Dieetadvies tijdens en na oncologische behandelingen
Tinne Roodhooft - Onco - diëtiste AZ Herentals Lies Schrauwen – Onco – diëtiste AZ Turnhout
Overzicht • Taak oncodiëtiste • Ondervoeding bij kanker • Voedingsadvies bij radiotherapie • Voedingsproblemen bij chemotherapie - chirurgie • Bij – en vervangvoeding • Voeding na behandeling • FOD: Nationaal kankerplan
Taak oncodiëtiste • Preventief – Gezonde levensstijl/voeding
• NA DIAGNOSE oncologie = ondersteunende functie – – – –
Optimaal verloop behandeling Herstel Levenskwaliteit Herstel/behoud van een goede voedingstoestand – Bijwerkingen positief beïnvloeden
• NA BEHANDELING – Gezonde levensstijl/voeding
Relatie verminderde voedingstoestand en kanker Voedselinname door ziekte • Malaiseklachten • Functiestoornissen • Lokalisatie/grootte tumor
Voedingsbehoefte door katabole toestand en “verliezen” (fistels, puncties)
Voedselinname
Kankercachexie: metabole stoornissen eiwit, vet en KH-vertering
door externe factoren: • Psychologische stress • Voorziening • Behandeling: chemo, bestraling
Voedingstoestand
Wanneer doorverwijzen? Diagnose oncologische aandoening + 1 van onderstaande gegevens: – Onbedoeld gewichtsverlies: • >5% / 1m of >10% / 6m • en/of BMI <18,5 kg/m² (>65j: <20 kg/m²)
– Geen of nauwelijkse voedselinname (of wordt verwacht): >5 dagen – Symptomen (> 1w): belemmering absorptie, passage, voedselinname – Ongewenste gewichtstoename tijdens behandeling – Nood aan voedingsinformatie
Relevante gegevens • Diagnose: soort tumor, lokalisatie, stadiëring, ev. co-morbiditeit • Symptomen/nevenwerkingen: – Algemeen: anorexie, aversie, smaaken reukveranderingen, vermoeidheid, hulpbehoevendheid bij eten – Specifiek: mondproblemen, slik- en/of passageklachten, maagdarmproblemen
Relevante gegevens • Medicatie/therapie: – Soort behandeling – Opzet (curatief/palliatief/symptomatisch) – Medicatie co-morbiditeit
• Antropometrische gegevens: – Lengte, gewichtsverloop, alternatieve of aanvullende behandelingen
Doelstelling dieettherapie • Voedingstoestand: Handhaven/verbeteren of niet onnodig laten verslechteren • Symptomen/nevenwerkingen: verminderen of niet onnodig laten toenemen • Optimaal informeren: relatie voeding en kanker(behandeling)
Dieetkenmerken Soort voeding
Wat?
Termijn
Goede voeding
1. Normen van een gezonde voeding 2. Bevat alle noodzakelijke voedingsstoffen
Gezondheid bevorderen op lange termijn (genezing)
Adequate voeding
1. Handhaven voedingstoestand: voldoende energie en voedingsstoffen 2. Toereikend voor dagelijks functioneren 3. Gezondheidsbevordering is geen prioriteit (preventie diabetes, hart- en vaatziekten, kanker)
Middellange termijn
Palliatieve voeding
1. Maximaal welbevinden 2. Oplossen en kunnen omgaan met klachten 3. Handhaven voedingstoestand is geen prioriteit
Korte termijn
Indien nodig: voedingsstoffenverrijking of -beperking
Ondervoeding bij kanker Doel van het screenen: • Het opsporen van patiënten die geen risico op ondervoeding vertonen. • Vroegtijdig herkennen van risicopatiënten voedingsplan voorkomen complicaties • Het identificeren van patiënten met ondervoeding
Methode: MUST malnutrition universal screening tool BMI
Ongewenst gewichtsverlies
Voedingsintake
> 20
0
< 5%
0
18,5-20
1
5 – 10 %
1
< 18
2
> 10 %
2
Totaal score
1 = risico op ondervoeding 2 = ondervoed
Weinig of geen voedingsintake gedurende > 5 dagen
2
Ondervoeding: dieetprincipes • Energieverrijkt: basaalmetabolisme (Harris & Benedict) + toeslagen • Eiwitverrijkt: 1,2 tot 1,5 g/kg actueel lichaamsgewicht (BMI>27 kg/m2 corrigeren naar gewicht dat bij BMI=27 kg/m2 hoort)
• Vocht: minimaal 1,5 l + verliezen • Refeeding syndroom
Ondervoeding: bijzonderheden Bijzonderheden: • Uitgangspunt: bepalen van het gewichtsverlies – Gewicht van 1 maand en/of 6 maanden geleden genomen te worden
• Aanwezigheid van oedeem en ascites? • Evaluatie: gebeurt bij voorkeur via VVM-index (te bepalen via bio-electrische impedantie analyse) boven evaluatie BMI (nog niet mogelijk in ZH) Orale voeding (eventueel aangevuld met drinkvoeding) Optimalisatie voedingstoestand onvoldoende
Enterale voeding Enterale voeding is niet mogelijk Altijd voorkeur boven TPN
Parenterale voeding Laatste optie
Voedingsadvies bij radiotherapie Lies Schrauwen (diëtiste AZ Turnhout)
Waarom voedingsadvies bij radiotherapie. Goede voedingstoestand • behandeling slaat beter aan • lagere toxiciteit • betere weerstand (minder infecties en complicaties) • betere levenskwaliteit
15
Voedingsadvies radiotherapie?
Hoofd en hals RT Borstbestralingen Long Onderbuik (colon, blaas, prostaat, baarmoeder)
RT Hoofd en hals (slokdarm, glottis, larynx,…) • Bijwerkingen: • Mucositis, xerostomie, smaakvermindering, slijmvorming… • Kauw en slikproblemen • Gewichtsverlies kcal+ voeding met aangepaste consistentie niet irriterende enterale(sonde) voeding parenterale voeding
17
RT Borst • Bijwerkingen • Slikproblemen Zachte voeding
• (gewichtstoename, hormonale therapie) Gezonde voeding
RT Long • Bijwerkingen • Slikproblemen, gewichtsverlies zachte, kcal+ voeding
RT Onderbuik (colon, baarmoeder, blaas, prostaat, rectum)
• Mogelijke bijwerkingen • diarree, flatus •
Licht verteerbare voeding (start rt)
Voeding op maat!
Voedingsproblemen bij chemotherapie - chirurgie • • • • • • •
Diarree - constipatie Misselijkheid - braken Smaak – en geurverandering Ongewenst gewichtsverlies Verlies van eetlust Slijmvorming,droge mond,aften …. Advies diëtiste
Wanneer starten met bij – of vervangvoeding? Voeding per os mogelijk Ja
Neen
Energie – en eiwitrijke voeding
Start sondevoeding
Energiebehoefte gedekt Nee: start bijvoeding
Ja: aanhouden
Energiebehoefte gedekt Ja: aanhouden
Nee: start sondevoeding
Geen sondevoeding mogelijk: start TPN
Kostprijs bijvoeding Geconcentreerde energierijke bijvoeding Firma hoev. Nutricia Fortimel compact 125ml Nestlé Resource 2.0 200ml FreseniusFresubin Protein energy drink 200ml Nestlé Resource 2.0 Fibre 200ml FreseniusFresubin 2kcal (fibre) 200ml
Eenh. 2,78 € 2,87 € 2,55 € 3,01 € 2,84 €
2/dag 5.56 € 5.74 € 5.10 € 6.02 € 5.68 €
KOSTPRIJS week 38.92 € 40.18 € 35.70 € 42.14 € 39.76 €
Remedus
31.15 € 34.79 €
Verkrijgbaarheid: Zonder voorschrift Géén tussenkomst door de mutualiteit (ook niet voor maximum factuur) 23
Voeding na behandeling • Streven naar gezond lichaamsgewicht • Gezonde evenwichtige en gevarieerde voeding • Actieve voedingsdriehoek
De actieve voedingsdriehoek BASIS van een evenwichtige, gevarieerde voeding 25
De actieve voedingsdriehoek volgens de huidige leef- en voedingsgewoontes in Vlaanderen. 26
FOD: Nationaal kankerplan Sinds 1 januari 2011 financiert het kankerplan oncodiëtisten in de ziekenhuizen die beschikken over een: – Zorgprogramma Oncologische basiszorg OF – Zorgprogramma oncologie Met als doel de voeding van personen getroffen door kanker te verbeteren. Deze patiënten kunnen kosteloos beroep doen op een diëtiste.
Meer informatie? Tinne Roodhooft
[email protected] t 014 24 61 94 Lies Schrauwen
[email protected] t 014 40 69 84
