ONTVANG HET KRONIEKJE DIGITAAL!

HET KRONIEKJE België - Belgique P.B. 3800 Sint-Truiden Cicindria BC 9423

BESPAAR PAPIER! ONTVANG HET KRONIEKJE DIGITAAL! AAANVRAGEN? MAIL NAAR: [email protected]

2014 nr 4

P409288 Afgiftekantoor 3800 Sint-Truiden Cicindria Jaargang 36 – 4e trimester 2014 - Uitgave nr. 44

V.U.: Koenraad Van Meerbeek, Planterijstraat 21, 3800 Sint-Truiden

Zaterdag 3 januari 2015: Aulenteer Ledenfeest met presentatie met de mooiste foto's van Pascal Gielen: Vogels in Haspengouw 19.00 tot 23.00 uur Natuur.huis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Gelinden-Sint-Truiden Info: Diederik De Leersnyder - 011 69 16 22 Zondag 4 januari 2015: Waarnemen en inventariseren grauwe gorzen en andere akkervogels, Locaties en transport afh vd weersomstandigheden 9.30 tot 12 uur Natuur.huis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, GelindenSint-Truiden Organisatie: Aulenteer NP i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Info Yvon Princen – 0485 64 22 26; laarzen, verrekijker, winterkledij Zaterdag 17 januari 2015: Likona-contactdag van 9 tot 17 uur Samenkomst: Universiteit Hasselt Campus Diepenbeek Info: LIKONA, PNC 011 26 54 50

Zondag 1 februari 2015: Stapwandeling in en om Nieuwenhoven Samenkomst 14 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven 7,5 km Gids: Marc Nicolaï Organisatie Aulenteer NP en Toerisme Sint-Truiden Info: 011/691622 Zaterdag 28 februari 2015: Lezing over Roofvogels in Haspengouw Spreker: Koen Leysen NP Educatie 20 uur Natuur.huis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Gelinden te SintTruiden Inkom €2,5 voor niet-leden; €1 voor leden. Info: Richard Vandergeten – 0494 72 17 13, Aulenteer NP, Natuurgidsen, vzw Natuurhuis Haspengouw

Zondag 1 maart 2015: Natuurwandeling in Domein Duras Samenkomst om 14.00 aan de kapel op de hoek van Duraslaan en Galgestraat Aulenteer Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Gids: Daniëlle Kevers (info 011/68 89 55) en Marc Nicolaï Zaterdag 14 maart 2015: Jaarvergadering Limburgse Natuurgidsen Samenkomst: 9.30 uur Parochiaal centrum Sint-Jan Sint-Janstraat z/n 3700 Tongeren Info: Leo Thomassen, 011/68 88 11 Zaterdag 21 maart 2015: Natuurbeheerswerken in Overbroek Uur van samenkomst wordt nog gecommuniceerd Plaats Natuurhuis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Overbroek Gelinden Info: Diederik De Leersnyder, 011/69 16 22 Dinsdag 24 maart: Transitië – Tips en lokale initiatieven voor een duurzame samenleving Vanaf 20u in het cultureel centrum De Boogaard Lezing door een auteur van het boek ‘Groeten uit Transitië’ en informarkt met lokale iniatieven Organisatie: Milieuraad Sint-Truiden i.s.m. de gemeenten Gingelom, Zoutleeuw, Heers en Nieuwerkerken

Zondag 5 april 2015: Natuurwandeling in Gelinden en Engelmanshoven: Hoolstraat, Boterdelle, … Samenkomst: 14uur Natuurhuis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Overbroek Gelinden Aulenteer Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Gids: Diederik De Leersnyder 011/69 16 22

Verantwoordelijke uitgever, redactie & vormgeving: Koenraad Van Meerbeek – Lepelstraat 34, 3800 Sint-Truiden E-mail: [email protected] Artikels: enkel de auteur is verantwoordelijk voor inhoud en stijl. Tel. voorzitter Diederik De Leersnyder: 011 69 16 22

Aulenteer Kroniekje Tijdschrift voor leden van Natuurpunt Aulenteer Gedrukt op 100% gerecycleerd papier

INHOUDSTAFEL Voorwoord - Website - Voorblad - Digitaal - Giften ............................ 4 FACEBOOK Biodivers Sint-Truiden - Buurtrestaurant Den Teluur ......... 5 2014,een recordjaar voor onze uilen ................................................ 9 Overlijdensbericht - Imkerscursus ................................................... 6 Open brief van de Milieuraad ........................................................ 10 Verslag HPW ............................................................................... 13 Gedichtenwandeling “In het spoor van het fruit” .............................. 14 Welkom Theo! ............................................................................. 15 Trappist ..................................................................................... 17 Vogeltje in de Kijker: Het Bokje .................................................... 18 Tonderzwam ............................................................................... 19 Trektelpost Oetersloven (op de grens van Zepperen, Hoepertingen en Berlingen) .................................................................................. 21 Vogelweetjes van Richard ............................................................. 22 Verslag akkervogeltelling.............................................................. 24

Al onze activiteiten handelen over natuur, cultuur en milieu. Elke eerste zondag van de maand is er een geleide natuur- en cultuurwandeling, georganiseerd door Toerisme Sint-Truiden en de Aulenteernatuurgidsen. Een wandeling duurt maximaal 2 uur, tenzij anders is vermeld. Graag aangepaste kledij. Honden thuislaten a.u.b. Voor slechts €7,50 per jaar wordt u uitgenodigd op de activiteiten van Aulenteer en ontvangt u ons driemaandelijks tijdschrift het ‘Aulenteer KRONIEKJE’ met activiteitenkalender. Adres: Aulenteer Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, 3800 Gelinden (Sint-Truiden) - rekeningnummer: BE74001076574607 en BIC: GEBABEBB XXXX - Tel. 011 69 16 22. U kunt ook voor een volwaardig Natuurpuntabonnement kiezen, dan schrijft u €24,- over op rekeningnummer 230-0044233-21 van Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding Aulenteer.

1

2014 Ja, nu we even achterom kijken naar 2014, kunnen we zeggen: “Er is veel gebeurd in 2014.” Veel goede dingen waar we trots op kunnen zijn. Uiteraard was er ook minder goed nieuws. Maar daar kunnen we uit leren. Een overzicht... Natuurpunt Aulenteer is zoals elk jaar weer een bezige bij geweest. Elke maand wandelden we in een mooi gebied onder leiding van één van onze ervaren gidsen, we organiseerden infoavonden en cursussen, vergaderden, gaven advies aan en kritiek op het beleid, werkten in onze natuurreservaten, verkochten boompjes en zetten een nieuwe omheining in Overbroek met de steun van de Milieuraad. En dan vergeet ik nog zeker de helft. Onze voorzitter, Diederik, was een heel jaar druk in de weer: hij was bezig in Overbroek, in het Natuur.huis, in overleg met de schepen, had contacten met de buurt. Allemaal voor meer en betere natuur. Het was een recordjaar voor uilen, zoals je verder kan lezen, maar de akkervogels in Haspengouw waren minder fortuinlijk. De Grauwe gors en de Veldleeuwerik gaan achteruit. De werkgroep Biodiversiteit van de Milieuraad in Sint-Truiden probeert daar verandering in te brengen en blies de acties rond de akkervogels nieuw leven in. Samen met alle betrokken partners zaten ze rond de tafel om te kijken hoe ze deze vogels konden helpen. Gewapend met loupe en meer flora’s dan we vaak konden dragen, trok de Haspengouwse plantenwerkgroep rond om de laatste zwarte gaten op te vullen voor de nieuwe Limburgse plantenatlas. Speur- en opzoekwerk werden afgewisseld met koffie, taart en een gezellige babbel. Volgend jaar zullen we focussen op Europees beschermde plantensoorten en habitats. Iedereen is en blijft welkom op de maandelijkse wandelingen die in april terug van start gaan. Het Little cherry virus kwam dit jaar in de schijnwerpers. Slecht nieuws voor de kersentelers, want deze ziekte heeft in andere landen al vele boomgaarden vernield. Slecht nieuws ook voor de hoogstamboomgaarden zelf, die onterecht als boosdoener op de brandstapel worden gezet. En het stadsbestuur gaat hier spijtig genoeg in mee, ondanks protesten van Natuurpunt Aulenteer en de Milieuraad. 2

In 2014 ging ook de nieuwe Milieuraad van start na een overgangsjaar. En ze kunnen terugkijken op een goed gevuld jaar met adviezen, goeddraaiende werkgroepen, een faceboekgroep (word lid!), de organisatie van een grootse open milieuraad in maart 2015 samen met de omringende gemeenten, ... Als klap op de vuurpijl schreef de Milieuraad haar verzuchtingen neer in een open brief naar het beleid. In deze brief, die je verder in dit Kroniekje kan lezen, stelden we vast dat de prioriteiten van dit stadsbestuur niet bij milieu en natuur liggen. Bedankt allemaal voor jullie inzet. Samen maken we er in 2015 weer een mooi jaar van. Natuurlijk kunnen we altijd meer handen gebruiken. Handen om uit de mouwen te steken tijdens werkdagen, maar even goed kan jij mee het beheer in onze reservaten uitstippelen, wandelingen gidsen of nog veel meer. Contacteer ons. Je bent meer dan welkom. Samen realiseren we meer. Koenraad

3

Bezoek de website van Natuurpunt Aulenteer op dit adres:

www.natuurpuntaulenteer.be

Wil jij volgende keer jouw foto op het voorblad zien prijken? Stuur je foto dan door naar [email protected] met de vermelding “Foto voorblad” en waar je de foto getrokken hebt. Graag een foto die in het seizoen past. Zorg er zeker voor dat de foto voldoende groot is (min 2 Mb)!

Wil je het Kroniekje digitaal ontvangen? Stuur dan een mailtje met je naam, adres en de vermelding dat je het Kroniekje digitaal wilt ontvangen naar [email protected].

Met giften doen we méér: Uw steun voor de natuur is enorm belangrijk: Steek een handje toe tijdens de natuurwerken. Of steun onze activiteiten en onze natuurreservaten via een gift van €40. Je schrijft dit bedrag over op onze reservatenrekening: BE56293021207588 en BIC GEBA BEBB met vermelding Overbroek Gelinden NP nr 8807 of Op d’Hei Runkelen NP 8876.

4

De Milieuraad van Sint-Truiden heeft de facebookgroep Biodivers SintTruiden opgericht. Op deze pagina verschijnen alle activiteiten over natuur, milieu en duurzaamheid in Sint-Truiden. Je kan er ook weetjes, nieuwtjes en tips over het milieu vinden. Wordt allemaal lid van deze groep en vriend van de Milieuraad!

Elke donderdagmiddag om 12 uur kan je een middagmaal krijgen tijdens het buurtrestaurant Den Teluur in ons eigen Natuur.huis Haspengouw. Het adres is nog altijd Kleinveldstraat 54, 3800 Overbroek te Gelinden in Sint-Truiden. Op voorhand reserveren is aanbevolen (0471/48.87.33). Prijs menu: €6.

5

Ik heb juist het overlijden van oud-conservator van Overbroek Roger Haubrechts vernomen na een langdurige ziekte. Roger Haubrechts was iemand die zich heel sterk ingezet heeft in de beginfase van het ontstaan van het Overbroeknatuurreservaat. Zelf kon hij de toehoorders bij een wandeling altijd boeien. In naam van Aulenteer willen we hem bedanken. Sterkte aan de familie. Beste vriend. Natuurpunt Aulenteer, Diederik

Vanaf januari richt onze vereniging in samenwerking met de Limburgse Imkersbond vzw een beginnelingencursus voor imkers in. 11 lessen; Cursusplaats: Prov. Domein Nieuwenhoven, Hasseltsestw z/n, 3800 St Truiden. Inhoud van de cursus: Anatomie en biologie van de bij. Ontwikkeling van een bijenvolk. Bijenteeltmaterialen. Albert Reynaers; Zwermbeheersing. Frans Daems; Reizen met bijen. Bestuiving. Hubert Seevens; Eenvoudige Koninginneteelt. Hubert Seevens; Bijenproducten: overzicht. Kris Vanstraelen; Bijengezondheid. Dirk Bollen; Overzicht van het bijenjaar. Frans Daems; Evaluatie. Test Frans Daems; Inschrijven: Cursusgeld: € 30,00 te storten op rekening: IBAN BE92 979246915323 Imkersvereniging St Truiden mededeling: "imkerscursus + je naam". Meer info: Hubert Swinnen 011/684614 mailto: [email protected] en Vormingsverantwoordelijke 013/663648 mailto: [email protected] Hartelijke imkersgroeten Roeland

6

7

8

In 1989 startte een zeer uitgebreide nestkastactie in ZuidHaspengouw, als ondersteunende hulp voor onze plaatselijke Kerkuilen-, Torenvalken-, en Steenuilenpopulatie. Nadien, werden er elk jaar bij deze uilenpopulaties nauwgezette nesttellingen en ringactiviteiten uitgevoerd. Zo weten we nu met zekerheid dat het jaar 2013 een absoluut rampzalig muizen- en uilenjaar was (hoofdzakelijk te wijten aan de barre weersomstandigheden). In het jaar 2014, met zijn warm voorjaar, droge zomer en zijn uitzonderlijk zachte herfst, herstelde de natuur zich wonderwel en waren er weer muizen in overvloed, en dus ook jonge uilen in overvloed. Zo telde en ringde André Vanmarsenille (erkende uilenringer in onze Natuurpuntvereniging) in 2014, 156 Kerkuilen, 160 Torenvalken en 198 Steenuilen. Op sommige plaatsen waren tijdens de normale broed- en opgroeiperiode de kerkuiljongen reeds uitgevlogen en waren er in het late najaar op dezelfde kerkuillocaties nog vele, bijkomende nest- en broedactiviteiten te bespeuren. Te vermelden valt ook dat op vele plaatsen de kerkuilennesten rijkelijk volzet waren met 5, 6, ja zelfs met 7 jongen. Hopelijk krijgen we ook in 2015 weer dezelfde gunstige zomer- en herfstomstandigheden zodat een herhaling van goedgevulde uilenkasten weer volop voor nieuw leven kan zorgen.

Tekst: André Vanmarsenille, Richard Vandergeten Foto Steenuil: Beleefdelente.nl

9

Op 5 november 2014 schreef de Milieuraad van Sint-Truiden een open brief aan het stadsbestuur. Lees de brief hier:

OPEN BRIEF VAN DE MILIEURAAD SINT-TRUIDEN aan HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN SCHEPENEN DE GEMEENTERAADSLEDEN VAN SINT TRUIDEN betreffende Lacunes in het gemeentelijk milieubeleid Geachte Dames en Heren, Volgens de statuten goedgekeurd op de gemeenteraad van 25 augustus 2014, moet de Milieuraad van Sint-Truiden, hetzij op eigen initiatief, hetzij op vraag van het gemeentebestuur, adviseren over het gemeentelijk milieu- en natuurbeleid. De leden van de Milieuraad proberen dit met volle overtuiging te doen. Onze acties dienen logischerwijze gericht te worden op de speerpunten milieu, biodiversiteit, en klimaat; domeinen waarin u sterke engagementen bent aangegaan. Deze verbintenissen zijn neergeschreven in het Charter voor Biodiversiteit en in het Klimaatactieplan van de gemeente.

10

Charter voor Biodiversiteit Op 22 mei 2013 werd tussen de stad Sint-Truiden, Natuurpunt Aulenteer, Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren en de Milieuraad van SintTruiden het “Charter voor Biodiversiteit in Sint-Truiden” afgesloten. De doelstelling van dit charter is maatregelen te nemen voor de bescherming van bedreigde fauna en flora. Het gaat meer bepaald om bedreigde soorten zoals akkergebonden vogels, amfibieën en zwaluwen, maar ook hun leefomgevingen - holle wegen, kleine landschapselementen, bermen, poelen, parkgebieden, enzovoort. U engageerde zich met dit charter om acties te ondernemen en deze vorm te geven in een nieuw op te stellen Milieubeleidsplan 2013-2018. Overlegmomenten met evaluatie van de vooruitgang, georganiseerd door de milieu- en natuurverantwoordelijken van de stad Sint-Truiden, werden daarbij vooropgesteld. Op de Algemene Vergadering van de Milieuraad van 17 september l.l., zochten we tevergeefs naar realisaties in het kader van het Charter voor Biodiversiteit. Van een milieubeleidsplan 2013-2018 vonden we geen spoor. Dit is niet verwonderlijk gezien de sterke afbouw van de gemeentelijke milieucel in de voorbije jaren. De vroegere, volwaardige milieudienst - met een milieuambtenaar, een groenambtenaar én een duurzaamheidsambtenaar - wordt stelselmatig gereduceerd tot een dienst die in de toekomst volledig zal opgaan in andere stadsdiensten. Milieu lijkt geen prioriteit voor het stadsbestuur. We hebben met de Milieuraad ook moeten vaststellen dat er beslissingen zijn genomen in verschillende milieugerelateerde dossiers zonder dat er vooraf ons advies werd gevraagd. De leden van de Milieuraad staan steeds klaar om het stadsbestuur met hun kennis, ervaring en expertise bij te staan. Maar om ons mandaat naar behoren te kunnen uitvoeren, dienen wij tijdig op de hoogte gehouden te worden over recente beleidsontwikkelingen en moeten we beschikken over de volledige dossiers. 11

Klimaatactieplan Op 22 oktober 2012 keurde de gemeenteraad van Sint-Truiden het gemeentelijk “Klimaatactieplan” goed. De doelstellingen van dit plan zijn onder meer de reductie van de CO2-uitstoot met 20% tegen 2020, het energiezuiniger maken van de gemeentelijke gebouwen en wagenpark, het plaatsen van zuinigere openbare verlichting en het realiseren van meer bos en groen. Een stuurgroep met een verantwoordelijke zou hieromtrent een meerjarenplan uitwerken. De daarin vervatte maatregelen zouden dan een budget toegewezen krijgen in de gemeentelijke begroting. Het plan voorziet ook een evaluatie van de voortgang door middel van een regelmatige rapportering. Ook bij het gemeentelijk Klimaatactieplan peilden we in onze recente Algemene Vergadering naar de stand van zaken. Wij konden alleen maar vaststellen dat ook hier de engagementen niet nagekomen worden. De vrijwilligers van de Milieuraad proberen de lacunes met veel inzet en goede wil op te vullen. Onze middelen zijn echter ontoereikend. Er kunnen alleen resultaten geboekt worden als u als gemeentebestuur daadwerkelijk het voortouw neemt, uw beloftes invult en voldoende gekwalificeerd personeel en middelen inzet. Wij staan met al onze leden, vertegenwoordigde verenigingen en deskundigen klaar om samen met u een gedegen en gedragen milieubeleid op te stellen én uit te voeren. Samen kunnen we bouwen aan een leefbare, groene stad met oog voor duurzaamheid en ruimte voor biodiversiteit. Samen kunnen we van Sint-Truiden een stad maken waar het aangenaam en gezond is om te wonen, ook voor de volgende generaties. Doet u mee? Hoogachtend, Koenraad Van Meerbeek Voorzitter Milieuraad Sint-Truiden 12

We bezochten in het voorbije seizoen 14 kilometerhokken. In totaal hebben we 451 verschillende soorten genoteerd, ongeveer 100 meer dan in 2013. Gemiddeld waren er 8 aanwezige deelnemers en werden er 146 soorten gestreept. De wandeling op het militaire domein in Brustem was de drukst bezochte met 15 deelnemers. Hier werd ook ons nieuw streeprecord van 187 plantensoorten gehaald. Van de 451 soorten waren er 43 soorten met een KFK (kilometerhokfrequentieklasse) lager dan 5. Dit wil zeggen dat ze in gans Vlaanderen in minder dan 297 kmhokken waargenomen werden sinds 1972. 9 van deze soorten waren neofyten (recenter ingevoerde soorten). Deze zeldzame soorten hebben we vorig jaar gevonden: Uiterst zeldzaam: Schubzegge, Moerasooievaarsbek, Zachte naaldvaren, Kraagroos Zeer zeldzaam: Vijfdelig kaasjeskruid, Rankende duivenkervel, Melige toorts, Muurbloem. Watergras, Ruige anjer Zeldzaam: Hondstarwegras, Oranje havikskruid, Eekhoorngras, Veldkruidkers, Paddenrus, Stalkaars, Smalle rolklaver Vrij zeldzaam Kleine majer, Steenbreekvaren, Zeegroene zegge, Gewone bermzegge, Zeegroene ganzenvoet, Gevlekte scheerling, Dicht havikskruid, Bultkroos, Narcis, Kattendoorn, Dubbelkelk, Stomp kweldergras, Grote ratelaar, Mattenbies, Geelrode naaldaar, Blauw walstro, Zilte schijnspurrie

HPW heeft vanaf nu een eigen website. Hierop kan je alle verslagen terugvinden, evenals foto's en enkele weetjes. http://HPW.altervista.org/ Neem gerust eens een kijkje! Bieke Geukens 13

Zonnig weer, mooie omgeving, aangenaam gezelschap en een goede gids. Meer heb je niet nodig voor een geslaagde wandeling. Vertrekkend op de parking aan het kasteeldomein van Rullingen wordt je al onmiddellijk stil bij het eerste gedicht van Herman Rohaert. De gedichten doen, zo zal blijken, nadenken over alles wat er te bewonderen is in dit Haspengouwse landschap vol akkers en fruitaanplantingen. De 7,5 km lange route voert door holle wegen, over plateaus en langs het voormalige “fruitspoor”. Onderweg vertelt iemand nog een plaatselijk ontsnappingsverhaal over een jood, tijdens de oorlog per trein op weg naar een zekere dood; de man slaagde er in uit de wagon te springen, werd door de politie ingerekend en uitgeleverd aan de vijand, maar vervolgens door een notabele toch naar de vrijheid geholpen. Zelfs het meest kritische publiek, in de persoon van twee kinderen, blijft zich voortdurend verwonderen en bevragen. Een dode vlinder en een konijntje met myxomatose tonen hen een minder ideaal beeld van de natuur, maar ze beseffen wel dat dit er ook bijhoort. In de beschutting van holle weg en dichte vegetatie lijkt de herfst nog niet begonnen. Alle wandelaars staan in bewondering wanneer een zilverreiger over de hoofden voorbij wiekt, een mooie Atalanta de bermen bevlindert en dit unieke beschermde landschap rond Kuttekoven al zijn troeven uitspeelt. Dankjewel Marc, voor het voorgaan op deze mooie plek! Annemie

14

Eind 2015, begin 2016, zal de heer Theo Schiffeleers verhuizen van Alken naar Sint-Truiden. Zijn bloeiende glashandel zal nadien door één van zijn zonen verder gerund worden. Op het einde van 2015 wordt Theo dan definitief lid van Natuurpunt-Aulenteer. Hij heeft een speciale interesse voor de behuizing en bescherming van onze Haspengouwse uilen- en andere vogelsoorten. Reeds vanaf eind 2014 zal Theo André Vanmarsenille (erkende ringer uit Velm) helpen met het bouwen en het plaatsen van uilenkasten en andere middelgrote en kleinere vogelkasten. Om zijn intenties en kompetentie kracht bij te zetten, schonk Theo reeds op 25 november 2014 aan Aulenteer een 3-tal perfect uitgevoerde grote Steenuilkasten, één Bosuilkast en één Mezenkast. Op 4 december jongstleden brachten André en ikzelf een aangenaam bezoek, aan de werkhuizen, woning, en vogelvriendelijke tuin van Theo. Ons toekomstig nieuw lid is ook een gepassioneerde kweker van “Wildkleur Goudamadines”, een uit Noord-Australië afkomstig prachtig gekleurd klein vogeltje, behorende tot de familie van de prachtvinken (Chloebia gouldiae). Wij doen met dit schrijven tevens ook een oproep aan alle Natuurpunt-Aulenteerleden om resten van waterbestendige afvalplanken met een minimumdikte van +/1cm ,een minimumbreedte van +/- 10cm en een minimumlengte vanaf 10cm, in de toekomst niet meer weg te werpen, maar te bewaren en te bezorgen aan één van de ondergenoemden(zie telnrs hierbeneden). Met deze afvalplankjes kunnen we dan voor heel veel vogeltjes een veilig onderkomen bouwen. In naam van het bestuur en leden van Natuurpunt Aulenteer, heten we Theo Schiffeleers van harte welkom in onze vereniging!

15

Adressen: 1) Theo Schiffeleers, Aardbruggenstraat 98,3570 Alken, te bereiken op GSM nr 0476 38.99.56, e-mail: [email protected] 2) André Vanmarsenille, Langstraat 98, Velm, te bereiken op vastnr: 011/674238; E-mail: [email protected] 3) Richard Vandergeten, Gorsemweg 115, 3800 Sint-Truiden; vasttelnr: 011/688955; GSM-nr:0494 721713; e-mailadres: [email protected]

(tekst Richard Vandergeten)

16

Weet je waarom we, als we een biertje van hogere gisting schenken in het Natuurhuis, enkel een Trappistenbier presenteren? Omdat we een eerlijk bier willen geven. Wist je dat om een bier een trappist te mogen noemen er drie duidelijke voorwaarden bestaan? 1. Het bier moet door of onder toezicht van de kloostergemeenschap Trappisten worden gebrouwen. 2. Het product moet binnen de muren van de abdij worden gebrouwen. 3. Het grootste deel van de winst moet aan sociale werken worden besteed, naast het onderhoud van de monniken zelf. Dit is volgens de regels van de Internationale Vereniging Trappisten (IVT). In het Natuurhuis Haspengouw willen we kwaliteit en ook eerlijk schenken: we willen de winsten gunnen aan de Trappisten die deze goed besteden aan sociale werken. We zullen ook de enige zijn die trappisten kunnen schenken uit 8 trappistabdijen! Trappistenbier is een bier met bovengisting en een alcoholpercentage van 3,5 tot 11,3% en wordt door trappisten, monniken van de orde der cisterciënzers, wordt gebrouwen. Het is dus geen biersoort, zoals vaak wordt gedacht, maar een omschrijving van de herkomst ervan. De naam "trappist" is afgeleid van La Trappe, één van de stichtende abdijen van de trappistenorde in Frankrijk. Er zijn thans tien trappistenbiermerken die aan de regels van de Internationale Vereniging Trappist voldoen en het logo "Authentic Trappist Product" voeren, zes Belgische, twee Nederlandse (La Trappe), een Oostenrijkse en een Amerikaans:  "Achel" van de Achelse Kluis in Hamont-Achel  "Chimay" van de Abdij Notre-Dame de Scourmont in Chimay  "La Trappe" van de Abdij Koningshoeven in Berkel-Enschot (juist over de grens)  "Orval" van de Abdij van Orval in Villers-devant-Orval  "Rochefort" van de Abdij Notre-Dame de Saint-Rémy in Rochefort  "Westmalle" van de Abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart in Westmalle  "Westvleteren" van de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren  "Zundert" van de Abdij Maria Toevlucht in Zundert (ook juist over de grens)  "Engelszell van de Stift Engelszell in Engelhartszell an de Donau (Oostenrijk)  "Spencer" van de Saint Joseph's Abbey in Spencer. Diederik 17

Op 23-10- 2014 en 2-11-2014 werd er in het wachtbekken van Bernissem, door een 3-tal vogelwaarnemers, een Bokje (Lymnocryptes minimus) waargenomen. Toch wel een eigennaardige Nederlandse benaming voor zo een onopvallend steltlopertje, dat dikwijls verward wordt met een Watersnip. Dit Bokje heeft een totale lengte van +/18-20cm (inclusief een snaveltje van 4cm), dit in tegenstelling met de Watersnip die een totale lengte heeft van +/- 23-28cm, en een snavellengte van 7cm. Dit steltlopertje broedt in natte hoogvenen en toendra in NoordEuropa. Het is een schuchter vogeltje, met een eerder verborgen leefwijze, in moeilijk toegankelijke terreinen. Tijdens de trekperioden april/mei en sept/okt en soms in de winter kan je deze vogel soms spotten op modderige oevers en in natte, dicht begroeide graslanden, vochtige heideen duinvalleien. In de vlucht heeft deze vogel rondere vleugelpunten en een puntigere staart dan de Watersnip. Voor de vogelwaarnemers onder ons: deze vogel heeft een krachtige koptekening met een gevorkte wenkbrauwstreep, donker boogje boven het oog, altijd donkere teugel en geen lichte middenkruinstreep. Borst en flanken zijn krachtig gestreept ,met enkele brede roomgele rugstrepen, die voor een goede camouflage zorgen. Te vermelden zijn ook de eerder groenglanzende donkere mantel- en schouderveren. Het geluid is het best te vergelijken met een in de verte galopperend paard, circa 8 seconden lang, gevolgd door enkele gedempte, hoge, sissende tonen. Richard Vandergeten Foto: Christodoulos Makris

18

DE TONDERZWAM Tonderzwammen zijn houtzwammen : dit wil zeggen dat ze op bomen groeien, voornamelijk op beuk. Het zijn zwakte-parasieten. Ze tasten verzwakte levende bomen aan en gedragen zich dan als parasiet : ze onttrekken water, mineralen en glucose uit de boom. Ook ruimen ze dood hout op : eens de boom afgestorven is en omgevallen, gedragen ze zich als saprofyt, wat wil zeggen : opruimer van dood organisch materiaal. Tonderzwammen zijn momenteel een algemene verschijning in de Vlaamse bossen. Maar dat is lang niet altijd zo geweest. Halverwege de vorige eeuw was het de gewoonte bossen “mooi” op te ruimen : dood hout werd zo snel mogelijk verwijderd als geriefhout bv. om de kachel te doen branden, maar ook omdat men dacht dat dit ziektes in de bossen zou veroorzaken. Maar doordat nieuwe ecologische inzichten hun ingang vonden in duurzaam bosbeheer, werd steeds meer aandacht besteed aan het behoud van dood hout. Dood hout brengt immers Echte tonderzwam leven in het bos. Hierdoor kregen houtzwammen aanzienlijk meer kansen. Tonderzwammen vormen meerjarige vruchtlichamen : ze overleven de winter en kunnen tot 30 jaar oud worden waarbij ze reuzen worden, tot 1 meter in omtrek en hoogte. Dit in tegenstelling tot bv. de berkenzwam dewelke een éénjarig vruchtlichaam vormt. In feite kunnen berkenzwammen echter wel zachte winters zoals vorige winter overleven. Eeuwen geleden ontdekte de mens een bijzondere eigenschap van tonderzwammen. De zachtere inhoud van de paddenstoel kan na vermalen gebruikt worden als een ontvlambare stof en gebruikt om vuur te maken met behulp van vuurstenen. Otzi, de gletsjerman van 5000 jaar oud had een tonderzwam op zak! Deze stof werd ook door soldaten gebruikt in tondeldozen om de lont 19

van hun kanonnen aan te steken. Deze stof gloeit lang na, zonder helemaal te verbranden. Rond 400 vóór Christus vermeldde Hippocrates al de medicinale eigenschappen ervan. Het weefsel werkt ontstekingsremmend en bloedstelpend en werd gebruikt als wondcompres. Maar niet alleen de inhoud van tonderzwammen werd door de mens benut, ook de buitenkant ervan. Na bewerking werd deze in Tirol gebruikt om er de typische Tirolerhoedjes van te maken. Tonderzwammen groeien meestal hoog in de bomen in tegenstelling tot hun broertjes, de platte tonderzwam en de dikrandtonderzwam dewelke beide op boomstronken groeien.

Platte tonderzwam

Tonderzwammen kennen ten slotte het fenomeen van geotropie, wat wil zeggen dat hun onderkant steeds naar de grond toe gericht is. Hierdoor kan men boomstammen aantreffen met vruchtlichamen dewelke zich 90% tov. elkaar bevinden : vruchtlichamen die ontstonden als de boom nog recht stond en vruchtlichamen die ontstaan als de boom afgestorven is en neerligt staan loodrecht op elkaar. Johan Van Meerbeek Foto’s: bioplek.org en members.home.nl

20

Indrukwekkend jaar: Rond de 11de november hebben we het najaar 2014 op onze trektelpost in Oetersloven in de beste omstandigheden afgesloten. De resultaten van meer dan 228u trektellen tussen 19 augustus en 11 november leverden 385.029 vogels op (1681 ex/uur). In alle opzichten was het een speciaal jaar. Het scheelde een dikke jas met onze vroegere ervaringen door het uitblijven van nachtvorst en de mist die in oktober zo hardnekkig kan blijven hangen. We bleven in oktober en november ook gespaard van de gevreesde staalblauwe lucht met de daarbij horende schrale noordoostenwind, waardoor vogels hoog, snel en moeilijk zichtbaar voorbij vliegen. De overheersende zuidenwind maakte het dit jaar de trekkers een stuk moeilijker en speelde ongetwijfeld een rol in de hogere cijfers die we noteerden. We tellen sinds enkele jaren ook de atalanta's die over de weide fladderen richting het zuiden. Het uitzonderlijk zachte weer zorgde voor een ongekend hoog aantal (231 ex!) tussen 23/9 en 11/11. Zoals gebruikelijk trokken ook dit jaar de vogels die zich thuis voelen in het open landschap weer massaal over onze telwei. Veldleeuwerik (91 ex/uur), graspieper (50 ex/uur) en kneu (21 ex/uur)hielden onze aandacht levendig. Ook de houtduiven scoorden weer goed met 1121 ex/uur, alsook de grote lijsters met ruim 3 ex/uur). Helaas lijken onze plaatselijke broedvogels het nog steeds moeilijker te krijgen, wat we dit jaar moesten vaststellen door het voor de eerste keer volledig uitblijven van een waarneming van een plaatselijke geelgors in augustus/september. Hierbij een welgemeend dankwoord aan iedereen die meegeholpen heeft bij het ingespannen zoekwerk naar overtrekkende vogels.

Pierre Vandersmissen

21

1. Malta, een rotsachtige eilandenarchipel is amper 316 km2 groot, en is wereldwijd berucht om de massale slachtingen die de vele duizenden jagers en vogelvangers er jaarlijks toebrengen onder de europese trekvogels. Op 10 September 2014 werd de 64-jarige Karmenu Vella, tot Europees Commissaris benoemd voor het Milieu (inbegrepen Zeevaart en Visserij). Vele belgische vogelliefhebbersorganisaties hebben tegen deze benoeming geprotesteerd. Het is of Malta nu met deze benoeming een beloning krijgt. Het is dus voor vogelminnend Europa een zwarte dag geworden. Onbegrijpelijk!!! Mr Karmenu Vella, er wacht jou nog ontzaglijk veel werk,vooreerst in je eigen land! 2. Oktober 2014 was voor de vogelwaarnemers in Haspengouw een boeiende kijkmaand. De volgende vogels werden er meermaals waargenomen in akkers, plantages en boomgaarden: Beflijsters,Smellekens, Koperwieken, Vuurgoudhaantjes, Pijlstaarten, Baardmannen, Rietgorzen,Zwarte ooievaars,Wespendieven, en Appelvinken. Op 23-10-2014 en 2-11-2014 werden er ook een 2-tal Bokjes waargenomen in Bernissem. 3. De natuur-en vogelfoto’s van Pascal Gielen getuigen van een hoogstaande kwaliteit. Op korte tijd is deze jonge liefhebber-fotograaf bekend geraakt in vele limburgse natuurmilieu’s.Wij zijn dan ook blij om op 3 januari 2015, tijdens het ledenfeest van NatuurpuntAulenteer, te kunnen genieten van zijn sprankelende, boeiende diashow. 4. En toen kwamen de kraanvogels… een jaarlijks terugkerend spektakel in de lucht! Zondag 9-11-2014 was weer zo een uitzonderlijke dag. Alle ogen en verrekijkers waren gericht op de blauwe hemel boven Z-Limburg, waar vele duizenden kraanvogels, al kwetterend en roepend, in V-formatie, in Z-W-richting overvlogen. Voor enkele spektakulaire video’s en nog meer foto’s verwijs ik naar de website” vgwfruitstreek.be “,zoeken op datum van Zondag 9-112014”. In totaal werden er op 9-11-2014 boven Z-Limburg +/- 4.446 kraanvogels geteld. En in het voorjaar van 2015 vliegen ze weer in de 22

tegenovergestelde, N-O richting naar de broedgebieden van de Toendra, in het Noorden. 5. Ook grote groepen van Kramsvogels werden in de maanden Oktober en November van 2014 herhaaldelijk waargenomen, in onze Haspengouwstreek. De jaarlijkse trektocht van de Kramvogels van het Noorden naar onze contreien is een voorbode dat de winter op komst is. De Kramsvogel is een lijsterachtige grote vogel en is zoals alle lijsters en merels dolverliefd op appels en peren.En die waren er dit jaar natuurlijk genoeg in heel veel plantages, te wijten aan de RuslandOekraïne crisis. Dus Kramsvogels, smullen maar, de hele winter !!! 6. Van 19/08 tot 11/11/2014 telden onze trektellers op de trektelpost Oetersloven 385.029 vogels (of 1681 ex/uur). Vooral de houtduiven vlogen weer massaal over (1121 ex/uur), maar ook veldleeuwerik (91 ex/uur), graspiepers (50 ex/uur), en kneu’s (21 ex/uur) trokken in grote en kleinere groepen veelvuldig over de heuvelrug van Oetersloven, richting Zuiden tot Zuid-Oost. 7. Op Di 11-11-2014 werd er door Mevr. Carine Richerzhagen, in het veld van Rutten (Tongeren), kort bij de Maasgatstraat, een Lady-Amherstfazant (Chrysolophus Amherstiae) waargenomen. Het was een vrouwelijk exemplaar. De mannelijke Amherstfazant heeft veel overeenstemmingspunten met de ons bekende Goudfazant. Deze vrouwelijke dwaalgaste was waarschijnlijk ontsnapt uit een of andere volière.

Foto’s: Yunphoto.net

23

Met 4 deelnemers vertrokken we om 9u36 aan het Natuur.huis. Een "laatslaper" is ons na telefonische afspraak nog komen vervoegen een uur later. Het was schitterend weer. We begonnen met het inventariseren van de Armenberg met een aangename wandeling van een dik uur. We hadden hier groot succes, waarschijnlijk zal na grondige studie van André Gaens foto's blijken dat we nog groter succes hadden als dat we beseften. Een 40-tal geelgorzen waren van de partij. Eén eenzame grauwe gors en ook rietgors in zeer klein aantal. Talrijk waren vink (120 geschat), merel, buizerd en kramsvogel. Fotopogingen werden gedaan van de eenzame grauwe gors en van een mysterieuze witborstige, buikige vogel. Niet met bijzonder veel succes. De struise witborstige, buikige vogel met bleke kastanjebruine kap is vermoedelijk een sneeuwgors in winterkleed, maar dat zal grondige studie van het fotomateriaal moeten uitwijzen voor we dit zeker kunnen zeggen. We misten nog kneu en blauwe kiekendief. Hiervoor gingen we op zoek in de vijfhoek Kerkom - Muizen - Buvingen - Mielen - Aalst. Na lang zoeken vonden we naast een 10-tal buizerds, een 4-tal torenvalken en één vrouw sperwer in de dorpskern van Aalst juist bij het buitenrijden van Buvingen 37 kneus. Het blijkt dat er in alle geval in het door ons geteld gebied nooit zo weinig voedsel aanwezig is geweest in de velden voor akkervogels als deze winter. Na vele jaren akkervogelopvolging is dit een zeer pijnlijke vaststelling. Met de nodige omzichtigheid omdat ik de exacte oorzaak niet ken van het beperkt meewerken van landbouwers met de BO's vrees ik dat de Vlaamse Overheid in gebreke blijft in haar inspanningen naar het overtuigen van landbouwers toe voor het meewerken aan overeenkomsten voor wintergewassen voor akkervogels. Vogels die hun voeden met overblijvend fruit zijn daarentegen in nooit gezien aantallen aanwezig. Hopelijk hebben de op dit fruit gespoten stoffen geen negatieve langetermijn gevolgen voor deze vogels (merels, kramsvogels, vinken) want die beesten weten natuurlijk niet dat het fruit bespoten is. Het was een zeer aangename voormiddag. Iedereen heeft zonder morren en enthousiast doorgedaan tot 12u30 toen we terug aan het Natuur.huis aankwamen. En Luc en André stelden dat het zeer leerrijk was. In het bijzonder de geluidjes (vink, geelgors, ...). Yvon 24

Blind Willeke De brandstapel bleek in de Middeleeuwen een gebruikelijke en populaire straf te zijn voor wie zich bezondigde aan bestialiteit. Op het eind van de 16° eeuw leefde en woonde er in Gelinden een blinde jongeman, Willeken genaamd, die zich eenzaam voelde. Door gevoelens overmand pleegde hij ontucht met een veulen. Hij had de pech op heterdaad betrapt te worden. Willeken moest voor het gerecht verschijnen en werd veroordeeld tot de brandstapel. Hij werd, samen met zijn veulen verbrand op de Coninginne bij het Sint-Jacobsbos te Marsnil (een gehucht van Gelinden, op de scheiding met Heers). De plek werd dan lange tijd in de volksmond “Het blind Willeke” genoemd. De eerste maal komt deze naam voor in 1596 en voor het laatst in 1843. Tegenwoordig bestaat dit toponiem niet meer en de plaats heeft dan ook zijn naam verloren. Thijssen Marcel van Heemkring Sint-Truiden Zuid/Oost Bron: rolregister 39, fol.150, kerkarchief: reg. Vanbuytenaeken 1758, fol.147 De Coninginne is de plaatsnaam op de kruising tussen de Bosveldstraat en de Bovelingenstraat, of beter gezegd de stukken grond langs de “weg van Overbroek naar Heers, aan de Calottesberg. Ik zou toevoegen ‘wit als deze aarde, blauw als deze lucht, steengoed als een ‘knuffel van de rollingstone’ Maar waarom die naam Coninginne en waar ligt het Jacobsbos? Ik weet het niet. Kan je me helpen? Diederik 26/2/2014