Designed for Today, Protecting Tomorrow

motioncontrol.pmg.be

DOSSIER TRILLINGSMETING p. 20

FACTORY & PROCESS AUTOMATION

PHILIPPE MUYTERS Vlaams minister van Werk

8

”We willen enorm inzetten op Individuele Beroepsopleiding (IBO)”

EVELINE DE RAEVE Projectleider Mobilab

Verschijnt 7x per jaar, in feb, mei, juni, sept, okt, nov & dec nr. 81, editie oktober 2012, P 209930, 10 EUR (excl. btw)

Designed for Today, Protecting Tomorrow W22 motor – IE2 en IE3 uit voorraad leverbaar

10

“Pneumatica en robotica gebruikt in looprobot”

ROBBY VAN ASSCHE Projectingenieur DEME

12

“Grootste polymeerkabelrups ter wereld ligt in Antwerpen”

Muizelstraat 8 8560 Moorsele – Gullegem Tel 056/41 47 65 [email protected] www.cetmotoren.be Retouradres: Professional Media Group, Torhoutsesteenweg 226, Bus 2 - 8210 Zedelgem

Afgiftekantoor 9099 Gent X

Vind al uw vertrouwde merken op RS Online! RS Online biedt een ruim aanbod industriële oplossingen van 's werelds meest toonaangevende merken

www.rsonline.be

MOTION CONTROL NR. 81 • OKTOBER 2012

IN DIT NUMMER Beste lezer, Efficiëntie, daar draait het tegenwoordig allemaal rond. Op beleidsniveau door het beter ondersteunen van ondernemingen (p. 8). Ook op componentiveau, door de ontwikkeling van steeds performantere halfgeleiders (p.17). En, last but not least, op productniveau door het ontwikkelen van hoogefficiënte motoren (p.23). Sammy Soetaert

SECTORNIEUWS...............................................................5 Nieuwtjes en feiten uit de sector 1 JAAR NIEUW INDUSTRIEEL BELEID.........................8 De ministers Peeters, Lieten en Muyters organiseerden op 19 juni een colloquium waarop de stakeholders een stand van zaken gaven over 1 jaar Nieuw Industrieel Beleid LEERLINGEN VTI OOSTENDE BOUWEN MOBIEL PICKINGREK......................................................9 Dankzij het samenwerkingsverband Demotica kregen twee leerlingen van het VTI Oostende de kans om een project te realiseren voor Daikin Europe. Het resultaat is een mobiel pickingrek, dat meteen op de werkvloer geïntegreerd werd bij Daikin Europe PNEUVANO EN MOBILAB ONTWIKKELEN LOOPROBOT....................................10 MOBILAB, een onderzoeksinstelling onder de vleugels van de Katholieke Hogeschool Kempen (KHK), ontwikkelde een unieke 'looprobot' die een perfect menselijke loopbeweging nabootst. Toptechnologie met een enorm potentieel voor de schoenenindustrie. Wij hadden een interview met projectleidster Eveline De Raeve en Ronny Beke van Pneuvano

ENORME KABELRUPS VOOR AMORAS-PROJECT.........................................12 Eind mei 2011 werden de werkzaamheden aan AMORAS (Antwerpse Mechanische Ontwatering, Recyclage en Applicatie van Slib) afgerond. Daarbij hoort een brug boven de bassins om baggerspecie te kunnen pompen. De slang die de specie van de bodem van de bassins zuigt, moest voor zijn lineaire beweging een slijtvaste behuizing krijgen

VAKBLAD MOTION CONTROL is een uitgave van Professional Media Group Torhoutsesteenweg 226/2-6, 8210 Zedelgem Tel.: 050/24.04.04 - Fax: 050/24.04.45 PERIODICITEIT Motion Control verschijnt 7 x per jaar ABONNEMENTEN Tel.: 050/24.04.04 - Fax: 050/24.04.45 Jaarabonnement: 70 EUR (excl. btw) = 7 nummers Intekenen via motioncontrol.pmg.be of mail naar [email protected] BLADMANAGER Sammy Soetaert


NIEUWE MOGELIJKHEDEN VOOR PRODUCTONTWIKKELING ........................................17 De beschikbaarheid van widebandgaphalfgeleidercomponenten in serieproductie verschaft de ontwikkelaars van vermogenselektronicaschakelingen bij de productontwikkeling nieuwe mogelijkheden. Terwijl ze in het kleinere vermogensbereik van enkele kW’s reeds met succes worden toegepast, volgen nu ook voor het middelste en hoge vermogensbereik de eerste modules met Schottkydiodes met siliciumcarbide OVERZICHT HYDRAULISCHE EN PNEUMATISCHE POMPEN...................................23 Hydraulica en pneumatica zijn beide een deel van wat heet 'Fluid Power' en nog steeds worden ze in één adem genoemd. In veel gevallen zijn ze onafscheidbaar, maar steeds meer worden de verschillen duidelijk in de verf gezet. De symbolen zijn ongeveer dezelfde, de schema’s lijken ook op elkaar, de systemen zijn min of meer gelijkend, maar de toepassingen zijn zeer verschillend ENERGIE-EFFICIENTIE VAN MOTOREN..................29 Onze elektromotoren worden steeds performanter. Dat moet ook, want de wetgeving rond de IE-klassen wordt steeds strenger. In dit artikel gaan we na wat de fabrikanten doen om de efficiëntie van hun motoren te verhogen PRODUCTINFO...............................................................34 Een compleet overzicht van de nieuwigheden op de markt

REDACTIE Directie Marianne Bouckaert Eindredactie Magali De Cannière - Mike De Craene Tom Harteel - Nils Rauwoens Kernredactie Valérie Couplez - Bart Desanghere Dieter Devriendt - Sofie Moentjens - Rory Moerman Zoé Philippart - Elise Raucy - Tilly Baekelandt Medewerkers Yves De Groote - August Lesage - Chloé Martin Koen Weymeers - Pierre Boydens Tom Mondelaers - Luc Ophals

REALISATIE Grafische vormgeving Pascal Claeys Publicitair materiaal Eva Seurinck - Johan Teerlinck Axelle Vereecke Drukkerij MODERNA – Paal Beringen PUBLICITEITSREGIE PM Regie nv Ludwig Houtekeete P/A Torhoutsesteenweg 226/6, 8210 Zedelgem Tel.: 050/24.04.04 Fax: 050/24.04.45

DOSSIER

TRILLINGSMETING VOORKOMT SCHADE AAN MACHINES................................20 Een ideale machine produceert geen trillingen, alle energie wordt benut voor de taak waarvoor de machine is ontworpen. In de praktijk echter trilt een machine door slijtage ten gevolge van het gebruik. Die trillingen bevorderen verdere slijtage en defecten kunnen hierdoor versneld optreden. Het probleem tijdig onderkennen is dus de boodschap. Dat kan door middel van trillingsmeting. In dit artikel leest u alles over trillingen en hoe die gemeten kunnen worden

BEURZEN

INDUSTRIAL AUTOMATION & DRIVES 02/10/12 – 05/10/12 UTRECHT (NL) MIDEST 2012 06/11/12 – 09/11/12 VILLEPINTE (FR) SPS-IPC-DRIVES 27/11/12 – 29/11/12 NURNBERG (DE)

Verantwoordelijke uitgever Fernand Vanrie Zeeweg Zuid 5 8211 Aartrijke Version française sur simple demande. Dit vakblad is auteursrechtelijk beschermd. Wenst u artikels te scannen, digitaal op te slaan, te kopiëren, commercieel of didactisch te gebruiken? Informeer u eerst over wat toegelaten is bij Dhr. Fernand Vanrie, Torhoutsesteenweg 226/2, 8210 Zedelgem, tel.: 050/24.04.04.

Meer informatie op “www.presscopyrights.be”

Motion Control 81 • Oktober 2012

3

7844 x

passie !

Onze specialisten voor de controle van uw processtoepassingen 3 van de voor u met passie ontwikkelde producten : Contactmanometer: volledig elektronisch, slijtagevrij, zeer nauwkeurig met analoge en digitale display en analoge en digitale uitgangen. Niveausensor efector gwr: sensorstaaf kan naar wens ingekort worden, individueel aan de tank aan te passen. Inline stromingssensor efector mid: compact en prijsgunstig. Voor debietmetingen, totaliseren van de doorstroomhoeveelheid en temperatuuraanwijzing.

ifm electronic - close to you ! www.ifm.com/be - tel : 02/481.02.20

ACTUEEL

BELEEF INDUSTRIAL AUTOMATION & DRIVES VAN 2 TOT 5 OKTOBER IN UTRECHT Zonder beweging staat de industrie stil. Engineering zorgt er letterlijk voor dat veel machines en industrieën draaien. Niet voor niets is daarom Engineering Moves het thema van het nieuwe event Industrial Automation & Drives. Verleden, heden en toekomst van aandrijving en industriële automatisering passeren de revue in tentoonstellingen en in het

aanbod van standhouders, kenniscentra en masterclasses. Niet te missen voor de engineer van het heden, die ook in de

toekomst niet wil stilstaan. Samen met engineers uit de industrie is er een volledig programma opgesteld met de thema’s Energy Saving, Maintenance en Safety. Een programma dat samen met het aanbod van standhouders garant staat voor een inspirerende dag. Vraag uw gratis toegangskaartje aan op www.iad.nl.

FESTO BOUWT SOCIALE MEDIA UIT NU OOK ACTIEF OP TWITTER EN FACEBOOK

Na het grote succes van de YouTube kanalen wordt Festo ook actief op Twitter en Facebook. Sinds april vinden bezoekers daar informatie over de onderneming, over innovaties en productver nieuwingen, maar ook over carrière en opleidingen. Dankzij de nieuwsberichten over organisaties en beurzen is men altijd op de hoogte. Festo hoopt via deze kanalen ook in dialoog met de bezoekers te treden.

INDUSTRIELE AUTOMATISERING

SIEMENS PLM IN DE RUIMTE

Waarom het hoofd breken over vraagstukken die anderen al opgelost hebben? Nergens voor nodig als ze hun aanpak en de oplossing ook nog eens in een zogeheten whitepaper gezet hebben. Een aantal van die whitepapers over de oplossing van industriële automatiseringsvraagstukken zijn nu online geplaatst. De whitepaper 'Hacking the industrial network' staat nu

Op een gezamenlijke persconferentie bespraken Doug McCuistion, directeur van NASA en Siegfried Russwurm, CEO van Siemens Industry, het begin van een nieuw tijdperk van ruimteverkenning. Beiden verwezen naar de landing van Curiosity op Mars, ontwikkeld door het Jet Propulsion Laboratory (JPL) van NASA met behulp van de software van Siemens. Ze zien het als een tastbaar voorbeeld van hoe moderne softwaretechnologie aangewend kan worden om de competitiviteit in de ruimtevaartindustrie de hoogte in te stuwen. Deze transformatie wordt geruggensteund door publiek-private partnerschappen en de drive om de productiviteit te maximaliseren en de ontwikkeltijden te reduceren. McCuistion: "Curiosity is de meest geavanceerde rover die we ooit naar Mars gestuurd hebben. Hij moet onze kennis over de rode planeet verder uitdiepen en de weg plaveien voor menselijke exploratie. Een ongelooflijk team van wetenschappers en engineers kon hem met de software dusdanig

WHITEPAPER HACKING THE INDUSTRIAL NETWORK

bijvoorbeeld op de website www.plc2020.net. En intussen zijn hier nog meer whitepapers geplaatst die u gratis kunt downloaden.

EXTRA MODELLEN CAD

BIBLIOTHEEK RS COMPONENTS NOGMAALS UITGEBREID RS Components (RS), distributeur van elektronica- en onderhoudsproducten, heeft zijn ruime bibliotheek van online 3D-CAD-productmodellen opnieuw uitgebreid door de introductie van meer dan 2.000 nieuwe modellen van toonaangevende fabrikanten in zijn automatiserings- en besturingsassortiment, waaronder Siemens, Omron, SMC, Parker Legris, Ace Products en Nuvotem. De modellen zijn gratis te downloaden van de site www.rsonline.be/3D en ze zijn vooral gericht op engineers en machine- en paneelbouwers die voortdurend op zoek zijn naar manieren om ontwerptijden te verkorten. Geregistreerde gebruikers kunnen de nieuwe modellen gratis downloaden in 23 neutrale en native 3D-CAD-formaten, die geïmporteerd kunnen worden in alle populaire CAD-suites. Daardoor kunnen engineers het CAD-pakket voor het mechanisch ontwerpen kiezen dat hun voorkeur geniet, wat een


snellere productintegratie oplevert. Om de identificatie van onderdelen te vergemakkelijken en productbestellingen te versnellen, is elk van de 3D-modellen voorzien van RS onderdeelnummers. De nieuwe modellen omvatten het volledige productaanbod van RS op het vlak van automatisering en besturing, waaronder de nieuwste programmeerbare logische controllers, pneumatische besturingen en componenten, industriële besturingen en schakelen veiligheidscomponenten. Kevin Thompson, general manager maintenance bij Electrocomponents: “De engineers van tegenwoordig voeren een voortdurende strijd om ontwerptijden te reduceren en kortere ontwerpcycli kunnen het verschil betekenen tussen het succes of het falen van een project. Door onze gratis 3D-CAD-modellen in hun ontwerpproces te gebruiken, winnen onze klanten kostbare tijd die anders besteed zou worden aan het maken van volledig nieuwe modellen.”

MARS ROVER CURIOSITY ONTWORPEN MET SIEMENS SOFTWARE ontworpen dat hij bestand is tegen de zware belasting van de lancering, de ruimtereis, de terugkeer in de atmosfeer en de landing op de bodem van Mars." Tijdens de ontwikkeling werd er een beroep gedaan op de PLM-software van Siemens voor het digitale ontwerp, simulaties en de montage, nog voor er fysieke prototypes voorhanden waren. De software verzekerde dat alle componenten in elkaar zouden passen, naar behoren zouden functioneren en bestand zouden zijn tegen elk milieu dat de missie met zich meebrengt. Russwurm: "We zijn trots op onze samenwerking met NASA en de rol die onze software speelt in zulke ambitieuze missies. De ruimtevaartindustrie speelt een voortrekkersrol als het aankomt op het beheren van de volledige complexiteit van gesofisticeerde productontwikkeling en productie. Met onze unieke combinatie van PLM-software en automatiseringstechnologie kunnen we de time-to-market met 50% terugdringen en besparen op grondstoffen en energiekosten."

PREFERRED SUPPLIERS

SCHNEIDER ELECTRIC BRENGT LEVERANCIERS SAMEN IN PARIJS Voor het tweede opeenvolgende jaar bracht Schneider Electric zijn 330 'Preferred Suppliers' samen in Parijs voor een dag in het teken van samenwerking en innovatie. Tijdens het event lag de focus vooral op de groeikansen van de firma, waarbij er succesvolle ervaringen gedeeld werden, alsook nieuwe voorstellen en manieren om innovaties te implementeren. René Orlandi, chief purchasing officer bij Schneider Electric: "Onze leveranciers vormen de basis voor het bedrijf. Het is cruciaal dat we een goede dialoog met hen

ontwikkelen, als partners.” JeanPascal Tricoire, CEO van de onderneming, deed tijdens zijn speech de globale strategie voor Schneider Electric uit de doeken en legde uit hoe de leveranciers in het plaatje passen. Ook hij erkent dat een duurzame relatie met de leveranciers van cruciaal belang is voor de ontwikkeling van de firma. Als erkenning werden er elf prijzen uitgereikt aan de beste leveranciers voor elk marktsegment. Daarbij kwamen categorieën als productiviteit, kwaliteit, innovatie, duurzame ontwikkeling etc. aan bod. Motion Control 81 • Oktober 2012

5

KTR begrenst. RUFLEX®. SYNTEX®. KTR-SI.

Of een overbelasting veelvuldig optreed of zelden, er grote massa’s mee gemoeid zijn of niet, hoge of lage snelheid, KTR combineert de koppelbegrenzers met koppelingen, kettingwielen en tandriemschijven. Ons breed scala koppelingen zijn made for motion. KTR heeft het. Ook voor de OEM. KTR Benelux BV, Hengelo (NL) Antwerpen (B).

ROTEX® • ROTEX®-GS • REVOLEX®KX • POLY-NORM® • POLY® • BOWEX® • RADEX®-N • RADEX®-NC • SYNTEX® • RUFLEX® • CLAMPEX®

INFINITY

0267AdvMotionKTRBegrenst_NL.indd 1

persluchtnet

11-02-2010 14:58:12

SIMOTION De snelle en rendabelere weg naar betere machines

• Handig zelf te plaatsen leidingsysteem tot diam. 110 • Voor perslucht én vacuüm • Naadloos afgewerkte buis in aluminium en handige push-in koppelingen • Alle mogelijke toebehoren • Uitgebreide voorraad

Vraag onze Infinity catalogus en een prijscalculatie! Motion Control www.siemens.be/motioncontrol

Answers for Industry

Koralenhoeve 4 • B-2160 Wommelgem Tel. +32 3 355 32 20 • www.pneuvano.com opmaak motion Control.indd 2

21-10-2009 16:32:10

ACTUEEL

ELEKTRICITEITSVOORZIENING

PROLEIT BENOEMT TIEME BOERS

Een uur stroomtekort in de technologische industrie zou ons land 50 miljoen euro kosten. Een botte afkoppeling van het elektriciteitsnet zou heel wat economische schade in de bedrijven aanrichten door producten kwaliteitsverlies. Dat stelt technologiefederatie Agoria. "Een vrijwillige afkoppeling om stroompannes te vermijden, zoals het VBO voorstelt, is in enkele bedrijven technisch haalbaar, maar de impact daarvan is al bij al gering. Een dergelijke gedeeltelijke afkoppeling kan waarschijnlijk zowat 200 extra MW opleveren gedurende enkele uren. Ter vergelijking: de sluiting van de kerncentrales Doel 3 en Tihange zou gedurende de hele winter een structureel tekort van 2.000 MW veroorzaken. Dat kan dus nooit een algemene maatregel worden

ProLeiT bv heeft Tieme Boers als salesmanager benoemd. Hij zal zich met name richten op advies en begeleiding aan bedrijven in de voedingsmiddelen- en zuivelindustrie. De leverancier van procesautomatisering- en MES-oplossingen uit Enschede kent momenteel een fase van sterke groei. Het afgelopen jaar groeide het aantal werknemers van zeven naar vijftien. Met de recente versterking van het salesteam wil het bedrijf zijn klanten nog beter van dienst kunnen zijn. Boers startte zijn loopbaan als projectmanager indamp- en sproeidroog-

AFKOPPELING VAN ELEKTRICITEITSNET GEEN STRUCTURELE MAATREGEL TEGEN CAPACITEITSTEKORT om het nijpende tekort aan investeringen in productiecapaciteit op te vangen." De federatie vraagt daarom structurele maatregelen om de stroomvoorziening in ons land te waarborgen. Dat betekent vooral meer investeren in energievoorziening en energiebesparing. Agoria wijst er daarbij op dat tal van investeringsprojecten in energievoorziening niet uit de startblokken raken. Die projecten vertegenwoordigen voor ongeveer 3 miljard euro investeringen, maar worden niet uitgevoerd wegens de onzekerheid over het na te leven energiebeleid, de vergunningen en de beschikbare beroepsprocedures. Een dubbel verlies, zegt Agoria: "Niet enkel dreigt ons land geconfronteerd te worden met stroomtekorten, ook heel wat lokale jobs blijven daardoor in de koelkast zitten."

ADVIES EN BEGELEIDING VOOR BEDRIJVEN IN VOEDINGSMIDDELEN- EN ZUIVELINDUSTRIE

B&R OP TWITTER

VLOERKETTINGBANEN BESPAREN RUIMTE

DE DIETRICH VERHOOGT PRODUCTIVITEIT MET 20% DANKZIJ EGEMIN De Dietrich nam onlangs vloerkettingbanen van Egemin in gebruik in zijn Franse productiesite in Mertzwiller. De banen die in de grond ingebouwd zijn, transporteren de montageplatforms met de verwarmingsketels door de assemblagecyclus heen. Ze zorgen voor een productiviteitsverhoging van 20%. De investering kadert in een masterplan van De Dietrich om ruimte te besparen in de productiehallen, de productiviteit te verhogen en meer flexibiliteit in de productie voor nieuwe modellen te voorzien. De nieuwe E'tow vloerkettingbanen trekken de montageplatforms vooruit aan een vaste snelheid van 0,8 m per minuut langs de montageposten waarop de ketels stap voor stap gemonteerd worden. Aan deze snelheid rollen er 110 ketels van de band per shift, een productiestijging

van 20%. De planningsverantwoordelijken kunnen nu ook perfect berekenen wanneer ze moeten starten om een bestelling tijdig af te werken. De terugverdientijd van de investering is vijf jaar, enkel rekening houdend met hogere productiviteit, en drie jaar wanneer men ook de andere factoren in rekening brengt, zoals een verkorte constructietijd, een gedaalde werkkost en het feit dat de productielijn nu nauwelijks gestopt moet worden. Belangrijke punten in de keuze voor vloerkettingbanen waren veiligheid en ergonomie. Medewerkers struikelen niet over de lijn, kunnen bij de assemblage makkelijk om de producten heen en moeten vooral geen platforms meer verschuiven. Ze hoeven zich ook amper te bukken en geen zware lasten te dragen. Het niveau van de montageplatforms kan men

aanpassen tot de ideale werkhoogte. Aan het begin van de productielijn liggen de ketels schuin, zodat onderdelen makkelijker te monteren zijn. De Dietrich testte het systeem eerst op de productie van GFS-condensatieketels op huisbrandolie. Vroeger waren er daarvoor twee afzonderlijke lijnen nodig, vandaag kan dat met een enkele lijn en wint De Dietrich plaats in de productiehal.

EPLAN VOEGT KABELBOOMSOFTWARE TOE AAN ASSORTIMENT


technologie, luchtvaart, telecommunicatie en medische technologie. Tegelijkertijd is er bij EPLAN sprake van een groeiende vraag vanuit

VOLG 'THE INNOVATORS' OP DE VOET

Na een succesvol YouTube kanaal verschijnt B&R nu ook op Twitter. Het bedrijf versterkt daarmee zijn socialemedia-activiteiten. Via Twitter ontvangen gebruikers snel en gemakkelijk de allerlaatste nieuwtjes over productontwikkeling, carrière, marketingactiviteiten en de innovaties van 'the Innovators'. Ook zijn hier de laatste foto's en video's van B&R te zien, zoals de nieuwste video 'Wind Power Technology'.

ONLINESHOP VOOR WERMA

UITBREIDING EPLAN

EPLAN heeft de ontwikkelings- en verkooprechten overgenomen van Harness Expert. Dit is de gevestigde 3D-/2D-software voor kabelboomengineering. Het contract met softwareontwikkelaar Linius Technologies werd ondertekend op 28 juli. Deze strategische aankoop biedt interessante potentiële mogelijkheden op internationale markten. Bovendien kan men nieuwe industriesectoren ontginnen, waaronder de apparatenbouw, spoorwegen gespecialiseerde voertuig-

installaties bij Niro, later een onderdeel van GEA. In deze functie realiseerde hij veel projecten, inclusief engineering, montage en inbedrijfstelling in de internationale zuivelindustrie. Verder was hij als salesmanager verantwoordelijk voor de verkoop van turnkeyprojecten aan de voedingsmiddelenindustrie. Na een periode van 25 jaar richtte hij samen met een compagnon een eigen bedrijf op voor het ontwerp van indamp- en sproeidrooginstallaties. De speerpunten waren hygiënisch ontwerp en energieverbruik.

het klantenbestand naar de implementatie van 1:1-aansluitingen via kabelbomen, aangezien het aantal printplaten in schakelkasten en -apparatuur steeds groter wordt. Klanten kunnen dankzij deze perfecte aanvulling profiteren van een consistente procesintegratie: alle fasen van het ontwikkelingsproces worden ondersteund, van planning via engineering tot en met kabelboomontwerp en -productie. De software wordt vanaf de herfst van 2012 internationaal gedistribueerd onder de naam EPLAN Harness Expert.

SNEL EN EENVOUDIG BESTELLEN Voortaan kan men voor de aankoop van Werma producten terecht op de onlineshop. Vanaf de startpagina surfen bezoekers snel en eenvoudig naar het gewenste product en kunnen ze hun bestelling plaatsen. De beschikbaarheid van het product is in real time beschikbaar, de betaling gebeurt met Visa of Mastercard. Bovendien biedt de website een mooi overzicht van de producten binnen hun productfamilies en is elk artikel voorzien van gedetailleerde technische informatie. De zoekrobot maakt het daarenboven simpel om het juiste product terug te vinden. Via 'mijn Werma' kunnen gebruikers de zending opsporen, de levertijd controleren en hun bestelhistoriek raadplegen. Motion Control 81 • Oktober 2012

7

SOCIO-ECONOMISCH

“160 MILJOEN EURO BLIJFT VOORALSNOG ONAANGEROERD” VLAAMSE REGERING NIEUW INDUSTRIEEL BELEID EVALUEERT Het NIB, dat een dik jaar geleden in het leven geroepen werd, creëert EEN JAAR NIEUW de voorwaarden en stimuleert INDUSTRIEEL BELEID het nodige veranderingsproces om De Vlaamse regering moedigt de industrie aan met haar Nieuw Industrieel Beleid (NIB). Uit de stand van zaken naar aanleiding van één jaar werking blijkt dat het beleidskader er is. Het is nu aan de industriële ondernemers om de handschoen op te nemen binnen het kader van een inno vatiever, groener en competitiever groei model. Dat is de boodschap van Vlaams minister-president Kris Peeters en zijn collega's, Lieten en Muyters, verantwoordelijk voor het NIB. Al erkennen ze dat er nog veel werk aan de winkel is en de hoge loon- en energiekosten roet in het eten gooien. Door Tilly Baekelandt

de bestaande industriële activiteit te vernieuwen en bijkomende industriële activiteiten te ontwikkelen. De Vlaamse regering keurde op 27 mei 2011 het 'Witboek Nieuw Industrieel Beleid' goed. Dat beleidsplan is een belangrijk onderdeel van Vlaanderen in Actie (VIA) en biedt kansen voor ondernemers door middel van 50 acties (www.nieuwindustrieelbeleid.be/acties) om de toekomst van de industrie in Vlaanderen te verzekeren, dit onder vier pijlers: • de economische pijler, met clusters van bedrijven, kennisinstellingen en onderwijs, gericht op de creatie van de Fabriek van de Toekomst; • de innovatiepijler, die specifiek gericht is op de innovatie die de transformatie bewerkstelligt; • de sociale pijler, gericht op competentieontwikkeling en een nieuwe arbeidsorganisatie; • de infrastructuurpijler, die de aantrekkingskracht van Vlaanderen voor de industrie van de toekomst verhoogt en de verankering ervan versterkt.

EVALUATIE NA EEN JAAR De ministers Peeters, Lieten en Muyters organiseerden op 19 juni een colloquium waarop de stakeholders een stand van zaken gaven. Vlaams minister-president, Kris Peeters: “De structuren om het NIB uit te voeren, zijn er. We

Vlaams minister-president Kris Peeters, tevens bevoegd voor Economie: “Het NIB is 20% overheid en 80% industrie. Als de industrie de handschoen opneemt, zullen we intussen blijven werken aan de vereenvoudiging van de vergunningsprocedures”

8


hebben de Interministeriële Conferentie voor de Industrie opgericht, de Industrieraad boven de doopvont gehouden en de nodige ambtelijke coördinatieorganen opgezet. We hebben de vijftig acties van het Witboek geconcretiseerd. Via tussentijdse mijlpalen kunnen we verzekeren dat alle acties tegen het einde van de legislatuur afgerond zullen zijn.” De Vlaamse regering maakte 200 miljoen euro vrij via het TINAfonds en 8,4 miljoen euro voor de eerste projectoproep voor de Fabriek van de Toekomst. 26 projecten zullen ondersteund worden. Voor een volgende oproep wordt 7 miljoen euro gereserveerd. “Dien uw projecten in” Minister-president Peeters lanceerde een oproep: “Het geld is er, maar 160 miljoen euro blijft vooralsnog onaangeroerd. Gebruik het, dien uw projecten in. Overleg met de anderen in uw cluster. Werk samen om de middelen te kunnen inzetten. Het NIB is 20% overheid en 80% industrie. Als de industrie de handschoen opneemt, zullen we blijven werken aan de vereenvoudiging van de vergunningsprocedures. Ik zal op de federale tafel blijven hameren voor de verbetering van de concurrentiepositie van onze bedrijven. De loon- en energiekosten moeten aangepakt worden.” FISCH Een voorbeeld van een clusterinitiatief is FISCH (Flanders Strategic Initiative for Sustainable Chemistry). De chemische sector wordt momenteel geconfronteerd met de eindigheid van zijn grondstoffen-

Vlaams viceminister-president, Ingrid Lieten, tevens bevoegd voor Innovatie: “Om het scherp te stellen, op basis van de analyse van het Planbureau: de verzwakking van ons concurrentievermogen is voor twee derde te wijten aan structurele onaangepastheden wegens gebrek aan innovatie”

basis: aardolie. Door middel van een brede discussie waarbij meer dan 300 organisaties betrokken werden, is er een gedragen strategisch programma voor de transitie naar een duurzame chemie ontstaan.

TWEEDE JAAR IS CRUCIAAL Het tweede jaar wordt volgens minister-president Peeters cruciaal. Hij kijkt vooral naar de industrie, die de antwoorden mee zal moeten formuleren: “Wat we nu nodig hebben, is dynamiek. Dat zijn goeie projecten die vanuit het TINAfonds gefinancierd kunnen worden. Er zijn geen excuses meer. De industrie in Vlaanderen is te belangrijk om geen actie te ondernemen.”

“ONZE EIGEN GRONDSTOF” Tot slot vermelden we een passage uit de toespraak van Wouter De Geest (CEO BASF Antwerpen en voorzitter Industrieraad), die tot nadenken stemt: “Ieder van ons moet zijn beschermde hoekje durven verlaten om de handen in elkaar te slaan voor de ontwikkeling van onze enige echte troef: ons vakmanschap. We beginnen er vernieuwende voorbeelden van te zien, zoals nieuwe onderwijsvormen die bijvoorbeeld Audi in zijn Brusselse vestiging etaleert, of het aanbieden van een voldoende hoog aantal stageplaatsen zoals mijn eigen bedrijf doet. De overheid en de industrie zouden dergelijke projecten op grotere schaal moeten organiseren. Dat is een taak die we het komende jaar zouden moeten kunnen afronden.”

Vlaams minister voor Werk, Philippe Muyters: “We willen enorm inzetten op de Individuele Beroepsopleiding (IBO), een flexibele opleidingsmaatregel op de werkvloer op maat van het bedrijf en de werkzoekende”


ACTUEEL

SAMENWERKING SCHOLEN EN BEDRIJVEN RENDEERT LEERLINGEN VTI OOSTENDE ONTWERPEN MOBIEL PICKINGREK Dankzij het samenwerkingsverband Demotica kregen twee leerlingen van het VTI Oostende de kans om een project te realiseren voor Daikin Europe. Het resultaat is een mobiel pickingrek, dat meteen op de werkvloer geïntegreerd werd bij Daikin Europe. Door Rory Moerman DEMOTICA Het project is een van de zes brugprojecten in West- en Oost-Vlaanderen onder begeleiding van VION, een platform dat voor meer samenwerking zorgt tussen scholen en bedrijven. Onder de naam Demotica konden twee leerlingen van het VTI Oostende dus een project De twee leerlingen, Christof Bultynck (links) en opstarten bij Daikin Europe, Robin Vanhessche (rechts), bouwden het hele rek meteen ook hun eindwerk op en stelden in samenspraak met Daikin het voor hun zesde jaar SPS_ANZ_2012_NED_190x130 09.08.12 15:13 Seite 1 softwareprogramma op elektromechanica.

In samenwerking met het bedrijf uit Oostende bouwden de twee leerlingen een mobiel pickingrek. Daarbij werd gebruikgemaakt van het softwarepakket Labview, om zo de 96 leds in het rek aan te sturen. Daikin bekostigde het project en leverde het materiaal om het rek te bouwen, samen met de software. Het rek werd volledig op de school gebouwd. Op geregelde tijden kwamen de partijen samen om de voortgang te bespreken en om indien nodig bij te sturen.

HET MOBIELE PICKINGREK Het mobiele pickingrek heeft tot doel de vereiste onderdelen van twee te bouwen wagentjes 'uit te pikken' uit het magazijn, ze te verzamelen en aan te leveren als pakket voor assemblage. Het rek is voorzien van rolgeleiders, bakjes om de onderdelen van de twee wagens in te plaatsen, 96 leds, een module ter aansturing van de leds en de laptop met de software, om de volgorde van de 'picking' in te stellen.

Het rek bestaat uit 96 locaties met daarin elk een bakje met een bepaald onderdeel. De leds boven elk vakje geven de locaties weer van de onderdelen voor het bouwen van de twee wagens. De onderdelen van een wagen worden door de picker uit het rek gehaald en op een band gelegd; als alle onderdelen uit het rek gehaald zijn, drukt de picker zelf op de resetknop en lichten de leds op, om de onderdelen van de volgende wagen uit het rek te halen. Het softwareprogramma maakt het mogelijk om de volgorde van het picken vooraf vast te leggen. Integratie in het bedrijf Het mobiele rek zal wel degelijk een plaats bij Daikin Europe krijgen, meer bepaald bij de interne assemblageopleiding voor de werknemers. Zo kunnen zij ervaren dat de manier waarop gewerkt wordt bij assemblage, belangrijk is: op die manier leren ze immers op een meer economische wijze werken.

Elektrische automatisering Systemen en componenten Internationale vakbeurs en congres Neurenberg, Duitsland, 27 – 29 november 2012

Answers for automation Beleef op Europa's toonaangevende vakbeurs voor elektrische automatisering: • 1.400 exposanten • alle keyplayers van de branche • producten en oplossingen • innovaties en trends aart: toegangsk Uw gratis ps/tickets /s m co o. ag www.mes

Meer informatie op +49 711 61946-828 of [email protected]



9

PNEUMATICA

PNEUMATICA EN ROBOTICA INGEZET VOOR ONTWIKKELING LOOPSCHOEN MOBILAB ONTWIKKELT SIMULATOR OM LOOPSCHOENEN TE TESTEN Weinig sporten zijn zo blessuregevoelig als hardlopen. Tijdens het lopen moet je bij elke landing en afstoot drie tot vier keer je eigen lichaamsgewicht torsen. En dat minuten, zo niet uren aan een stuk. Aanleg, techniek en vooral aangepast schoeisel zijn van cruciaal belang. MOBILAB, een onderzoeksinstelling onder de vleugels van de Katholieke Hogeschool Kempen (KHK), ontwikkelde daarom een unieke 'looprobot' die een perfect menselijke loopbeweging nabootst. Toptechnologie met een enorm potentieel. Eveline De Raeve, hier op de foto met haar collega-ingenieurs Stijn Bukenbergs (blauw shirt) en Roy Sevit

Door Tom Mondelaers UNIEK PROJECT “Er zijn weinig of geen testprocedures voor loopschoenen”, opent projectleider Eveline De Raeve het verhaal. “Er zijn wel materiaaltests, maar geen metingen om schoenen uitvoerig te beoordelen in relatie tot de menselijke biomechanica. Daarom hebben wij een testopstelling ontworpen die dat wel kan, helemaal automatisch. Want met proefpersonen werken zou te veel tijd en geld kosten. Bovendien heb je heel veel proefpersonen nodig vooraleer je een conclusie kan trekken. We hopen dat fabrikanten onze looprobot als geconsolideerde test aanvaarden. Een volgende stap is dan om tot een labelsysteem te komen voor loopschoenen. De consument weet zo exact wat hij van een bepaalde schoen mag verwachten. Wat is de demping? Of biedt de schoen een ondersteunende werking? Zeer belangrijke informatie voor mensen met een afwijking aan hun voeten bijvoorbeeld. Voor de consument zou die informatie dus ongetwijfeld een groot voordeel betekenen. Het enige probleem: wij kunnen de sector niet opleggen om onze test aan te nemen. Het moet van hen zelf komen. En fabrikanten hebben niet graag dat hun loopschoenen met die van de concurrentie vergeleken worden.”

090181, red.), zoals de ontwikkeling van de looprobot officieel gedoopt werd. Maar het grootste deel van de financiële steun komt uit het TETRA-EraSMEprogramma van het IWT. Het uitgangspunt: methodes en procedures ontwikkelen om de dynamische en functionele eigenschappen van sportschoenen vast te stellen. Naast Eveline werken er nog twee andere ingenieurs (Roy Sevit en Stijn Bukenbergs) mee aan het project, en een kinesiste (Helga Vertommen). Zij deelden hun werk (onder andere) op in verschillende deelprojecten, die samen bovenstaande doelstelling mogelijk maken. • Eén: de gangsimulator, die de menselijke loopbeweging

nabootst. • Twee: de artificiële voet, die de natuurlijke afrol van de menselijke voet veel beter imiteert dan een standaardprothesevoet. • En drie: de metingen met testpersonen ter validatie van de testopstelling, voor het aanleggen van een database en voor het maken van een realistische artificiële voet. Om krachten en bewegingen van de schoenen in beeld te brengen, werden metingen uitgevoerd in een geïnstrumenteerd ganglabo. Industriële robot wordt hardloper Voor een natuurgetrouwe nabootsing van de menselijke loop-

DRIE DEELPROJECTEN Niettemin stonden schoenfabrikanten, orthopedische bedrijven en technologische bedrijven in voor zo’n 10% van het onderzoeksgeld voor het OVERAS II-project (IWT-

10


beweging maakten de ontwikkelaars gebruik van een zesassige industriële robot van Kuka Automatisering + Robots, van het type KR 210. “Met zes vrijheidsgraden maakt deze robot het ons mogelijk zowel plaats als richting te bepalen”, vertelt Eveline De Raeve. “Hij werd eerst gebruikt in de industrie. Om de menselijke beweging precies te kunnen nabootsen, hebben we daarom de standaardbeveiliging moeten overschrijven, met goedkeuring van Kuka uiteraard. Het aansturen van de robot gebeurt in realtime. Zo weten we op elk moment welke kracht bij welke beweging hoort”, vertelt Eveline. “De robot ‘luistert’ bovendien om de twaalf milliseconden opnieuw naar wat hij moet doen. Het komt erop aan om de exacte punten in te geven, die hem de perfecte loopbeweging laten uitvoeren. Deze banen zijn geregistreerd met CodaMotion units bij echte lopers in het ganglabo. Hiervoor plakten we markers op relevante plaatsen op het scheenbeen, die we in ruimte en tijd konden volgen met het CodaMotion systeem. Dit werd gebruikt als eerste input. Met andere woorden: niet alleen het eindpunt is belangrijk, ook de baan die de robot beschrijft en de manier waarop. Om het programmeerwerk en de veiligheidsmaatregelen onder de knie te krijgen, hebben we een week opleiding gevolgd bij Kuka.”

ROLBALG ALS BESCHERMING De basis van de looprobot of OVERAS II wordt gevormd door een zesassige industriële robot van Kuka van het type KR 210. Inzetfoto: de artificiële voet bestaat uit een ingenieus gesegmenteerde prothese uit SLS nylon 12

Aan de flens van de robotarm is een veersysteem bevestigd, dat mede dienstdoet als onderbeen waarop de prothesevoet met


PNEUMATICA hardloopschoen gemonteerd is. De veer maakt het mogelijk de grondreactiekracht – de kracht die je als loper uitoefent op de grond – tot op 20 N nauwkeurig in te stellen. Via een krachtenplaat kunnen de onderzoekers bij elke landing de gegevens over de hardloopschoen aflezen. De onderzoekers moesten wel een veiligheidssysteem ontwikkelen om de krachtenplaat en de delicate artificiële voet te beschermen bij een eventuele stuurfout van de robot. Daarvoor gingen ze te rade bij Pneuvano. “Een elektrisch gestuurde luchtbalg laat de krachtenplaat perfect werken en biedt de nodige marge om uit te wijken als de robotbeweging wat te ver naar beneden doorslaat”, vertelt Ronny Beke, salesengineer bij Pneuvano. “Een ingenieus scharniersysteem zorgt ervoor dat elke beweging naar beneden resulteert in een lineaire belasting op de balg. Op die manier blijft de krachtenplaat altijd horizontaal. We hebben gekozen voor een rolbalg omdat de kracht op elk moment in de beweging nagenoeg even groot is. Een overdrukventiel zorgt ervoor dat overdruk snel weg kan, maar er toch altijd genoeg druk aanwezig blijft om doorzakken te voorkomen.” Opmerkelijk: het beveiligingssysteem kan in de toekomst nog een belangrijke extra dimensie toevoegen aan het onderzoek. Ronny Beke: “Via de rolbalg en de analoge drukmeting kunnen de onderzoekers een bijkomende testfunctie integreren, bijvoorbeeld de hardheid van de ondergrond als parameter opnemen in hun berekeningen.”

AANGRIJPINGSPUNT IN BEWEGING Een zeer belangrijke rol is weggelegd voor de krachtenplaat van 1 x 0,5 m, waarop de loopschoen elke keer opnieuw landt. Ze leest als het ware het verhaal van de schoen. “Het is een

plaat met krachtsensoren, die in de x-, y- en z-richting werken”, legt Eveline De Raeve uit. “Daardoor kunnen we de krachten aflezen en krijgen we informatie over hoe het aangrijpings- of overbrengingspunt van de schoen verschuift van de landing tot de afrol. Dit is zeer relevante informatie voor ons.”

85 LOPERS GETEST Ook het ontwikkelen van een artificiële voet stelde de onderzoekers voor heel wat uitdagingen. “Een standaardprothesevoet was geen optie vanwege het te beperkte aantal vrijheidsgraden, geen mogelijkheid tot pronatie of supinatie en het ontbreken van flexibele tenen”, weet Eveline. “Daarom moesten we op zoek naar een alternatief om de natuurlijke afrol van de voet in de schoen zo natuurgetrouw mogelijk te kunnen uitvoeren. Bovendien moest de nieuwe prothese de krachten van onze opstelling kunnen opvangen én in de hardloopschoen, maat 45, passen.” Naar analogie met een menselijke voet verdeelden de onderzoekers hun prothese in vier delen: het scheen- en onderbeen, de hiel met het sprongbeen, de middenvoet en ten slotte de tenen. Voor een correcte weergave van welke bewegingen er precies gemaakt moesten kunnen worden, baseerden ze zich op loopproeven met niet minder dan 85 proefpersonen. “We hebben hen over een loopplatform laten lopen met markers op hun scheenbenen en voeten”, zegt Eveline. “Elke loper heeft tien keer gelopen met vijf verschillende schoenen en

Eveline De Raeve: “We zijn erin geslaagd om onze oorspronkelijke doelstelling in de praktijk te brengen. Maar dat wil niet zeggen dat ons werk erop zit. We denken eraan om ook sportvloeren en prothesen te gaan testen”


Een elektrisch gestuurde luchtbalg laat de krachtenplaat perfect werken en biedt de nodige marge om uit te wijken als de robotbeweging te ver naar beneden doorslaat (links). Het ingenieuze scharniersysteem zorgt ervoor dat elke beweging naar beneden resulteert in een lineaire belasting op de balg, zodat de plaat altijd horizontaal blijft (rechts)

tien keer blootsvoets, dus 60 keer in totaal. Zo hebben we een hele dataset opgebouwd van representatieve menselijke loopbewegingen om de looprobot optimaal te kunnen aansturen. Voor alle duidelijkheid: de looptests mét schoenen dienden dus niet voor de ontwikkeling van de artificiële voet, maar voor de validatie van de metingen met de robot.”

VERENDE TENEN Het resultaat is een ingenieus gesegmenteerde prothese uit SLS nylon 12. De tenen scharnieren om een as en de dikke teen kan daarbij afzonderlijk bewegen ten opzichte van de andere tenen. Dankzij instelbare drukveren met een kabeltje in de hiel kunnen de tenen kracht leveren. “Om flexibiliteit te krijgen in de middenvoet, hebben we de middenvoet verdeeld in verschillende schijfjes, telkens afgewisseld door zachte rubberen plaatjes”, vertelt Eveline. “Ook de flexibiliteit van het onderste en bovenste spronggewricht kunnen we regelen door de stijfheid van de assen te manipu-

leren met een instelbare veer. Op die manier kunnen we verschillende krachten en voettypes nabootsen.” Dit project is slechts het begin Met de gangsimulator (inclusief veersysteem), de artificiële voet en de met een rolbalg beveiligde krachtenplaat beschikken de onderzoekers over al het nodige om loopschoenen te onderwerpen aan een objectieve, uniforme test, die loopschoenen blootstelt aan exact dezelfde bewegingen en krachten die ze later in de praktijk ook zullen moeten doorstaan. Om een zo natuurgetrouw mogelijke beweging in te stellen, werden bij de 85 proeflopers daarom ook drie markers opgemeten: aan de buiten- en binnenkant van de enkel en aan de bovenkant van het scheenbeen. “Die hebben we achteraf herberekend naar het assenstelsel van de robot om de kinematica van de robot in te stellen”, vertelt Eveline. “Zo zijn we erin geslaagd om onze oorspronkelijke doelstelling in de praktijk te brengen. Maar dat wil niet zeggen dat ons werk erop zit. We denken eraan om ook sportvloeren en prothesen te gaan testen.”

Ronny Beke (Pneuvano): “Als beveiliging hebben we gekozen voor een rolbalg omdat de kracht op elk moment in de beweging nagenoeg even groot is” Motion Control 81 • Oktober 2012

11

CASE

GROOTSTE POLYMEERKABELRUPS TER WERELD VOOR SPECIEPERSLEIDING POLYMEERKABELRUPS VOOR ZUIVERINGSINSTALLATIE VAN AMORAS Eind mei 2011 werden de werkzaamheden aan AMORAS (Antwerpse Mechanische Ontwatering, Recyclage en Applicatie van Slib) afgerond. Daarbij hoort een brug boven de bassins om baggerspecie te kunnen pompen. De slang die de specie van de bodem van de bassins zuigt, moest voor zijn lineaire beweging een slijtvaste behuizing krijgen. SeReAnt ging daarvoor te rade bij gespecialiseerd bedrijf igus, die de E4.350-polymeerkabelrups aanbood. Enkele aanpassingen later was de grootste polymeerkabelrups ter wereld een feit. Over de complete baggerportiek van 173,5 m lopen aan weerszijden slangen met een diameter van 300 mm door E4.350-polymeerkabelrupsen

Door Dieter Devriendt PROJECT AMORAS Met AMORAS willen de Vlaamse overheid en het Gemeentelijke Havenbedrijf Antwerpen een duurzame en langdurige oplossing bieden voor het verwerken en bergen van onderhoudsbaggerspecie uit de Antwerpse haven. Het project voorziet in de afscheiding van het aanwezige zand in de onderhoudsbaggerspecie via hydrocyclonen en de recuperatie. De resterende fijne siltfractie wordt met behulp van membraankamerfilterpersen mechanisch ontwaterd. Het filtraatwater wordt via een waterzuiveringsinstallatie gezuiverd vooraleer te worden geloosd in de dokken. De geperste filterkoeken worden geborgen op een nabij gelegen locatie in de haven. Tijdsschema In juli 2006 besliste de Vlaamse overheid om het AMORAS-project

te realiseren. De opdracht (ontwerp en bouw) ving aan op 1 oktober 2008. Eind mei 2011 was het investeringswerk afgerond en na een opstartperiode van een viertal maanden was op 1 oktober 2011 de mechanische ontwateringsinstallatie operationeel. Na de voorziene bouwperiode van dertig kalendermaanden wordt de installatie nu tijdens de volgende 15 jaar door SeReAnt geëxploiteerd.


AMORAS omvat een ruim proces: • slibontvangst; • zandafscheiding; • transport en indikking; • ontwatering; • waterzuivering; • berging. De hele installatie moet jaarlijks ongeveer 500.000 ton droge stof aan baggerspecie zuiveren.

Uitvoerder PROBLEEMSTELLING De gedetailleerde opdracht Op de locatie voor de uitwerking van het ontwerp en D E BAGGERSPECIE Bietenveld werd een cirkelvormige indikvijver de constructie van de WORDT OPGEZOGEN gebouwd, opgedeeld installaties ging naar DOOR MIDDEL in vier kwadranten, om de tijdelijke handelsVAN EEN SLANG de baggerspecie te vereniging SeReAnt. MET EEN DIAMETER ontvangen. Twee Die bestaat uit de baggerleidingen komen milieubedrijven DEC en VAN 300 MM in het centrale punt toe, Envisan, die steun waar een automatisch kleppenkrijgen van de 'moederbedrijven' systeem aanstuurt welke van de Dredging International en Jan vier indikvijvers (elk met een inhoud De Nul.

De baggerpompen met slibrol worden in het bezinkbassin gelaten en pompen de baggerspecie via de slang (in de kabelrups) naar de vaste leiding

12

VERWERKINGSPROCES

De slangverbinding loopt vanaf de pomp naar boven en dan door de kabelrups

van 120.000 m³) wordt gevuld. Een van de vier vijvers is gemaakt om meer verontreinigde specie te bevatten. Boven die vier kwadranten roteert de 'baggerportiek': een stalen brug van 24 m hoog die 173,5 m overspant en uitgerust is met twee hoogrendementsbaggerpompen. Die kunnen bewegen over de portiek en samen of elk afzonderlijk ingezet worden. Het baggerproces verloopt volledig geautomatiseerd, onafhankelijk van het waterpeil boven de indikvijvers. Slangbehuizing Beide baggerpompen die kunnen worden neergelaten, bevatten een rol om de baggerspecie een beetje van de grond om te woelen. Het omgewoelde slib wordt dan opgezogen door middel van een slang met een diameter van 300 mm. Die slang overspant de hele portiek om uit te monden in een vaste leiding die de specie naar de filterpersen voert. Nodeloos om uit te leggen dat die slang onderhevig is aan inwerkende krachten en dat ze dus ondersteund moet worden ... Vereisten “De kabelrups die garandeert dat de slang met een diameter van 300 mm lineair kan bewegen met een vaste koers, moest aan enkele voorwaarden voldoen”, legt Robby Van Assche (projectengineer bij Deme Environmental Contractors) uit. “De kabelrups moest eerst en vooral voldoende stevig zijn, want het slanggewicht is hoog. Ongeveer 100 kg per meter slang moet ondersteund worden. Bovendien moet de behuizing bescherming bieden tegen


CASE

Schets (boven) van de fixatie van de kabelrupsbaan (onderaan: in werkelijkheid)

Luchtfoto van de zuiveringssite waar de brug met de pompen en de slangen in de kabelrupsen rond het centrale punt draait en zo varieert tussen de vier indikvijvers

de mechanische slijtage, ten gevolge van de trekkrachten en de wrijving. De kabelrups moet ook zo weinig mogelijk extra gewicht aan de brugstructuur toevoegen.”

OPLOSSING Voor de mogelijke oplossingen ging DEME langs bij een aantal kabelrupsfabrikanten. Uiteindelijk kwam igus als uitverkoren leverancier uit de bus. Alexander Ackermans (managing director igus België) legt uit waarom zijn firma de opdracht binnenhaalde: “We hadden het grote voordeel dat we met de E4.350 een kabelrups van polymeer konden aanbieden, terwijl de concurrentie steevast stalen alternatieven voorstelde. Met de kunststof konden wij natuurlijk een niet onaantrekkelijk voordeel bieden qua gewichtsbesparing. Dat type slang wordt voornamelijk geleverd voor toepassingen op olieplatformen.

Op het vlak van de bescherming tegen mechanische slijtage hadden wij ook een oplossing: speciale dwarsverbinders zorgen voor trekontlasting, in combinatie met kunststof iglidur glijrollen. Dit laat elongatie van de slang toe en verhoogt de levensduur ervan. Als extra troef zijn de kabelrupsen zo goed als onderhoudsvrij en wanneer één schakel het begeeft, kan die eenvoudigweg door een andere worden vervangen.” “Wij hebben dan ook enkele schakels, die alle identiek zijn, op voorraad liggen voor eventuele noodgevallen. Het enige werk dat we aan de kabelrups hebben, is nu en dan eens de bouten aanhalen of een schakel vervangen”, vult de projectengineer aan. Bundelen van krachten bij implementatie en ontwerp Het aanpassen en installeren van de kabelrups gebeurde in overleg met en via een samenwerking

tussen de fabrikant van kabel(rupsen) en onderhoudsvrije lageren geleidingsoplossingen en de projectuitvoerder. “We opteerden voor de E4.350 met een binnenhoogte van 350 mm”, verklaart Ackermans. “Zo kan de slang waarin het slib getransporteerd wordt, nog uitzetten. Op bepaalde plekken is de slang echter wel nog vastgemaakt, zodat er toch niet te veel beweging kan plaatsvinden.” “Om onze specifieke toepassing al proactief in een bepaalde mate te testen, gingen we langs bij de Duitse thuishaven van de fabrikant”, vertelt Van Assche. “Daar konden we de hele constructie weliswaar niet nabouwen, maar gaf een testopstelling ons toch inzicht in de capaciteiten van de E4.350. Voor de implementering kregen we van de fabrikant de raad om hen meteen ook een krachtenmeter te laten installeren. Op die manier kunnen we de krachten die op de kabelrups en de slang inwerken,

optekenen en ingrijpen indien dat nodig lijkt.” “Het gaat om een igus Push Pull Force Detection System (PPDS) dat continu de trek- en duwkrachten die op de ketting inwerken, monitort”, verklaart Ackermans. Bij een overschrijding van grenswaarden vindt een noodstop van de installatie plaats. Zo wordt schade aan het kabel- en slangenpakket vermeden.”

Dwarsverbinders met glijrollen van iglidur beschermen tegen mechanische slijtage

Op bepaalde plaatsen is de slang vastgemaakt aan de kabelrups

Grootste polymeerkabelrups ter wereld in grootste Europese zuiveringsinstallatie “Omdat de polymeerkabelrups over de volledige 173,5 m van de brug moet kunnen opereren en het hoge slanggewicht per meter moest torsen, werd ze meteen de grootste van haar soort in de wereld”, klinkt de managing director trots. “Dat past meteen bij AMORAS. Het is namelijk de grootste installatie van haar soort in Europa”, besluit de projectengineer van Deme.

dyn. tol. min. value dyn. tol. max. position min. tolerantie max. tolerantie

Tijd (s) De krachtmeting hangt af van de positie van de kabelrups



13

B(NL)-856a-rchain sofort 192x66M_B(NL)-856a-rchain sofort 192x66M 07.09.11 11:48 Seite 1

Direct. Gegarandeerd.

Geconfectioneerde aandrijfkabels vanaf 24 uur ... geconfectioneerde kabelrupssystemen binnen 1 - 10 dagen ... online configureerbaar ...

.be/direct ®

MOTEK, Stuttgart – Hal 3 Stand 3310

Tel. 016-31 44 31 Fax 016-31 44 39 Ma-vr 8 tot 20u za tot 12u

Geconfectioneerde readychains® per stuk of in serie ... compleet als systeem: kabelrups, kabels, accessoires ... wij meten uw project ter plaatse in ... met systeemgarantie ... vanaf 24 uur ... wereldwijde service vanuit 30 eigen filialen.

„BLUEKAT – Uw nieuwe olievrijheid“ Dr. Ulrich Dämgen, Ontwerper van olievrije schroefcompressoren, BOGE

Olievrije perslucht klasse 0 (onafhankelijk van de kwaliteit van de aangezogen lucht), zuiver water als condensaat en een quasi onderhoudsvrij systeem: dit kan uw nieuwe olievrije perslucht zijn! De BOGE BLUEKAT modellen werken met een geïntegreerde katalysator in plaats van met de klassieke persluchtzuivering. Dat maakt het zo veilig, milieuvriendelijk en goedkoop, zoals nooit tevoren. Wanneer denkt U klaar te zijn voor deze nieuwe dimensie in de olievrije perslucht?

B O G E A I R . TH E A I R TO WO R K .

Wil je meer weten over BOGE tel +32 (0)2 332 29 70 of bezoek onze website www.boge.com

CleanSIGN, DE signaaltoren met hygiënisch design voor de

www.wermabenelux.com

VOEDINGSINDUSTRIE

Verhoging van de veiligheid en kwaliteit van uw product! Preventie van onzuiverheden en reductie van contaminaties Schoonmaaktijd reduceren Het hygiënisch design maakt snelle, vlotte schoonmaak mogelijk. Hogere productiviteit Vooraanstaande LED technologie 50.000 branduren!

UNIEK! Voldoet aan de EHEDG norm Vraag uw gratis catalogus aan per e-mail [email protected] of bel ons +3292203111

VHA TOONT KLANTEN DE TOEKOMST

HANDBEDIENING Vederlicht en toch robuust. Ergonomisch en multifunctioneel. Handbedieningen van EUCHNER in een fris design. Eenvoudig commando’s doorgeven aan uw besturing. Dankzij nood-uit en toestemmingsknoppen ook te gebruiken rond gevaarlijke machines. Sterke IP65 behuizingen voor gebruik onder de meest ruwe omstandigheden. Komfortabel in elke verschijningsvorm HBA, HBE of HBL. Alle EUCHNER handbedieningen zijn voorzien van een elektronisch handwiel met de bekende magnetische arretering. Beleef de nieuwe ergonomie op www.euchner.nl.

GESLAAGDE EDITIE KLANTENDAG Ook in 2012 opende Van Hoecke Automation zijn deuren in Gavere voor klanten en partners. Dit jaar gebeurde dat rond de kernwoorden 'digital', 'engineering' en 'the future'. De aanwezigen kregen van drie toonaangevende sprekers een voorsmaakje van toekomstige uitdagingen en innovatieve oplossingen. Door Valérie Couplez

Nieuwsgierig? Check de nieuwspagina op de website!

Drie toonaangevende sprekers toonden de aanwezigen op de VHA klantendag uitdagingen en opportuniteiten voor de nabije toekomst

VHA bouwde zijn klantendag dit jaar rond de begrippen 'digital', 'engineering' en 'the future'. Echter, geen toekomst zonder verleden, dus vatte zaakvoerder, Karel Van Hoecke, de debatten aan met een overzicht van de belangrijkste verwezenlijkingen van het voorbije jaar. Zo mag VHA bogen op een mooie referentie bij Inex in Bavegem (ombouw sturingssysteem en softwareaanpassingen) en werkte het mee aan een vernieuwingsproject bij FrieslandCampina in Lummen. Dat de onderneming uit Gavere ook investeert in morgen, blijkt uit de enthousiaste medewerking aan Boetiek Techniek, een doebeurs die jongens en meisjes toont hoe fantastisch techniek is door ze bijvoorbeeld zelf een spinrobot in elkaar te laten steken.

TOEKOMSTIGE UITDAGINGEN Een succesrijk jaar dus, dat het beste belooft voor wat komt. Om alvast een tipje van de sluier te lichten over hoe bedrijven zich kunnen wapenen tegen de uitdagingen van de toekomst,


had VHA drie toonaangevende sprekers uitgenodigd. Auke Nieuwenhuis van cards PLM Solutions gaf een voorsmaakje van de meerwaarde van de processimulatie. Een digitaal procesmodel op basis van reële procesdata laat immers voorspellingen op lange termijn toe om zo de juiste managementbeslissingen te kunnen nemen. Peter Veldman van Volvo Cars Gent gaf tekst en uitleg bij het Plant Hybrid Model. Aan de hand van laserscans brengt Volvo zijn plants digitaal in beeld en combineert de autofabrikant ze met CAD-modellen van specifieke wagens of machines. Dit resulteert in ongebreidelde mogelijkheden: engineering vanop afstand, plantvisualisering, 2D-lay-outvalidering, installatiecontrole ... De debatten werden gesloten door Christ'l Joris, voorzitter van Agoria en van de raad van bestuur van Etap. Ze lichtte de evolutie toe die Etap doormaakt in zijn streven om een factory of the future te worden. Heel wat stof tot nadenken en napraten, en dat gebeurde dan ook uitvoerig op de afsluitende receptie met minibeurs, waar er ook een indrukwekkende robotdemonstratie te zien was.

De nieuwe ergonomie w w w.eu chner.b e

SUCCESVOL VERLEDEN


EUCHNER (Benelux) BV - Postbus 119 - NL-3350 AC Papendrecht - Tel +31 (0)78 615 47 66 - Fax +31 (0)78 615 43 11 - [email protected] - www.euchner.be

ACTUEEL

15

| EK12-06G |

Een volledige servo drive kan zodanig compact zijn.

Stop! Kijk niet verder dan EAO voor noodstopschakelaars

Directe aansluiting van servomotor en resolver op 12 mm busklem. EAO biedt een zeer ruime keuze aan noodstopknoppen en stopknoppen. • Inbouwdiepte vanaf 13,5 mm • Foolproof uitvoeringen • Sleutel - of draaiontgrendeling • Afwijkende kleur voor remote control • Duidelijk ontgrendelsymbool volgens EN 60204 • Ook met LED-verlichting

www.eao.be

EAO – Your Expert Partner for Human Machine Interfaces

De enige planeet met miljoenen soorten van de biodiversiteit Planeet aarde, bakermat van alle bekende levensvormen

www.beckhoff.be/EL7201 De servoklem EL7201 voor het Beckhoff EtherCAT-klemmensysteem integreert in de standaard klemmenbehuizing een complete servoversterker voor motoren tot 200 W: Directe aansluiting van servomotor, resolver en houdrem op 12 mm busklem. Aanzienlijk minder benodigde ruimte evenals lagere bedradings- en inbedrijfstellingskosten. De geïntegreerde, snelle besturingstechniek is berekend voor zeer dynamische positioneringstaken. De servoklem ondersteunt synchrone motoren met een nominale stroom tot 4 A. De combinatie van een servomotorserie AM3100 en servoklem biedt een goedkope servoas in het laagste vermogensbereik.

IPC I/O Motion

De enige grijper met multigeleiding PGN-plus, een universele grijper van SCHUNK

Superior Clamping and Gripping Voor spantechniek en grijpsystemen gaat niemand ons voor. SCHUNK is de N°1 in de wereld. Het familiebedrijf levert Hightech van de kleinste parallelgrijper tot het grootste klauwenprogramma. Wij informeren U graag.

Automation

www.schunk.com

SCH_WORLD_AZ_PGN_BE_nie_93x135.indd 1

02.08.12 17:04

ELEKTRO

UITDAGINGEN BIJ HET TOEPASSEN VAN SILICIUMCARBIDE IN POWERMODULES NIEUWE MOGELIJKHEDEN VOOR PRODUCTONTWIKKELING De beschikbaarheid van widebandgaphalfgeleidercomponenten in serieproductie verschaft de ontwikkelaars van vermogenselektronicaschakelingen bij de productontwikkeling nieuwe mogelijkheden. Terwijl ze in het kleinere vermogensbereik van enkele kW’s reeds met succes worden toegepast, volgen nu ook voor het middelste en hoge vermogensbereik de eerste modules met Schottkydiodes met siliciumcarbide (SiC). Schottkydiodes en veldeffecttransistoren met hoge sperspanningsklassen tussen 600 V en 1.700 V waren op basis van silicium (Si) fysiek nog niet mogelijk en in technisch opzicht ondergeschikt aan de bipolaire IGBT‘s. Het belangrijkste voordeel van de nieuwe componenten zijn de ruimschoots lagere schakelverliezen bij slechts iets minder goede doorlaatkarakteristieken. Vandaar dat ze voordelen bieden voor toepassingen met hogere schakelfrequenties (> 15 kHz). Door Arendt Wintrich MODULEOPBOUW Afbeelding 1 toont de doorsnede van een SKiM-IGBT-module met SiC-diodes en een 1.200Vsperspanning. De momenteel standaard beschikbare SiCvermogenshalfgeleiders hebben nog lage nominale stromen. Karakteristiek zijn 5 A, 10 A tot maximaal 20 A. Voor modules met een nominale stroom van meer dan 100 A is een parallelschakeling van veel kleine chips noodzakelijk. In afbeelding 2 (volgende pagina) is de keramische drager van een 300A/1.200V-IGBT-module te zien. Hier bestaat elke schakelaar uit een parallelschakeling van 6 x 75 A Ultrafast IGBT en 12 x 10 A SiC-Schottkydiodes als inversdiode. Drie van deze DCB's

vormen samen een driefasige inverter in de SKiM-module. De SiC-diodes hebben een hoge positieve temperatuurcoëfficiënt voor de doorlaatkarakteristiek (>5 mV/K). Hierdoor zijn ze buitengewoon goed parallel te schakelen. Bij een ongelijkmatige statische stroomverdeling heeft een Sic-diode met de hoogste stroom de meeste verliezen, daardoor stijgt de temperatuur waardoor de doorlaatspanning hoger wordt. Als gevolg daarvan wordt de stroom verdeeld over de naastgelegen diodes waarmee de stroomverdeling wordt gecompenseerd. Door de nauwelijks aanwezige opgeslagen lading zijn er bij het schakelen toch weinig problemen

met de stroomverdeling. Er is eerder sprake van restricties bij het aantal parallelgeschakelde elementen door een zinvolle plaatsing in de moduleopbouw. Hogere schakelfrequenties Een module voor de toepassing bij hogere schakelfrequenties moet een laaginductieve opbouw met een kleine commutatie-inductiviteit tussen transistor en diode bezitten. Alleen dan is snel schakelen met lage verliezen maar met hoge di/dt en dv/dt mogelijk. De terugkoppeling van de hoofdstroom naar het aanstuurcircuit moet eveneens gering zijn om storingen van de schakelsignalen te vermijden. In afbeelding 1 ziet u dat het busbarsysteem zodanig is uitgevoerd dat de stroom bij een

1

commutatie van +DC naar –DC een zo klein mogelijk oppervlak beslaat (over elkaar liggende busbars). Bovendien wordt de hoofdstroom loodrecht naar boven van de chips weggevoerd en induceert die daarmee nauwelijks storende spanningen in het aanstuurcircuit.

TOEPASSINGSVOORBEELD Door de lagere schakelverliezen is een verhoging van de schakelfrequentie mogelijk in klassieke invertertoepassingen en is momenteel een schakelfrequentie van 6 tot 10 kHz gangbaar. In de toekomst wordt dat van 20 tot 40 kHz. Door de toepassing van SiCSchottkydiodes in een IGBT-module worden niet alleen schakelverliezen van diodes tot < 10% gereduceerd, maar ook de inschakelverliezen van de IGBT. Deze dalen tot 60% in vergelijking met modules met softrecovery-Si-diodes.

TOEPASSINGEN Toepassingsgebieden zijn die waar de afmetingen en kosten van passieve componenten (bv. smoorspoelen) moeten worden gereduceerd. Denk bijvoorbeeld aan inverters voor hoogfrequent roterende machines of toepassingen waarin de geluidshinder een rol speelt. Hier kan men de inverter buiten het hoorbare frequentiebereik gebruiken. Met de in afbeelding 2 beschreven chipset kan, in een dergelijke component, een 70kVA-omvormer bij een schakelfrequentie van 30 kHz worden gerealiseerd. Afhankelijk van de nog altijd hoge schakelverliezen in de IGBT is een module met een nominale stroom van 300 A vereist voor een inverterstroom van ca. 100 A (rms). Motorisch gebruik Dit geldt voor het motorische gebruik (cos phi = 1) met een hogere belasting van de transistoren en bij een gemiddelde luchtkoeling. Door de SiC-module is een 30% hogere stroom mogelijk dan bij een oplossing met Si-componenten onder dezelfde koelomstandigheden.

SKiM-IGBT-module voor driefasige omvormertoepassingen in het spanningsbereik tussen 600 V en 1.700 V met een intern laaginductief gelamineerd busbarsysteem van de hoofdaansluitingen (rood: +DC; blauw: -DC; grijs: AC)


Generatorgebruik Bij generatorgebruik (cos phi = -1) met een sterkere belasting van de diodes is bijna 120 A mogelijk, wat in het bereik van de nominale stroom van de toegepaste Schottkydiodes ligt. Motion Control 81 • Oktober 2012

17

ELEKTRO Wanneer beide modules van 100 A worden gebruikt, dan dalen de verliezen in de SiC-module van 2.700 W naar 1.750 W, resp. stijgt het rendement van Si = 96,2% tot SiC = 97,5%. Afbeelding 3 onderaan op deze pagina toont de mogelijke uitgangsstroom van de inverter als functie van de schakelfrequentie van een module met SiC-diodes, vergeleken met een module met dezelfde IGBT’s maar dan met Si-diodes. Hoe hoger de schakelfrequentie, des te hoger wordt het procentuele voordeel. Met SiC-MOSFET zou een verdubbeling van de stroom bij 30 kHz, vergeleken met de Si-IGBToplossing, mogelijk zijn.

NIEUWE TECHNISCHE UITDAGINGEN Zoals in de meeste gevallen zijn aan nieuwe ontwikkelingen enerzijds voordelen, maar anderzijds ook nadelen verbonden. De hogere productiekosten van de SiC-componenten kunnen zeker door te besparen op de koeling en door geringere afmetingen van de halfgeleidermodules en passieve componenten worden gecompenseerd. Nadelen Er zijn echter nog enkele andere

2

Keramische drager van een 300A-IGBT-module met 6 x 75 A Ultrafast IGBT en 12 x 10A-SiC-diodes parallel per schakelaar; gesinterde chips; bovenste rij: topschakelaars, onderste rij: bottomschakelaars van een 1-fase van de module

technische nadelen ten opzichte van Si-componenten die hieronder worden bekeken. Door de eigenschappen van SiC-componenten, zoals een hoge toegestane bedrijfstemperatuur en lage schakelverliezen, zijn relatief hoge stroomdichtheden (A/mm²) mogelijk. Daardoor is een compacte opbouw mogelijk. Daar staat tegenover dat er een hoge temperatuur kan ontstaan, wat gevolgen heeft voor het stootstroomvermogen. Deze parameter is vooral bij inverters van het energienetwerk een belangrijk criterium. Hierop dienen laadstromen voor tussenkringcondensatoren en

kortsluitingsbeveiligingen te worden afgestemd. Stootstroomvermogen Het stootstroomvermogen verloopt bij een vergelijkbare doorlaatkarakteristiek evenredig met de grootte van het door bondingdraden verbonden chipoppervlak. Hier is de oppervlakte van de beschreven module (SiC-diodes met 36 bondingdraden) slechts 117 mm². In een gelijkwaardige opbouw met standaarddiodes is dat een oppervlak van 243 mm² met 90 bondingdraden. De stootstroom daalt dan ook van 3.500 A naar 900 A.

Een verbetering van 25% tot 1.100 A is mogelijk door een vervanging van de bondingdraden door een flexibele folie die op de chip wordt gesinterd. Het geringere oppervlak kan echter daarmee ook niet worden gecompenseerd. Verdere ontwikkelingen bij de SiC-componenten zullen dit effect nog versterken, aangezien zij met een verdere reductie van het chipoppervlak gepaard gaan. Als corrigerende maatregelen moet door oplaadinrichtingen en adequate ingangsfilters de stootstroom worden beperkt, wat eveneens haaks op het doel staat de passieve componenten extra te reduceren.

Become healthier, better and more productive – with Rittal Hygienic Design.

ENCLOSURES

18


POWER DISTRIBUTION

CLIMATE CONTROL


ELEKTRO Kortsluitingsbeveiligingen moeten met lagere drempelwaarden worden ingesteld, wat het overbelastingsvermogen van de omvormers beperkt. Lastwisseling Nog een punt dat kritisch dient te worden bekeken is de lastwisselingsstabiliteit. Kleine chipafmetingen met hoge stroomdichtheden (> 3 A/mm²) in het nominale bedrijf leiden bij wisselende belastingen tot grote temperatuurverschillen tussen nullast- en vollastbedrijf. Op grond van verschillende thermische uitzettingscoëfficiënten van de gebruikte materialen verouderen de verbindingen tussen de verschillende lagen van de vermogenshalfgeleidermodules. Een en ander wordt nog negatief versterkt doordat bij de vele parallelle chips een opbouw waarbij alle chips dezelfde stroombaan bezitten, maar heel moeilijk te realiseren is. In de gekozen configuratie conform afbeelding 2 zijn twee diodes door bondingdraden met elkaar verbonden. Dit leidt tot een verdere verhoging van de stroomdichtheid in de bondingdraden, tot extra opwarming en een mogelijk versnelde uitval van de componenten.

Verbindingstechnieken Door gesinterde chips, geoptimaliseerde contacteerverbindingen of gelijkmatig verdeelde gesinterde flexibele folie, staan technologieën in de opbouwen verbindingstechniek ter beschikking om het aantal lastwisselingen te verhogen en producten met een hoge levensduur te produceren.

CONCLUSIE Door unipolaire SiC-componenten zijn schakelfrequenties van meerdere tientallen kHz in de omvormertechniek met klassieke netspanningen mogelijk. Ze zijn niet voor elke toepassing even geschikt, maar waar hogere schakelfrequenties voldoende technische voordelen bieden, zullen ze ook in het middelste vermogensbereik worden toegepast. Om ook de hoge schakelsnelheden ten volle te kunnen benutten, zijn geïntegreerde oplossingen met laaginductieve verbindingen met de tussenkringcondensator gunstig. Met behulp van verdere ontwikkelingen in de opbouwen verbindingstechniek stellen de fabrikanten van vermogensmodules zich in op hogere stroomdichtheden van toekomstige halfgeleidergeneraties.

IT INFRASTRUCTURE


3

4

Uitschakelprocedure van een SiC-Schottkydiode bij 300 A, 600 V, Tj = 125 °C (bruin: geïnverteerde diodestroom; blauw: diodespanning; geel: schakelverliezen van de diode; violet: gatespanning van de in te schakelen IGBT in een halfbrug)

SOFTWARE & SERVICES

www.rittal.be Motion Control 81 • Oktober 2012

19

MEET- EN REGELAPPARATUUR

TRILLINGSMETING KAN UW MACHINEPARK REDDEN TRILLINGEN BELANGRIJKE OORZAAK VAN DEFECTEN Een ideale machine produceert geen trillingen, alle energie wordt benut voor de taak waarvoor de machine is ontworpen. In de praktijk echter trilt een machine door slijtage ten gevolge van het gebruik. Die trillingen bevorderen verdere slijtage en defecten kunnen hierdoor versneld optreden. Het probleem tijdig onderkennen is dus de boodschap. Dat kan door middel van trillingsmeting. In dit artikel leest u alles over trillingen en hoe die gemeten kunnen worden. Bij machines die frequent defecten vertonen, kan een trillingsmeting meer klaarheid scheppen over de oorzaak

Door Henk Rostohar TRILLINGSMETINGEN Zolang de uitgeoefende krachten constant zijn, of binnen bepaalde grenzen variëren, zullen de gemeten trillingen niet veranderen. Daar komt nog bij dat bij machines die in goede conditie verkeren de trilling een typische waarde heeft en het frequentiespectrum een karakteristieke vorm bezit. Dit frequentiespectrum wordt wel het trillingspatroon genoemd en wordt verkregen door het trillingssignaal in frequentie te analyseren. Wanneer defecten zich beginnen te ontwikkelen, veranderen de dynamische processen en sommige van de krachten die op bepaalde onderdelen worden uitgeoefend, waardoor het niveau en het patroon van de trillingen eveneens worden beïnvloed.

Het feit dat trillingssignalen veel informatie bevatten over de conditie van een draaiende machine, is het beginsel dat ten grondslag ligt aan het gebruik van analyse en metingen. Elke machine die daarvoor in aanmerking komt, wordt periodiek bemeten, en er wordt alleen onderhoud uitgevoerd als uit de metingen blijkt dat dit nodig is. Dat is het principe van toestandsafhankelijk onderhoud.

MEETAPPARATUUR We onderscheiden twee types, namelijk breedbandmeters en frequentieanalysemeters. Breedbandmeters Breedbandmeters geven een meetresultaat in effectieve en/of

Een periodieke trillingsmeting kan, door analyse van de gemeten trillingswaarden, een waardevolle bron van informatie vormen. Mogelijke defecten worden bijvoorbeeld in een vroeg stadium opgespoord

20


piekwaarde van de versnelling of snelheid over een frequentiegebied van 10 tot 10.000 Hz of 10 tot 1.000 Hz. Aflezingen in effectieve snelheid moeten worden vergeleken met een tabel, waaruit dan blijkt of de gemeten waarde toelaatbaar is of dat er onderhoud nodig is. Het gemeten niveau wordt hier bepaald door de overheersende frequentiecomponenten, die natuurlijk van belang zijn.

of meerdere frequenties over een aantal periodieke metingen verkrijgt men een tijd-niveaudiagram. De resulterende kromme kan in de tijd worden geëxtrapoleerd, waarmee duidelijk wordt wanneer het trillingsniveau een gevaarlijke waarde zal bereiken, zodat voor die tijd het noodzakelijke onderhoud kan worden gepland.

Rotor- of niet-rotorgerelateerd? Bij trillingsmetingen maakt men Frequentieanalysemeters een onderscheid tussen rotorMaar wanneer gerelateerde ditzelfde signaal in frequenties en nietfrequentie wordt I N DE PRAKTIJK BLIJKT rotorgerelateerde geanalyseerd en het frequenties. DE KENNIS VAN spectrum geregistreerd, Rotorgerelateerde TRILLINGSMETINGEN dan wordt het niveau frequenties zijn EN DE RELATIE TOT van veel meer, frequenties die HET ONDERHOUD mogelijk belangrijke te maken hebben NIET OF NAUWELIJKS met het toerental frequenties zichtbaar. Frequentiecomponenten AANWEZIG TE ZIJN van de machine. met lage niveaus Een onbalans in IN BEDRIJVEN kunnen het resultaat een machine zal zijn van grote krachten. op eenmaal het Frequentieanalysemeters werken toerental van de machine te zien met een kleine bandbreedte, zijn. Een waaier van een pomp met waardoor het volgende mogelijk drie schoepen zal per omwenteling wordt: drie drukpulsen afgeven en is in het • Detectie: een zich ontwikkelend spectrum zichtbaar op de derde defect kan in een vroeg stadium harmonische van het toerental. gedetecteerd worden. Niet-rotorgerelateerde frequenties • Diagnose: uit de frequentie zijn in het spectrum niet te zien op waarbij het defect zich ontwikkelt, de harmonischen van het toerental, kan men afleiden welke ondermaar juist daartussenin. delen aan het verslijten zijn. Een bekend voorbeeld daarvan zijn Onbalans, uitlijning, lagerschade, defecte wentellagers. tandwielbeschadigingen etc. Als er dus een piek gaat ontstaan zullen voor ieder meetpunt hun tussen de harmonischen van het eigen karakteristieke frequentie toerental, dient men alert te zijn op bezitten, die met behulp van wentellagerschade. frequentieanalyse afzonderlijk Een ander geval is een defecte vkan bekeken worden. snaar waarvan men de frequentie • Voorspellen: met het uitzetten kan vinden op het toerental van de van de niveautoename van een snaar zelf.


MEET- EN REGELAPPARATUUR

Bij trillingsmetingen wordt een onderscheid gemaakt tussen rotorgerelateerde en nietrotorgerelateerde trillingen

Nader onderzoek van de snaar met een stroboscoop geeft hier uitsluitsel. Tachtig procent van de storingen bij roterende machines worden veroorzaakt door defecte wentellagers. Belangrijk is dan te weten waar deze frequenties kunnen worden verwacht, of omgekeerd: is een gemeten piek te wijten aan een defecte lager? Defecten van buitenring, binnenring en wentellichaam liggen elk op een andere frequentie en die frequenties zijn afhankelijk van de steekdiameter van de wentellichamen, de diameter van de wentellichamen, het aantal wentellichamen, het toerental per seconde en de eventuele contacthoek. Er zijn lagercalculators in de handel waar men het type lager en het toerental kan invoeren, waarna de frequenties worden berekend.

Enkele termen die in Engelstalige calculators worden gebruikt: • BPFI – Ball Pass Frequency Inner Race = defectenfrequentie van de binnenring; • BPFO – Ball Pass Frequency Outer Race = defectenfrequentie van de buitenring; • BSF – Ball Spin Frequency = defectenfrequentie van het wentellichaam. Het spreekt voor zich dat men, om trillingsmetingen te kunnen beoordelen, een grondige kennis moet bezitten van de gemonitorde machine(s). Dat houdt in dat men een studie dient te maken van de specificaties en constructietekeningen zodat assnelheden, het aantal tanden van tandwielen, het aantal elementen in lagers, het type lager enzovoort op een machinekaart kunnen worden genoteerd. Met eenvoudige berekeningen kunnen deze waarden dan herleid worden naar karakteristieke frequenties en genoteerd worden als referentie voor later gebruik. Voor iedere machine die is opgenomen in het bewakingsprogramma, moeten deze frequenties worden berekend. Het bijhouden van een lijst met daarop de meest voorkomende defecten en hun bijbehorende karakteristieke frequentie kan een waardevolle bron van informatie zijn.

IN WELKE EENHEDEN WORDT GEMETEN? De meeste meetapparatuur is uitgerust met een versnellingsopnemer. Het is mogelijk om de versnelling a in mm/s², de snelheid v in mm/s en de verplaatsing d in mm te meten. Uit gewoonte hebben de meeste technici een voorkeur om in een bepaalde eenheid te meten. Maar laten we het deze keer eens zuiver technisch bekijken.

In de grafiek links onderaan ziet men van de drie verschillende meeteenheden een typisch trillingsspectrum op logaritmische assen. Trillingsspectra Het is duidelijk te zien dat de hellingshoeken van de drie spectra verschillen, dat de pieken op dezelfde frequenties voorkomen en dat de hoogte van de pieken ten opzichte van de helling voor alle spectra gelijk is. Elk van de afgebeelde curven geeft dus een even getrouw beeld van het trillingsspectrum. Er is een eenvoudige wiskundige relatie tussen de curven zodat elke waarde behorend bij een frequentie in het ene spectrum kan omgerekend worden naar een waarde voor dezelfde frequentie in een ander spectrum. De amplitudeomvang van het snelheidsspectrum is, zoals te zien, het kleinst en neemt het kleinste dynamische bereik van het meetsysteem in beslag, zodat de verhouding signaal/ruis het meest gunstig is. Dat betekent dat een relatief kleine verandering in de frequentiecomponent het totale trillingsniveau beïnvloedt. De meeste componenten in de andere spectra moeten veel meer veranderen voor dit merkbaar wordt in het totale niveau. De conclusie is dat in het algemeen de meeteenheid die het meest vlakke spectrum oplevert, het 'gevoeligst' is voor een vroege detectie van defecten. Meestal is dit snelheid, soms versnelling – vooral waar hoge frequenties van belang zijn. Als daarentegen bekend is dat vooral lage frequenties bewaakt moeten worden, dan kiest men verplaatsing. Het blijkt dat bij veel bedrijven de kennis van trillingsmetingen en de relatie tot het onderhoud niet of nagenoeg niet aanwezig is. Kennis van dit type monitoring bespaart nochtans enorm op onderhoudskosten.

Uitzonderingen In bepaalde toepassingen genereren lagerschades te weinig trillingsenergie om een betrouwbare detectie in het frequentiespectrum toe te laten. Dat is het geval bij: • machines met een aanzienlijke massa en stijfheid; • machines met lage toerentallen. In dergelijke gevallen wordt een methode van hoogfrequente enveloptechniek toegepast, waardoor de lagerschade wel hoogfrequente trillingen genereert. Die trillingen zijn echter meestal alleen meetbaar nabij het defecte lager en zijn van zeer korte duur.

VOORBEELDMETING LAAG TOERENTAL MET DEFECT LAGER In de grafiek onderaan rechts ziet u in de bovenste tekening het lage toerental met daarop de frequentie van een defect lager gesuperponeerd. Bij lage toerentallen ziet het frequentiespectrum eruit zoals rechts bovenaan. Het toerental is te zien, maar de foutfrequentie niet. Dat signaal dient bewerkt te worden om het defecte lager zichtbaar te maken. Als eerste gaat het signaal door een hoogdoorlaatfilter. Die filter laat de hoge frequenties door en blokkeert de lage frequenties. De BPFO van het lager wordt zichtbaar op een rechte lijn. Dan wordt het signaal gelijkgericht en ten slotte wordt de gelijkstroomcomponent weggefilterd. Nu kan het BPFO worden gedetecteerd. In de figuur rechts onderaan ziet men de BPFO en de harmonischen. De laagfrequente component van het toerental is niet meer zichtbaar. Deze situatie doet zich onder andere voor bij wentellagers in de droogpartij van langzaam draaiende kartonmachines. (0,3 Hz). Bron: techniekenzo.wordpress.com

Trillingsniveau 1x rpm

BPFO BPFO

a

Na hoogdoorlaatfilter

v d

Gelijkgericht

BPFO

BPFO

Frequentie Drie verschillende meeteenheden in een typisch trillingsspectrum op logaritmische assen. a = versnelling, v = snelheid en d = verplaatsing


Voorbeeldanalyse van een trillingsmeting met een fout in de buitenring (BPFO) Motion Control 81 • Oktober 2012

21

STOFAFZUIGING & FILTRATIE VRAAG NAAR ONZE *GRATIS CATALOGUS* !!

Nederman zoekt extra technischcommerciële medewerkers!

- Producten: Afzuigarmen, TOTA AL P ROventilatoren, J ECT E N filters, afsluitkleppen e.a

Olieverdeling Afzuiging uitlaatgassen - Service: Onderhoudscontracten Automatische slanghaspels - Projecten: Totaalprojecten voor voeding, agri, hout, metaal, beton, chemie e.a.

Nederman n.v Bergensesteenweg 181, 1600 Sint Pieters Leeuw, Belgïe Tel: +32-2.334 2250, Fax +32-2.334 2251 E-mail: [email protected] www.nederman.com

HYDRAULICA & PNEUMATICA

HYDRAULISCHE EN PNEUMATISCHE POMPEN VERGELEKEN VEEL OVEREENKOMSTEN, MAAR ANDERE TOEPASSINGEN Hydraulica en pneumatica zijn beide een deel van wat heet 'Fluid Power' en nog steeds worden ze in één adem genoemd. In veel gevallen zijn ze onafscheidbaar, maar steeds meer worden de verschillen duidelijk in de verf gezet. In de hydraulica is de energiedrager een vloeistof (ongeveer 80% is nog steeds minerale olie), in de pneumatiek is de energiedrager een gas (meestal lucht, soms stikstof), dus in geen geval riemen, stangen, tandwielen, cardanassen of een ander puur stijf mechanisch voorwerp en in geen geval elektrische stroom. De symbolen zijn ongeveer dezelfde, de schema’s lijken ook op elkaar, de systemen zijn min of meer gelijkend, maar de toepassingen zijn zeer verschillend. Door Pierre Boydens POMPEN Een pomp is per definitie (Van Dale) ’een cilinder waarin een zuiger op en neer of heen en weer wordt bewogen tot het verplaatsen van vloeistoffen en gassen’, en bij uitbreiding ’in toepassing op anders gerichte werktuigen voor het verplaatsen van vloeistoffen of gassen’. Deze definitie is perfect toepasselijk voor zowel hydraulische als pneumatische pompen. Verwarrende benamingen En toch zijn de verschillen nog groot, en vooral de benaming is soms (erg) verwarrend. Een hydraulische pomp is een ‘apparaat’ dat mechanische (handwiel, e-motor, verbrandingsmotor) energie omzet in hydraulische energie (druk en volumestroom). Een hydraulische motor zet hydraulische energie om in mechanische energie (kracht en 1

Axiaalplunjerpomp


Zowel hydraulische als pneumatische pompen worden zeer breed ingezet. Hier een hydraulisch aangedreven pompstation voor het oppompen in een waterzuiveringsstation

snelheid of koppel en toerental). we de diverse uitvoeringen even Een pneumatische pomp zou onder de loep. dus, bij eenzelfde gedachtegang, een apparaat zijn die mechanische DE HYDRAULISCHE POMP energie omzet in pneumatische Hydraulische pompen bestaan in energie of persdruk en allerhande soorten en vormen. Toch volumestroom, zoals een hebben ze veel gemeen. compressor. De hydraulische pomp of Deze stelling klopt niet, blijkt nu. hydropomp wordt Een pneumatische meestal aangedreven pomp is een door E EN PNEUMATISCHE door een e-motor voor perslucht gedreven POMP IS EEN DOOR stationaire (lineaire) motor (of cilinder) die via een PERSLUCHT GEDREVEN toepassingen en door cilinderstang een ( LINEAIRE ) MOTOR ( OF een dieselmotor voor mobiele toepassingen. andere lineaire motor CILINDER ) DIE VIA DE ‘Meestal’ betekent dat (cilinder) aandrijft. EEN CILINDERSTANG andere Deze laatste verplaatst EEN ANDERE LINEAIRE aandrijfmechanismen de vloeistof(fen) door MOTOR ( CILINDER ) gebruikt kunnen de ‘heen- en AANDRIJFT worden. Vorkheftrucks weerbeweging’ van de in grote magazijnen cilinder – een kunnen zowel elektrisch als met pompeffect – naar een machine of (aard)gas aangedreven worden; een ander recipiënt. dieselmotoren kunnen ook als de Een tweede soort pneumatische trucks meer buiten werken. En zelfs pomp is de membraanpomp – of perslucht kan een aandrijfmiddel naargelang van de toepassing – zijn voor kleine hydraulische procespomp. In dit artikel nemen 2

Tandwielpomp

3

Driespillige schroefpomp

pompen of hydraulische hogedrukpompen (zie pneumatische pompen). Hydraulische pompen zijn van het ‘verdringertype’, dit betekent dat de verplaatste vloeistof of volumestroom niet afhankelijk is van de druk aan de uitgang van de pomp, zoals dat bijvoorbeeld bij centrifugaalpompen wel het geval is. Bepalende kenmerken De kenmerken die bepalend zijn voor de pompkeuze zijn: • het hoogste aandrijftoerental in toeren per minuut of in Hz (omw./s); • het effectieve debiet bij 1.500 t/min of 25 Hz in liter per minuut of m³/s; • de toegelaten druk in continu bedrijf in bar of MPa; • het nominale slagvolume in cm³, liter of m³; • het temperatuursbereik van de vloeistof in °C of K; • het kinematische viscositeitsbereik bij 40 °C in mm²/s of centiStokes; • het geluidsniveau in dBA; • het totaalrendement in de beste omstandigheden in %. De meest voorkomende hydraulische pompen • tandwielpompen met externe vertanding of met interne vertanding; • schottenpompen met enkelslagvolume of met dubbelslagvolume; Motion Control 81 • Oktober 2012

23

www.linak.be

Smart Actuators – Smart Thinking LINAK biedt intelligentie in de actuator

LA12

LA23

LA36

LA35

LA37

• Actuator en controlebox geïntegreerd in een unit • BUS elektronica voor nauwkeurige positionering en snelheidscontrole • Eenvoudig te installeren en onderhouden • Minimaliseert onderhoudskosten LINAK Actuator-Systems NV/SA • Nijverheidsweg 1A • 9820 Merelbeke •T: 09 230 01 09 • [email protected]

for efficiency and reliability Bearings

KOYO BENELUX

e:[email protected] www.koyo.eu

Belgium office PO Box 34 3010 Kessel-Lo Phone:+32 (0)16 408093 Fax: +32 (0)16 408094

HYDRAULICA & PNEUMATICA 4

Plunjerpomp met een verhouding van 90:1

• twee- of driespillige schroefpompen; • plunjerpompen: diverse types zoals: plunjers in lijn (aangedreven door ‘nokkenas’), axiaalplunjer met centrale aanzuigmond en aandrijfas met schuine slagplaat en vast cilinderblok, axiaalplunjer met aandrijfas en meedraaiend cilinderblok in lijn, schuine slagplaat, axiaalplunjer met aandrijfas en meedraaiend

cilinderblok onder hoek tot 25°, slagplaat haaks op as (‘knietype’), radiaalplunjer met interne excentriek of buitenexcentriek. Alle types hydropompen uitgebreid behandelen is hier onmogelijk; enkel deze die recent verder ontwikkeld werden of alleen in nichemarkten thuishoren, worden beschreven. • Axiaalplunjerpomp met aandrijfas, meedraaiend cilinderblok in lijn en verstelbare slagplaat. Dit is het soort pomp met als hoofdeigenschappen: max. toerental: 1.500 tot 3.700 rpm; eff. debiet: tot 534 l/min; bedrijfsdruk: 320 tot 400 bar; slagvolume: 28 tot 500 cm³; vloeistoftemperatuur: -50 tot +80 °C; viscositeit: 10 tot 100 mm²/s; geluidsniveau: 75 tot 81 dBA en een totaal rendement van 89% in de beste omstandigheden. De verdere overgang van analoge naar digitale, met software gestuurde elektronische montagesets om allerhande kleppen snel en precies te regelen (zoals in de pompen met een variabel slagvolume) is een duidelijke evolutie. De bedoeling is uiteraard de inbedrijfstelling en de maintenance te vergemakkelijken. In figuur 1 is een axiaalplunjerpomp met verstelbare slagplaat en druk-/volumestroomregelaar met geïntegreerde kringloopregelaar en CANbus te zien. Dit was alleen mogelijk door

de elektronica te miniaturiseren. afremmen. • Tandwielpomp met interne Zie figuur 2 voor een voorbeeld hiervan. vertanding: dit is het soort pomp • Driespillige schroefpomp met als hoofdeigenschappen: Dit is het soort pomp met als max. toerental: 2.500 tot hoofdeigenschappen: max. 4.500 rpm; eff. debiet: tot toerental: 4.500 rpm; eff. debiet 370 l/min; bedrijfsdruk: 175 tot tot 2.625 l/min; 300 bar; bedrijfsdruk: 80 tot slagvolume: 3,6 tot 160 bar; slagvolume: 250 cm³; A LLEEN AL BIJ DE 9 tot 1.750 cm³; vloeistoftemperatuur: PLUNJERPOMPEN vloeistoftemperatuur: -20 tot +80 °C; ONDERSCHEIDEN WE -10 tot +90 °C; viscositeit: 28 tot TIENTALLEN TYPES DIE viscositeit: 2 tot 100 mm²/s; 100 mm²/s; geluidsgeluidsniveau: 69 tot INGEZET WORDEN IN DE MEEST niveau: 62 tot 79 dBA en een totaal 80 dBA en een rendement van 93% UITEENLOPENDE totaalrendement van in de beste NICHEMARKTEN 90% in de beste omstandigheden. omstandigheden. Zie Zoals ook hierboven figuur 3 voor een voorbeeld. beschreven is de digitalisering in Als men dit cijfermateriaal bekijkt de besturing van deze pomp dan is het niet verwonderlijk dat verregaand, tot zelfs in die mate dit soort pomp niet meer kan dat dit soort pomp uniek is voor gebruikt worden. Terwijl ieder een zeer nauwkeurige systeem naar hogere drukken wil toerentalregeling van de om het volume en het gewicht te elektrische aandrijfmotor. verminderen blijkt deze pomp Het lage geluidsniveau, de zeer verleden tijd te zijn. kleine drukrimpel, het hoge Toch wordt de schroefpomp volumetrische rendement en ook vooral ingezet waar de positieve het hoge totaalrendement zijn dé eigenschappen gebruikt kunnen elementen geweest om de worden en die zijn voornamelijk: combinatie van een pomp met het brede viscositeitsspectrum, de een vast slagvolume en een ehoge volumestromen en het nogal motor een met variabel toerental lage geluidsniveau. (van 0 tot het maximale toerental) Waar worden die pompen nog mogelijk te maken en daardoor gebruikt? Eén nichemarkt gebruikt het rendement omhoog te halen volop de schroefpomp: de en de verliezen drastisch te liftindustrie. Een hydraulische lift verminderen. bestaat uit grosso modo drie Het is ook deze combinatie die delen: de cilinder waaraan de de geduchte ‘elektrificering’ van kooi of cabine is bevestigd; de de spuitgietmachines kan en zal

5

7

6

Voorbeeld van een membraanpomp. Toepassingen zijn bv. vervuilde olie oppompen of daar waar een hoge volumestroom vereist is

Membraanpomp met dubbele aanzuigleiding, zo kan men twee verschillende vloeistoffen mengen in de pomp 8

Opstelling en werking van een (dubbele) membraanpomp


Symbool van een membraanpomp met ingebouwde magneetklep

9

Symbool van een membraanpomp zonder ingebouwde magneetklep Motion Control 81 • Oktober 2012

25

Programmeerbare Controllers snel, robuust, betrouwbaar!

Programmeerbare controllers S voor uiteenlopende toepassingen: S A WAGO-I/O-SYSTEM 750 PERSPECTO® Control-Panels, SIVMI 762 WAGO-I/O-IPC, SIVMI 758 WAGO-SPEEDWAY 767

[email protected] www.wago. www.wago.be

HYDRAULICA & PNEUMATICA 10

OUT

Membraan Pompkamer

Aandrijfkamer

Terugslagklep

IN

Perslucht in/out

Een doorsnede van de membraanpomp, de terugslagkleppen zijn functioneel. Als het membraan naar links wordt geduwd door de perslucht, gaat de bovenste terugslagklep open en wordt de onderste dichtgeduwd. Wordt de perslucht afgevoerd, dan duwt de terugstelveer het membraan naar rechts, daardoor gaat de onderste terugslagklep open en wordt de ruimte gevuld

motorpompgroep met de pomp, de kleppen, het reservoir, de hydraulische vloeistof, de besturingskast en het onderhoudsboek (soms); de verbindingen tussen cilinder en pompgroep. Om een knik van de cilinder met de zuiger en de zuigerstang of de plunjer te vermijden, worden de diameters van de cilindermantel en van de zuigerstang of de plunjer berekend tegen het knikken en dit met een ruime veiligheidsmarge. Door deze grote diameters is de druk nogal laag, maar de volumes weer groter. De grootste pomp, ons bekend, heeft een slagvolume van 52,8 dm³ (= liter!) per toer. Het is een radiaalplunjerpomp voor de transfer van de wieken (~30 t/min) van een windturbine naar de generator via hydromotoren (1.500 t/min).

PNEUMATISCHE POMPEN Plunjerpompen Zoals hierboven beschreven is het werkingsprincipe van de plunjerpomp eigenlijk erg eenvoudig. Door perslucht wordt een zuiger met zuigerstang verplaatst. Deze is middels een zuigerstang verbonden met een andere zuiger in een cilinder die er moet voor zorgen dat een vloeistof verplaatst wordt. Indien beide zuigers een gelijke oppervlakte hebben, zal de luchtdruk gelijk zijn aan de druk van het


verpompte medium. Deze verhouding tussen beide drukken noemen we ook wel de pompratio. Bij gelijke oppervlakten spreken we van een 1:1-pomp. Dus als de werkdruk van de perslucht 6 bar (0,6 MPa) is, dan is ook de druk van het verpompte medium 6 bar. Is de verhouding 5:1, dan zal bij een luchtdruk van 6 bar, de druk van het verpompte medium 30 bar zijn. Plunjerpompen die gebruikt worden om olie te verpompen hebben meestal een pompratio van 1:1; 3:1; 5:1; en 9:1. Voor het verpompen van vet is de verhouding 50:1 gewoon. Verhoudingen van 70:1 en 90:1 komen ook veel voor. Zie figuur 4. Correcte pompkeuze De keuze voor een pomp wordt altijd bepaald door de omstandigheden, te weten: • de viscositeit van de olie; • de lengte en vorm van de leiding; • het op hoogte brengen van de olie. Een 1:1-verhouding is geschikt voor het verpompen van oliesoorten met een lage viscositeit en een hoge volumestroom. Een 9:1-verhouding wordt dan ook gekozen voor meer viskeuze oliesoorten of voor vloeistoffen onder een hoge druk. Membraanpompen Een aparte categorie bij de pneumatische pompen is die van de membraanpompen. Deze hebben altijd een 1:1-verhouding.

Ze kunnen door hun constructie beter tegen vervuilde vloeistoffen. Toch worden deze pompen veel ingezet waar een hoge volumestroom nodig is of voor het verpompen van vervuilde olie. Zie figuur 6. De membraanpomp is iets prijziger dan de plunjerpomp. Figuur 5 toont de opstelling en de werking van een (dubbele) membraanpomp. De leiding waarop de onderdelen F, G en H zich bevinden is de toevoerleiding van het persluchtcircuit. De perslucht gaat in het midden van de twee membranen. De leiding met de onderdelen L en I is de afvoer van de te verpompen vloeistof. De leiding onderaan is de aanzuigleiding. Figuur 7 toont dezelfde opstelling maar met twee aanzuigleidingen. Zo kan men verschillende vloeistoffen mengen. Figuur 8 toont het symbool van een membraanpomp, door perslucht aangedreven met een ingebouwde magneetklep. Figuur 9 eveneens maar dan zonder ingebouwde klep. Let op de ‘driehoekjes’ – de ‘zwarte’ zijn voor vloeistof, de ‘witte’ zijn voor perslucht. De punt van de driehoekjes wijst de vloeirichting aan, hier perslucht, motor en vloeistofpomp. Figuur 10 is een doorsnede van de membraanpomp, de terugslagkleppen zijn functioneel. Als het membraan naar links wordt geduwd door de perslucht, gaat de bovenste terugslagklep open en wordt de onderste dichtgeduwd. Wordt de perslucht afgevoerd, dan duwt de terugstelveer het membraan naar rechts, daardoor gaat de onderste terugslagklep open en wordt de ruimte gevuld. De tekening van een terugslagklep is te zien in figuur 11. Het schema in figuur 12 toont een compleet circuit met ingebouwde schakelklep.

VOORDELEN VAN DOOR PERSLUCHT AANGEDREVEN POMPEN Ten opzichte van pompen met een elektrische aandrijving zijn de relatief lage aanschafprijs en de compacte bouw een pluspunt. Om

11

Opbouw van een terugslagklep

een gelijke pompprestatie met een elektrisch aangedreven pomp te realiseren, moet al snel een behoorlijk forse elektromotor gebruikt worden. Ook kan een pneumatische pomp niet overbelast worden, wat bij een elektrische aandrijving wel een groot risico is. Pneumatische pompen zijn eenvoudig te regelen qua opbrengst; zo kan men de luchthoeveelheid smoren en men heeft geen aparte frequentieregeling nodig zoals bij de elektrische aandrijvingen.

NADELEN Een nadeel zou de pulserende werking van de pneumatische pomp kunnen zijn. Het leidingwerk moet dus overmatige trillingen voorkomen. Indien nodig moeten pulsatiedempers voorzien worden.

TOEPASSINGEN Enkele vaak voorkomende toepassingen van dit soort pompen: • het verpompen van vloeistoffen en vetten; • het verpompen van vervuilde vloeistoffen; • het vervoer van reinigingsmiddelen; • het vervoer van reinigingsmiddelen voor drukkoppen (drukkerij); • het afzonderen van reinigingsmiddelen; • het afzonderen van vloeibare vriesmiddelen.

12

Kogelventiel IN/OUT Persluchtregelaar Perslucht Filter

Pomp

Reservoir Compleet circuit met ingebouwde schakelklep Motion Control 81 • Oktober 2012

27

Grote meesterwerken in het klein. Minimotor motorreductoren: buitengewone PRESTATIES EN VEDERLICHT samengevoegd in minimale afmetingen voorr specifieke, hoogwaardige hoogwaardigge toepassingen.

139 mm

176 mm

193 mm

236 mm

MINI MOTOR Aandrijftechniek - Wagenmakersweg 8A - 3449 HV WOERDEN (NL) Phone : +31 6 23317359 • Phone : +31 6 23317459 e-mail: [email protected] - [email protected]

MORE THAN IDENTIFICATION

20 jaar ervaring met industriële RFID – EEN IDENTControl systeem voor elke toepassing wereldwijd ■ EEN modulair IDENTControl systeem – aan te sluiten op alle gangbare veldbussen ■ EEN IDENTControl interface voor alle LF-, HF- en UHF schrijf-/leeskoppen ■ Robuust metalen behuizing in IP67 met geïntegreerd afschermingsconcept ■ Ruime keuze aan schrijf-/leeskoppen en code-/datadragers www.pepperl-fuchs.com/RFID Pepperl+Fuchs N.V.S.A Metropoolstraat 11 · 2900 Schoten · België Telefoon +32 3 644 25 00 · Fax +32 3 644 24 41 E-mail: [email protected] · www.pepperl-fuchs.be

MOTOREN

ENERGIE-EFFICIENTIE BIJ ELEKTROMOTOREN GEFASEERDE INVOER VAN EFFICIENTIEKLASSEN Elektriciteit vormt een van de grootste energiekosten op wereldvlak. De elektromotor vertegenwoordigt daarin een enorm groot deel van de kosten. Een aanzienlijke vermindering van het elektriciteitsverbruik kan dus verwezenlijkt worden door onze elektromotoren meer performant te maken, iets waar de fabrikanten voortdurend mee bezig zijn. Om ook de gebruiker te stimuleren voerde men de IE-classificatie in die minimale rendementen oplegt. Deze almaar strenger wordende klassen worden gefaseerd ingevoerd. Door Koen Weymeers Een perfecte combinatie van sturing, reductor en efficiënte motor leidt tot duizelingwekkende terugverdientijden

ECOLOGISCH PROBLEEM Reeds meerdere jaren is door wetenschappelijk onderzoek bewezen dat de ozonlaag op de diverse gemeten locaties rondom de wereldbol significante verschillen vertoont. Een verdunning - het gat in de ozonlaag - is door de jaren heen voornamelijk ontstaan door de overmatige CO2-uitstoot door diverse factoren. De meerderheid van de CO2-emissies op globaal gebied wordt door elektriciteit veroorzaakt (opwekken, verbruik, diverse toepassingen), terwijl elektriciteit niet de grootste energieverbruiker is, maar wel de grootste energiekosten vormt.

ELEKTROMOTOREN Een van de grootste verbruikers in de Europese markt is de elektromotor. Deze motoren hebben een groot aandeel in het verbruik, en hebben bijgevolg ook een significante invloed op de efficiëntie van het elektriciteitsnet. Een elektromotor is een combinatie van elektrische technologie en mechanische verbindingen. Iedere technologie heeft bepaalde verliezen (bv. ijzerverliezen), en deze worden het

best zo klein mogelijk gehouden, zodat de inkomende energie de werkelijke functionele energie benadert. Het verkleinen van het verschil tussen het toegeleverde vermogen en het effectieve vermogen is hierdoor rechtstreeks voelbaar op de factuur.

PINPUT = PEFFECTIVE + PLOSSES De efficiëntie bij elektromotoren kunnen we gaan verbeteren via verschillende invalshoeken. Het is belangrijk om buiten de keuze van het vermogen van de elektromotor en de inwendige efficiëntie van mechanische onderdelen ook de energie-efficiëntie te bekijken bij de elektronische componenten die de motor aansturen (bv. frequentieregelaar) of toestellen die door de motor aangedreven worden (bv. de reductiekast). De elektromotor zelf verbetert Om de CO2-productie te reduceren op het niveau van het uitvoeringsveld hebben verschillende overheden (waaronder ook de Europese gemeenschap) in diensten maatregelen getroffen op de verschillende takken van energieverbruik en CO2-emissies.

Een van deze maatregelen situeert zich op het vak van elektriciteit, die zijn reflectie heeft op o.a. elektromotoren. Een elektromotor wordt veel gebruikt in de industrie, automotive, textiel, … en dit dan voor verschillende doeleinden. Een van de meest gebruikte functies van elektromotoren is het bewegen van rollerbanen, compressoren en pompen, en staat vervolgens in voor een aanzienlijk aandeel in de CO2-productie wat betreft het verbruik van elektriciteit. Al jaren hanteren de machinebouwers en constructeurs de richtlijnen van CEMEP (Comité Européen de Constructeurs de Machines) om een energie-efficiënter beleid te gaan ontwikkelen. Om de fabrikanten en bijgevolg de eindgebruikers in beperkte tijd naar een efficiënter energiebeleid te loodsen, heeft de Europese commissie een vernieuwde standaard uitgebracht waarin beschreven staat aan welke norm de motoren moeten voldoen. Er is een classificatie in functie van de energie-efficiëntie toegekend aan het type elektromotoren met de uitrusting. In de classificatie van de elektromotoren kunnen we volgende zaken onderscheiden. Een greep uit deze classificatie:

• asynchrone motoren; • synchrone motoren; • motor met een permanente magneetmotor en asynchrone kooi; • permanente magneetmotor met geïntegreerde frequentiesturing. In Europa maken we vanaf 2010 via een Europese richtlijn een onderscheid tussen verschillende klassen van energie-efficiëntie per type van elektromotor. Opgesomd zijn dit IE1, IE2 en IE3, IE4, waarbij IE4 de elektromotor is met de grootste energie-efficiëntie ('ultra premium efficiency)'. Deze richtlijn wordt uitgevoerd in verschillende fasen, zodat de markt en eindconsument zich kunnen toespitsen op deze richtlijn. De gefaseerde lancering van de nieuwe richtlijn zal als volgt verlopen: • Fase 1: Sinds 16 juni 2011. Motoren moeten voldoen aan het IE2-efficiencyniveau. • Fase 2: Vanaf 1 januari 2015. Motoren met een nominaal vermogen van 7,5 tot 375 kW moeten voldoen aan het IE3-efficiencyniveau of aan het IE2-niveau indien voorzien van een frequentieomvormer. • Fase 3: Vanaf 1 januari 2017. Motoren met een nominaal

TIMING VOOR DE NIEUWE EC 640/2009 DIRECTIVE 2-, 4- en 6-polige eensnelheidsmotoren voor S1-applicaties met een nominaal vermogen van 0,75 tot

SINDS 16/06/2011 375 kW moeten aan het IE2-rendementsniveau voldoen.

Motoren met een nominaal vermogen van 7,5 tot 375 kW moeten aan het IE3-rendementsniveau

VANAF 01/01/2015 voldoen OF aan het IE2-rendementsniveau als ze door een frequentieregelaar aangestuurd worden. Motoren met een nominaal vermogen van 0,75 tot 375 kW moeten aan het IE3-rendementsniveau

VANAF 01/01/2017 voldoen. IE2-motoren kunnen nog steeds gebruikt worden, indien ze met een frequentieregelaar aangedreven zijn.


Coaxiale motorreductor Motion Control 81 • Oktober 2012

29

MOTOREN

Ook uitvoeringen voor ATEX-omgevingen zijn ondertussen verkrijgbaar in IE 3

Visualisering van de cos ϕ

vermogen van 0,75 tot 375 kW moeten voldoen aan het IE3-efficiencyniveau of aan het IE2-niveau indien voorzien van een frequentieomvormer. • Fase 4: Diverse fabrikanten anticiperen al op het vervolg van deze classificatie, en ontwikkelden al IE4-motoren, de zogenaamde superpremiumefficiencymotoren. Is het een goed idee om nu al een motor te gaan plaatsen die verder gaat dan de op dit moment vereiste rendementen? Het hangt er vanaf hoe u de kwestie bekijkt: in aankoop zal dit hoogstwaarschijnlijk duurder uitvallen. De meerprijs is met de huidige

5. ATEX-motoren (hoewel deze ook verkrijgbaar zijn); 6. servicedoeleinden (vervangingsmarkt).

energieprijzen echter zeer snel terugverdiend. Het ziet er bovendien niet naar uit dat deze energieprijzen snel zullen zakken, integendeel zelfs. Dergelijke motoren zijn in dit opzicht dus zeker te verdedigen.

UITZONDERINGEN Door praktische redenen zijn er enkele uitsluitingen van motoren die door hun specifieke toepassing niet moeten voldoen aan de richtlijn: 1. niet S1-/S6-bedrijf; 2. motoren met geïntegreerde frequentiesturing; 3. remmotoren; 4. motoren voor afwijkende werkomgevingen;

VOORBEELD 1: EFFICIENTIE IE1

VOORBEELD 2: EFFICIENTIE IE2

Vermogen: 0,75 kW Aantal: 20 stuks Aanschafkost: € 3.000 Aantal polen: 4 Behuizing: aluminium Gebruiksuren per jaar: 8.000 uur Efficiëntie: 72,1% Energiekosten per kWh: 11 ct Totaal verbruik: 122.421 kW Energiekosten per jaar: € 13.466,31

Vermogen: 0,75 kW Aantal: 20 stuks Aanschafkost: € 4.200 Aantal polen: 4 Behuizing: aluminium Gebruiksuren per jaar: 8.000 uur Efficiëntie: 82,5% Energiekosten per kWh: 11 ct Totaal verbruik: 117.143 kW Energiekosten per jaar: € 12.885,73 Op jaarbasis wordt dus € 580,58 bespaard op energiekosten. De meerkost van de aankoop (€ 1.200) wordt aldus terugbetaald op ongeveer 2,1 jaar

COS Φ De cosinus phi (ϕ) of de arbeidsfactor is de parameter die de faseverschuiving tussen de stroom en spanning gaat aanduiden. Deze faseverschuiving kan twee richtingen uitgaan. De spanning kan voorijlen (inductief) op de stroom of de spanning kan na-ijlen (capacitief) op de stroom. Idealiter is de arbeidsfactor gelijk aan 1, dit wil zeggen dat de stroom en de spanning in fase zijn. Het schijnbaar vermogen is dan gelijk aan het effectief vermogen. Onder deze situatie is het elektriciteitsnet optimaal benut. Indien er een faseverschuiving is tussen de stroom en de spanning, moet de netbeheerder extra maatregelen en energie uitoefenen om deze onregelmatigheid te gaan rechtzetten. Deze extra geleverde elektrische energie is tegenstrijdig aan de energie-efficiëntie. Indien de uiteindelijke faseverschuiving afwijkt van bepaalde specificaties, worden er door de netbeheerder toelagen aangerekend om de kosten van de extra te leveren energie te dekken. Om faseverschuivingen (inductief of capacitief) recht te zetten, kan men interne maatregelen treffen zodat men efficiënter met de geleverde energie omgaat.

DE STURING

De grotere kost voor een IE2-motor (de blauwe lijn) is reeds na 2,1 jaar tenietgedaan door de grotere energiekosten van IE1-motoren

30


Efficiënter werken met de sturing van elektromotoren kan een doorslaggevend effect hebben op de energiefactuur, maar dit kadert ook in het gebied van energieefficiëntie. Via de verschillende (intelligente) sturingstechnieken kan men zeer specifiek programmeren wanneer een toestel of elektromotor mag en

kan inschakelen onder welke frequentie. Samen met het implementeren van een sterdriehoekschakeling kan men het energieverbruik stevig gaan reduceren en efficiënter omgaan met de toegeleverde energie. Indien noodzakelijk kan men de sturing van inductieve of capacitieve elementen zoals elektromotoren gaan – meestal softwarematig – koppelen met de cosinus phi (ϕ) zodat de energie-efficiëntie steeds in beschouwing wordt genomen. Verder is een goede afstemming van alle actoren in de 'drive train' van het allergrootste belang. Enkel een goed afstemmen van motor, reductor en frequentiesturing zal het hogere rendement van de motor volledig tot zijn recht laten komen. Nog al te vaak wordt, om te besparen op aankoopkosten, bijvoorbeeld enkel de motor vernieuwd. Helaas is zelfs de best renderende motor quasi nutteloos in combinatie met een verkeerde reductor of een slecht gedimensioneerde frequentieregelaar. Op lange termijn is het beter om het volledige plaatje, met de totale energiekosten, te gaan bekijken. In een volgend nummer gaan we dieper in op deze problematiek. Energie-efficiëntie = stijgende kost? Energie-efficiënter gaan werken heeft in de meeste gevallen een invloed op de aankoopprijs van de motor. Deze is meestal iets hoger, wat veroorzaakt wordt door de verschillende parameters die ervoor zorgen dat de motor effectief energie-efficiënter gaat functioneren. Om de koperverliezen in de stator te reduceren, dient men gebruik te maken van dikkere wikkelingen binnen in de motor, waardoor de motor qua fysieke vorm vergroot. Hierdoor is er een prijsstijging voor het extra gebruikte koper en metaal,


MOTOREN

3

4

2 1

5

6 In applicaties met meerdere motoren kan een rendementsverhoging een aanzienlijke besparing betekenen

Bij een volcontinubedrijf (hier een goederentransport in een luchthaven) verkleint de terugverdientijd nog sneller

die de fabrikant moet doorrekenen aan de eindklant. De rotorverliezen kunnen door de fabrikant verkleind worden door hoogwaardiger materiaal met een lagere weerstand te gebruiken. Hierdoor zal de veldsterkte dalen, waardoor de motor bijgevolg minder stroom zal vragen. Dit heeft echter ook als nadeel dat er kleinere Lorenzkrachten zullen optreden. Om de krachten terug te vergroten kan men ofwel de diameter of de lengte van de rotor vergroten, waardoor het koppel alsnog behouden wordt. De ijzerverliezen ofwel hysterese- en wervelstroomverliezen verminderen (in stator en rotor) is een andere parameter die de fabrikant kan verkleinen om een grotere energie-efficiëntie te verkrijgen. Om deze verliezen te reduceren dient men gebruik te maken van hoogwaardige materialen, wat de prijs uiteraard kan beïnvloeden.

verschil in kostprijs terugbetalen. Op de vorige pagina vindt u een berekeningsvoorbeeld van de terugverdientijd. U kunt uiteraard ook al inspelen op de verdere evolutie, en meteen opteren voor een IE3-motor. Hetzelfde geldt hier uiteraard ook: iets duurder bij aankoop, maar veel goedkoper op lange termijn.

7 Evoluties bij hoogrendementsmotoren: 1: grotere rotorstaven en kortsluitringen om rotorweerstandsverliezen te beperken; 2: dunner magnetisch staal om strooiverliezen tegen te gaan; 3: hogere kwaliteit magnetisch staal beperkt hysteresisverliezen; 4: design van de koelwaaier aangepast voor betere koeling en reduceren verliezen; 5: meer koperdraad met een grotere diameter reduceert weerstand van de wikkelingen; 6: langer statorpakket zorgt voor minder magnetische verliezen en betere capaciteit voor koeling; 7: gleuven van het statorpakket optimaliseren waardoor de wikkeling (met dikkere draad) beter past.

MINIMAAL VEREISTE RENDEMENTEN VOLGENS IEC 60034-30 IE1-STANDAARD KW

0,75

IE2 HIGH EFFICIENCY

IE3 PREMIUM EFFICIENCY

2-POLIG

4-POLIG

6-POLIG

2-POLIG

4-POLIG

6-POLIG

2-POLIG

4-POLIG

6-POLIG

72,1

72,1

70

77,4

79,6

75,9

80,7

82,5

78,9

1,1

75

75

72,9

79,6

81,4

78,1

82,7

84,1

81

1,5

77,2

77,2

75,2

81,3

82,8

79,8

84,2

85,3

82,5

2,2

79,7

79,7

77,7

83,2

84,3

81,8

85,9

86,7

84,3

3

81,5

81,5

79,7

84,6

85,5

83,3

87,1

87,7

85,6

4

83,1

83,1

81,4

85,8

86,6

84,6

88,1

88,6

86,8

5,5

84,7

84,7

83,1

87

87,7

86

89,2

89,6

88

7,5

86

86

84,7

88,1

88,7

87,2

90,1

90,4

89,1

TOTAL LIFECYCLECOST

11

87,6

87,6

86,4

89,4

89,8

88,7

91,2

91,4

90,3

IE2-motoren (en vanaf 2017 dus IE3) zijn dus duurder in aankoop. Voor sommige bedrijven meteen ook de reden om een investering uit te stellen. Er is echter een belangrijke evolutie aan de gang, die bedrijven noopt om energieefficienter te gaan omspringen met hun productieproces: de constante stijging van de energieprijs. Wie het kostenplaatje op lange termijn gaat bekijken, zal zich snel bewust worden van de noodzaak. Uit onderzoek blijkt dat het gegeven 'kostprijs' slechts 1,5% van de totale levenscycluskost uitmaakt, terwijl de energiekosten rond de 98% draaien. Toch blijkt dat er bij de aankoop nog steeds vooral rekening wordt gehouden met de factor kostprijs. Afhankelijk van de gebruiksfrequentie van de motor zal de energie-efficiënte motor op een termijn van een tweetal jaar het

15

88,7

88,7

87,7

90,3

90,6

89,7

91,9

92,1

91,2

18,5

89,3

89,3

88,6

90,9

91,2

90,4

92,4

92,6

91,7

22

89,9

89,9

89,2

91,3

91,6

90,9

92,7

93

92,2

30

90,7

90,7

90,2

92

92,3

91,7

93,3

93,6

92,9

37

91,2

91,2

90,8

92,5

92,7

92,2

93,7

93,9

93,3


45

91,7

91,7

91,4

92,9

93,1

92,7

94

94,2

93,7

55

92,1

92,1

91,9

93,2

93,5

93,1

94,3

94,6

94,1

75

92,7

92,7

92,6

93,8

94

93,7

94,7

95

94,6

90

93

93

92,9

94,1

94,2

94

95

95,2

94,9 95,1

110

93,3

93,3

93,3

94,3

94,5

94,3

95,2

95,4

132

93,5

93,5

93,5

94,6

94,7

94,6

95,4

95,6

95,4

160

93,8

93,8

93,8

94,8

94,9

94,8

95,6

95,8

95,6

200

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8

220

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8

250

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8

300

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8

330

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8

375

94

94

94

95

95,1

95

95,8

96

95,8


31

BUSINESS LINKS PNEUMATICA AIR COMPACT BRUSSELSESTEENWEG 427 -- BE-9050 GENTBRUGGE Tel: 09/230.20.30 Fax: 09/231.15.09 Email: [email protected] Web: www.aircompact.com

BINTZ TECHNICS BRIXTONLAAN 23 -Tel: 02/720.49.16 Fax: 02/720.37.50 Email: [email protected]

BE-1930 ZAVENTEM

Web: www.bintz.be

IFM ELECTRONIC ZUIDERLAAN 91-BB6 -Tel: 02/481.02.20 Fax: 02/463.17.95

BE-1731 ZELLIK

PEPPERL+FUCHS METROPOOLSTRAAT 11 -Tel: 03/644.25.00 Fax: 03/644.24.41

BE-2900 SCHOTEN

PNEUVANO KORALENHOEVE 4 -Tel: 03/355.32.20 Fax: 03/355.32.21 SCHUNK INTEC INDUSTRIELAAN 4 -Tel: 053/85.35.04 Fax: 053/83.60.22

BE-2160 WOMMELGEM

BE-9320 EREMBODEGEM

HYDROSERV NINOVESTEENWEG 212 -Tel: 053/71.12.12 Fax: 053/71.00.01

BE-9320 EREMBODEGEM

MECHANICA FESTO KOLONEL BOURGSTRAAT 101 Tel: 02/702.32.11 Fax: 02/702.32.09 IGUS BELUX KOLONEL BEGAULTLAAN 75 Tel: 016/31.44.31 Fax: 016/31.44.39

--

--

MEET & REGELTECHNIEKEN

SCHMERSAL NIEUWLANDLAAN 16B -Tel: 016/57.16.18 Fax: 016/57.16.20

BE-3200 AARSCHOT

SCHNEIDER ELECTRIC DIEWEG 3 -Tel: 02/373.75.02 Fax: 02/375.38.58

BE-1180 BRUSSEL

SENSOR PARTNERS Z.1 RESEARCHPARK 310 -Tel: 02/464.96.90 Fax: 02/464.96.99 SEW-EURODRIVE EVENEMENTENLAAN 7 -Tel: 016/38.63.11 Fax: 016/38.63.36 SIEMENS MARIE CURIESQUARE 30 -Tel: 02/536.23.26 Fax: 02/536.22.90

BECKHOFF KEMPISCHE STEENWEG 305 B202 Tel: 011/24.08.00 Fax: 011/24.08.01

BE-1731 ZELLIK

BE-3001 LEUVEN

RITTAL STOKKELAAR 8 -Tel: 09/353.91.11 Fax: 09/355.68.62

SIGMA CONTROL ZWOLSEWEG 43 -NL-2994 LB BARENDRECHT Tel: 03/297.70.07 Email: [email protected] Web: www.sigmacontrol.eu

B&R NINOVESTEENWEG 198 -- BE-9320 EREMBODEGEM (AALST) Tel: 053/21.20.01 Fax: 053/21.20.14 Email: [email protected] Web: www.br-automation.com

BE-3500 HASSELT

EUCHNER VISSCHERSBUURT 23 -- NL-3356 AE PAPENDRECHT Tel: +31(0)78/615.47.66 Fax: +31(0)78/615.43.11 PEPPERL+FUCHS METROPOOLSTRAAT 11 -Tel: 03/644.25.00 Fax: 03/644.24.41

BE-1070 ANDERLECHT

--

BE-1830 MACHELEN

BE-3001 LEUVEN

ELEKTRO --

BE-3500 HASSELT


NEDERMAN BERGENSESTEENWEG 181 -- BE-1600 SINT-PIETERS-LEEUW Tel: 02/334.22.50 Fax: 02/334.22.51 PEPPERL+FUCHS METROPOOLSTRAAT 11 -Tel: 03/644.25.00 Fax: 03/644.24.41

BE-2530 BOECHOUT

BE-2900 SCHOTEN

TOTAL HANDELSTRAAT 93 -Tel: 02/288.99.33 Fax: 02/288.35.25

BE-1040 BRUSSEL

WAGO KONTAKTTECHNIK EXCELSIORLAAN 11 -BE-1930 ZAVENTEM Tel: 02/717.90.90 Fax: 02/717.90.99 DIENSTEN

BNP PARIBAS FORTIS WARANDEBERG 3 -Tel: 02/565.44.47 Fax: 02/228.71.21

BE-8800 ROESELARE

BLICKLE JENNEVALLAAN 9 BA -Tel: 03/828.01.54 Fax: 03/827.00.46 Email: [email protected] Web: www.blickle.be

WERKPLAATS

BE-9160 LOKEREN

TRANSPORT

BE-2160 WOMMELGEM

EUCHNER VISSCHERSBUURT 23 -- NL-3356 AE PAPENDRECHT Tel: +31(0)78/615.47.66 Fax: +31(0)78/615.43.11

BE-2900 SCHOTEN


ARCADEL VIERWEGSTRAAT 186 -Tel: 051/24.42.83 Fax: 051/24.24.33

PNEUVANO KORALENHOEVE 4 -Tel: 03/355.32.20 Fax: 03/355.32.21


--

BE-3500 HASSELT

BE-1000 BRUSSEL

EUCHNER VISSCHERSBUURT 23 -- NL-3356 AE PAPENDRECHT Tel: +31(0)78/615.47.66 Fax: +31(0)78/615.43.11 FESTO KOLONEL BOURGSTRAAT 101 Tel: 02/702.32.11 Fax: 02/702.32.09 GMC INSTRUMENTS GALGENBERGSTRAAT 52 -Tel: 052/39.97.50 Fax: 052/39.97.60 MGH RITTWEGERLAAN 2B -Tel: 02/753.00.40 Fax: 02/753.00.49 SEW-EURODRIVE EVENEMENTENLAAN 7 -Tel: 016/38.63.11 Fax: 016/38.63.36

--

BE-1030 BRUSSEL

BE-9290 BERLARE

BE-1830 MACHELEN

BE-3001 LEUVEN


BE-3012 WILSELE

SEW-EURODRIVE EVENEMENTENLAAN 7 -Tel: 016/38.63.11 Fax: 016/38.63.36

32

BE-9160 LOKEREN

BE-1030 BRUSSEL

MGH RITTWEGERLAAN 2B -Tel: 02/753.00.40 Fax: 02/753.00.49


BE-9160 LOKEREN


STURING

HYDRAULICA

BE-2900 SCHOTEN



ERIKS MOTION CONTROL BOLLINCKXSTRAAT 213 -- BE-1070 BRUSSEL (ANDERLECHT) Tel: 02/524.10.22 Fax: 02/523.26.27

BE-1800 VILVOORDE

PEPPERL+FUCHS METROPOOLSTRAAT 11 -Tel: 03/644.25.00 Fax: 03/644.24.41

BOGE KOMPRESSOREN B.V.B.A. BERGENSESTEENWEG 189 -- BE-1600 ST. PIETERS LEEUW Tel: 02/332.29.70 Fax: 02/332.32.96 Email: [email protected] Web: www.boge.be

ERIKS BROEIKWEG 25 -NL-2871 RM SCHOONHOVEN Tel: +31(0)182/30.34.56 Fax: +31(0)182/38.69.20

MITSUBISHI ELECTRIC WOLUWELAAN 31 -Tel: 02/257.02.40 Fax: 02/257.02.49


--

BE-3500 HASSELT

FESTO KOLONEL BOURGSTRAAT 101 Tel: 02/702.32.11 Fax: 02/702.32.09

--

BE-1030 BRUSSEL

EUCHNER VISSCHERSBUURT 23 -- NL-3356 AE PAPENDRECHT Tel: +31(0)78/615.47.66 Fax: +31(0)78/615.43.11

JUNGHEINRICH ESPERANTOLAAN 1 -- BE-3001 LEUVEN (HEVERLEE) Tel: 016/39.87.11 Fax: 016/40.02.05

FESTO KOLONEL BOURGSTRAAT 101 Tel: 02/702.32.11 Fax: 02/702.32.09

MGH RITTWEGERLAAN 2B -Tel: 02/753.00.40 Fax: 02/753.00.49

--

BE-1030 BRUSSEL

SPS-IPC-DRIVES ROTEBUHLSTRASSE 83-85 -- DE-70178 STUTTGART Tel: +49(0)711/61.94.60 Fax: +49(0)711/619.46.92

BE-1830 MACHELEN


ADVERTORIAL

SCHMERSAL PRESENTEERT NIEUWE PROTECT SELECT SERIE FLEXIBELE COMPACTE VEILIGHEIDSBESTURING De Schmersal Groep stelt de nieuwe PROTECT SELECT serie voor. De firma slaat daarmee een brug tussen de veiligheidsmodules enerzijds en volwaardige programmeerbare veiligheidsgerichte besturingen anderzijds. PROTECT SELECT vergt geen programmering en beschikt over 18 veilige ingangen voor alle gangbare veiligheidsschakelcomponenten. Dat alles maakt de PROTECT SELECT flexibel, betrouwbaar en zuinig. GEEN PROGRAMMERING NODIG

De nieuwe compacte veiligheidsbesturingen kunnen zonder programmering, gewoon via de menunavigatie en de duidelijke tekstaanduidingen, aan de individuele toepassing aangepast worden. Dat maakt de implementering voor de machinebouwer een stuk eenvoudiger. De nieuwe veiligheidsbesturingen zijn beduidend flexibeler en ze besparen bovendien kosten. Dat komt omdat een PROTECT SELECT module tot acht veiligheidsmodules (tot PL e of SIL 3) vervangt. Dankzij zijn inbouwbreedte van slechts 52,5 mm bespaart de module ook plaats in de schakelkast.

18 veilige ingangen

18 veilige ingangen maken het mogelijk om alle gangbare veiligheidsschakelcomponenten zoals noodstopknoppen, veiligheidsschakelaars en -vergrendelingen,

veiligheidsmatten en opto-elektronische beschermvoorzieningen te bewaken. Aan de uitgangszijde zijn vier veilige halfgeleideruitgangen en twee veilige relaisuitgangen beschikbaar. Voor elke veilige uitgang kan de gebruiker via het menu van de display de Stop 0- of Stop 1-functionaliteit individueel instellen. Daarnaast zorgen vier optionele signaaluitgangen voor een flexibele integratie van de PROTECT SELECT in de gebruiksomgeving.

Veilige analoge ingangen

Ook vermeldenswaard zijn de bijkomende veilige analoge ingangen, waarmee proceskritische waarden (temperatuur, druk, debiet enz.) in het veiligheidsconcept geïntegreerd kunnen worden. De bijbehorende drempelgrenswaarden kunnen individueel geparametreerd worden. Het geïntegreerde foutbeheer toont eventuele fouten

in duidelijke tekst en geeft tips voor het verhelpen van de fout.

Vooraf ingestelde programma's

De gebruiker kan uit vier toepassingsprogramma’s kiezen; deze zijn al vooraf ingesteld voor de meest gebruikte configuraties van veiligheidszones en dekken ongeveer 80% van alle toepassingen. Op die manier wordt het parametreren tot een minimum herleid zonder beperkingen voor de flexibiliteit. Voor ieder programma kan de gebruiker bepaalde functies zoals de vrije toekenning van terugkoppelingen (EDM), de opstarttest, de cyclische test, de automatische start enz. op een eenvoudige manier activeren. De beschikbare programma’s worden duidelijk beschreven in de handleiding. Hiermee kan PROTECT SELECT net zoals een veiligheidsmodule gemakkelijk aangesloten worden.

Ook complexere veiligheidstaken

Ook complexere veiligheidsgerichte taken zoals bijkomende bedrijfsmodi (instelmodus, procesobservatie) of het aanvoeren van materiaal via de gevarenzone zonder dat de machine stopt (muting) kunnen met PROTECT SELECT snel en gemakkelijk uitgevoerd worden. Met de nieuwe serie PROTECT SELECT verlaagt de Schmersal Groep de drempel voor machinebouwers die de wereld van veiligheidsbesturingen en hun belangrijkste voordelen (een hogere flexibiliteit en

aanpasbaarheid) willen ontdekken.

SCHMERSAL, PIONIER IN VEILIGHEID

De Schmersal Groep ontwikkelt en fabriceert allerhande producten die de veiligheid in een onderneming versterken. Wat begon met het ontwikkelen en vervaardigen van een zeer brede waaier van mechanische en noncontactschakelaars, leidde tot 's werelds grootste assortiment van veiligheidssystemen en oplossingen voor de bescherming van mens en machine. Meer dan 1.200 werknemers in meer dan 50 landen ontwikkelen technologische veiligheidsoplossingen in nauwe samenwerking met onze klanten. Daarbij wordt ingespeeld op de steeds complexere normen, voorschriften en richtlijnen met betrekking tot machineveiligheid.

SCHMERSAL BELGIUM Nieuwlandlaan 16B 3200 Aarschot Tel.: 016/57.16.18 Fax: 016/57.16.20 [email protected] www.schmersal.be Motion Control 81 • Oktober 2012

33

PRODUCTINFO

VELDBUSMODULES

DSBC

SURGEGUARD

IGLIDUR Q2E

Balluff introduceert een nieuwe generatie veldbusmodules voor het feilloos verbinden van sensoren en actuatoren. De toestellen die volledig omsloten zijn door een behuizing worden gekenmerkt door uitstekende configuratie- en diagnoseopties. Alle essentiële informatie voor het initialiseren en onderhouden van machinenetwerken kan via het display opgeroepen worden. Verder kunnen de IP-adressen van de ethernetmodules eenvoudig ingesteld worden. Gebruikers hebben daar geen schroevendraaier meer voor nodig maar kunnen alles netjes intoetsen.

De normcilinder DSBC is uitgerust met de zelfinstellende demping PPS. Hiermee wordt de aanslag van de aandrijving steeds correct gedempt, ook bij lasten snelheidswissels van de aandrijving. Daardoor vermindert de slijtage en verhoogt de bedrijfszekerheid. Dankzij de vele varianten kan deze aandrijving overal ingezet worden. De normcilinder is immers breed inzetbaar door zijn ruime gamma aan dichtingen en schraapringen.

De nieuwe SurgeGuard overspanningsbeveiligers voor DIN-railbevestiging garanderen een effectieve beveiliging in diverse toepassingen, zowel residentieel (tv, wasmachine, hifi …) als industrieel (computers, procesautomatisering, alarmsystemen…) en tertiair (PLC’s, medische apparatuur, monitoring …). Die werden speciaal ontwikkeld om de aangesloten toestellen in een laagspanningsnetwerk te beschermen. Het gamma omvat enkel- en meerpolige Klasse I- en Klasse II-beveiligingen, evenals combinatiebeveiligingstoestellen Klasse I + II. Deze laatste bestaan nu ook in een versie voor fotovoltaïsche toepassingen. Niet enkel in monoblok-, maar ook in plug-inuitvoering beschikbaar.

De nieuwe iglidur Q2E is een tweecomponentenpolymeerglijlager voor het zwenken van zware lasten tot 13,7 ton. De lager bestaat uit een harde polymeerschaal en een tribologisch geoptimaliseerde kern van het materiaal iglidur Q2, die ook onder grote belastingen vormstabiel en slijtvast is. Net als een exoskelet verleent de schaal een hoge vastheid en zorgt die zo voor een langere levensduur. Bovendien is het materiaal corrosie- en onderhoudsvrij.

GE INDUSTRIAL BELGIUM 09/265.22.72

IGUS BELUX 016/31.44.31

Technische gegevens: - Beschermingsgraad: IP67 - 2 leds BALLUFF 016/39.78.00

Technische gegevens: - Temperatuurbereik: -40 – 150 °C - Keuze uit elastische demping (P), pneumatische zelfinstellende demping (PPS) of regelbaar (PPV) - Conform ISO 15552 FESTO 02/702.32.11

Technische gegevens: - Verkrijgbaar voor asdiameters tot 75 mm met en zonder kraag

EJC 110/112/212

VP120 HYDRAULISCH VENTIEL

PRISMA PLUS PH

SINAMICS S120 MET SLP

De EJC 110/112/212 is een meeloopstapelaar die bijzonder efficiënt is op korte afstanden. De voornaamste reden hiervoor is de perfecte afstemming van de draaistroommotoren op de systeemaansturing. Een ander economisch aspect is de geringe onderhoudslast. Zo moet de stapelaar voor een eventuele wielwissel niet meer volledig worden opgeheven. Het steunwiel kan met slechts enkele handelingen eenvoudig en veilig via de bovenzijde worden gewisseld. Dankzij de serviceopeningen in de frontbescherming kunnen ook de wielbanden snel en goedkoop worden vervangen. Technische gegevens: - Heflast: tot 1.200 kg - Hefhoogte: tot 4,7 m

Het ventiel VP120 heeft drie mogelijke bedieningen: handbediend, hydraulisch of elektro-hydraulisch. Het vindt vooral toepassing in compacte wielladers, minigraafmachines, kranen en machines voor behandelingstoepassingen, lifttrucks, vuilniswagens en vrachtwagens. Om het mogelijk te maken diverse bedieningen tegelijkertijd uit te voeren, kan het ventiel voorzien worden van een drukcompensator per sectie. Dankzij het modulaire ontwerp kan flexibel ingespeeld worden op de specifieke eisen van de toepassing.

De Prisma Plus PH is een verstevigde oplossing voor geteste laagspanningsborden tot 3.200 A. Hij weerstaat harde werkomstandigheden, seismische invloeden, en alle componenten (apparatuur, railstellen enz.) werden ontworpen om samen te functioneren. Door zijn modulair systeem en geprefabriceerde elementen kan Prisma Plus PH gemakkelijk en op elk ogenblik worden gewijzigd, met behoud van de oorspronkelijke karakteristieken. Technische gegevens: - Metalen omhulsels: plaatstaaldikte 1,5 mm voor de panelen en 1,8 mm voor de deuren - Epoxy-polyestercoating - Beschermingsgraad: IP55 en IK10 - Hoogte: 2.000 mm, breedte: 700 of 300 mm, diepte: 500 en 800 mm

Het modulaire aandrijfsysteem Sinamics S120 is voortaan uitgerust met de nieuwe Safety Integrated functie SLP (Safety Limited Position). Met behulp van deze functie kunnen bereikgrenzen in positioneertoepassingen, goederenbehandelingssystemen en andere motioncontroltoepassingen bewaakt worden zonder dat er daarvoor extra eindloopschakelaars geïnstalleerd moeten worden. Zowel mensen als machines worden door deze nieuwe functie beschermd. Zo kan er gedetecteerd worden of een machine-unit zoals een grijpinrichting het toegelaten bereik overschrijdt en kan er een vooraf ingestelde actie ondernomen worden.

JUNGHEINRICH 016/39.87.11

PARKER HANNIFIN 067/28.09.00

SCHNEIDER ELECTRIC 02/373.75.02

SIEMENS 02/536.23.26

34


Technische gegevens: - Maximaal debiet: 160 l/min - Maximale druk: 280 bar (320 bar/sectie)


Laat uw gebruikte smeerolie ophalen door een erkend inzamelaar en alles loopt gesmeerd.

Eén druppel gebruikte olie kan maar liefst 1000 liter water vervuilen. Mede daarom bent u als professionele oliegebruiker verplicht uw gebruikte olie te laten ophalen door een erkend inzamelaar. Let er evenwel op dat dit correct gebeurt. Immers: alleen als uw olie volgens de door OVAM, BIM of OWD voorgeschreven procedure is opgehaald, kan deze op een milieuvriendelijke manier worden gerecycleerd. Meng uw olie bijvoorbeeld niet met andere afvalstoffen, want dat maakt recyclage een heel stuk moeilijker. Uw gebruikte olie laten ophalen is ook goed voor uw portemonnee. Voor kleine hoeveelheden hebt u namelijk onder bepaalde voorwaarden recht op een forfaitaire vergoeding. Zo lopen de zaken pas echt gesmeerd …

EERST SMEREN, DAN RECYCLEREN De gehomologeerde Valorlub inzamelaars vindt u op www.valorlub.be Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie gewesten.

Technology by THE INNOVATORS

Generic Motion Control Generic  Maximum system productivity through exceptional performance and system synchronization  Supports advanced manufacturing technologies by integrating CNC, robotics and motion control with integrated safety technology  Easy implementation of machine options because of software compatibility across all drive technologies  Supports all machine topologies through the use of centralized and decentralized drive technology  Reduced hardware costs and simpliﬁed service

Perfection in Automation

www.br-automation.com

Designed for Today, Protecting Tomorrow

Recommend Documents