Digitale bespreking van videofragmenten in een leergemeenschap (Fiche 4 leergemeenschappen) In het kort Studenten/cursisten gaan binnen kleine virtuele leergemeenschappen (Fiche 4 leergemeenschappen) reflecterend-onderzoekend aan het werk met videofragmenten van hun eigen stagepraktijk.
Doelen -
studenten/cursisten komen tot diepgaand en authentiek reflecteren, studenten/cursisten raken betrokken op mekaars leerproces; ontwikkelen leergemeenschappen, studenten/cursisten komen, vanuit de vergelijking van verschillende aanpakken, tot meer overwogen keuzes in hun praktijk.
Werkwijze Voorbereiding Zorg dat het digitaal platform voldoende downloadruimte voorziet om het beeldmateriaal van de beoogde groep studenten/cursisten toe te laten. In de Associatie KU Leuven kunnen videofragmenten geconsulteerd worden via de Videolab-omgeving en daar stelt zich geen probleem wat deze voorwaarde betreft. Las een of meer workshops in waarin je studenten/cursisten de nodige tips en oefening geeft in het opnemen van video tijdens lesactiviteiten, het selecteren en opslaan van een stukje video, het posten van beeldmateriaal op het gekozen digitaal platform en in het reageren op het beeldmateriaal van andere groepsleden. Ook opleiders moeten goed op de hoogte zijn over hoe ze feedback kunnen posten. Bijkomende ondersteuning kan je voorzien door een instructiefilmpje, vodcast, handleiding, met een link naar een frequently asked questions of naar een forum waar gebruikers met vragen terecht kunnen, zullen zeker ondersteunen. Een keer live geoefend hebben in een veilige sfeer, helpt vertrouwen te ontwikkelen in het gebruik van het instrument. Leg zowel aan studenten/cursisten als opleiders uit wat een leergemeenschap (Fiche 4 leergemeenschappen) is en hoe deze bijdraagt tot het leerproces van alle partners in die gemeenschap. Geef een paar voorbeelden die duidelijk maken welke feedback wel, en welke minder zal bijdragen tot dat leerproces. Maak afspraken rond de rol van de opleider binnen deze werkwijze. (Hoe) maakt hij deel uit van de leergemeenschap? Geeft hij feedback op de video’s (gewone deelnemer in de groep) of geeft hij feedback op de manier waarop de video’s geanalyseerd en besproken worden (meta-perspectief)? Kiezen voor de eerste mogelijkheid brengt het risico dat studenten/cursisten de feedback van de opleider laten doorwegen en de invulling van ‘overwogen kiezen’ sterk gekleurd zal zijn door wat de opleider aangeeft. De tweede invulling is er op gericht het gericht kijken, breed kijken, zoeken, onderzoeken en reflecteren van de student/cursist te stimuleren. In sommige gevallen kunnen de twee samen gaan. Dat is vooral het geval als studenten/cursisten voldoende rijpheid, ervaring en zelfvertrouwen hebben om samen in het zoeken te gaan staan.
Maak zeker ook afspraken over privacy (zowel in het omgaan met gegevens vanuit de stageschool als het gebruik van het beeldmateriaal en in de communicatie met derden over wat aan bod komt in de leergemeenschap). Stel groepen samen. Beperk ze tot maximum 5 à 6 leden. Kleine groepen bieden het voordeel dat de tijd die besteed wordt aan het bekijken van mekaars video’s beperkt blijft, zodat een fragment meerdere keren bekeken kan worden. Ondertussen biedt een groep van 5 à 6 studenten/cursisten voldoende kansen op variatie in het beeldmateriaal. Een kleine groep die verschillende keren als leergemeenschap samenkomt, krijgt beter zicht op de leerdoelen van verschillende groepsleden en kan daar dan ook beter op afstemmen.
Uitvoering Studenten/cursisten nemen één keer per week 1 lesuur/periode op. Ze bekijken de video grondig en knippen er een fragment uit van 2 tot 4 minuten voor bespreking met de leergemeenschap. Fragmenten kunnen gekozen worden op basis van vooraf vastgelegde aandachtspunten voor de groep, of voor specifieke studenten/cursisten. (bv: kies een fragment waarin je de MISC-kwaliteiten goed/nog niet optimaal inzet, waarin je lange termijndoelen goed herkenbaar zijn, waarin je echt/nog niet voldoende expressief uit de hoek komt). Ze kunnen ook gekozen worden vanuit een leervraag van de student/cursist. Die leervraag kan al vóór de opname vastliggen. (vb: Lukt de aanpak die ik heb gekozen om mijn klasmanagement te versterken in deze klas? Waar ligt de aanzet van de onrust tijdens mijn onthaal ’s morgens? Bevestig ik kinderen voldoende tijdens het werk? Bevoordeel ik jongens in mijn manier van lesgeven? Geef ik leerlingen de nodige ruimte om voor zichzelf te denken? …) De leervraag kan ook ontstaan vanuit het bekijken van de video-opname. (bv: Hier was ik echt boos, maar je ziet het niet aan me. Is dat nu positief of negatief? Ik merk dat ik steeds dezelfde vijf kinderen aan het woord laat. Hoe komt dat? Ik ben heel erg overtuigd van het belang van opbouwende feedback, maar ik blijk die erg weinig te geven. Ben ik nog teveel met mezelf bezig?) Opmerking: we kiezen er bewust voor om niet de hele video te laten posten. Door studenten/cursisten de keuze te laten over welk fragment ze voldoende interessant vinden om te bespreken bouwen we een eerste element van reflectie in. Bovendien garanderen we een zekere veiligheid in het toelaten dat bepaalde stukken van de praktijk niet met de groep gedeeld hoeven te worden. Voor studenten/cursisten met ernstige problemen in de praktijk, kan het zinvol zijn de oefening met een opleider te doen en daarbij meer of langere stukken uit de video te gebruiken. De student/cursist post het gekozen fragment samen met een korte beschrijving van de context en de leervragen die bij hem leven betreffende het beeldmateriaal of wat daar direct mee gelinkt is. Binnen de week reageren de leden van de leergemeenschap op het geposte beeldmateriaal en de bijhorende vragen. Elke student/cursist verwerkt wat in de leergemeenschap aan bod komt in zijn reflecties. Daarbij weegt hij ideeën af, weerlegt ze met argumenten, geeft aan wat de bespreking oplevert aan nieuwe of andere inzichten. Spreek goed af of dit ook nog gepost wordt voor de hele leergemeenschap of niet. Voor praktische tips i.v.m. geven van feedback in een digitale leeromgeving (http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=278) en het modereren van online discussies (http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=89) vind je tips bij www.digitaledidactiek.nl.
Verantwoording werkwijze
Het van buitenaf kijken naar zijn eigen handelen helpt de student/cursist om de dingen die tijdens de uitvoering vanzelfsprekend lijken opnieuw te bekijken, de incongruenties te ontdekken en op die manier dieper te reflecteren op eigen prakijk. Daarnaast vergroot ook de kans dat reflecteren-in-actie optreedt: door jezelf een paar keer bezig te zien en dat te herbekijken vanuit vragen bij die praktijk, is de kans groter dat je tijdens het uitvoeren van de praktijk elementen herkent die reflectie op gang zetten. Zo kan het gebruik van video-opnames ook het testen-in-actie stimuleren: geselecteerde oplossingen worden uitgeprobeerd, aan de hand van de video kan de student/cursist dan kijken wat lukt / niet lukt / beter lukt. Dit moedigt een onderzoekende houding van de aankomende leerkracht aan. Verder helpt het terugblikken en kijken naar eigen praktijk ook om kritische incidenten te definiëren, alternatieve oplossingsmogelijkheden te genereren, oplossingen te selecteren en die uit te proberen in actie. Verschillende mensen naar eenzelfde fragment laten kijken en feedback laten geven, vergroot de kans van multi-perspectiviteit. De warme feedback van de ene, kan compenseren voor de kritische feedback van de ander. De complementariteit van de veelheid van talenten en invalhoeken in een groep vormt hier een sterke meerwaarde. die studenten/cursisten mekaar vaak geven vormt een tegengewicht voor de aangevoelde overdaad aan kritische feedback van opleiders en mentoren. Keuze laten in selectie van een fragment biedt volgende voordelen: -
-
veiligheid in reflectie: student/cursist kan desgewenst een sterker fragment kiezen. Het maken van een keuze houdt sowieso al enige reflectie in. Zelfs wie alleen zijn sterke kanten laat zien, is hier verplicht om na te denken welke onderdelen het sterkst zijn en op die manier criteria vast te leggen om die sterkte te bepalen, fragmenten kunnen aansluiten bij leervragen die bij de student/cursist leven. Op die manier verhogen we weer de kans op diepgaand leren en verhoogde motivatie, vraag om selectie helpt bij identificeren van opvallende aspecten en het toespitsen op een ‘issue’.
Korte fragmenten bieden volgende voordelen: -
aandacht voor micro-communicatie wordt mogelijk, feedback door verschillende studenten/cursisten op verschillende fragmenten blijft praktisch haalbaar, uitnodiging tot meer gefocust en herhaald kijken.
De verschillende perspectieven die vanuit de peer-feedback aan bod komen, leiden tot nieuwe inzichten. Als studenten/cursisten ook gestimuleerd worden om redenen te voorzien voor die verschillende perspectieven, is de kans op gefundeerde kennisconstructie groter.
Randvoorwaarden Voldoende beschikbaarheid van digitale camera’s, vlotte toegang tot internet en digitaal platform. Een degelijke voorbereiding van studenten/cursisten en opleiders in het gebruik van camera en platform (zie boven). Voldoende vertrouwdheid met online besprekingen. Wat hier in twee zinnen beschreven staat, vraag stevig wat denkwerk: waar moet je allemaal op letten als je een stuk van je eigen klaspraktijk wilt opnemen? Welke elementen krijg
je daarbij liefst in beeld? Wat mag er buiten vallen? Wat als de leerkracht zich constant door de klas moet bewegen? Hoe knip je een stuk uit een video-opname? Hoe post je die? Waarop moet je letten bij het gebruik van een digitaal platform als ondersteuning voor een leergemeenschap? Bij de invoering van deze tool is ondersteuning nodig van een ICT-deskundige die voldoende oog heeft voor de didactiek van deze toepassingen. Uitproberen op de opleiding, alvorens op de stageplek te moeten toepassen geeft wat basisveiligheid. Duidelijkheid rond wat ‘leergemeenschappen’ inhouden, zowel voor opleiders als voor studenten/cursisten. Een veilige sfeer in de groep studenten/cursisten die feedback zal geven op mekaars praktijk. Ethisch omgaan met privacy van deelnemers en stagescholen. Heldere afspraken met de stageschool over mogelijkheid van opnemen en wat er met de opnames wel en niet gebeurt. Deze afspraken worden liefst in een contract vastgelegd waarbij stageschool, student/cursist en opleiding tekenen voor akkoord. In de meeste gevallen heeft de stageschool bij opnames waarbij kinderen of jongeren betrokken zijn ook de toestemming van de ouders nodig. In dat opzicht is het belangrijk de vraag naar de stageschool goed op tijd te stellen en na te gaan of de stageschool ondersteuning wenst (bv toestemmingsformulier opstellen) bij het vragen van die toestemming.
Bruikbaar -
waar we studenten/cursisten willen aanzetten tot diepgaand reflecteren en tot reflectie-in-actie, waar we studenten/cursisten willen aanzetten tot coöperatief leren, waar de mentor of opleider niet in de gelegenheid zijn om tijdens de stage aan elke student/cursist de nodige feedback te geven die aansluit bij de beleefde ervaringen en vragen van de student/cursist, waar studenten/cursisten theoretische inzichten zelf omzetten in de praktijk en vanuit de werkplek de praktijk analyseren en bespreekbaar maken (werkplekleren).
Kan zinvol gecombineerd met -
kritische vriendschappen via asynchroon discussieforum met scaffolding door ondersteunende literatuur (Fiche 2 Kritische vriendschappen via asynchroon discussieforum met scaffolding door ondersteunende literatuur)
Brontekst Tool: Rhine, S. & Bryant, J. (2007) Enhancing pre-service teachers’ reflective practice with digital video-based dialogue. In Reflective Practice, Vol.8, No.3, August 207, 345358. Leergemeenschappen: DuFour, R. & Eaker, R. (1998) Professional Learning Communities at Work. Best Practices for Enhancing Student Achievement. Bloomington, Indiana, National Educational Service.
Eventueel interessante aanvullende informatie bij deze tool Elektronische discussiegroepen: http://www.bvdatabank.be/databank/BV_pdf.php?tp=st&stid=31 geraadpleegd op 12 april 2013. Andernach, T. & van de Werf, M. (2004) Verantwoordelijkheid geven voor eigen leerproces in een digitale leeromgeving. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=819 geraadpleegd op 12 april 2013. Baars, G. & Jager, K. (2003) Type reacties in online discussies. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=381 geraadpleegd op 12 april 2013. Kerling, A. (2002) Vormen van feedback in een digitale leeromgeving. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=44 geraadpleegd op 9 april 2013. van der Linde, E (2005) Effectieve feedback via chat. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=1065 geraadpleegd op 12 april 2013. van Oorsouw, K-‐J. & van der Linde, E. (2006) Competenties aantonen m.b.v. (streaming) video. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=1284 geraadpleegd op 10 april 2013. Walsari Wolf, S. (2002) Online discussies modereren. http://www.digitaledidactiek.nl/wp/?p=89 geraadpleegd op 12 april 2013.
