbureau Blaffart-Ciplet de boerderij Mottet, waarvan delen teruggaan tot de 17e eeuw, tot een administratief centrum voor de gemeente en het OCMW. Nieuw zijn de galerijen in metaal en glas die de vier gebouwen met elkaar verbinden en het volume tussen de schuur en de paardenstallen. 06. Studie in samenwerking met ETEC (Libanon) voor het voorontwerp van een ziekenhuis type 100 +10 bedden in Saoedi-Arabië, dat zal fungeren als referentie voor de ziekenhuizen die in de toekomst overal in dit land worden gebouwd. 07. In Wuhan (China) ontwierp BAEV het Dong Feng Technical Center, een gebouw met 220.000 m² verspreid over drie bouwlagen en een modulaire
project, de beleving ofwel de emotionele of cultuurwaarde, en de duurzaamheid. Voor elk van die parameters moet het niveau zo hoog mogelijk stijgen, en dat tegen een zo laag mogelijke Total Cost of Ownership, meteen de vierde parameter en onze noemer. Onze kennis van die vier parameters willen we, specifiek voor onze marktsegmenten, verhogen. Op basis daarvan kunnen we dan het prestatieniveau van onze projecten op een aantoonbare manier verbeteren. Zo ontstaat er een link tussen het kwaliteitssysteem en onze R&D. Let wel, het gaat om een uiterst complex gegeven. Alle parameters interfereren met elkaar, zodat elke wijziging van de ene consequenties heeft voor de andere. Maar het vormt een kader, ook voor mogelijke samenwerking met externe partijen. Zo leggen we contacten met de academische wereld om onder andere suggesties voor thesissen aan te reiken of gezamenlijke onderzoeksprojecten op te zetten om de relaties tussen een bepaald aspect van de parameters te verhelderen, bv. binnen een ziekenhuisomgeving de relatie tussen daglicht, beleving, opwarming, investering- en onderhoudskosten et cetera.”
structuur die gekoppeld is aan de gas- en andere energieleidingen om een maximaal flexibele inrichting mogelijk te maken. 08. Nieuwbouw Welzijnsbureau voor het OCMW van Leuven. Het gebouw van vijf verdiepingen heeft een transparante sokkel voor de centrale ontmoetings- en onthaalruimte met ontvangstbalie en informatiewand. Een open trap voert naar de ontvangstlokalen. De andere verdiepingen herbergen werkplekken en een apart bereikbare multifunctionele ruimte.
Geen fusie zonder een goede verstandhouding Tot slot benadrukken onze gesprekspartners de noodzaak van de menselijke factor in een fusie van architectenbureaus. “Die klik is noodzakelijk in alle fases van het proces. Als er bij de eerste gesprekken geen persoonlijke fit
is, kom je nooit tot werkbare afspraken. Maar ook bij de implementatie binnen beide organisaties blijft het een must. In feite kan je ons een beetje vergelijken met politieke partijen met elk hun eigen achterban. Wij moeten verantwoording afleggen ten overstaan van onze medewerkers op het ogenblik dat ze met de praktische consequenties van de fusie worden geconfronteerd. Soms ontstaan er fricties als je mensen vraagt om van positie te veranderen, of als we beslissen dat er voortaan op een bepaalde manier zal worden gewerkt, wat van de ene groep een grotere aanpassing vergt. Mensen zijn daardoor wel eens teleurgesteld of stellen zich vragen. Op dat ogenblik moet je over de nodige ruimte beschikken om, waar nodig, terug te koppelen en een nieuw evenwicht te zoeken. Dat lukt alleen als je op het niveau van de top op één lijn zit. Gelukkig is het enthousiasme bij alle medewerkers groter dan de vragen die ze zich stellen. De opportuniteit om samen te kunnen werken aan reële projecten weegt zwaarder door dan bv. de vraag waar ze zullen werken aan een gezamenlijke kandidatuurstelling en in welke taal dat zal gebeuren. In de praktijk zien we dat die laatste vraag zich vanzelf oplost. Nederlands, Frans, Engels, zelfs Spaans, het wijst zichzelf op zeker ogenblik uit.” u www.archipelago.be u www.ar-te.be u www.baev.be Door Colette Demil & Staf Bellens DIMENSION
vormt voor onderzoek & ontwikkeling. Voor de evaluatie van onze beoogde kwaliteit en voor de manier waarop we over die kwaliteit communiceren met opdrachtgevers en stakeholders, hebben we tijdens onze strategieoefening en de fusiefase een relatief controleerbare en meetbare formule ontwikkeld. We trachten vier parameters van een quotiënt in kaart te brengen. Voor de teller zijn dat de programmatie, zeg maar het functionele aspect van een
13
