Digitaal Stemmen Het Stembureau

Digitaal Stemmen Het Stembureau

Handleiding – Het Stembureau – 25 mei 2014

Inhoudstafel

1.

Voorwoord ........................................................................................................................................... 4

2.

De stemprocedure................................................................................................................................ 5

3.

4.

5.

2.1.

Procedure stembureau................................................................................................................. 5

2.2.

Stemprocedure kiezer .................................................................................................................. 6

Apparatuur ........................................................................................................................................... 7 3.1.

Voorzitterscomputer (PM=President Machine) ........................................................................... 7

3.2.

Stemcomputer (VM=Voting Machine) ......................................................................................... 8

3.3.

Stembus – e-URN........................................................................................................................ 10

Installatie ............................................................................................................................................ 11 4.1.

Voorzitterscomputer .................................................................................................................. 11

4.2.

Stemcomputer............................................................................................................................ 11

4.3.

Stembus ...................................................................................................................................... 12

4.4.

Schematisch overzicht van alle aansluitingen ............................................................................ 12

Opstarten en werking van de verkiezingstoepassing ........................................................................ 13 5.1.

Voor de verkiezingsdag .............................................................................................................. 13

5.2.

Aanzetten van de voorzitterscomputer ..................................................................................... 13

5.3.

Registratie stembureau .............................................................................................................. 14

5.4.

Bevestigen van de aanmeldgegevens ........................................................................................ 14

5.5.

Automatische diagnose .............................................................................................................. 15

5.6.

Initialisatie voorzitterscomputer ................................................................................................ 18

5.7.

Stemcomputers installeren ........................................................................................................ 20

5.8.

Opening van de verkiezing ......................................................................................................... 29

5.9.

Verloop verkiezingsdag .............................................................................................................. 30

5.10. Kaart activeren / Registratie van de stemmen ........................................................................... 31 5.11. Stemmen op de stemcomputer ................................................................................................. 38 5.12. Controle van de stem op de stemcomputer .............................................................................. 45 5.13. Stemmen afsluiten ..................................................................................................................... 46 5.14. Onderhoud ................................................................................................................................. 49 2 / 69

6.

Incidenten........................................................................................................................................... 53 6.1.

Algemeen.................................................................................................................................... 53

6.2.

Incidenten - voorzitterscomputer .............................................................................................. 53

6.2.1. (Stroom)uitval/herstarten .............................................................................................. 53 6.2.2. Kaartlezer ....................................................................................................................... 54 6.2.3. Scanner ........................................................................................................................... 55 6.2.4. USB gegevensdrager veilig verwijderen ......................................................................... 57 6.2.5. Printer ............................................................................................................................. 60 6.2.6. Schermbeveiliging .......................................................................................................... 63 6.3.

Incidenten – stemcomputer ....................................................................................................... 64

6.3.1. (Stroom)uitval / herstarten ............................................................................................ 64 6.3.2. Papierrol wisselen .......................................................................................................... 64 6.3.3. Alarmen .......................................................................................................................... 66 7.

Verbruiksmateriaal ............................................................................................................................. 67

8.

Helpdesk ............................................................................................................................................. 68

3 / 69

1. Voorwoord De handleiding “Digitaal Stemmen – Het Stembureau” is ontworpen ter ondersteuning van de verkiezingstoepassing en beschrijft alle mogelijke procedures voor een goede werking van de toepassing tijdens een verkiezingsdag. De toepassing is ontworpen op basis van de nieuwe stemprocedure en is ontwikkeld om te werken op de apparatuur van Smartmatic. In deze handleiding wordt eerst een toelichting gegeven omtrent de stemprocedure, de apparatuur en de installatie, daarna wordt de verkiezingstoepassing in detail toegelicht met schermafbeeldingen en mogelijke incidenten. Bij de schermafbeeldingen zijn verschillende afbeeldingen kleiner weergegeven dan andere. Dit zijn schermafbeeldingen die elkaar automatisch opvolgen, zonder interactie van de gebruiker. Bij elke schermafbeelding wordt d.m.v. een rood kader met pijl aangegeven wat mogelijke acties zijn met de eventuele gevolgen. De verschillende menu’s worden weergegeven in schuin- en vetgedrukte letters. Belangrijke opmerkingen worden weergegeven op een oranje achtergrond. Data afgebeeld in dit document en gemaakte keuzes op de schermafbeeldingen zijn totaal willekeurig en niet gebaseerd op voorkeuren vanwege Smartmatic. Voor een uitgebreide omschrijving van de apparatuur en de installatie kunt u beroep doen op de Installatiehandleiding van Smartmatic. Deze handleiding beschrijft ook de diagnoseprocedure waarmee de apparatuur in de periode voor de verkiezingen wordt getest.

4 / 69

2. De stemprocedure 2.1. Procedure stembureau Kort voor de verkiezingsdag ontvangt elke voorzitter twee USB gegevensdragers en een begeleidend schrijven met de login (naam van het stembureau) en het paswoord om het stembureau te initialiseren. Tevens ontvangt elk stembureau 50 stemkaarten via de gemeente dewelke gebruikt worden voor het uitbrengen van een stem op een stemcomputer(VM).

2 USB gegevensdragers met verkiezingstoepassing

Stemkaart

De twee USB gegevensdragers zijn identiek en worden gebruikt om de verkiezingstoepassing mee te initialiseren. De uitgebrachte stemmen worden opgeslagen op beide USB gegevensdragers. Op het einde van de verkiezingsdag, wordt het stemmen afgesloten, een proces-verbaal wordt opgemaakt en dit wordt tezamen met de USB gegevensdragers op het hoofdbureau afgeleverd. De resultaten van de verschillende stembureaus worden centraal verwerkt. De afgebeelde USB gegevensdragers kunnen verschillen van de exemplaren gebruikt voor de verkiezing.

5 / 69

2.2. Stemprocedure kiezer De kiezer geeft zijn identiteitskaart en oproepingsbrief af aan een medewerker van het stembureau. De kiezer ontvangt een stemkaart die is geactiveerd op de voorzitterscomputer en begeeft zich met de geactiveerde stemkaart naar een stemcomputer in een stemhokje. Hierna doorloopt de kiezer de volgende 10 stappen:

De kiezer ontvangt na het stemmen zijn identiteitskaart en afgestempelde oproepingsbrief terug.

6 / 69

3. Apparatuur Voor een gedetailleerde documentatie over de apparatuur en de installatie raadpleegt u de installatiehandleiding.

3.1. Voorzitterscomputer (PM=President Machine) De voorzitterscomputer wordt geleverd in een reiskoffer en bestaat uit volgende onderdelen: - voorzitterscomputer (netbook PC) met voedingsaansluiting voor 220V - USB muis - USB hub + kabel aansluiting op de netbook PC en voedingsadapter voor aansluiting op 220V - kaartlezer met USB aansluiting - printer + kabel aansluiting op de netbook PC en voedingsadapter voor aansluiting op 220V - inktpatronen printer - stekkerblok voor 220V

Printer

Kaartlezer

Voorzitterscomputer

USB hub

Muis

7 / 69

3.2. Stemcomputer (VM=Voting Machine) De stemcomputer wordt geleverd in een reiskoffer en bestaat uit volgende onderdelen: - stemcomputer - voedingskabel 220V - alarmdoos - sleutel Per stembureau wordt 1 stemcomputer voorzien met AUDIO module (zie foto). Deze stemcomputer dient om de handscanner aan te sluiten waarmee de kiezer zijn stembiljet kan controleren. Standaard zijn er 5 stemcomputers voorzien per stembureau (NORM-stembureau). Opmerking: de AUDIO module, bedoeld voor het auditief begeleid stemmen voor visueel gehandicapte personen, wordt momenteel nog niet gebruikt. Dit is een functionaliteit die mogelijk gebruikt zal worden bij toekomstige verkiezingen. Met de bijgeleverde sleutel kan de ruimte van de printerrol (vooraan), het dekseltje van de AAN/UIT knop (achteraan) en het dekseltje van de USB poorten(achteraan) geopend worden.

Stemcomputer met AUDIO- module

Stemcomputer

8 / 69

Alarmdoos

Sleuteltje

Per stembureau wordt er één handscanner geleverd (verpakt in de doos van het deksel van de stembus e-URN). Deze handscanner wordt aangesloten op de stemcomputer met de AUDIO module en laat de kiezer toe om zijn stembiljet te visualiseren op het scherm van deze stemcomputer (zie paragraaf 5.12 op pagina 45)

Handscanner

9 / 69

3.3. Stembus – e-URN De stembus bestaat uit volgende onderdelen: - plastic opvangbak - bijpassend deksel inclusief scanner met USB kabel Het deksel wordt geleverd in een aparte doos waarin de handscanner, gebruikt voor het controleren van het stembiljet door de kiezer, wordt verpakt.

Gleuf stembus

Stembus

Scanner stembus

10 / 69

4. Installatie Dit hoofdstuk is ter informatie. De installatie zal reeds uitgevoerd zijn door de gemeente.

4.1. Voorzitterscomputer Plaats de voorzitterscomputer, de printer en de USB Hub op de tafel en sluit de voedingskabels 220V aan op de voorziene aansluitingspunten. Verbind de USB hub met de voorzitterscomputer met de bijgeleverde kabel. Plaats de kaartlezer op de tafel en sluit deze aan op de voorzitterscomputer via de USB aansluiting. Verbind de printer met de USB hub via de USB kabel. Controleer het inktpatroon in de printer (zie paragraaf 6.2.5 op pagina 60) en voorzie voldoende A4 papier. Zorg dat het voorste deksel van de printer open staat. Op de verkiezingsdag installeert u de 2 identieke zwarte USB gegevensdragers in de USB hub.

4.2. Stemcomputer De stemcomputer wordt voldoende stabiel geplaatst in het stemhokje. Sluit de voedingskabel 220V aan in het voorziene aansluitpunt achteraan. Verbind de seriële kabel van de alarmdoos en schroef beide connectors voldoende vast.

Seriële aansluiting alarmdoos 220V aansluiting

De handscanner wordt aangesloten in de rechtse USB poort zodat de kabel in de gleuf van het klepje past.

11 / 69

4.3. Stembus Plaats het deksel op de opvangbak volgens de voorschriften. Open de privacy-flaps en schroef deze voldoende vast op het deksel d.m.v. de aanwezige handschroeven. Sluit de USB kabel aan op de voorzitterscomputer, zoals in het afgebeelde aansluitschema. Plaats de USB kabels en voedingskabels zo dat ze niet loskomen of beschadigen.

4.4. Schematisch overzicht van alle aansluitingen Hieronder vindt u het schematisch overzicht van alle aansluitingen. De stemkaart en de USB gegevensdragers vervolledigen het beeld maar worden enkel gebruikt op de verkiezingsdag zelf!

220V aansluiting

Mini USB aansluiting

Te Standaard USB aansluiting

Te Seriële aansluiting

Te

Te

12 / 69

5. Opstarten en werking van de verkiezingstoepassing 5.1. Voor de verkiezingsdag Kort voor de verkiezingsdag ontvangt elke voorzitter twee USB gegevensdragers en een begeleidend schrijven met de login (naam stembureau) en het paswoord om het stembureau te initialiseren. De twee USB gegevensdragers zijn identiek en worden gebruikt om de verkiezingstoepassing op te starten. De uitgebrachte stemmen worden opgeslagen op beide USB gegevensdragers.

USB gegevensdragers verkiezingstoepassing

Steek eerst de 2 USB gegevensdragers in de USB-hub en start pas daarna de voorzitterscomputer op!

5.2. Aanzetten van de voorzitterscomputer Installeer de twee USB gegevensdragers in de USB hub (zie schema op vorige pagina), start daarna de voorzitterscomputer door middel van de AAN/UIT knop rechts boven het toetsenbord.

AAN/UIT knop

13 / 69

5.3. Registratie stembureau De voorzitter activeert zijn stembureau door de login (naam stembureau) en het bijpassende paswoord van het begeleidend schrijven in te typen. (Gebruik muis of touchpad om het gewenste veld te selecteren)

Login Paswoord Druk om te bevestigen

5.4. Bevestigen van de aanmeldgegevens De code van het stembureau en de versienummer van de toepassing verschijnt op scherm. De voorzitter dient de gegevens te bevestigen door op Aanmelden te drukken of kan terugkeren naar het registratiescherm door Terug te drukken. Code van het stembureau Versienummer toepassing

Druk Aanmelden om te bevestigen Druk Terug om het vorige scherm te tonen

14 / 69

5.5. Automatische diagnose De voorzitterscomputer voert bij elke opstart- of herstartprocedure een automatische diagnose uit van alle aangesloten hardware; printer, USB hub, kaartlezer, scanner op stembus. Alvorens deze automatische diagnose te starten verschijnt een waarschuwingsscherm wat alle aansluitingen toont, zorg dat de aangesloten printer voldoende A4 papier heeft om deze diagnose uit te voeren en dat de uitvoerklep van het papier geopend is, druk OK om verder te gaan.

Druk OK om de diagnose te starten

De toepassing voert nu een diagnose uit op alle aangesloten apparaten dewelke in totaal ongeveer 1 minuut en 10 seconden in beslag neemt. De scanner van de stembus (e-URN) wordt gecontroleerd en geconfigureerd voor het scannen van de barcodes op de stembiljetten:

15 / 69

De printer wordt gecontroleerd en een testpagina wordt afgedrukt:

Voorbeeld testpagina

16 / 69

De kaartlezer wordt gecontroleerd:

De USB gegevensdragers worden gecontroleerd:

Aan het einde van de automatische diagnose wordt een scherm weergegeven met alle onderzochte apparaten en hun status.

De verkiezingstoepassing zal niet verder gaan of bruikbaar zijn indien er een fout is opgetreden in één van de aangesloten apparaten.

17 / 69

5.6. Initialisatie voorzitterscomputer Na een geslaagde diagnose worden de USB gegevensdragers met de verkiezingstoepassing gecontroleerd op integriteit en werking en wordt de toepassing geïnitaliseerd. De synchronisatie van de USB gegevensdragers duurt ongeveer 1 minuut en 30 seconden.

Na een succesvolle initialisatie drukt de printer automatisch het installatieverslag af.

18 / 69

Dit verslag bevat de pincode om de verkiezingstoepassing te activeren na een alarmsituatie en de schermbeveiliging te ontgrendelen op de voorzitterscomputer (raadpleeg paragraaf 6.2.6 op pagina 63 voor de schermbeveiliging)

Voorbeeld installatieverslag

Pincode

Het activatiepaswoord is uniek voor een stembureau. Het installatieverslag kan nogmaals worden afgedrukt via het menu ‘Onderhoud’ of door de verkiezingstoepassing opnieuw op te starten.

19 / 69

5.7. Stemcomputers installeren De stemcomputers (in de stemhokjes) worden opgestart met dezelfde USB gegevensdragers die worden gebruikt op de voorzitterscomputer.

De USB gegevensdragers mogen pas verwijderd worden wanneer de toepassing dit aangeeft. Indien u de USB gegevensdragers verwijderd op een onveilige manier zal er een alarm klinken op de voorzitterscomputer en kunt u de gegevensdragers beschadigen!

Druk op Stemcomputers installeren om de installatieprocedure te starten.

Druk op Stemcomputers installeren om te starten

De icoontjes naast de schermafbeeldingen op de volgende 2 bladzijden geven aan wanneer de USB gegevensdragers veilig verwijderd kunnen worden: ONVEILIG om een USB gegevensdrager te verwijderen VEILIG om een USB gegevensdrager te verwijderen

20 / 69

Het volgende scherm verschijnt, de USB gegevensdragers worden eerst gesynchroniseerd zodat deze identiek zijn tijdens de installatie van de stemcomputers. Wacht tot de knop Volgende actief wordt, dit kan enkele seconden duren.

Druk op Volgende om de installatiewizard te starten.

Druk op Volgende om verder te gaan

21 / 69

Vanaf stap 1 kunt u de 2 USB gegevensdragers veilig verwijderen.

De toepassing zal niet verdergaan alvorens minstens 1 USB gegevensdrager verwijderd wordt en terug wordt ingebracht. Het is niet mogelijk om dit scherm te sluiten!

Wanneer 1 of 2 USB gegevensdragers worden verwijderd, verschijnt volgend scherm.

De voorzitter begeeft zich met de USB gegevensdrager(s) naar de stemhokjes om de stemcomputers te installeren.

22 / 69

Alvorens een stemcomputer op te starten moet de alarmbox aangesloten zijn op de seriële poort achteraan het toestel en de stemcomputer moet aangesloten zijn op het stroomnet.

Seriële aansluiting alarmbox 220V aansluiting

Deze USB poorten zijn niet toegankelijk voor derden en worden afgesloten met een klepje dat vergrendeld wordt met een slotje. Na de installatie van de verkiezingstoepassen en na het verwijderen van de USB gegevensdrager wordt dit terug vergrendeld. AAN/UIT knop Klepje AAN/UIT knop

USB poorten Klepje USB poorten

De handscanner (één per stembureau) kan worden aangesloten op de rechtse USB poort. Na het inbrengen van een USB gegevensdrager wordt de stemcomputer aangezet, de groene LED lamp licht op aan de voorkant van het toestel. De toepassing zal zichzelf automatisch installeren.

23 / 69

De toepassing zal na het aanzetten van de stemcomputer automatisch opstarten. Wanneer de afbeelding ‘Verwijderen van de USB gegevensdrager’ verschijnt, na ongeveer 1 minuut en 30 seconden, is het toegestaan om de USB gegevensdrager te verwijderen en te gebruiken voor de installatie van een volgende stemcomputer. Deze afbeelding verdwijnt na het uittrekken van de USB gegevensdrager.

Afbeelding verwijderen van de USB gegevensdrager.

24 / 69

Tijdens het opstarten zal de verkiezingstoepassing de alarmdoos en de kaartlezer controleren. De afbeelding in de rechter bovenhoek laat zien dat de USB gegevensdrager nog in het toestel zit en verwijderd mag worden.

Indien de diagnose van de randapparatuur succesvol is, zal de toepassing verder opstarten. Als de diagnose een fout aangeeft, moet eerst de fout worden verholpen en de toepassing opnieuw worden opgestart. De versienummer van de software en de code van het stembureau worden kort getoond.

25 / 69

Indien de USB gegevensdrager niet werd verwijderd, zal de verkiezingstoepassing het volgende scherm tonen. Verwijder de USB gegevensdrager en sluit het klepje achteraan de stemcomputer, de verkiezingstoepassing zal nu automatisch verder gaan naar het scherm voor de kiezer.

26 / 69

Wanneer u volgend scherm ziet op de stemcomputer is de installatie voltooid en de stemcomputer klaar voor gebruik door de kiezer. Het is nu mogelijk om met een stemkaart geactiveerd op de voorzitterscomputer een stem uit te brengen op de stemcomputer.

De totale opstartduur van een stemcomputer, van het aanzetten tot het scherm voor de kiezer is ongeveer 2 minuten en 30 seconden.

27 / 69

Na de installatie van de stemcomputers worden de USB gegevensdragers terug in de USB hub van de voorzitterscomputer aangebracht. De verkiezingstoepassing zal eerst de integriteit en de gegevens van de USB gegevensdragers controleren.

Na het insteken van de USB gegevensdragers kan het tot 30 seconden duren alvorens de toepassing automatisch verder zal gaan met synchronisatie van de gegevens.

Om beschadiging te voorkomen mogen de USB gegevensdragers NOOIT verwijderd worden of terug ingestoken worden tijdens de synchronisatie.

Na de verificatie van beide USB gegevensdragers wordt automatisch het volgende scherm getoond. Druk op Einde om de installatiewizard af te sluiten.

Druk op Einde om de wizard af te sluiten

28 / 69

5.8. Opening van de verkiezing Na het afsluiten van het scherm Installatie Stemcomputers verschijnt het scherm Verloop Verkiezingsdag. Druk op Verkiezing openen om de verkiezing te openen.

Druk Verkiezing openen om verder te gaan

De verkiezingstoepassing opent de verkiezing en toont volgend scherm ter bevestiging.

29 / 69

5.9. Verloop verkiezingsdag Na het openen van de verkiezing verschijnt het scherm ‘Verloop Verkiezingsdag’ hetwelke het hoofdscherm is. Dit scherm biedt de voorzitter de mogelijkheid om alle functies nodig op een verkiezingsdag uit te voeren. Druk op Activeer kaarten om met het stemmen te beginnen. Scherm sluiten Help scherm

Druk op Activeer kaarten om het stemmen te activeren.

Onderhoud

Installatie Stemcomputers

Alle menu’s worden in deze handleiding gedocumenteerd op volgende paragrafen/pagina’s: Installatie Stemcomputers Onderhoud

zie paragraaf 5.7 op pagina 20 zie paragraaf 5.14 op pagina 49

30 / 69

5.10. Kaart activeren / Registratie van de stemmen

Een kiezer kan alleen stemmen met een geactiveerde stemkaart. Deze stemkaart kan slechts éénmaal gebruikt worden voor het uitbrengen van een stem.

Een stemkaart wordt na het uitbrengen van een stem terugbezorgd aan de voorzitter en zal opnieuw geactiveerd worden om gebruikt te worden door een volgende kiezer.

Het scherm Kaart activeren / Registratie van de stemmen laat toe om stemkaarten te activeren en uitgebrachte stemmen te registreren. Het activeren van een stemkaart gebeurt door middel van de kaartlezer aangesloten aan de voorzitterscomputer, de voorzitter selecteert het type van kiezer en steekt daarna een stemkaart in de kaartlezer, de animatie en tekst op het scherm tonen wanneer de kaart geactiveerd is. Met de geactiveerde stemkaart kan een kiezer een stem uitbrengen op een stemcomputer. Scherm sluiten Help scherm

Animatie en tekst tonen wanneer de stemkaart actief is en verwijderd mag worden

Selecteer het type kiezer

31 / 69

Wanneer een stemkaart wordt ingebracht in de kaartlezer verandert de tekst.

De toepassing geeft via tekst en animatie aan wanneer een stemkaart geactiveerd is.

Een waarschuwing met tekst en animatie toont wanneer een stemkaart verkeerd wordt ingebracht in de kaartlezer.

Selecteer voor het activeren van een stemkaart altijd het juiste type kiezer. Maak de selectie door het gewenste type te selecteren. Het geselecteerde type kiezer heeft een groene achtergrond.

32 / 69

De registratie van de stem gebeurt door het inscannen van de barcode op het stembiljet op de scanner van de stembus. De kiezer houdt zijn stembiljet met de barcode boven de glasplaat van de scanner van de stembus en wacht op het piepsignaal wat aangeeft dat zijn stembiljet gescand is.

33 / 69

Wanneer een stembiljet wordt ingescand op de scanner van de stembus verschijnt er een melding op het scherm ‘Stem opgeslagen’ met een blauwe achtergrond, de voorzitterscomputer geeft een geluidssignaal ter bevestiging van de registratie van de stem. De teller van het totaal aantal stemmen wordt aangepast.

Melding van een succesvolle registratie

Teller totaal aantal stemmen

Het totaal aantal stemmen kan per type kiezer worden bekeken door op het pijltje te drukken van de drop-down box.

Totaal aantal stemmen per type kiezer

34 / 69

Indien een kiezer de barcode op zijn stembiljet voor de 2de maal scant op de scanner van de stembus, toont de toepassing een melding ‘Stem reeds gescand’ met een rode achtergrond; de voorzitterscomputer geeft een dubbel geluidssignaal ter informatie van een reeds geregistreerde stem. De teller van het totaal aantal stemmen wordt niet aangepast.

Melding van een reeds gescande stem.

Indien de kiezer een ongeldige barcode probeert in te scannen of een stembiljet van een ander stembureau, toont de toepassing de melding ‘Foute stem’ met een rode achtergrond, de voorzitterscomputer geeft een dubbel geluidssignaal ter informatie van een foute stem. De teller van het totaal aantal stemmen wordt niet aangepast.

Melding van een foute barcode of stem

Foute stemmen kunnen voorkomen indien de stemkaart werd geactiveerd voor het herstarten van de voorzitterscomputer of indien een stembiljet van een ander stembureau wordt gescand.

35 / 69

Wanneer een kiezer een geldig stembiljet scant in een ander menu dan ‘Activeer kaarten’ zal een boodschap in de linker bovenhoek van het scherm een succesvolle registratie van de stem tonen en de teller van het aantal geregistreerde stemmen. De boodschap in de linkerbovenhoek zal automatisch verdwijnen.

Deze mogelijkheid bestaat ook in het menu ‘Onderhoud’.

36 / 69

Indien het stembiljet ongeldig is of voor de 2de keer wordt gescand, verschijnt er een rood kader in de linker bovenhoek van het scherm.

Het activeren van stemkaarten en de registratie van de stemmen kan gelijktijdig gebeuren.

Bij twijfel over de registratie van de stem kan het stembiljet een 2de maal worden ingescand. De melding op het scherm toont of het stembiljet reeds werd ingescand.

Na het succesvol scannen van een stembiljet wordt dit in de stembus gestoken. Het aantal gescande stembiljetten moet overeenkomen met de inhoud van de stembus!

Een foute stem wordt niet geregistreerd en mag niet in de stembus worden gedeponeerd.

37 / 69

5.11. Stemmen op de stemcomputer Deze procedure wordt in 10 stappen visueel weergegeven in het stembureau.

De kiezer gaat met zijn geactiveerde stemkaart naar het stemhokje. Op het scherm van de stemcomputer ziet de kiezer de boodschap: ‘Steek uw kaart tot aan de lijn in de kaartlezer rechts onderaan. ‘Neem uw kaart pas terug als uw stembiljet afgedrukt is.’

38 / 69

De geactiveerde stemkaart wordt rechtsonder ingebracht in de stemcomputer en tot aan de streep op de stemkaart in de gleuf geschoven. Na het correct inbrengen van de kaart verschijnen de kieslijsten op het scherm en kan de kiezer door middel van zijn vinger(s) kandidaten en/of lijsten selecteren (=zwarte achtergrond met witte letters) of deselecteren (=lichte achtergrond met zwarte letters)

39 / 69

Onderaan het scherm kan de kiezer drukken op Verwijder uw keuze of Bevestig uw keuze (Op onderstaande afbeelding heeft de kiezer het vak 1 Mercurius geselecteerd.)

40 / 69

Na keuze en bevestiging van de gewenste partij worden de kandidaten getoond. De kiezer kan deze kandidaten en/of de lijst selecteren. Indien de kiezer van partij wilt wisselen kan hij terugkeren door op het scherm de knop Vorige scherm te selecteren.

41 / 69

Door de gewenste kandidaten of de lijst aan te raken met een vinger wordt deze geselecteerd of gedeselecteerd. Onderaan het scherm kan de kiezer drukken op Bevestig uw stem of Annuleer uw stem.

42 / 69

Nadat de kiezer voor alle verkiezingen voor de welke hij of zij mag kiezen een keuze heeft gemaakt of een blanco stem heeft uitgebracht, wordt er na de laatste verkiezing een stembiljet afgedrukt.

43 / 69

Na het afdrukken van het stembiljet verschijnen volgende informatieve boodschappen op het scherm: ‘Gelieve uw kaart uit de stemcomputer te nemen.’ ‘U moet uw stem nog registreren: ga naar de stembus en scan de barcode op uw stembiljet.’ ‘Als u uw stem wilt controleren op het scherm richt u dan tot de voorzitter.

44 / 69

5.12. Controle van de stem op de stemcomputer Alvorens de stem te registreren bij de stembus, kan de kiezer,indien hij of zij dit wenst, zijn of haar keuze nogmaals op scherm bekijken via de handscanner. Per stembureau is er één handscanner aanwezig dewelke is aangesloten op een stemcomputer. Vanwege de privacy van de kiezer gebeurt deze verificatie in een stemhokje, de stemkaart is hier niet voor nodig. Na het scannen van de barcode verschijnt de keuze op het scherm.

Gebruik de scrollbar of pijlen om het scherm te bewegen

Druk op Terug om het scherm te sluiten.

45 / 69

5.13. Stemmen afsluiten Door op de knop Stemmen afsluiten te drukken in het scherm ‘Verloop verkiezingsdag’ kan de voorzitter het stembureau afsluiten.

Na het afsluiten van het stemmen kunnen er geen stemkaarten geactiveerd worden en kunnen er geen stembiljetten meer worden ingescand!

Na het afsluiten van het stemmen is het mogelijk om gebruik te maken van het menu ‘Onderhoud’ of om het kerncijferrapport opnieuw af te drukken.

Het sluiten van het stemmen moet bevestigd worden via het volgende scherm.

Druk op Bevestigen om het stemmen af te sluiten

Druk op Annuleren om terug te keren naar het hoofdmenu

De verkiezingstoepassing sluit het stemmen af en maakt de resultaatsbestanden aan.

Het aanmaken resultaatsbestanden kan afhankelijk van het aantal stemmen tot 2 minuten duren. De USB gegevensdragers mogen niet verwijderd worden tijdens dit proces. 46 / 69

Het scherm ‘Stemmen afsluiten’ wordt weergegeven. Zorg dat de printer aangesloten is en dat er voldoende A4 papier in de printer is. Dit rapport wordt automatisch 2 maal afgedrukt, indien u meerdere exemplaren wenst, kunt u nogmaals op de knop Afdrukken drukken. Druk op de knop Scherm sluiten om het afdrukscherm te verlaten.

Druk op scherm sluiten om verder te gaan

47 / 69

Na het afsluiten van het stemmen is het op de voorzitterscomputer enkel nog mogelijk om het kerncijferrapport af te drukken, de computer af te sluiten of het menu ‘Onderhoud’ te raadplegen.

Menu Onderhoud

Deze functionaliteit blijft beschikbaar, ook wanneer de voorzitterscomputer opnieuw wordt gestart met deze USB gegevensdragers.

Voorbeeld Kerncijferrrapport

48 / 69

5.14. Onderhoud Het menu ‘Onderhoud’ wordt via het scherm Verloop Verkiezingsdag geopend (zie paragraaf 5.9 pagina 30). Druk op de knoppen Rapporten of Onderhoud om de onderliggende menu’s te raadplegen. Scherm sluiten

Druk op Rapporten om het menu te openen Druk op Onderhoud om het menu te openen Druk op Computer afsluiten om de computer uit te schakelen

Het menu ‘Rapporten’ toont volgende opties op het beeldscherm.

49 / 69

Het menu ‘Rapport van de activiteiten afdrukken’ toont volgend scherm. Het auditrapport bevat alle geregistreerde acties van de verkiezingstoepassing. Scherm sluiten

Het foutenrapport bevat alle geregistreerde fouten waargenomen door de verkiezingstoepassing.

Deze rapporten bevatten geen informatie over uitgebrachte stemmen. Ze zullen door onze technici gebruikt worden in geval van een technisch incident.

50 / 69

Het menu ‘Onderhoud’ toont volgende opties op het beeldscherm.

Druk hier om de datum of tijd te wijzigen Druk hier om de taal te wijzigen

Wanneer u in het menu ‘Onderhoud’ de knop Datum/Tijd Wijzigen aanklikt, verschijnt het volgende scherm. Het aanpassen van de datum of tijd heeft geen invloed op het stemmen.

Pas de waarden aan d.m.v. de pijlen

Druk hier om te bevestigen

51 / 69

Wanneer u in het menu ‘Onderhoud’ de knop Taal Wijzigen aanklikt, verschijnt het onderstaande scherm. Indien er meerdere talen voor de toepassing beschikbaar zijn, kunt u hier de taal wijzigen.

52 / 69

6. Incidenten 6.1. Algemeen Alle incidenten en oplossingen die in dit document worden besproken, zijn gebaseerd op werkende apparatuur en zijn op te lossen zonder interventie van een technieker. Tijdens het opstarten van een voorzitterscomputer moet alle randapparatuur aangesloten zijn, kaartlezer, scanner van de stembus, printer en USB hub met de USB gegevensdragers met de verkiezingstoepassing. De USB muis is een optioneel apparaat en mag aangesloten zijn. Om de gegevens op de USB gegevensdragers niet te beschadigen is het belangrijk dat er geen activiteit, zoals het activeren van stemkaarten of het scannen van stembiljetten, plaatsvindt op het moment dat u deze uittrekt of terug insteekt.

6.2. Incidenten - voorzitterscomputer 6.2.1. (Stroom)uitval/herstarten De voorzitterscomputer kan uitvallen door het verwijderen van één of beide USB gegevensdragers met de verkiezingstoepassing, afsluiten door het per ongeluk drukken van de AAN/UIT knop of uitvallen vanwege een stroompanne. Zonder beschadiging van de gebruikte USB gegevensdragers blijven de reeds opgeslagen data bewaard! In deze gevallen volstaat het om de voorzitterscomputer opnieuw op te starten nadat beide USB gegevensdragers met de verkiezingstoepassing zijn ingebracht en de opstartprocedure te volgen zoals omschreven in hoofdstuk 5. Stemcomputers dewelke operationeel zijn om stemmen uit te brengen en tot hetzelfde stembureau behoren moeten niet worden herstart. Na het herstarten van de voorzitterscomputer zullen de geactiveerde stemkaarten gebruikt kunnen worden om een geldige stem uit te brengen. Stemkaarten dewelke werden geactiveerd voor het afzetten van de voorzitterscomputer moeten opnieuw worden geactiveerd voor het uitbrengen van een geldige stem!

53 / 69

6.2.2. Kaartlezer De kaartlezer is nodig voor het activeren van stemkaarten. Indien de kaartlezer niet naar behoren werkt, kan deze d.m.v. van het uittrekken en insteken van de kabel worden herstart. Wanneer de kabel wordt uitgetrokken, verschijnt er een waarschuwing op het scherm.

Waarschuwing niet aangesloten kaartlezer

Na het aansluiten van de USB aansluiting zal de toepassing deze automatisch herkennen en kan de kaartlezer onmiddellijk opnieuw gebruikt worden.

54 / 69

6.2.3. Scanner De scanner op de stembus registreert de stemmen. Wanneer de USB kabel wordt uitgetrokken zal volgende waarschuwing op het scherm getoond worden.

Waarschuwingen niet aangesloten scanner

Indien de USB kabel terug wordt ingestoken, zal de scanner automatisch geconfigureerd worden.

Het is niet mogelijk om stemmen te registreren nadat de kabel van de scanner werd uitgetrokken of tijdens het configureren van de scanner bij het aansluiten van de USB kabel.

55 / 69

Wanneer een kiezer moeilijkheden ondervindt met het scannen van een stembiljet, controleer dan eerst de aansluiting met de voorzitterscomputer, de glasplaat van de scanner en de juiste positie van de barcode op de scanner.

Als slechts 1 kiezer problemen heeft met het scannen van een stembiljet is het mogelijk dat de barcode op het stembiljet beschadigd is.

Stembiljet met vervormde barcode

56 / 69

6.2.4. USB gegevensdrager veilig verwijderen De voorzitterscomputer zal tijdens de verkiezingsdag voornamelijk werken in het menu ‘Kaart activeren / Registratie van de stemmen’. In dit menu is het mogelijk om 1 USB gegevensdrager te verwijderen en deze te gebruiken om een stemcomputer mee op te starten. Alvorens de USB gegevensdrager te verwijderen drukt u op de knop links onderaan het scherm.

Knop Veilig verwijderen

De toepassing zal nu beide USB gegevensdragers synchroniseren. Tijdens dit synchronisatieproces is het niet toegelaten om de USB gegevensdrager te verwijderen, wacht tot de toepassing dit aangeeft.

57 / 69

Wanneer het volgende scherm verschijnt is het mogelijk om 1 USB gegevensdrager te verwijderen.

Na het verwijderen van één USB gegevensdrager kan de verkiezingstoepassing stemkaarten activeren en stemmen registreren. Een waarschuwing wordt getoond links onderaan het scherm.

58 / 69

Wanneer de 2de USB gegevensdrager (met de verkiezingstoepassing) terug wordt ingebracht zal deze automatisch de gegevens valideren en synchroniseren. Deze synchronisatie duurt ongeveer 30 seconden. Tijdens dit proces mogen de USB gegevensdragers niet verwijderd worden. Er kunnen ook geen stemmen worden geregistreerd of kaarten geactiveerd!

De ondertussen geregistreerde stemmen worden op de ingebrachte USB gegevensdrager bijgewerkt en de waarschuwing links onderaan het scherm verdwijnt. Indien 2 USB gegevensdragers worden verwijderd, of de kabel van de USB hub wordt uitgetrokken zal de voorzitterscomputer opnieuw moeten worden opgestart. De reeds geactiveerde stemkaarten zullen dan opnieuw moeten worden geactiveerd. Als een USB gegevensdrager wordt verwijderd zonder de knop ‘Veilig verwijderen’ te gebruiken, zal er een alarm worden gegenereerd. Steek de USB gegevensdrager terug in de USB hub om het alarm te stoppen en gebruik de juiste procedure om de USB gegevensdrager te verwijderen.

59 / 69

6.2.5. Printer De printer wordt gebruikt bij het opstarten van de verkiezingstoepassing voor de afdruk van het installatierapport, het afdrukken van het kerncijferrapport en het afdrukken van technische rapporten. De printer moet voldoende A4 papier hebben om de testpagina, het installatierapport en het kerncijferrapport af te drukken.

De printer wordt met de USB kabel verbonden aan de USB hub en moet AAN staan of in STAND BY alvorens de voorzitterscomputer op te starten

Kijk de printer na voor het opstarten. Zorg voor voldoende A4 papier, een werkend inktpatroon en kijk of de klep van de papieruitvoer geopend is!

Klep inktpatronen

Klep papieruitvoer

De printer kan werken op enkel een zwart inktpatroon. Voor elke verkiezing wordt er een doos verbruiksmateriaal (zie hoofdstuk 7 op pagina 67) geleverd met daarin een inktpatroon en voldoende A4 papier voor deze printer.

60 / 69

Zet de printer aan en open de klep van de inktpatronen om het zwarte inktpatroon te wisselen.

Het zwarte inktpatroon is rechts geïnstalleerd en kan met de vingers losgeklikt worden.

De printer heeft 3 knoppen en een scherm met indicatie van de inktpatronen.

AAN/UIT knop Annuleer knop Papierdoorvoer

Scherm met rechts de indicate van het zwarte inktpatroon (½) en links de stand van het kleurenpatroon (vol).

Het kleuren inktpatroon werd in de koffer van de voorzitterscomputer meegeleverd en mag geïnstalleerd worden. Ze wordt voor de verkiezingstoepassing niet gebruikt en de printer zal zonder het kleuren inktpatroon kunnen werken.

61 / 69

Eénmaal de verkiezingstoepassing is opgestart, wordt de werking van de printer niet gecontroleerd. Indien er onvoldoende papier in de printer aanwezig is, zal de toepassing volgende waarschuwingsboodschap geven tijdens het printen. Vul het papier aan en druk op de X knop van de printer om de bestaande opdracht te annuleren, druk daarna op Probeer opnieuw om het rapport af te drukken.

62 / 69

6.2.6. Schermbeveiliging Het is mogelijk om de voorzitterscomputer te ‘blokkeren’ door een schermbeveiliging te activeren. Druk op de knop Scherm sluiten in het menu ‘Verloop verkiezingsdag’.

Scherm sluiten

Het volgende scherm verschijnt. Gebruik de pincode van het installatierapport om de verkiezingstoepassing terug te activeren. Deze pincode moet worden ingetypt middels het afgebeelde klavier met de muis en niet met het toetsenbord.

63 / 69

6.3. Incidenten – stemcomputer 6.3.1. (Stroom)uitval / herstarten De stemcomputer kan door manipulatie of stroompanne uitvallen. In dit geval dient de stemcomputer opnieuw te worden opgestart met een USB gegevensdrager met de verkiezingstoepassing. Tijdens de verkiezing is het mogelijk om 1 USB gegevensdrager te verwijderen in het menu ‘Kaart activeren / Registratie van de stemmen’, raadpleeg hiervoor paragraaf 6.2.4 op pagina 57. 6.3.2. Papierrol wisselen Elke stemcomputer heeft een papierrol waarop de stembiljetten worden afgedrukt. Een stembureau krijgt voldoende verbruiksmateriaal (zie hoofdstuk 7 op pagina 67) om elke stemcomputer te voorzien van een nieuwe rol papier dewelke in normale omstandigheden voldoende is om één verkiezingsdag mee te gaan. De papierrol bevindt zich aan de voorkant van de stemcomputer en is vergrendeld met een slot. Na het ontgrendelen kan de slede met papierrol uitgetrokken worden. Door de groene klip naar boven te bewegen kan het papier verwijderd worden en de rol vervangen worden. De papierrol is geïnstalleerd op een as dewelke in de voorbestemde gleuven past.

Groene klip naar boven, bewegen alvorens het papier te verwijderen

64 / 69

Het voorste gedeelte van de printeréénheid kan opengeklapt worden door voorzichtig de sluitingsklipjes naar buiten te bewegen.

Sluitingsklipjes naar buiten bewegen om het deksel open te klappen

Om het papier opnieuw te laden, dient de groene klip opnieuw in de vergrendelde stand te staan (zie afbeelding), de stemcomputer moet aanstaan (aangesloten op het stroomnet, de groene led op de voorkant brandt). Het papier wordt op de rol geplaatst dewelke het papier automatisch aanneemt en afsnijdt.

Groene klip naar beneden bewegen alvorens het papier op de rol te plaatsen

65 / 69

6.3.3. Alarmen De stemcomputer heeft een alarmdoos die aangesloten is via de seriële poort en dewelke een auditief en visueel alarm genereert in volgende gevallen: Ernstige incidenten = rode LED - papier is op - papierrol blokkeert Kleine incidenten = groene LED - papier is bijna op Bij een alarm verschijnt het volgende scherm op de stemcomputer met de reden van het alarm. Eerst drukt u op de zwarte knop van de alarmdoos om het alarmgeluid af te zetten, daarna dient het probleem wat vermeld wordt op het scherm te worden opgelost. De stemcomputer wordt terug “vrijgegeven“ door de pincode in te toetsen, dit vindt u op het installatierapport.

Omschrijving van het probleem wat het alarm veroorzaakt.

66 / 69

7. Verbruiksmateriaal Om de werking van een stembureau te garanderen gedurende een verkiezingsdag, adviseert Smartmatic per stembureau het volgende verbruiksmateriaal. - 10 printerrollen voor de stemcomputers - 1 nieuwe print cartridge zwart - 50 vellen A4 papier - 1 pancarte voor de gleuf van de stembus

Dit materiaal wordt verpakt in een doos, wordt via de stad of gemeente geleverd vóór de installatie van het stembureau, en moet op de verkiezingsdag aanwezig zijn in het stemlokaal. - 5 papierrollen dienen om de stemcomputers te voorzien van papier bij de installatie van het stembureau, 5 papierrollen gelden als reserverollen voor in het geval een papierrol zou opgebruikt zijn in een stemcomputer - de nieuwe print cartridge dient om de print cartridge te vervangen die tijdens het testen van de apparatuur (“3 maand voor de verkiezing” en/of “na installatie”) werd gebruikt op de HP Deskjet printer horend bij de voorzitterscomputer, en die eventueel zonder of met te weinig inkt zou komen te zitten (het inktniveau kan worden nagekeken op het display van de HP Deskjet printer) - de 50 vellen papier dienen voor gebruik tijdens de installatie (testen) én op de verkiezingsdag, en zijn bedoeld voor de HP Deskjet printer horend bij de voorzitterscomputer - de pancarte wordt gebruikt om te verhinderen dat niet-gescande stembiljetten in de stembus worden gestoken. Alleen nadat het stembiljet is ingescand wordt de pancarte opzij geschoven, zodat de kiezer zijn/haar stembiljet in de stembus kan steken.

67 / 69

8. Helpdesk De gegevens van de helpdesk voor herstellingen of vervanging van defecte apparatuur wordt meegedeeld voor elke nieuwe verkiezing. De helpdesk van Smartmatic zal op 25 mei 2014 bereikbaar zijn via het nummer 0800/35703. Via deze helpdesk worden uitsluitend vragen en problemen behandeld die gerelateerd zijn met de apparatuur van Smartmatic of de daarop gebruikte verkiezingstoepassing. Vragen met betrekking tot administratieve kwesties of te volgen procedures (buiten de verkiezingstoepassing) dienen te worden gericht aan uw provinciale verantwoordelijke (of regionale verantwoordelijke in geval van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). De organiserende instanties zullen in dit verband ten gepaste tijde hiertoe bedoelde telefoonnummers meedelen. Voor andere vragen die betrekking hebben op de geleverde stemapparatuur kunt u terecht op het volgende emailadres: [email protected] .

Smartmatic Belgium Belliardstraat 4-6 1040 Brussel email:

[email protected]

68 / 69

Bijlage A: Stembiljetten

69 / 69