Deltares DEL 2012 TARES

2012 Jaarverslag

Onze missie Het op topniveau ontwikkelen en toepasbaar maken van kennis op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur voor mens, mileu en maatschappij. Deltares is daarbij onafhankelijk, stelt hoge eisen aan de kwaliteit van de kennis en adviezen en werkt nauw samen met overheden, ondernemingen en kennisinstellingen in binnen- en buitenland. Bij Deltares is kennis de kern.

inhoudsopgave 02 voorwoord 04 Projecten Waterveiligheid 06 Investeren in dijkbewaking 08 Korte berichten Ecosystemen en milieukwaliteit 10 Steeds meer aandacht voor ‘Bouwen met de natuur’ 12 Korte berichten Water en grondstoffen 14 Deltamodel ondersteunt beleidskeuzes waterbeheer 16 Korte berichten

Duurzame inrichting deltagebieden 22 Deltascenario’s geven grip op onzekere toekomst 24 Korte berichten Software 26 Betere besluiten met Next Generation Hydro Software 28 Korte berichten Faciliteiten 30 Atlantic Basin, Scheldegoot, Delta Basin, Water- en grondgoot 31 Deltagoot, Geo-modelhal

Bouwen in de delta 18 JIP’s verbeteren concurrentiepositie bedrijfsleven 20 Korte berichten

32 Kennis delen 34 Bezoeken

38 Symposia/Opleidingen

36 Samenwerkingsverbanden

40 Publicaties

42 Organisatie 44 Toelichting cijfers 2012/Winst- en verliesrekening

50 Huib de Vriend: ‘Deltaproblemen zijn een intellectuele uitdaging’

45 Verdeling omzet/Balans

51 Medewerkers

46 Raad van Toezicht/Raad van Advies

53 Prijzen

47 Wetenschapsraad

54 Promovendi/Leerstoelen

48 Maarten Smits: ‘Kennisvermeerdering is altijd het uitgangspunt’

56 Nieuwbouw

49 Harry Baayen: ‘Ten dienste van overheid en bedrijfsleven’



Jaarverslag 2012

3

DELTARES

voorwoord

goed op koers 2012 was voor Deltares een goed jaar. In binnen- en buitenland werden honderden projecten uitgevoerd die bijdragen aan het vervullen van onze missie: hoogwaardige kennis ontwikkelen en toepasbaar maken op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur. De binnenlandse omzet nam iets af, maar daar stond een toename van activiteiten in het buitenland tegenover. Daarmee ligt de ambitie om ook in het buitenland als topinstituut te worden her- en erkend goed op koers. Vijf thema’s Deltares richt zich bij de kennisontwikkeling op vijf thema’s: waterveiligheid, ecosystemen en milieukwaliteit, water en grondstoffen, bouwen in de delta en duurzame inrichting deltagebieden. Het doel is te bevorderen dat leven in delta’s, kustregio’s en riviergebieden veilig en gezond is, nu en in de toekomst. En dat is hard nodig. Want deze aantrekkelijke gebieden om te wonen en werken, zijn tegelijkertijd het meest kwetsbaar voor de gevolgen van zeespiegelstijging, bodemdaling en grillige neerslagpatronen. Traditionele oplossingen volstaan niet meer om de problemen aan te pakken. Nieuwe technieken en innovatieve oplossingen moeten ontwikkeld worden om deze gebieden leefbaar te houden. Maatschappelijk In 2012 heeft Deltares aan vele innovaties een bijdrage geleverd. In aard en omvang lopen ze sterk uiteen, maar zijn altijd een antwoord op een maatschappelijke vraag. Een aantal hebben we er voor het jaarverslag uitgelicht. Zo werd een sterk verbeterd model ontwikkeld om bodemdaling te kwantificeren. Hiermee kan voor een groot gebied, bijvoorbeeld een stad of delta, worden aangegeven hoeveel bodemdaling er op de lange termijn zal plaatsvinden. Het werd in 2012 toegepast in Jakarta en zal ook in New Orleans worden gebruikt om de bodemdalingsproblematiek in kaart te brengen. We krijgen zo beter zicht op welke interventies effectief kunnen zijn en welke niet. Veel aandacht was er ook voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Het onderzoek naar de verspreiding van microplastics en de schadelijke effecten ervan in de voedselketen bijvoorbeeld, kwam goed op gang. Microplastic afval kan mogelijk zeer veel schade opleveren aan de kleinste organismen die aan het begin van de voedselketen staan. Hierdoor kan de productiviteit van het hele ecosysteem worden aangetast. Duidelijkheid over omvang en schade is hard nodig om het probleem straks goed aan te pakken. Deltares doet het onderzoek onder meer in samenwerking met het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU Amsterdam. Het Deltaprogramma moet ervoor zorgen dat Nederland de komende eeuw beschermd is tegen het almaar stijgende water en dat we blijvend over voldoende zoet water kunnen beschikken. Beleid plannen voor zo’n lange termijn is vanwege de vele onzekerheden niet eenvoudig. Ter ondersteuning van de beleidskeuzes die in 2015

02

Vlnr: Ron Thiemann, Maarten Smits en Erik Janse.

zullen worden genomen, leverde Deltares in 2012 een aantal instrumenten op, zoals het Deltamodel en de vier Deltascenario’s. Hiermee kunnen de gevolgen van mogelijke beleidsstrategieën worden doorgerekend, de bandbreedtes van toekomstige onzekerheden worden gegeven en flexibele beleidsstrategieën ontwikkeld. Organisatie Binnen de organisatie deed zich in 2012 een aantal belangrijke veranderingen voor. In december trad Harry Baayen terug als algemeen directeur van Deltares. Hij vervulde deze functie sinds de oprichting in 2008. Zijn functie is overgenomen door Maarten Smits. Tevens werd afscheid genomen van Huib de Vriend, directeur kennis, die in mei met pensioen ging. Zijn taak is overgenomen door de Wetenschapsraad, waarvan de positie binnen de directie steviger is verankerd. In 2012 werd gestart met de bouw van nieuwe kantoorruimte, zowel in Delft als in Utrecht. Als de nieuwbouw klaar is, zullen alle medewerkers op één van de twee vestigingen zijn gehuisvest. Tevens werd gestart met de bouw van de nieuwe Deltagoot in Delft. Deze gaat de huidige faciliteit in de Noordoostpolder vervangen en hiermee zal een veel breder scala aan testen kunnen worden uitgevoerd. Medewerkers Bij Deltares is kennis de kern. Wij zijn er dan ook trots op dat de tweede Kennispositie Audit die in 2012 werd gehouden positief is verlopen. Doel van de audit was een onafhankelijk oordeel te krijgen over onze kennispositie, met name op internationaal niveau. De commissie van internationale wetenschappers was zeer enthousiast over de kennispositie van Deltares en noemde de organisatie ‘a gold mine’. De commissie was tevens zeer te spreken over onze open source strategie. Het fundament van onze kennis wordt gevormd door de ruim achthonderd medewerkers. Ze zijn deskundig en veelal toonaangevend in hun vakgebied. Maar ze zijn vooral maatschappelijk betrokken en gedreven hun kennis toe te passen bij problemen in deltagebieden, waar ook ter wereld. Dat maakt ze bijzonder en waardevol. Hun drive en nieuwsgierigheid houden Deltares in beweging en maken het vervullen van onze missie mogelijk. Directie Deltares



Jaarverslag 2012

03

Waterveiligheid Ecosystemen en milieukwaliteit Water en grondstoffen Bouwen in de delta Duurzame inrichting deltagebieden Software Faciliteiten

04

Projecten De vele projecten waaraan Deltares in 2012 deelnam, hebben bijgedragen aan het verdiepen en verbreden van de kennisbasis. Een aantal projecten is geselecteerd en wordt nader toegelicht. Ze geven een goed beeld van de vijf maatschappelijke thema’s waarop Deltares de kennisontwikkeling richt.

Jaarverslag 2012

05

PROJECTEN

waterveiligheid

Investeren in Dijkbewaking Goaitske de Vries: ‘Als het spannend wordt, is het belangrijk dat iedereen op dezelfde manier naar de dijk kijkt en weet welke signalen alarmerend zijn.’

In geen enkel ander land wordt al zolang nagedacht over dijken als in Nederland. De kennis over het ontwerpen van dijken, bezwijkmechanismen en beheer en onderhoud is al eeuwen in ontwikkeling. Al deze kennis komt samen bij de dijkbewaking. Die wordt flink opgeschaald als de waterveiligheid in gevaar komt, bijvoorbeeld bij dreigend hoogwater of andere calamiteiten. Dijkbewakers houden dan een dijk permanent onder controle en zijn alert op onregelmatigheden. Al bij een geringe afwijking moeten ze snel inschatten hoe erg het is en of er wellicht maatregelen nodig zijn. En dat is niet eenvoudig. Het trainen van dijkwachters op het herkennen van de eerste signalen van dijkfalen is dan ook onontbeerlijk. Deltares ontwikkelde een paar jaar geleden voor hen een speciale cursus, de ‘Dijk Patrouille’. De training wordt

Dijkbewakers hebben een belangrijke rol als het gaat om waterveiligheid. Zeker als het spannend wordt, zoals bij storm, hef-

ondersteund door de gelijknamige serious game. In 2012 volgden meer dan 1000 Nederlandse dijkbewakers de cursus. Communiceren Goaitske de Vries, specialist dijktechnologie bij Deltares, heeft

tige regen of extreme droogte. Zij voeren

de training al een flink aantal keren gegeven. ‘Zodra het span-

dan voortdurend inspecties uit en houden

van de calamiteitenketen alert. Er zijn bij zo’n situatie heel

de toestand van de dijk nauwgezet in de

nend wordt, wordt de dijkbewaking uitgebreid en is ook de rest veel mensen betrokken. Het is belangrijk dat ze op dezelfde manier naar een dijk kijken en weten welke signalen alarme-

gaten. Deltares ondersteunt de dijkbe-

rend zijn en welke niet. Ook is het belangrijk dat iedereen op

wakers op verschillende manieren. Met

van de dijk. In zo’n situatie kun je geen verwarring gebruiken.

dezelfde manier met elkaar communiceert over de toestand

een cursus en een serious game waarin

De cursus ‘Dijk Patrouille’ zorgt hiervoor. Hierin leren we de

de allernieuwste dijkenkennis is verwerkt,

sen tevens of ze de geleerde kennis ook daadwerkelijk kunnen

bewakers op een juiste manier naar een dijk te kijken. We toet-

maar ook door mee te werken aan expe-

toepassen. Omdat we in Nederland niet zo heel vaak van die

rimenten met hightech dijkbewaking. De

ontwikkeld.’

Nederlandse kennis over dijkbewaking wordt wereldwijd gewaardeerd en steeds vaker geëxporteerd.

spannende situaties hebben, is hiervoor een serious game

Internationaal Dat er jaarlijks zoveel cursisten zijn, komt volgens haar onder meer doordat in de cursus voortdurend de nieuwste ontwikkelingen worden meegenomen. ‘Een groot aantal van hen komt op herhaling omdat we onze kennis over dijken voortdurend verdiepen,’ zegt De Vries. ’Met de experimenten op de IJkdijk, een speciale testdijk in Groningen, hebben we de afgelopen ja-

06

ren ontzettend veel nieuwe kennis opgedaan over diverse faalmechanismen. Hoe je ze in een vroeg stadium herkent, wan-

Meer weten?

neer ze echt een probleem worden. Hele belangrijke informatie voor dijkbewakers.’

Meer weten over de IJkdijk en de

De cursus is in het buitenland niet onopgemerkt gebleven.

testen met hightech dijkbewa-

Vanuit Vietnam en Colombia kwam in 2012 het verzoek de

king die in augustus en september

‘Dijk Patrouille’ te geven voor een aantal van hun dijkbewa-

2012 werden gehouden?

kers. De Vries verzorgde ook deze cursussen. ‘We hebben de cursus aangepast aan de lokale omstandigheden, want de dijken en de dijkbewaking in deze landen verschillen van de Ne-

visualisatiesystemen die op de markt zijn getest. Hierbij

derlandse situatie. Het boeiende van een training geven in het

stond vooral de voorspelkracht van dijkfalen centraal. Zo’n

buitenland is dat je niet alleen kennis komt brengen, maar ook

testmogelijkheid in een reële situatie komt zelden voor en de

halen. De Vietnamezen bijvoorbeeld pakken het fenomeen

belangstelling was zowel nationaal als internationaal groot.

piping, zanderosie in een dijk, anders aan dan wij.’

De Vries: ‘Hiermee hebben we getest welke sensoren en visua-

‘Hightech bewaking wordt nog niet standaard toe­gepast, maar we zijn er behoorlijk ver mee’ Hightech

lisatiesystemen het dijkfalen van te voren zien aankomen. De

De visuele inspectie door dijkbewakers wordt steeds vaker

resultaten zijn tot nu toe veelbelovend.’

aangevuld met hightech bewaking als sensoren, analyse- en visualisatiesystemen en satellietbewaking. Ook in deze ont-

Aanvulling

wikkeling loopt Nederland voorop en Deltares levert aan di-

Ze benadrukt dat deze nieuwe technieken een aanvulling zijn

verse experimenten een belangrijke bijdrage, vertelt De Vries.

op de visuele inspectie en deze niet zullen vervangen. ‘Het is

‘Hightech bewaking wordt nog niet standaard toegepast,

mooi dat we hiermee ontwikkelingen in de dijk kunnen waar-

maar we zijn er behoorlijk ver mee. Met deze technieken kun

nemen die nog niet met het blote oog zichtbaar zijn. Maar bij

je snel en nauwkeurig de toestand over lange dijkstrekkingen

dijkbewaking gaat het niet alleen om het meten. Als een sen-

vaststellen. Sneller en gedetailleerder dan bij de visuele in-

sor een beweging in de dijk aangeeft, moet je toch in het veld

spectie. Dat maakt de dijkbewaking veiliger en efficiënter. Er

kijken waar dit vandaan komt. Soms is er een incidentele oor-

lopen momenteel diverse pilots bij een aantal dijken.’

zaak die verder geen schade aanricht. Dijkbewaking is altijd

In 2012 werd op de IJkdijk een groot aantal sensoren en

een samenspel van meten en zien.’

Hoe effectief is de serious game ‘Dijk Patrouille’? De door Deltares ontwikkelde serious game ‘Dijk Patrouille’ wordt bij de gelijknamige cursus ingezet om dijkwachten te trainen. Technisch bestuurskundige Casper Harteveld deed onderzoek naar de effectiviteit van het spel en promoveerde hierop eind 2012 bij de TU Delft. Zijn belangrijkste conclusie: spelers van de ‘Dijk Patrouille’ hebben na afloop hun kennis over het herkennen van dijkfalen significant verbeterd en kunnen deze effectief toepassen.

Het trainen van dijkwachters op het herkennen van de eerste signa­ len van dijkfalen is onontbeerlijk.

Jaarverslag 2012

07

PROJECTEN

waterveiligheid Voor het testen van de sterkte van grasbekleding van een dijk werd een nieuw apparaat in gebruik genomen: de golfklapgenerator.

Control 2015. Het gaat onder meer om dashboards waterveiligheid, betere

computermodelberekeningen,

een Dijksterkte Informatie Systeem, nieuwe crisiscommunicatiemiddelen en nieuwe trainingsmiddelen. De innovaties zijn in Nederland en daarbuiten toepasbaar. Het programma was zo succesvol dat de deelnemende partijen hebben besloten de samenwerking voort te zetten onder de naam ‘Flood Control 2100’. Veen sterker dan verwacht Uit

praktijkproeven

van

Deltares

die voor het onderzoeksproject ‘DijGolfklapgenerator

gramma ‘WTI 2017, onderzoek en

ken op veen’ werden gedaan, blijkt

In opdracht van het ministerie van

ontwikkeling van landelijk toetsin-

dat veen als ondergrond sterker is

Infrastructuur en Milieu doet Delta-

strumentarium’ van het ministerie

dan verwacht. De proeven werden in

res proeven om meer inzicht te krij-

van I&M. Dit programma is een voor-

2012 uitgevoerd in verband met de

gen in de sterkte van waterkeringen

bereiding op de volgende ronde in de

versterking van de Markermeerdijk

bij extreme waterstanden en golven.

periodieke toetsing van de sterkte

tussen Hoorn en Amsterdam. De dijk

Begin mei werd voor het testen van

van de Nederlandse dijken in 2017.

staat op een veenbodem en voldoet

de sterkte van grasbekleding van een

grotendeels niet meer aan de laatste

dijk een nieuw apparaat in gebruik

Innovatief crisismanagement

wettelijke veiligheidsnorm. Daarom

genomen: de golfklapgenerator. Het

Tijdens

FLOOD-

moet de dijk op een aantal plaatsen

de

conferentie

werd door Deltares samen met Van

risk2012

eindresulta-

worden verhoogd of verbreed. Bij

der Meer Consulting en Infram ont-

ten van het onderzoeksprogramma

experts bestond al langer de indruk

wikkeld.

‘Flood Control 2015’ gepresenteerd.

dat in de beschikbare rekenmodellen

Met de golfklapgenerator kan de

Het programma startte in 2007 en

waarmee de dijken worden getoetst,

meest extreme golfklap op een dijk

verbetert crisismanagement tijdens

de sterkte van het veen wordt on-

worden nagebootst. Het laat in één

(dreigend) hoogwater door het toe-

derschat. Daarom werd tot de prak-

keer honderden liters water over een

passen van slimmere en snellere in-

tijkproeven besloten. Het onderzoek

dijk stromen. Zo kan worden getest

formatiesystemen. In Flood Control

heeft veel nieuwe kennis opgeleverd

of het gras wel voldoende bestand

werken kennisinstellingen, waaron-

over de sterkte en het bezwijkgedrag

is tegen extreme golfklappen of dat

der Deltares, en negen ondernemin-

van veen. Het aanpassen van het re-

het vroegtijdig kapot gaat. Met de

gen samen voor overheden die ver-

kenmodel is met deze proef echter

golfklapgenerator zijn verschillende

antwoordelijk zijn voor water- en cri-

nog niet mogelijk. Veen is opgebouwd

types gras op verschillende onder-

sisbeheer, zodat zij snellere en betere

uit plantaardig materiaal waardoor

gronden getest. In 2012 vonden er

besluiten kunnen nemen.

de samenstelling en de sterkte per

proeven plaats op een dijk in het

De resultaten van vijf jaar onderzoek

locatie verschilt. In het rekenmodel

Friese Oosterbierum en bij Harculo in

naar innovaties op het gebied van

moet je daarmee rekening houden.

Overijssel.

crisismanagement en waterveilig-

Om die nauwkeurigheid aan te bren-

De testen zijn onderdeel van het pro-

heid zijn gebundeld in het boek Flood

gen, is een vervolgstap nodig.

08

werden

de

Deltares deed de proeven in opdracht

Softwaretool voor meerlaags-

Dijkmonitoring in China

van het Hoogheem-

veiligheid

Samen met een aantal Nederlandse

raadschap

Meerlaagsveiligheid gaat uit van

bedrijven was Deltares betrokken bij

drie verschillende niveaus (‘lagen’)

een pilot met sensormonitoring in

van maatregelen tegen overstro-

een dijktraject langs de 5000 km lan-

Hollands

Noorderkwartier

en

Rijkswaterstaat.

mingsrisico’s. Bij laag één gaat het

ge Chinese Yellow River. Als de dijken

Muienradar

om preventie, met name door dijk-

doorbreken of overlopen heeft dat

Deltares ontwikkelde een systeem

versterkingen

waterstandsver-

grote gevolgen. De Yellow River Con-

dat muistromingen voor de kust

lagende maatregelen. Bij de andere

servancy Commission (YRCC) die de

voorspelt: de muienradar. Dankzij

lagen gaat het om het beperken van

rivier beheert, deed daarom voor de

de muienradar is 48 uur van tevoren

de gevolgen van een overstroming.

dijkveiligheid een beroep op Neder-

bekend waar het gevaarlijk is om te

Laag twee betreft ruimtelijke maatre-

landse sensortechnologie.

zwemmen.

levensbedreigende

gelen, zoals het dry-proof bouwen of

In een dijktraject nabij Zhengzhou

muien ontstaan door een combina-

verhoogd bouwen. Laag drie betreft

bracht Ten Cate geotextielen aan

tie van getij, golven en de ligging van

maatregelen op het gebied van ram-

waarin sensoren zijn verwerkt die

zandbanken. Ze brengen jaarlijks

penbeheersing, zoals een goed eva-

vervormingen kunnen meten. Alert

honderden zwemmers in de proble-

cuatieplan of voldoende evacuatie-

Solutions installeerde GeoBeads, die

men. Bij sommige kusten, zoals de

routes, waardoor het aantal slachtof-

waterspanningen, temperatuur en

Zuid-Engelse kust, zijn er dagelijks

fers kan worden beperkt.

vervorming registreren. De verschil-

soms honderden reddingacties nodig

Om te bepalen in welke mate een

lende sensoren waren verbonden

als gevolg van de verraderlijke stro-

maatregel in een bepaald (dijkring)

met een meldkamer. Die stuurde de

mingen.

gebied het overstromingsrisico be-

gegevens naar een centraal beslis-

De muienradar gebruikt geavan-

perkt en of deze kosteneffectief is,

singsondersteunend

ceerde computermodellen die golf-

ontwikkelde Deltares samen met HKV

werd ontwikkeld door AGT Internati-

hoogte, waterstand en stromingen

lijn in water een softwareapplicatie

onal, leverancier van innovatieve be-

voorspellen. Maar voor het voorspel-

voor Meerlaagsveiligheid. Met de tool

wakings- en beveiligingsoplossingen,

len van muistromen is ook de ligging

kunnen adviseurs en beleidsmakers

in samenwerking met TNO. Deltares

van zandbanken noodzakelijk en die

het effect van een combinatie van

monitorde, op verzoek van AGT, de

verandert voortdurend. Deltares is er

maatregelen in een bepaald gebied

stabiliteit van de dijk aan de hand

voor het eerst in geslaagd om de bo-

doorrekenen en de kosteneffectiviteit

van de meetgegevens. De pilot verliep

dem op een eenvoudige en goedkope

van een strategie in beeld brengen.

succesvol en wordt nu

manier permanent in kaart te bren-

Maatregelen en strategieën kunnen

uitgebreid naar andere

gen, namelijk met hoge-resolutie-

zo met elkaar worden vergeleken. De

locaties in de Yellow

videobeelden van de branding. Zo is

tool wordt momenteel gebruikt voor

River.

voortdurend duidelijk waar de zand-

meerdere deelprogramma’s binnen

banken en muien zich bevinden.

het Deltaprogramma.

De

en

systeem

dat

Met het systeem werd een succesvolle proef bij Egmond aan Zee gedaan, samen met de TU Delft, de Reddings-

Samen met een aantal Nederlandse bedrijven was Deltares betrokken bij een pilot met sensormonitoring in een dijk­traject langs de Chinese Yellow River.

brigade van deze badplaats en het bedrijf Shore Monitoring. De volgende stap is om de voorspellingen via een app toegankelijk te maken, zodat deze niet alleen voor professionals maar ook voor het grote publiek beschikbaar zijn.

Jaarverslag 2012

09

PROJECTEN

ecosystemen en milieukwaliteit

Steeds meer aandacht voor ‘Bouwen met de natuur’ ‘Bouwen met de natuur’ is een mooi,

De kennis van Deltares over water- en bodemsystemen

maar ook een relatief nieuw concept.

is de afgelopen decennia flink toegenomen. Dat komt

Dit betekent dat er nog veel onderzoek moet gebeuren voordat het op grote schaal kan worden toegepast. Deltares is één van de kennisinstituten die daar een bijdrage aanlevert. En met volle overtuiging. Want ‘Bouwen met

goed van pas bij het concept ‘Bouwen met de natuur’. In 2008 startte het officiële innovatieprogramma ‘Building with nature’, dat wordt uitgevoerd door Eco­Shape. Hierin participeren bedrijven, overheden en kennisinstellingen, waaronder Deltares. Doel van het programma is kennis ontwikkelen voor het gebruik van het natuurlijke systeem bij waterbouwkundige werken in kust-, delta- en riviergebieden. Via pilotprojecten in Nederland en daarbuiten wordt de kennis voor dit nieuwe concept ontwikkeld.

de natuur’ draagt bij aan het inrich-

Omwenteling

ten van de dichtbevolkte deltagebie-

aantal van deze pilots betrokken. Ze legt uit hoe het con-

Sharon Tatman is als afdelingshoofd bij Deltares bij een

den op een duurzame manier. Econo-

cept gestalte heeft gekregen. ‘Lange tijd was het ‘Bou-

mische en ruimtelijke eisen worden

zonder oog voor de natuur ontworpen en aangelegd. Eind

wen in de natuur’. Waterbouwkundige werken werden

gecombineerd met natuurlijkheid en

vorige eeuw veranderde dat in ‘Bouwen voor de natuur’.

leefbaarheid.

ten op de natuur, later werd de eis gesteld dat er milieu-

Aanvankelijk betekende dit het minimaliseren van effecneutraal moest worden gebouwd. Milieuschade moest worden voorkomen of gemitigeerd en als het zich voordeed moest de schade gecompenseerd.’ ‘Maar,’ vervolgt ze, ‘sinds een paar jaar doet zich een nieuwe ontwikkeling voor in de waterbouw: bij de bouw van infrastructurele werken meer gebruik maken van natuurlijke processen, ‘Bouwen met de natuur’. De natuur niet als iets hinderlijks zien maar inzetten om je veiligheidsdoel te realiseren. Dit is een grote omwenteling in de wereld van de waterbouw, die in Nederland met veel enthousiasme is omarmd.’ Draagvlak Die omwenteling is er niet zomaar gekomen maar is het logische antwoord op een aantal ontwikkelingen. Tatman: ‘Wereldwijd trekken de mensen naar de steden in kust-, delta- en riviergebieden. Maar het zijn juist deze dichtbevolkte gebieden die het meest te maken krijgen

Sharon Tatman: ‘Bij ‘Bouwen met de natuur’ gaat het niet alleen om technische en ecologische kennis, maar ook om een andere manier van besluitvorming en samenwerking.’

met de gevolgen van klimaatverandering, bodemdaling en zeespiegelrijzing. Dat stelt hoge eisen aan de veiligheid. Die moet gecombineerd worden met de sterke behoefte van mensen aan een leefbare en duurzame leefomgeving. Dat betekent bijvoorbeeld dat almaar de dij-

10

ken verhogen niet meer automatisch op draagvlak van

Groene schild

de betrokkenen kan rekenen. Er zijn in de waterbouw

Eind 2012 werd in de Biesbosch een nieuw project ge-

nieuwe, innovatieve concepten nodig waarbij optimaal

start: ‘het Groene schild’. In het project worden de in-

gebruikt wordt gemaakt van de mogelijkheden die het

zichten in de golfdempende werking van vooroevers met

natuurlijke systeem biedt. En dat doen we met ‘Bouwen

beplanting, zoals wilgen, verder aangescherpt. Deltares

met de natuur’.’

doet dit onderzoek samen met de ingenieursbureaus Ar-

Pilots

werkt weten we. Nu moeten de gegevens worden ge-

Eén van de bekendste voorbeelden is de Zandmotor, de

kwantificeerd en ondergebracht in modellen of normen.

grootschalige zandsuppletie voor de Zuid-Hollandse

Dan kunnen we ook de risico’s beter aangeven. Maar

kust. De Zandmotor beschermt de kust, maar er vindt

voordat we zover zijn, is er nog veel onderzoek nodig.’

cadis en Fugro. Tatman: ‘Dat beplanting golfdempend

tevens natuurontwikkeling plaats. Een ander project is de aanleg van oesterriffen in de Oosterschelde. Ook

Besluitvorming

hier worden veiligheid en ecologie gecombineerd. ‘In de

Ze merkt op dat er voor een brede toepassing van ‘Bou-

Oosterschelde bevinden zich zandplaten en slikken die

wen met de natuur’ meer nodig is dan onderzoek. ‘Voor

tijdens eb boven het water uitsteken,’ vertelt Tatman.

een grootschalige toepassing is een beter begrip van het

‘Steeds meer zand van deze platen en slikken verdwijnt

natuurlijk systeem niet voldoende. Het gaat niet alleen

‘Bouwen met de natuur is het logische antwoord op een aantal ontwikkelingen’ echter in de getijdengeulen van de Oosterschelde waar-

om technische en ecologische aspecten maar ook om

door ze steeds lager worden en als het ware ‘verdrinken’.

een andere manier van denken bij gebiedsontwikkeling.

Dat is slecht voor de biodiversiteit omdat veel vogels en

In de pilots leren we tevens wat ‘Bouwen met de natuur’

andere organismen hier graag verblijven en naar voedsel

betekent voor de besluitvorming en samenwerking van

zoeken. Zandplaten zijn tevens natuurlijke golfdempers

partijen die bij de waterbouwkundige werken zijn betrok-

die ervoor zorgen dat de golven minder hard op de dijken

ken. En ook hiervoor brengt Deltares expertise in.’

slaan. Als ze eroderen moet de kustbescherming worden versterkt.’ De pilot met oesterriffen op enkele slikken laat zien dat tegelijkertijd het zand kan worden vastgehouden en de

In het project ‘Groene schild’ worden de inzichten in de golfdempende werking van vooroevers met beplanting, zoals wilgen, verder aangescherpt.

biodiversiteit kan worden vergroot. Daarnaast hebben de riffen een golfdempende werking. Een tweede pilot in de Oosterschelde om het verdrinken van de zandplaten tegen te gaan, is een zandsuppletie op een plaat. Het extra zand zorgt ervoor dat de plaat hoger is en de natuurlijke processen zorgen voor de verspreiding van het zand over de plaat waardoor de achteruitgang van de plaat over een groter gebied verminderd wordt. Niet alleen in Nederland, ook elders zijn pilots. Bijvoorbeeld in Indonesië, waar op diverse plekken de mangrovebossen voor de kust weer worden hersteld. De bossen dempen de golven tijdens een storm, maar tevens wordt de natuurlijke habitat hersteld.

Jaarverslag 2012

11

PROJECTEN

ecosystemen en milieukwaliteit

Bij een sloot in Delft werd een speciale camera opgehangen die het kroos continu monitort. Doel van het onderzoek is het verbeteren van de waterkwaliteit in het stedelijk gebied.

Kroosmonitor Deltares startte een onderzoek naar de ontwikkeling van kroos. Hiervoor is bij een sloot in de Delftse wijk Ecodus een speciale camera opgehangen die het kroos continu monitort. Delft heeft hiermee een wereldprimeur. Doel van het onderzoek is het verbeteren van de waterkwaliteit in het stedelijk gebied. De gegevens van de camera zullen door Deltares worden geanalyseerd. Aan de hand hiervan Innovaties waterkwaliteit

KRW-Verkenner

zullen slimme en kosteneffectieve

Het Innovatieprogramma Kaderricht-

Sinds 2010 heeft Deltares samen

beheersmaatregelen worden ontwik-

lijn Water (IP-KRW) heeft in 2012 een

met PBL en Alterra aan de nieuwe

keld die de waterkwaliteit zichtbaar

aantal interessante resultaten op-

versie van de KRW-Verkenner ge-

positief beïnvloeden.

geleverd. In het project ‘Droogval als

werkt. De versie 2.0 werd in 2012

Naast de monitor wordt door inge­

waterkwaliteitsmaatregel’

werden

door de Stuurgroep KRW-Verkenner

nieursbureau MWH de waterkwaliteit

vier plassen drooggezet om de che-

goedgekeurd. Met de KRW-Verkenner

in twee sloten gemeten met senso-

mische en ecologische waterkwaliteit

kunnen maatregelen worden doorge-

ren. Het onderzoek gaat ongeveer

te verbeteren. Deltares onderzocht in

rekend die in het kader van de Euro-

een jaar duren en wordt uitgevoerd

laboratoriumexperimenten het effect

pese Kaderrichtlijn Water (KRW) wor-

in het kader van Delft Blue Techno-

van de droogvalduur op nutriënten.

den genomen. Het instrument laat de

logy. Er wordt samengewerkt met de

In ‘BaggerNut’ zijn instrumenten

effectiviteit en kosten van maatrege-

gemeente Delft, het Hoogheemraad-

ontwikkeld om in te schatten in hoe-

len op het gebied van chemie en eco-

schap van Delfland en ingenieursbu-

verre de waterbodem/baggerkwali-

logie zien in relatie tot de KRW-doel-

reau MWH.

teit de KRW-doelen kan belemmeren

stellingen. De KRW-Verkenner kan

en welke maatregelen zinvol kunnen

ingezet worden tijdens de planfase,

Onderzoek microplastics

zijn. Deltares ontwikkelde hiervoor

bij het opstellen van stroomgebieds-

Het onderzoek naar de aanwezigheid

samen met Arcadis een Bodem­

beheersplannen en voor het evalue-

en de schadelijke effecten van micro-

diagnosetool.

ren van al uitgevoerde maatregelen.

plastics in het mariene milieu kwam

In het project ‘Volg- en stuursys-

De opdrachtgever van het project

goed op gang. Het gaat hier om af-

teem’ is samen met STOWA en

was de Stuurgroep KRW-Verken-

val dat kleiner is dan 5 mm tot in de

Nelen&Schuurmans een systeem ge-

ner, waarin een groot aantal par-

nanometerrange. Deltares nam deel

bouwd voor een drietal waterschap-

tijen zitting heeft: het ministerie van

aan het Europese onderzoek MICRO

pen waarmee de ecologische status

I&M, Rijkswaterstaat Waterdienst,

dat zich richt op de aanwezigheid van

van waterlichamen is te volgen en te

STOWA, het Informatiehuis Water,

microplastic zwerfafval in het Kanaal

analyseren. Voor ‘Flexpeil’ is in meer-

het Waterschapshuis, PBL en een

en de zuidelijke Noordzee. Deltares

dere gebieden een flexibel peilbeheer

vertegenwoordiging van de advies-

ontwikkelde een eerste model van de

ingesteld. Deltares heeft gekeken

bureaus. De KRW-Verkenner wordt

verspreiding van microplastics. In

naar de hydrologische, geotechni-

kosteloos beschikbaar gesteld aan

oktober zijn op de Noordzee micro-

sche en maatschappelijke effecten.

waterbeheerders, provincies, kennis-

plastics verzameld aan het waterop-

Daarvoor zijn onder meer hydrolo-

instituten en ingenieursbureaus.

pervlak, in sediment en organismen.

gische modellen en een participatief

Later in MICRO zullen analyseme-

meetnet ontwikkeld.

thoden worden ontwikkeld, experi-

12

menten worden uitgevoerd met organismen en wordt de sociaal-economische impact van microplastics onderzocht. MICRO zal leiden tot een voorstel voor de verdere ontwikkeling van instrumenten en mitige-

Het onderzoek naar de aanwezigheid en de schadelijke effecten van microplastics in het mariene milieu kwam goed op gang.

rende maatregelen. Deltares werkt in MICRO samen met de kennisinstitu-

de chemische en biologische tech-

den. Naast kennisinstituten, namen

ten EV-ILVO (België, coördinator van

nieken kunnen gesaneerde terrei-

verschillende mkb-bedrijven aan het

het project), Cefas (Engeland), Ifre-

nen sneller beschikbaar komen voor

project deel.

mer (Frankrijk), CNRS (Frankrijk) en

herontwikkeling, terwijl de langere

het Instituut voor Milieuvraagstuk-

termijn gebruikt wordt voor volledig

Waterkwaliteit Zuid-Korea

ken (IVM) van de VU Amsterdam. Het

herstel. Een meer duurzame inzet

Het voorspellingssysteem voor de

project wordt mede gefinancierd door

van chemicaliën leidt tot meer kos-

waterkwaliteit van de vier grote ri-

het ministerie van I&M.

tenefficiëntie én zorgt voor behoud

vieren in Zuid-Korea, FEWS-NIER,

en beter herstel van de natuurlijke

werd verbeterd door het introduce-

Upsoil

bodemfuncties.

ren van data assimilatie technieken.

In september vond de slotconferen-

Deltares maakte deel uit van het con-

Hierbij worden monitoringdata in

tie plaats van Upsoil, een Europees

sortium dat het project uitvoerde

het voorspelsysteem meegenomen.

project om de praktijk van in situ bo-

en vertaalde de opgedane kennis in

Deltares werkte hiervoor samen met

demsanering te verbeteren.

praktisch

beslissings-

de Nederlandse consultant VORtech.

De uitdaging was de huidige praktijk

ondersteunende instrumenten voor

Het bestaande systeem is geschikt

langs drie dimensies te verbeteren:

saneringsbedrijven. De deelnemers

gemaakt

voor

kosten, tijd en duurzaamheid. Door

aan het consortium waren afkomstig

OpenDA,

waardoor

slimmere combinaties van bestaan-

uit tien verschillende Europese lan-

ties kunnen worden gecombineerd

toepasbare

toepassingen

met

modelsimula-

met metingen van de waterkwaliteit. Hierdoor kan algenbloei nauwkeuriger en beter worden voorspeld en kunnen de rivierbeheerders sneller beslissingen nemen, waardoor de gevolgen beperkter blijven. Ook kan hierdoor het publiek beter en sneller worden ingelicht als zich algenbloei voordoet, een probleem dat ‘s zomers regelmatig in de rivieren voorkomt. De verbetering van het voorspellingssysteem vond plaats in opdracht van het National Institute for Environmental Research, onderdeel van het Koreaanse ministerie van Milieu.

Het voorspellingssysteem voor de waterkwaliteit van de vier grote rivieren in ZuidKorea werd verbeterd waardoor de algenbloei nauwkeuriger kan worden voorspeld.

Jaarverslag 2012

13

PROJECTEN

water en grondstoffen

Deltamodel ondersteunt Beleidskeuzes waterbeheer Het was een enorme opgave maar

Het Deltaprogramma zorgt ervoor dat Nederland de ko-

het resultaat mag er zijn: eind 2012

mende eeuw beschermd is tegen het almaar stijgende

werd het Deltamodel opgeleverd. Met

De juiste beleidskeuzes maken voor een dergelijke lange

dit innovatieve instrumentarium kun-

termijn is een complexe opgave en de effecten inschat-

nen de beleidskeuzes die in het Delta-

maatregel in het kader van de waterveiligheid een nega-

programma worden overwogen wor-

water en het kan beschikken over voldoende zoet water.

ten is niet eenvoudig. Het kan daardoor gebeuren dat een tief effect blijkt te hebben op de zoetwatervoorziening. Ook kan een maatregel die goed is voor de landbouw in

den doorgerekend. Op deze manier

het ene gebied fnuikend zijn voor de scheepvaart in een

wordt snel duidelijk wat strategieën en

Hoe voorkom je dat beleidskeuzes vroeger of later onbe-

ander gebied.

maatregelen in het ene gebied bete-

doelde effecten hebben?

kenen voor het waterbeheer in andere

vroeg de organisatie één instrumentarium te ontwikke-

Rijkswaterstaat legde dit in 2009 aan Deltares voor. Het

gebieden, maar ook wat het effect is op

len dat de beleidsstrategieën uit het Deltaprogramma

andere functies als landbouw, scheep-

kaar onderling beïnvloeden.

vaart en natuur.

kan doorrekenen en dat inzichtelijk maakt hoe deze el-

Ingewikkeld Dat klinkt als een ingewikkelde opgave en dat was het ook. Want in Nederland werden tientallen regionale en losse modellen gebruikt om waterstaatkundige aspecten door te rekenen en in beeld te brengen. Bovendien gaat het in het Deltaprogramma om een diversiteit aan maatregelen voor de lange termijn. Toch is het gelukt om eind 2012 het Deltamodel op te leveren. Bijna honderd deskundigen bij Deltares werkten hieraan mee. Deltares combineerde hierin een grote hoeveelheid technische expertise met de nieuwste inhoudelijke kennis over waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Dit leverde een model op dat integrale berekeningen kan maken en door internationale deskundigen als ‘uniek en innovatief’ wordt getypeerd. Draagvlak Met het model kunnen de beleidsstrategieën die in de diverse deelprogramma’s van het Deltaprogramma worden ontwikkeld, doorgerekend en in onderlinge samenhang bezien. Zo wordt tijdig duidelijk welke gevolgen bepaalde ingrepen in de waterhuishouding hebben, of dit

Erik Ruijgh (l) en Peter Letitre (r), projectleiders van het Deltamodel.

wenselijk is of dat er moet worden bijgestuurd. De berekeningen hebben als referentiesituatie het jaar 2015 en er kan worden doorgerekend naar 2050 en 2100. Peter Letitre, projectleider Deltamodel: ‘Naast het onder-

14

Met het Deltamodel wordt voorkomen dat een maatregel die goed is voor de landbouw in het ene gebied, fnuikend is voor de scheepvaart in een ander gebied.

en kansrijke strategieën verkend,’ zegt Ruijgh. ‘Nu werkt men aan de ontwikkeling van de voorkeursstrategieën. Die worden in 2013 allemaal door het Deltamodel doorgerekend. Dit geeft houvast bij de uiteindelijke beleids-

steunen van de beleidsontwikkeling is de grote winst van

keuzes in 2015.’

het Deltamodel dat de berekeningen draagvlak hebben bij alle betrokken beleidsmakers en bestuurders en ieder-

Deltaportaal

een met hetzelfde model rekent. Dat hebben we kunnen

Belangrijk onderdeel van het Deltamodel is het Deltapor-

bereiken door de afgelopen jaren alle betrokkenen regel-

taal. Ook dat werd in 2012 opgeleverd. Letitre: ‘Het Del-

matig bij elkaar te brengen en voortdurend te overleg-

taportaal is een presentatietool op het web dat informa-

‘Het Deltamodel bevindt zich op het snijvlak van softwareontwikkeling en maatschappelijke vraagstukken’ gen. De berekeningen van het Deltamodel worden door

tie ontsluit van het Deltaprogramma en het Deltamodel.

de gebruikers geaccepteerd omdat ze als onafhankelijk

Het maakt belangrijke resultaten van het Deltamodel

worden ervaren. Dat was bij het gebruik van alle verschil-

geschikt voor bestuurders en beleidsmakers die de infor-

lende modellen wel anders. Omdat iedereen nu hetzelfde

matie nodig hebben bij het voorbereiden en nemen van

uitgangspunt accepteert, kunnen de discussie en be-

besluiten.’

sluitvorming soepeler verlopen.’ Wereldwijd toepasbaar Houvast

Met het Deltaprogramma en een instrumentarium als

Het Deltamodel laat niet alleen de gevolgen voor de wa-

het Deltamodel loopt Nederland wereldwijd voorop als

terbeweging zien van een bepaalde maatregel, maar ook

het gaat om beleidsontwikkeling voor het waterbeheer

de maatschappelijke effecten. Erik Ruijgh, inhoudelijk

op de lange termijn. ‘Meer dan 40 procent van Neder-

projectleider Deltamodel: ‘Voor een aantal functies, zo-

land ligt onder de zeespiegel en juist in dit laaggele-

als de scheepvaart, industrie, landbouw en natuur, bere-

gen gebied zijn er grote economische belangen,’ zegt

kent het Deltamodel het effect van veranderingen in de

Letitre. ‘Voor Nederland is het evident dat klimaatveran-

waterhuishouding. Deze effecten zijn van belang voor de

dering grote negatieve gevolgen kan hebben als we niets

besluitvorming. Dit laat zien dat het Deltamodel zich op

doen. Maar ook in andere landen wordt het weer steeds

het snijvlak van softwareontwikkeling en maatschappe-

extremer. Rampen als overstromingen of juist periodes

lijke vraagstukken bevindt. Het is niet een puur techni-

van droogte doen zich steeds vaker voor. Ook in andere

sche exercitie.’

landen neemt daardoor het besef toe dat er over de toe-

Hoewel het nog maar net klaar is, is het Deltamodel al

komst moet worden nagedacht. Het concept Deltamodel

volop aan het rekenen voor het Deltaprogramma. ‘In de

kan een goede ondersteuning bieden bij het maken van

deelprogramma’s zijn de afgelopen jaren eerst mogelijke

de juiste keuzes.’

Jaarverslag 2012

15

PROJECTEN

water en grondstoffen

Lokale maatregelen om de zoetwatervoorziening op peil te houden, bieden agrariërs meer bedrijfszekerheid en zorgen voor economische vooruitgang.

continue stroom van meetdata wordt geanalyseerd en vertaald naar informatie die kan worden ingezet voor het operationeel beheer. Hiermee speelt Deltares in op de behoefte van eigenaren van afvalwatersystemen, de waterschappen en gemeenten, aan informatie over het real-time functioneren van hun infrastructurele netwerken. Met deze informatie kan het onderhoud efficiënter worden gepland, wat een reductie op de onderhoudskosten

oplevert.

Door

sneller ingrijpen bij lucht- of sedimentophopingen zal bovendien op de energiekosten worden bespaard. Vergroten zoetwatervoorraad

De projecten in Zeeland worden uit-

Betere droogtevoorspelling

De zoetwatervoorraad komt in laag-

gevoerd met Acacia Water, KWR,

voor Afrika

gelegen kustgebieden door verzilting

Alterra, de Hogeschool Zeeland, een

Van het project DEWFORA (Drought

steeds meer onder druk te staan.

aantal ondernemers, ZLTO, STOWA,

Early Warning and Forecasting) werd

Lokale oplossingen om de zoetwa-

de provincie Zeeland, de gemeente

een tussenbalans opgemaakt. Del-

tervoorziening op peil te houden zijn

Schouwen-Duiveland en het Water-

tares coördineert dit grote Europese

hard nodig. Deltares ontwikkelde

schap Brabantse Delta. De proef op

onderzoeksproject, waarin 19 Afri-

hiervoor een aantal concepten, waar-

Texel is in opdracht van de provincie

kaanse en Europese (kennis)instel-

mee een aantal pilots werd gestart in

Noord-Holland en in samenwerking

lingen samenwerken. Doel van het

Zeeland en op Texel. Lokale maatre-

met Oranjewoud, Acacia Water, DLV-

project is droogte betrouwbaarder

gelen bieden agrariërs meer bedrijfs-

Plant en Alterra.

te voorspellen op basis van meteo-

zekerheid en zorgen voor economi-

rologische, hydrologische en land-

sche vooruitgang.

Efficiënter onderhoud afval-

bouwmodellen.

Methoden die in Zeeland worden toe-

watersysteem

zijn toegespitst op de verschillende

gepast zijn het vergroten van zoet-

Deltares ontwikkelde een speciale

belanghebbenden. Door droogtepe-

watervoorraden onder kreekruggen

softwareapplicatie om de leidingen

riodes eerder te signaleren, kunnen

door middel van peilgestuurde infil-

van

afvalwatertransportsys-

betrokkenen sneller gerichte maatre-

tratie, en het vergroten van de zoet-

teem van gemeenten efficiënter te

gelen treffen. Dat kan de sociaal-eco-

watervoorraad door het onttrekken

beheren. Crux van de applicatie is be-

nomische gevolgen van droogte be-

het

De

voorspellingen

van zowel zoet als zout grondwater.

staande monitoringsdata slimmer te

perken en daardoor ook de noodzaak

Ook loopt er een pilot met een drai-

analyseren. Hiermee werd een pilot

van voedselhulp aan Afrika. In 2014

nageproef op bedrijfsniveau om de

gestart in Almere, in opdracht van de

zal de nieuwe kennis beschikbaar zijn

(dunne) zoetwaterlens te vergro-

gemeente, de Stichting RIONED en

voor Afrikaanse en Europese weten-

ten. Op Texel vindt er een proef met

STOWA.

schappers en beleidmakers.

zoetwaterberging bij een bollenteler

De monitoringsdata van het afval-

DEWFORA is een van de onderzoeks-

plaats. De opslag van zoet water in

watertransportsysteem worden nu

projecten, gefinancierd door de Eu-

een speciaal bassin gaat ervoor zor-

vooral gebruikt voor het aansturen

ropese Commissie, waarin kennis-

gen dat hij ook in droge tijden over

van de pompen en storingsmeldin-

uitwisseling tussen het Afrikaanse

voldoende zoet water beschikt.

gen. De applicatie zorgt ervoor dat de

en Europese continent en kennisont-

16

Doel van het project DEWFORA is droogteperiodes in Afrika eerder te signaleren, zodat betrokkenen sneller gerichte maatregelen kunnen treffen.

2009 in opdracht van het Mongoolse

spellingen over op Delft-FEWS. Hier-

ministerie voor Natuur en Milieu.

mee versterkt ze haar samenwerking

Doel van het project was de organisa-

met de US-National Weather Service,

ties die verantwoordelijk zijn voor het

dat al eerder op Delft-FEWS over-

waterbeheer te versterken en tegelijk

stapte.

duurzaam waterbeheer te ontwikke-

De stroom die BPA produceert wordt

wikkeling belangrijke doelen zijn. Het

len om de problemen aan te pakken

opgewekt door de Colombia River.

draagt bij aan het beleidsdoel van

die ontstaan door verstedelijking,

Hierin zijn tientallen dammen aan-

de Europese Unie om het Afrikaanse

industrialisering en verwaarlozing

gelegd. Het beheer van de dammen

kennisnetwerk te versterken en uit te

van de watersystemen. Daarnaast is

is zeer complex door de sterk wisse-

bouwen.

het kwetsbare ecosysteem zeer ge-

lende klimatologische omstandig-

voelig voor klimaatverandering. Bij

heden, de vele dambeheerders in de

Rode Rivier

het project stond kennisoverdracht

rivier, de afspraken met Canada en de

Deltares startte in Vietnam een stu-

centraal. Samen met drie Mongoolse

strenge milieueisen. Door onderzoek

die naar de cumulatieve effecten

universiteiten werd een masterpro-

van Deltares kreeg BPA meer grip op

van een serie waterkrachtcentrales

gramma integraal waterbeheer op-

de onzekerheden in de afvoer. Hier-

in het stroomgebied van de Rode Ri-

gezet en werden waterbeheerders

door kunnen de dammen effectiever

vier. Aanleiding voor de studie is het

ter plekke getraind. Het consortium

worden beheerd onder economische

in een hoog tempo installeren van

ondersteunde ook de overheid bij het

en duurzame randvoorwaarden.

kleinschalige

waterkrachtcentrales,

ontwikkelen van een nationaal water-

Eind 2012 startte Deltares een ver-

met vermogens kleiner dan 30 MW,

plan, regionale waterplannen en de

volgonderzoek

in het kader van duurzame energie-

organisatie van River Basin Councils.

mee te nemen in het korte termijn re-

opwekking. Hoewel er voor ieder van

om

onzekerheden

servoirbeheer. Door de lokale weers-

deze centrales een milieustudie is

Duurzaam beheer Colombia

omstandigheden is het aanbod van

uitgevoerd, was het effect van de ke-

River

windenergie zeer grillig. Met de wa-

ten van dammen op het milieu bene-

Bonneville

Administration

terkrachtcentrales moet hier flexibel

denstrooms nog niet onderzocht.

(BPA), een belangrijke producent van

op worden ingespeeld om de stabili-

De studie wordt gedaan in opdracht

waterkracht in Noord-West Amerika,

teit van het elektriciteitsnetwerk te

van de Wereldbank. Die stelde hier-

stapte in 2012 voor haar afvoervoor-

waarborgen.

Power

voor een consortium van onderzoekers aan, waarvan Deltares de hoofdaannemer is. Het consortium bestaat verder uit SWECO - Norway en twee Vietnamese instituten. De uitkomsten van de studie zullen door de Wereldbank en het Vietnamese ministerie van Industrie en Handel worden gebruikt voor het verduurzamen van de ontwikkeling van waterkracht in Vietnam. Nationaal WaterPlan Mongolië Na vier jaar werd het project ‘Ondersteuning Integraal Waterbeheer in Mongolië’ afgerond. Een consortium van Deltares, Royal HaskoningDHV en UNESCO-IHE startte het project in Bij het project in Mongolië stond kennisoverdracht centraal. Er werd onder meer samen met drie Mongoolse universiteiten een masterprogramma integraal waterbeheer opgezet.

Jaarverslag 2012

17

PROJECTEN

bouwen in de delta

jip’s verbeteren concurrentiepositie bedrijfsleven KlaasJan Bos: ‘Het collectieve onderzoek zorgt ervoor dat de individuele doelen van partijen kunnen worden bereikt.’

Deltares ontwikkelt niet alleen kennis voor de overheid maar ook voor het Nederlandse bedrijfsleven, met name de grond-, water- en wegenbouwsector. Doordat Deltares nieuwe kennis direct omzet in praktische toepassingen, kunnen Nederlandse bedrijven wereldwijd hiermee hun concurrentiepositie verbeteren. Want met de innovatieve oplossingen kan beter, veiliger en kostenefficiënter worden gebouwd in deltagebieden. Initiatief

Deltares neemt deel aan diverse Joint

Eén van de vormen waarin kennisontwikkeling voor het bedrijfsleven kan worden gegoten, is een JIP. Dit staat

Industry Projects (JIP’s), samenwer-

voor Joint Industry Project, een samenwerkingsverband

kingsverbanden waarin bedrijven en

ren samen een vraag, waarvoor de kennisinstituten nieu-

van kennisinstituten en bedrijven. De bedrijven formule-

kennisinstituten oplossingen ontwik-

we kennis ontwikkelen. Meestal zijn het grote bedrijven

kelen voor een gemeenschappelijke

KlaasJan Bos, bij Deltares bij een groot aantal JIP’s be-

vraag van de bedrijven. Het mes snijdt

die meedoen, maar ook mkb’ers participeren in JIP’s. trokken, licht het concept toe: ‘Een JIP kan op twee manieren tot stand komen. De ene keer worden wij benaderd

hierbij aan twee kanten: Deltares ont-

door een groep bedrijven dat een gemeenschappelijk

wikkelt nieuwe kennis, bedrijven krij-

en ze beseffen dat hiervoor nieuwe kennis ontwikkeld

probleem heeft. Het overstijgt hun individuele projecten

gen een innovatieve oplossing waar-

moet worden. Een andere keer neemt Deltares het initia-

mee ze wereldwijd kostenefficiënter,

wij van verschillende kanten dezelfde vraag. Als wij mer-

tief. Wij doen veel gespecialiseerd advies en soms krijgen

beter en veiliger kunnen bouwen in

ken dat er kennelijk een probleem is in de markt, brengen

deltagebieden. Nog een voordeel: de

schappelijk onderzoek kunnen opzetten. Zo kunnen de,

wij de partijen bij elkaar om te kijken of we een gemeen-

kosten van het onderzoek worden over

toch vaak kostbare, onderzoekskosten worden gedeeld

alle deelnemers gespreid. Aan JIP’s

maar ook Deltares betaalt mee.’

nemen zowel grote als mkb-bedrijven deel.

over alle partijen. De bedrijven betalen een gedeelte,

Toegankelijk Want alle partijen hebben immers voordeel van het onderzoek. Bos: ‘Deltares ontwikkelt nieuwe kennis en kan zo zijn kennisbasis verbreden en verdiepen. De bedrijven

18

krijgen een innovatieve oplossing voor hun probleem

samengewerkt met ingenieursbureaus, scheepsbouwers,

waarmee ze een voorsprong krijgen en wereldwijd hun

scheepseigenaren en contractors vanuit Nederland, Bel-

concurrentiepositie kunnen verbeteren.’

gië, Duitsland en Singapore. In Wind Jack wordt onder-

Hij benadrukt dat het doel van een JIP is dat er een in-

zocht wat de invloed is van golven en de zeebodem op de

strument wordt ontwikkeld dat voor de hele branche toe-

poten van jack-up schepen. Met het onderzoek wordt het

gankelijk is, al dan niet na een bepaalde periode. ‘Kennis

mogelijk om te voorspellen wanneer jack-up’s zich nog

delen staat bij Deltares voorop,’ zegt Bos. ‘Al onze ken-

kunnen verplaatsen. Nu wordt vaak het zekere voor het

‘Wij merken dat het concept aanslaat, de belangstelling voor JIP’s is groeiende’ nis is voor iedereen toegankelijk. De winst voor de deel-

onzekere genomen en de schepen bij twijfel niet ingezet,

nemende bedrijven zit er vooral in dat ze meekijken bij

maar dit is voor de gebruikers een behoorlijke kostenpost.

het onderzoek en de resultaten eerder en effectiever in

Wind Jack is vooral belangrijk voor de snel groeiende off-

hun bedrijfsproces kunnen inbedden. Door de kosten met

shore windmolenindustrie. Een efficiëntere inzet van de

meerdere partijen te delen kunnen ze voor een relatief

jack-up schepen kan hun rendement flink verbeteren.

lage investering hun doelen bereiken.’ Groeiende belangstelling Ropes

‘En dat is de essentie van elke JIP: samen ontwikkelen we

Eén van de JIP’s die in 2012 van start ging was ‘Research

kostenbesparende innovaties, die het bedrijfsresultaat

on passing effects of ships’, kortweg Ropes. In Ropes

verbeteren,’ zegt Bos. ‘Een verbetering die je individueel

werken 25 deelnemers uit binnen- en buitenland samen,

graag wilt maar niet alleen kunt realiseren. Wij merken

waaronder havenbedrijven, loodsen, ingenieursbureaus

dat het concept aanslaat, de belangstelling voor JIP’s is

en kennisinstellingen. Hun doel is havens veiliger maken

groeiende. Bedrijven worden op deze manier ook enthou-

en schade voorkomen.

siast voor innovatie. Het komt regelmatig voor dat na af-

Havens worden steeds intensiever gebruikt door steeds

loop van een JIP de bedrijven samen een vervolgopdracht

grotere schepen. Afgemeerde schepen kunnen behoor-

formuleren.’

lijk last hebben van de sterke dwars- en neerwaartse bewegingen die passerende grote schepen veroorzaken. De heftige bewegingen kunnen leiden tot losgeslagen schepen, schade aan los- en laadinstallaties en ook zelfs persoonlijke ongelukken veroorzaken. Met Ropes wordt onderzocht hoe de krachten van passerende schepen

Eén van de JIP’s die in 2012 van start ging was ‘Research on passing effects of ships’, kortweg Ropes.

inwerken op de afgemeerde schepen. Deltares stond, samen met kennisinstituut MARIN, aan de lat voor de schaalproeven en zette hiervoor het Atlantic Basin in Delft in. De modeltesten zijn een belangrijk onderdeel van het onderzoek. Bos: ‘We hebben heel veel metingen gedaan. Die worden in een softwaretool verwerkt waarmee bijvoorbeeld een havenbedrijf straks kan bepalen of zijn haven wel veilig genoeg is voor bepaalde grote schepen of dat de vaargeul moet worden verdiept of verbreed. Ook ontwerpers kunnen er mee aan de slag.’ Wind Jack Een andere JIP die in 2012 startte, is Wind Jack. Deltares voert ook dit project samen met MARIN uit. Verder wordt



Jaarverslag 2012

19

PROJECTEN

bouwen in de delta

Beter beheer ondergrondse

ondergrond gerelateerde risico’s. Bij

laagwater. FEWS-Waterways maakt

leidingen

de beoordeling van de ondergrond

deel uit van de EconomyPlanner, die

De studie naar de haalbaarheid van

wordt ingegaan op de geologie, geo-

wordt gebouwd door een consortium

het IJKNET-systeem werd succesvol

techniek en geohydrologie. De verwe-

onder leiding van onderzoeksinsti-

afgerond. Met het systeem kunnen

kingsgevoeligheid van de ondergrond

tuut MARIN, als onderdeel van het

beheerders van ondergrondse lei-

is daarbij een cruciaal gegeven. De

RWS-project

dingnetwerken beter besluiten wan-

opdrachtnemer voor de toekomstige

Verkeersmanagement

neer de leidingen vervangen moeten

sluis kan zo voor het opstellen van

Met dit project wordt de positie van

‘Impuls

Dynamisch Vaarwegen’.

worden dan met de huidige methode.

een aanbieding een reële afweging

de binnenvaart versterkt en worden

Die lijkt redelijk effectief maar er zijn

maken in de keuze van bouwwijze,

tools ontwikkeld die zorgen voor een

hoge kosten, hinder, capaciteitspro-

fasering en het daaraan verbonden

veilige, betrouwbare en efficiënte

blemen en er is twijfel aan de juist-

risicoprofiel.

binnenvaart. Ook wordt beoogd een

heid van de beslissingen. Het IJKNET-

verschuiving ten gunste van de bin-

systeem bestaat uit voorspellende

Smart waterways

nenvaart te realiseren. De Economy-

modellen voor grondvervormingen

Voor de binnenvaart ontwikkelde

Planner maakt het mogelijk de vaar-

en spanningen in de ondergrondse

Deltares een eerste versie van FEWS-

snelheid en daarmee het brandstof-

leidingen ten behoeve van een moni-

Waterways

als

verbruik te optimaliseren en toch op

toringssysteem voor buisleidingen.

Delft3D, WAQUA en SOBEK worden

tijd aan te komen op de bestemming.

Nu de haalbaarheidsstudie is afge-

gecombineerd.

In 2013 wordt een prototype van het

rond gaat gewerkt worden aan een

ways worden voorspellingen gegeven

prototype van het systeem. Als het

van waterdiepten, stroomsnelheden

geschikt is voor gebruik kan het we-

en doorvaarthoogten. De informatie

Analysetool baggerindustrie

reldwijd worden toegepast door wa-

wordt gepresenteerd op elektroni-

De Europese Commissie keurde het

ter- en gasleidingbedrijven.

sche vaarkaarten. Door betere voor-

onderzoeksvoorstel

Deltares ontwikkelt IJKNET samen

spellingen

FEWS-Waterways

van Deltares om verbeterde analy-

met TNO en KiwaTechnology op ver-

kan meer lading worden getranspor-

setools voor de baggerindustrie te

zoek van Netbeheer Nederland. Het

teerd en is een betere benutting van

ontwikkelen en te valideren goed. De

onderzoek wordt uitgevoerd bin-

de vaarweg mogelijk bij hoog- en

analysetools zijn gebaseerd op de

waarin

met

Met

modellen

FEWS-Water-

systeem opgeleverd.

MPM-Dredge

nen het project Sensortechnologie

toege-

past op ondergrondse pijpleidinginfrastruc­ turen (STOOP). Zeesluis IJmuiden Voor de aanleg van een nieuwe zeesluis bij IJmuiden werd Deltares door Rijkswaterstaat gevraagd om een GeoRisicoscan en een verkenning van de ondergrond van het projectgebied uit te voeren. De aanleg van de nieuwe sluis is in de voorbereidingsfase en is gepland tussen de Noordersluis en de Middensluis. GeoRisicoscan is een gestructureerde werkwijze waarbij gebruik wordt gemaakt van een risicogestuurde aanpak voor de beheersing van aan de Voor de aanleg van een nieuwe zeesluis bij IJmuiden, werd Deltares door Rijkswaterstaat gevraagd om een GeoRisicoscan en een verkenning van de ondergrond van het projectgebied uit te voeren.

20

Abu Dhabi Deltares werd betrokken bij de bouw van een pompstation voor een kerncentrale in Abu Dhabi en gaat de watertoevoer naar de pomp optimaliseren, cruciaal voor het goed laten verlopen van het koelproces van de centrale. De kerncentrale in Abu Dhabi is de eerste in het Midden-Oosten en wordt gezien als een prestigieus project binnen de intake-outfall markt. Deltares is door het Zuid-Koreaanse electriciteitsbedrijf KEPCO E&C betrokken bij het project. KEPCO is verantwoordelijk voor de bouw en benaderde Deltares voor de hydraulische assistentie vanwege de succesvolle samenwerking bij het Shin Door betere voorspellingen met FEWS-Waterways kan meer lading worden getransporteerd en is er een betere benutting van de vaarweg bij hoog- en laagwater.

Ulchin project (Zuid-Korea), waarbij een heel intake en outfall systeem hydraulisch is geverifieerd. KEPCO

reken­methode Material Point Method

deltagebieden een grotere bedrei-

werkt in Abu Dhabi tevens samen

(MPM). Bij deze methode kan mate-

ging dan absolute zeespiegelstijging,

met grote Koreaanse aannemers zo-

riaal als grond en water vrij door een

maar dit wordt door veel overheden

als Samsung, Hyundai en Doosan.

rekengrid bewegen. Hierdoor is het

nog niet onderkend. Om de problema-

mogelijk om grote vervormingen en

tiek zichtbaar te maken, ontwikkelde

grote verplaatsingen van grond en

Deltares

water te analyseren die optreden bij

voor bodemdaling. Met MODFLOW

baggeren, maar ook bij het inheien

SUB-CR kan voor een groot gebied,

van een funderingspaal of het be-

bijvoorbeeld een delta of stad, worden

zwijken van een dijk. Voorheen kon-

aangegeven hoeveel bodemdaling er

den deze vraagstukken alleen aan de

op de lange termijn zal plaatsvinden

hand van schaal- en modelproeven

zodat beleidsmakers hiermee reke-

worden beschouwd. Het onderzoeks-

ning kunnen houden. Het is voor het

voorstel MPM-Dredge is onderdeel

eerst dat ook de langzame compo-

van

programma

nent van bodemdaling in een model

PEOPLE in het Zevende Kaderpro-

is meegenomen wat nauwkeuriger

gramma van de Europese Unie. Del-

voorspellingen voor de lange termijn

tares werkt binnen dit project nauw

mogelijk maakt. Het model is in 2012

samen met de universiteiten van

toegepast in Jakarta. Hieruit bleek

Cambridge en Barcelona. Met de

onder meer dat actief water terug-

nieuwe tools kan de baggerindus-

pompen in de ondergrond geen reme-

trie efficiënter ontwerpen en kunnen

die is om bodemdaling tegen te gaan

werkprocessen verder worden geopti-

en dat bodemdaling grotendeels een

het

Marie-Curie

maliseerd.

een

voorspellingsmodel

Het nieuw ontwikkelde voorspellingsmodel voor bodemdaling werd toegepast in Jakarta.

onomkeerbaar proces is. MODFLOW SUB-CR zal ook in New Orleans wor-

Voorspelling bodemdaling

den gebruikt om de bodemdalings-

Bodemdaling is voor bewoners van

problematiek in kaart te brengen.

Jaarverslag 2012

21

PROJECTEN

duurzame inrichting deltagebieden

deltascenario’s geven grip op onzekere toekomst Willem Bruggeman: ‘De Deltascenario’s maken de onzekerheden voor de beleidsmakers van het Deltaprogramma hanteerbaar.’

Nederland werkt er hard aan om het land bestendig te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering. In het Deltaprogramma wordt beleid ontwikkeld dat ervoor zorgt dat de waterveiligheid en zoetwatervoorziening tot het eind van deze eeuw op orde zijn. Wie plannen maakt voor zo’n lange termijn wil weten met welke ontwikkelingen, maar vooral met welke onzekerheden hij rekening moet houden. Lange termijn Ter ondersteuning van langetermijnplanning maken beleidsmakers daarom graag gebruik van toekomstscena-

Het Deltaprogramma zorgt ervoor dat

rio’s. Op diverse terreinen bestonden ze al maar voor het eerst zijn er nu ook toekomstscenario’s gemaakt voor

Nederland tot aan 2100 beschermd

het waterbeheer: de Deltascenario’s. Hierbij zijn niet al-

is tegen water en over voldoende zoet

maar ook sociaal-economische factoren. Weliswaar is

leen de gegevens van klimaatverandering meegenomen,

water beschikt. Maar hoe weet je welke

klimaatverandering de meest in het oog springende re-

trends relevant zijn voor je beleidskeu-

infrastructuur en bevolkingsdichtheid bepalen net zo

zes als het om zo’n lange termijn gaat?

levante factor voor het waterbeheer, maar landgebruik, goed hoe kwetsbaar we zijn voor overstromingen en watertekorten.

Hoe krijg je grip op de vele onzekerhe-

In de vier Deltascenario’s die Deltares samen met CPB,

den? Deltares ontwikkelde daarvoor

ren voor het eerst geïntegreerd en worden ze in samen-

KNMI, PBL en LEI* in 2012 ontwikkelde, zijn deze facto-

vier Deltascenario’s. Hierin worden

hang bezien. Die samenhang zorgt ervoor dat niet alleen

ontwikkelingen geschetst op klima-

beheer, maar ook voor andere sectoren als natuur, land-

de juiste lijnen kunnen worden uitgezet voor het water-

tologisch, economisch, demografisch

bouw en ruimtelijke ordening.

en ruimtelijke gebied, facetten die

Onzekerheden

belangrijk zijn voor het waterbeheer,

De Deltascenario’s zijn toekomstverkenningen en ka-

en in onderlinge samenhang bezien.

voor de lange termijn nu eenmaal altijd te maken heeft.

deren de onzekerheden in waarmee beleidsontwikkeling Het gaat om trendmatige ontwikkelingen. Willem Bruggeman, strategisch adviseur bij Deltares en inhoudelijk coördinator van de Deltascenario’s: ‘Toekomstscenario’s laten niet zien wat er precies gaat gebeuren, maar

22

ze geven de plausibele bandbreedtes aan van onzekere

Flexibel

ontwikkelingen. De beleidsmakers weten dan met welke

Dat er niet eerder zulke complete toekomstscenario’s

marges ze rekening moeten houden bij beleidsstrate-

voor het waterbeheer zijn gemaakt, komt omdat er eerst

gieën. Bij de Deltascenario’s hebben we de marges van

een enorme omslag in het denken over waterveiligheid

de relevante factoren voor het waterbeheer aangegeven.

nodig was. ‘In het waterbeheer is men in Nederland tot

Het maakt de onzekerheden voor de beleidsmakers van

voor kort altijd gefixeerd geweest op maximale zeker-

het Deltaprogramma hanteerbaar. Uit alle gegevens van

heid,’ licht Bruggeman toe. ‘De meest extreme situatie

de bureaus hebben we uiteindelijk vier scenario’s vast-

was het uitgangspunt voor de maatregelen. Maar dij-

gesteld waarin de marges voor factoren als bevolkings-

ken aanleggen is kostbaar en bij planning op de lange

groei, verstedelijking, de mate van klimaatverandering

termijn met veel onzekerheden omgeven. Een paar jaar

en ruimtebeslag verschillen. Bij elk scenario is tevens

geleden kwam dan ook de gedachte op of er wel geïnves-

aangegeven wat dat betekent voor het waterbeheer.’

teerd moest worden in dure maatregelen die weliswaar maximale bescherming bieden, maar misschien achteraf

Regionaal

niet nodig blijken omdat de omstandigheden zich anders

De Deltascenario’s die in 2012 zijn opgeleverd, zijn een

ontwikkelen dan gedacht.’

verfijning van de eerste versie die in 2010 werd opgele-

Met de Deltascenario’s, die periodiek worden herzien,

verd. Bruggeman: ’In de eerste versie is voorbijgegaan

kan dit worden voorkomen en kan er flexibel worden ge-

aan het besef dat er een oorzakelijk verband zou zijn

stuurd. Bruggeman: ‘Beleidsmakers kunnen zo ontwik-

tussen bevolkingsgroei, economische ontwikkeling en

kelingen zien aankomen en hun beleid bijstellen. Door

klimaatverandering en dat dit zijn weerslag zou kun-

het regelmatig herzien van de scenario’s houden beleids­

nen hebben op sectoren als landbouw en scheepvaart

makers voortdurend de vinger aan de pols. Daarmee

en daarmee ook het ruimtegebruik. In de tweede versie

bouw je flexibiliteit in en voorkom je onnodig hoge inves-

wordt veel meer recht gedaan aan die onderlinge verban-

teringen.’

‘Toekomstscenario’s geven de plausibele bandbreedtes aan van onzekere ontwikkelingen’ den. Daarmee wordt de toekomst veel meer ingekleurd

Praktisch toegepast

en ontstaan aansprekender verhaallijnen. Bovendien kan

Het Deltaprogramma is opgesplitst in negen deelpro-

deze versie tot op regionaal niveau de ontwikkelingen

gramma’s. De beleidsmakers in de programma’s berei-

aangeven. We kunnen nu met gedetailleerde kaartbeel-

den nu hun voorkeursstrategieën voor. Of hun keuzes

den laten zien hoe het ruimtegebruik of de klimaatont-

robuust genoeg zijn, wordt doorgerekend aan de hand

wikkeling in een bepaald gebied eruit kan zien over 50 of

van de toekomstverkenningen in de Deltascenario’s. ‘Dat

100 jaar.’

is het unieke van de Deltascenario’s,’ benadrukt Bruggeman. ‘De meeste toekomstscenario’s zijn abstract en

Klimaatverandering is de meest in het oog springende relevante factor voor het waterbeheer, maar landgebruik, infrastructuur en bevolkingsdichtheid bepalen net zo goed hoe kwetsbaar we zijn voor overstromingen en watertekorten.

theoretisch maar de Deltascenario’s worden direct toegepast in de praktijk. Daardoor is ook de belangstelling vanuit het buitenland groot.’ *Centraal Planbureau, Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, Planbureau voor de Leefomgeving en Landbouw Economisch Instituut.

Jaarverslag 2012

23

PROJECTEN

duurzame inrichting deltagebieden

Delta governance geeft bestuurders, beleidsmakers en private partijen handvatten voor het inrichten van deltagebieden, zodat de diverse functies optimaal kunnen worden gecombineerd.

onderzoeksprogramma.

Projecten

uit het programma richten zich op de complexe bestuurlijke opgave in deltagebieden. Ze geven bestuurders, beleidsmakers en private partijen handvatten voor het inrichten van deltagebieden zodat wonen, werken en leven hier optimaal kunnen worden gecombineerd. Waterbeheer van de toekomst In 2012 is gestart met de inrichting van de Koopmanspolder tot eerste ‘achteroever’ in Nederland. De polder van 16 hectare is omgevormd tot een Adaptief deltamanagement

meer aandacht voor adaptief del-

proeftuin voor het waterbeheer van

Met

deltamanagement’

tamanagement. Zo is er een project

de toekomst. Deltares is betrokken

kan slimmer worden omgegaan met

uitgevoerd bij Hoogheemraadschap

bij de ontwikkeling van het concept

onzekerheden op het gebied van kli-

Delfland om op basis van de door Del-

en verzorgt de monitoring in samen-

maatverandering

maatschap-

tares ontwikkelde Deltascenario’s,

werking met vrijwilligers, Staats-

pelijke veranderingen. Het concept

knikpunten en adaptatiepaden, stra-

bosbeheer en Hoogheemraadschap

werd door Deltares verder dooront-

tegische keuzes te maken voor het

Hollands Noorderkwartier. ‘Achteroe-

wikkeld voor het Deltaprogramma.

Waterbeheerplan 2016-2021.

vers’ richt zich op flexibele waterber-

‘adaptief

en

In 2012 is extra aandacht gegeven

ging achter de dijk van rijkswateren

aan vier punten: het verbinden van

Delta governance

in combinatie met multifunctioneel

de korte met de lange termijn, flexi-

Besluitvorming in deltagebieden is

ruimtegebruik en nieuwe verdienmo-

biliteit

oplossingen,

niet eenvoudig. Het fysieke systeem

dellen. Door de flexibele waterberging

werken met meerdere strategieën

is van nature complex en de schaal

kunnen deze gebieden naar behoefte

waartussen geschakeld kan worden

is omvangrijk. Het ruimtegebruik

water opslaan of afstaan en functio-

en het koppelen van verschillende

is intensief en divers en de func-

neren als paaiplaats voor vis.

investeringsagenda’s. Deltares heeft

ties zijn nauw met elkaar verweven.

‘Achteroevers’ is een innovatief con-

aan de wieg gestaan van adaptief

Daarnaast spelen er onzekere, toe-

cept dat wordt ontwikkeld binnen het

deltamanagement met het ontwik-

komstige ontwikkelingen op sociaal-

Corporate Innovatie Programma van

kelen van de knikpuntenmethode

economisch vlak, maar ook door bij-

Rijkswaterstaat. Het project is het

en de adaptatiepadenmethode. Het

voorbeeld klimaatverandering. Hoe

resultaat van een samenwerkings-

concept is al toegepast voor de deel-

ga je om met zo’n gecompliceerd en

verband van de provincie Noord-Hol-

programma’s Zoet water, IJsselmeer,

dynamisch gebied? Dat vraagt een

land, Hoogheemraadschap Hollands

Rijnmond-Drechtsteden en Rivieren

specifieke bestuurlijke aanpak: Delta

Noorderkwartier,

van het Deltaprogramma. Ook buiten

governance.

Deltares, de gemeente Medemblik en

het Deltaprogramma komt er steeds

Deltares startte hiervoor een speciaal

Staatsbosbeheer.

24

inbouwen

in

Rijkswaterstaat,

De Koopmanspolder wordt omgevormd tot een proeftuin voor waterbeheer van de toekomst .

Ruimtelijke ordening op zee In 2012 rondde Deltares twee projecten af die onderzoeken hoe marine spatial planning, ruimtelijke ordening op zee, in de praktijk werkt. Tevens is onderzocht in hoeverre de richtlijnen die UNESCO en de EU hiervoor hanteren in de praktijk beleids­ makers voldoende faciliteren. In het eerste project deed Deltares

ontwikkelingen in hun regio. De ge-

een studie naar de toepassing van

gevens worden via een groot plat

keld en bediscussieerd.

deze richtlijnen en de ervaringen

touchscreen op een gebruikersvrien-

Masterplan voor Beira

hiermee in Mexico, Nieuw-Zeeland,

delijke manier gepresenteerd en in-

Deltares kreeg de opdracht om sa-

de Verenigde Staten en Nederland.

zichtelijk gemaakt. Beleidsmakers

men met ingenieursbureau Witte-

De studie vergroot het inzicht voor

en andere betrokkenen uit het gebied

veen en Bos het ‘Masterplan 2035’ te

Nederland en helpt Deltares bij te

kunnen hun lokale kennis intekenen

ontwikkelen voor de havenstad Beira

dragen aan duurzame ruimtelijke

en bediscussiëren. Hiermee kan wor-

in Mozambique. In het Masterplan

ontwikkeling van zeeën over de hele

den getoetst hoe toekomstbestendig

wordt, samen met betrokkenen, een

wereld.

de beleidsplannen zijn en kunnen

visie ontwikkeld voor een duurzame,

Het tweede project, MASPNOSE, deed

mogelijke adaptatiestrategieën wor-

veilige en welvarende stad. Beira

Deltares op verzoek van het EU-DG

den ontworpen.

staat voor tal van uitdagingen. De

Mare, samen met andere kennisin-

De klimaatadaptatie atlas is ontwik-

lage ligging en de slechte staat van

stituten en universiteiten (Centre for

keld door een consortium waarin

de kustbescherming maken de stad

Marine Policy, vTI, Universiteit Gent

naast Deltares, ook Alterra, Geodan,

gevoelig voor zeespiegelstijging. In-

en DTU-Aqua). Tussen overheden en

Geocycli bv en CEGIS deelnemen en

tense neerslag, verstedelijking en de

stakeholders van twee internationale

is in Nederland al toegepast. Het con-

slechte staat van het drainagesys-

gebieden, onder meer de Doggers-

cept werd in 2012 ook toegepast in

teem zorgen voor toenemende wa-

bank, werd het gesprek op gang ge-

de Sylhet regio in Bangladesh. Del-

teroverlast en overstromingen. Deze

bracht en bekeken of de huidige prin-

tares en Alterra brachten in kaart

effecten verergeren door klimaatver-

cipes voldoen.

wat het mogelijke effect is van kli-

andering. Daarnaast groeit de ha-

maatverandering op de voedselvoor-

ven sterk en loopt het verkeer vast.

Klimaatadaptatie atlas

ziening (rijstcultuur) en stedelijke

Institutionele aspecten en ruimte-

Met de klimaatadaptatie atlas krij-

ontwikkeling in de regio. Vervolgens

lijke ontwikkelingen vragen veel aan-

gen beleidsmakers wetenschappelij-

werden de mogelijke adaptieve maat-

dacht. Het project is onderdeel van

ke informatie over het veranderende

regelen en de ruimtelijke effecten

het programma Water Mondiaal.

klimaat

hiervan met alle betrokkenen ontwik-

Deltares is penvoeder van het con-

en

sociaal-economische

sortium dat het project uitvoert. Naast Witteveen en Bos, zijn als onderaannemers betrokken: Wissing Stedenbouw en Ruimtelijke Vormgeving bv, Van den Broek Consulting en NIRAS Mocambique Lda.

De Klimaatadaptatie atlas werd toegepast in de Sylhet regio in Bangladesh.

Jaarverslag 2012

25

PROJECTEN

software

betere besluiten met next generation hydro software De hydraulische software van Delta-

Veel besluiten en plannen van waterbeheerders worden

res is al decennia toonaangevend en

voorbereid en onderbouwd met hydraulische software.

wordt wereldwijd door velen gebruikt

trouwbare informatie levert over waterbewegingen, wa-

Het is dan ook belangrijk dat deze nauwkeurige en be-

bij besluiten voor het watersysteem.

terkwaliteit en het aansturen van kunstwerken. Met dui-

Maar het kan altijd sneller, beter en

zien dat zijn software aan hoge eisen voldoet.

gebruikersvriendelijker.

Van vijf naar één

Een

aantal

zenden gebruikers wereldwijd laat Deltares al decennia

pakketten wordt daarom sinds 2011

De lat kan echter altijd hoger. De kennisontwikkeling over

onder de naam ‘Next Generation Hydro

nologische vernieuwingen. Sinds 2011 combineert Del-

het watersysteem staat immers niet stil, net als de tech-

Software’ geïntegreerd en technolo-

tares deze twee ontwikkelingen in het project ‘Next Ge-

gisch fundamenteel herzien. In 2012

ma’s voor het dagelijks beheer van kanalen, rivieren en

waren de eerste producten gereed.

neration Hydro Software’. Een vijftal softwareprogramzeeën wordt momenteel geïntegreerd tot één pakket. Belangrijkste doel: ervoor zorgen dat waterbeheerders betere besluiten kunnen nemen doordat de bewegingen van het water en het effect van maatregelen sneller en duidelijker beschikbaar zijn. Opvallend De meest opvallende vernieuwing is het nieuwe rekenhart dat sneller werkt dan het huidige, heel veel gegevens kan verwerken en over een flexibel rekenrooster (flexible mesh) beschikt. ‘Rekenharten gaan vaak tientallen jaren mee,’ zegt Joost Icke, werkzaam bij Deltares Software Center en projectleider Next Generation Hydro Software. ‘Het is dus een belangrijke en ingrijpende vernieuwing. In het rekenhart voor de nieuwe software is veel nieuwe kennis van Deltares verwerkt, bijvoorbeeld over diverse fysische processen. Waterbeheerders weten daardoor beter hoe het watersysteem zich gedraagt.’ ‘Tevens wordt veel aandacht gegeven aan de gebruikersvriendelijkheid en is de user interface ingrijpend vernieuwd,’ vervolgt Icke. ‘De nieuwe software sluit beter aan op de dagelijkse werkwijze van modelleurs van watersystemen. Ze kunnen de gegevens voor een stroomgebied eenvoudiger bewerken en het gebied wordt overzichtelijker weergegeven. De open modelleeromgeving maakt het mogelijk meerdere modellen te koppelen en een kaart van het beheersgebied staat continu in beeld.

Arthur van Dam (l) en Joost Icke (r), projectleiders Next Generation Hydro Software.

26

Hierdoor zijn meerdere maatregelen voor het stroomgebied in één oogopslag te zien.’

Gereed Het eerste product van de Next Generation Hydro Soft-

Het flexible mesh maakt integrale studies van complexe stroomgebieden eenvoudiger en nauwkeuriger.

ware is in het najaar van 2012 onder de naam SOBEK 3 gereed gekomen. Het ging om twee verbeterde modules van de huidige SOBEK-suite, te weten D-Flow 1D Open

als je de lokale effecten van bepaalde maatregelen voor

Water, en D-Real Time Control. In deze modules zijn de

een gebied wilt doorrekenen. Bij het flexible mesh is het

user interface, het editen van het gebied en het sturings-

koppelen van alle verschillende gegevens niet meer nodig

model aanmerkelijk sneller en gebruikersvriendelijker ge-

omdat hiermee het hele stroomgebied wordt weergege-

worden. De verbeterde SOBEK-modules D-Rainfall Runoff

ven. Hierdoor ontstaat een realistische weergave en kan

Open Water en D-Water Quality 1D volgen in 2013.

het effect van maatregelen op alle niveaus goed worden doorgerekend.’

Flexible mesh

De pilots met het flexible mesh vonden zowel in binnen-

In 2012 hebben tevens diverse pilots plaatsgevonden

als buitenland plaats. Van Dam: ‘Het gaat vooral om

met het flexible mesh, een belangrijke innovatie. Het is

complexe gebieden. Bijvoorbeeld de San Francisco Bay,

onder de naam D-Flow Flexible Mesh in ontwikkeling en

een delta met een ingewikkeld netwerk van polders en

wordt aan de hand van de pilots uitgetest en verfijnd.

kanaaltjes. Het heeft een hoge ecologische waarde, maar

Arthur van Dam, eveneens werkzaam bij Deltares Soft-

wordt bedreigd door de enorme vraag naar zoet water

ware Center, is hier nauw bij betrokken. ‘Flexible mesh,

en diverse industrieën. Wat betekenen al deze ontwik-

een flexibel rekenrooster, maakt integrale studies van

kelingen voor het ecosysteem en de waterkwaliteit? Voor

‘Bij de nieuwe software is samenhang de kern’ complexe stroomgebieden eenvoudiger en nauwkeu-

een antwoord op deze vraag is een integraal model van

riger. Nu is voor het modelleren van een stroomgebied

het gebied noodzakelijk en dat hebben we met de nieuwe

voor elk gedeelte nog aparte software nodig, elk pakket

software kunnen maken. We hebben ook pilots voor de

bouwt een stukje. Vervolgens moeten alle berekeningen

Waddenzee, de Waal en de Oosterschelde gedaan en in

aan elkaar worden gekoppeld. Dat is een ingewikkelde

Zuid-Amerika, Azië en Australië.’

opgave en vraagt veel van modelleurs. Hetzelfde geldt Samenhang De gebruikers van de nieuwe software zijn enthou­siast.

Open source

Niet alleen omdat het sneller en eenvoudiger werkt,

Deltares voert een open software beleid, gericht op

‘Bij de nieuwe software is samenhang de kern,’ zegt Icke.

samenwerking en kennisdelen. De Next Generation

‘Stroomgebieden kunnen integraal worden weergegeven,

Hydro Software zal in de nabije toekomst ook als

zowel ruimtelijk als in de diepte, en er kunnen tegelijker-

open source beschikbaar komen. Dit is een geleide-

tijd meerdere vraagstukken aan worden gekoppeld. Dat

lijk proces waarbij als eerste stap een community

levert een weergave op die de werkelijkheid

rondom de software wordt opgericht.

dicht benadert. En dat maakt deze software

maar vooral ook vanwege de nauwkeurige resultaten.

zo uniek.’ De Next Generation Hydro Software zal in 2014 gereed zijn.

Jaarverslag 2012

27

PROJECTEN

software

In juni werd de serious game ‘Groen Eiland’ gelanceerd, een spel dat VMBOscholieren bewust maakt van duurzaamheid.

Open source succesvol Het aantal mensen dat zich heeft laten registreren op de open source site van Delft3D werd in 2012 meer dan verdubbeld ten opzichte van 2011. Toen downloadden 1280 mensen de broncode, eind 2012 stond de teller op 3109. Deltares maakte in 2011 weloverwogen de stap naar openbaarheid met een aantal modules van het Deltamodel

Patrouille’. De app is een introductie

Delft3D-pakket. Doordat gebruikers

Een belangrijke mijlpaal op software-

op de serious game waarin geleerd

over de broncode kunnen beschikken,

gebied was de oplevering van het

wordt op welke aspecten gelet moet

kunnen ze hun eigen onderzoek en

Deltamodel eind 2012. Met dit in-

worden bij een dijkinspectie. De app

functionaliteiten aan Delft3D koppe-

novatieve instrumentarium kunnen

is gratis beschikbaar voor Android en

len en hierop verder bouwen. Dat de

de beleidskeuzes die in het Deltapro-

Apple.

filosofie werkt, blijkt uit het aantal

gramma worden overwogen worden

PhD-onderzoeken dat op de Delft3D-

doorgerekend. Dit project wordt op

3Di Waterbeheer

portal werd geplaatst, onder meer

blz. 14 uitgebreid belicht.

Het systeem 3Di Waterbeheer werd

over getijdenenergie, waterkwaliteit

verder ontwikkeld. Door het over-

en morfologie.

Serious games

stromingsmodel te koppelen met een

Richard Measures van het National In-

Na het testen van een onderzoeks-

hydrologische component kunnen

stitute of Water and Atmospheric Re-

versie is in 2012 de publieksversie

wateroverlast en de waterbergings-

search (NIWA) uit New Zealand, werd

van de ‘Duurzame Deltagame’ gelan-

vraag inzichtelijk worden gemaakt.

tijdens de Delft Software Days in no-

ceerd. ‘Duurzame Deltagame’ helpt

Stedelijke ontwerpers kunnen hier-

vember in Delft uitgeroepen tot ‘2012

waterbeheerders zich voor te berei-

door interactief gebiedsaanpassin-

Delft3D best contributor of the year’.

den op de toekomst. In juni werd de

gen doen en de effecten zien op toe-

Hij kreeg de onderscheiding voor zijn

serious game ‘Groen Eiland’ gelan-

komstige wateroverlast. Er werden

onderzoek over grind sediment trans-

ceerd. Deltares ontwikkelde de 3D-

hiermee pilots gedaan in Rotterdam

port in rivieren. De applicatie wordt in

game voor VMBO-scholieren in op-

en Amsterdam. In 3Di werken ken-

de nieuwe release van Delft3D meege-

dracht van de TU Delft.

nisinstellingen (waaronder Deltares),

nomen.

Het spel moet de leer-

waterbeheerders en adviesbureaus

In 2012 werd het open source ma-

lingen bewuster maken

samen aan een zeer nauwkeurig en

ken van een aantal andere producten

van duurzaamheid.

snel informatiesysteem

voorbereid. Ze komen in 2013 be-

voor de aanpak van wa-

schikbaar. Het gaat on-

App ‘Dijk Patrouille’

teroverlast in stedelijke

der meer om DELWAQ,

Deltares lanceerde een app die ge-

en landelijke gebieden.

D-Flow Flexible Mesh en

baseerd is op de serious game ‘Dijk

28

DeltaShell framework.

In 3Di werken kennisinstellingen, waterbeheerders en adviesbureaus aan een zeer nauwkeurig en snel informatiesysteem voor de aanpak van wateroverlast in stedelijke en landelijke gebieden.

Dijksterkte Analyse Module Het softwareprogramma DAM (Dijk­ sterkte Analyse Module) is een modulair opgezet rekenplatform om de dijksterkte te bepalen voor grote strekkingen waterkeringen. DAM kan op basis van voorspelde of gekozen waterstanden een dijk beoordelen op piping en macrostabiliteit. Het systeem kan zowel in de dagelijkse

het maken van een waterstandsver-

Delft3D Fast Forward

beheerpraktijk als bij dreigende ca-

wachting de simulatietool ‘Water

Voor Delft3D werd een speciale func-

lamiteiten worden toegepast. Water-

Coach’. Hiermee kunnen zij het ma-

tionaliteit ontwikkeld die langer voor-

schappen kunnen zo overstromings-

ken van een waterstandsverwachting

uit kijkt. Met Delft3D kunnen veran-

risico’s beter beoordelen en tijdig

oefenen onder zeer realistische om-

deringen in morfologie als functie

(nood)maatregelen nemen. DAM is

standigheden.

van stromingen en sedimenttrans-

oorspronkelijk ontwikkeld door Del-

De Water Coach is ontwikkeld in op-

port numeriek berekend worden. De

tares en het wordt nu met hulp van

dracht van het Water Management

gebruikelijke tijdschaal is dagen tot

STOWA en gebruikers breed toege-

Centrum Nederland (WMCN) van

jaren. Door een nieuwe methodologie

past en doorontwikkeld. In 2012 is

Rijkswaterstaat, deels samen met

is het mogelijk om de tijdschaal op

DAM onder andere toegepast bij de

HKV, TNO en IBM binnen het on-

te rekken tot enkele duizenden jaren.

waterschappen Groot Salland, Hol-

derzoeksprogramma Flood Control

Deze ontwikkeling beantwoordt de

lands

Noorderkwartier,

Hollandse

2015.

behoefte aan meer langetermijnken-

Delta en Delfland. Met het Wetterskip

De tool is met succes toegepast in

nis over delta’s. Langetermijnvragen

Fryslân werd eind 2012 afgesproken

de grootschalige oefening van het

worden steeds actueler, voor Rijks-

dat Deltares het waterschap helpt

WMCN in november 2011. Sindsdien

waterstaat maar ook voor de olie-

om 2600 km regionale keringen te

is de Water Coach onderdeel van het

en gasindustrie. Voor Delft3D Fast

toetsen met DAM.

persoonlijke opleidingsplan van het

Forward werd samengewerkt met de

WMCN. Bij de presentatie van de Wa-

TU Delft, Universiteit Utrecht en IHE-

Water Coach

ter Coach tijdens de International

Unesco voor RWS, CononcoPhilips en

Deltares ontwikkelde voor professi-

FEWS user days eind 2012 was er

Statoil.

onals die verantwoordelijk zijn voor

veel belangstelling voor de tool. Delft-FEWS Community Portal De Delft-FEWS Community Portal

Met het softwareprogramma DAM (Dijksterkte Analyse Module) kan de dijksterkte voor grote strekkingen waterkeringen worden bepaald.

werd officieel gelanceerd. De portal voorziet geïnteresseerden van relevante informatie over het DelftFEWS platform. Het is een communicatiemiddel tussen ontwikkelaars, opdrachtgevers,

deskundigen

en

projectleider van Delft-FEWS. Het is tevens een manier om gebruikers wereldwijd met elkaar te verbinden en nieuwe innovatieve toepassingen te bespreken. Eind 2012 waren er 300 geregistreerde gebruikers en werd de software meer dan 200 keer gedownload.

Jaarverslag 2012

29

PROJECTEN

faciliteiten

Deltares testte in het Atlantic Basin een nieuwe methode om bodemerosie op zee tegen te gaan. Het ging om een speciale constructie van het bedrijf GeoHooks.

ligheid in gevaar kan brengen. De proef werd gedaan in opdracht van de Universiteit van Western Australia in Perth. Aanleiding is het aan de westkust gelegen Ningaloo Reef, een zogenoemd ‘fringing reef’, dat vlak langs de kust ligt. Koraalriffen staan wereldwijd onder druk door klimaatverandering, toerisme, rioollozingen en het aanleggen van havens. Met deze schaalproef is voor het eerst fundamenteel onderzoek gedaan naar het effect van het rif op de dynamiek van de golven en de daarachter liggende ATLANTIC BASIN

SCHELDEGOOT

kust. Met de resultaten van de proef

Geohooks

Teenconstructie havendammen

zal het open-source softwaremodel

Deltares testte in het Atlantic Basin

Er werd een groot aantal proeven

XBeach worden uitgebreid.

een nieuwe methode om bodem­

gedaan met verschillende teencon-

erosie op zee tegen te gaan. Het ging

structies van havendammen. Doel

DELTA BASIN

om een speciale constructie van het

van het onderzoek is om nauwkeu-

Havendam Boa Vista

bedrijf GeoHooks. De constructie van

riger rekenregels voor de teencon-

Stormen

GeoHooks is gebaseerd op Ground

structie op te stellen. Hierdoor kun-

schade aan de in aanbouw zijnde ha-

Consolidators (GC’s). Dit zijn open-

nen miljoenen euro’s op de aanleg

ven van Sal Rai, gelegen op het Kaap-

gewerkte kubussen die bij het storten

worden bespaard. Voor de proef

verdische eiland Boa Vista. Daardoor

in elkaar haken en een mat vormen.

werden in de Scheldegoot diverse

ontstond twijfel over het oorspron-

Doordat de kubussen open zijn, vul-

constructies

uiteenlopende

kelijk ontwerp en werd Deltares en

len ze zich geleidelijk met zand. Dit

golfomstandigheden getest. Het is

Royal HaskoningDHV gevraagd een

pakket beschermt de daaronder lig-

voor het eerst dat hiernaar op deze

nieuw ontwerp te testen. In het Delta

gende bodem of oever. Deltares on-

omvangrijke

Basin werd modelonderzoek uitge-

derzocht of de GC’s ook kunnen wor-

onderzoek plaatsvond.

onder

schaal

systematisch

den toegepast als bodembescher-

veroorzaakten

ernstige

voerd op de detailconstructie en het gehele havenontwerp. Een innovatie-

ming bij leidingen op de zeebodem

Koraalrif

ve constructie met vlakke betonblok-

en rondom offshore windmolens. Uit

In de Scheldegoot werden diverse

ken bleek het goedkoopste alternatief

de testen is gebleken dat het storten

schaalproeven gedaan met een ko-

te zijn.

van GC’s een goede remedie is bij

raalrif. Onderzocht werd in welke

‘freespan’. Voor de toepassing om

mate afbraak en vervormingen van

WATER- EN GRONDGOOT

bodem­erosie rond offshore windmo-

het koraal de golfslag beïnvloedt

Luchtbellenpluim Nieuwe Waterweg

lens tegen te gaan, is verder onder-

en welke gevolgen dat heeft voor de

In de Water- en grondgoot wer-

zoek noodzakelijk.

daarachter liggende kust. Een andere

den schaalproeven gedaan met een

golfslag kan onder meer kusterosie

luchtbellenpluim die onderdeel uit-

tot gevolg hebben, wat de kustvei-

maakt van een systeem dat mogelijk

30

In de Water- en grondgoot werden schaalproeven gedaan met een luchtbellenpluim als middel om verzilting tegen te gaan.

in de Rijn-Maasmonding wordt ge-

DELTAGOOT

GEO-MODELHAL

plaatst om verzilting tegen te gaan

Erosie zandstranden

Piping onderzoek

tijdens droge periodes. Onderzocht

In de Deltagoot deed een groep van

Voor een PhD studie is enige jaren

werd hoe de bellenpluimen moeten

25 wetenschappers van diverse uni-

geleden een medium scale piping

worden afgesteld om de zoutindrin-

versiteiten uit Europa, Amerika en

modelbak ontwikkeld. In 2012 is deze

ging in tijden van lage rivierafvoer

Australië onderzoek naar de erosie

gebruikt om twee innovatieve oplos-

zo effectief mogelijk te beperken. Ter

van zandstranden bij wisselende

singen voor de piping-problematiek

ondersteuning van de schaalproeven

grondwaterstanden en onder ver-

te testen. In het Europese FloodProBE

zijn computerberekeningen gemaakt.

schillende

Speciaal

programma is de werkzaamheid van

De bellenpluimen blazen vanuit een

voor dit onderzoek werd in de Del-

Biogrout als middel om zandkorrels

speciale installatie luchtbellen in het

tagoot een 75 m breed zandstrand

te verkitten aangetoond. In opdracht

water waardoor zout en zoet water

nagebouwd. Boven en in het zand

van waterschap Rivierenland is een

vermengen. Al eerder is aangetoond

werd een grote hoeveelheid meetap-

integraal ontwikkeltraject begonnen,

dat dit de zoutindringing effectief

paratuur aangebracht om het dyna-

gericht op de toepassing van geotex-

tegengaat. Het afstemmen van de

mische gedrag van het zandstrand

tielschermen als pipingremmende

pluimen luistert echter nauw. Als

te monitoren. De wetenschappers

maatregel. De eerste stap daarvan

er te weinig lucht in het water wordt

waren met Deltares in contact geko-

bestond uit succesvolle modelproe-

geblazen, dan hebben de pluimen te

men via het Europese programma

ven, die later in het jaar geleid heb-

weinig effect. Wordt er te veel lucht

HYDRALAB. Dit heeft als doel Euro-

ben tot een evenzeer succesvolle full

in het water geblazen dan kost dit

pese onderzoeksfaciliteiten op het

scale veldproef op de IJkdijk locatie.

onnodig veel energie. Via de schaal-

gebied van water ter beschikking te

proeven wilden de onderzoekers grip

stellen aan wetenschappers die hier

krijgen op dit proces.

normaal geen toegang toe hebben.

golfcondities.



In de Scheldegoot werden diverse schaalproeven gedaan met koraalrif.

Jaarverslag 2012

31

Bezoeken Samenwerkingsverbanden Symposia/Opleidingen Publicaties

32

Kennis delen Kennis delen is kennis vermenigvuldigen. Daarom is alle kennis van Deltares voor iedereen beschikbaar. In 2012 ontving Deltares een groot aantal bezoekers, ging nationale en internationale samenwerkingsverbanden aan, organiseerde talloze symposia en cursussen en publiceerde diverse uitgaven.

Jaarverslag 2012

33

KENNIS DELEN

bezoeken

Staatssecretaris Ben Knapen, staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking,

pre-

senteerde op 9 januari bij Deltares zijn beleidsbrief Water voor Ontwikkeling. Voor een groot aantal genodigden uit de watersector maakte hij bekend hoe Nederland de komende jaren gaat bijdragen aan oplossingen voor de waterproblematiek in ontwikkelingslanden. Ambassadeurs De ambassadeur van Colombia in Nederland en de Nederlandse ambassadeur in Colombia brachten op 1 februari een bezoek aan Deltares. Colombia wordt sinds een paar jaar bijgestaan door Deltares bij het beperken van overstromingsrisico’s. Op 22 februari ontving Deltares James Lamberts, de ambassadeur van Canada in Nederland. Hij werd bijge-

Dr. V. Balakrishnan, de minister van Milieu en Water van Singapore.

praat over de activiteiten van Deltares in Canada.

schap en Technologie van Thailand,

meer over mogelijke samenwerking.

Half juli bracht de nieuwe Nederland-

die geïnformeerd wilde worden over

Ter gelegenheid van het bezoek van

se ambassadeur in Benin, Jos van

de nieuwste kennis op het gebied

dr. V. Balakrishnan, de minister van

Aggelen, een bezoek in het kader van

van veiligheid en overstromingen.

Milieu en Water van Singapore, werd

zijn oriëntatie op de Nederlandse wa-

Hij werd vergezeld door een delegatie

in april een speciaal symposium ge-

tersector.

van het Thaise ministerie van Weten-

organiseerd. Het symposium had als

schap en Technologie.

thema Adaptation to the effects of

Ministers

De Chinese minister van Water Re-

Climate Change and Urban Flooding

Op 29 februari ontving Deltares dr.

sources, Mr Chen Lei, bracht op 21

in The Netherlands and Singapore,

Plodprasop, de minister van Weten-

maart een bezoek. Hij sprak onder

en na afloop was er een netwerkbijeenkomst. Sprekers tijdens het symposium waren dr. Balakrishnan, Vladan Babovic (Deltares Singapore), Ingwer de Boer (directeur Ruimte voor de Rivier), Cees Veerman (voorzitter Raad van Toezicht Deltares) en Jaap Kwadijk (wetenschapsdirecteur bij Deltares en specialist klimaatverandering). Op 23 november kwam Rogelio Singson, minister van Publieke Werken en Verkeer in de Filippijnen, op bezoek. Hij kwam praten over het Master Plan for Metro Manila.

34

De Chinese minister van Water Resources, Mr Chen Lei, bracht op 21 maart een bezoek en sprak onder meer over mogelijke samenwerking.

Italiaanse waterbeheerders kwamen zich verdiepen in de governance-aspecten van watermanagement.

Japanse ingenieurs

Italiaanse waterbeheerders

Commissie Mekong River

Op 5 juli bezocht een delegatie van

Op 8 oktober kwam een groep Itali-

Op 30 november is de Mekong River-

de Japanse Association of Pump

aanse beleidsmakers, afkomstig uit

commissie op bezoek geweest. In de

Systems Engineering (APS) Delta-

diverse regio’s zoals Toscane, Vene-

commissie zitten vertegenwoordi-

res. Aanleiding van het bezoek was

to, Emilia-Romagna en Lazio, op be-

gers uit Cambodja, Laos, Thailand en

de tsunami in april 2011 toen veel

zoek. Ze wilden zich vooral verdiepen

Vietnam, die gezamenlijk het beheer

pompstations en gemalen bescha-

in de governance-aspecten van grote

voeren over de Mekong. Doel van de

digd raakten. Hierdoor werd het wa-

watermanagementprojecten.

commissie was te onderzoeken hoe

terbeheer sterk bemoeilijkt of zelfs

in Europa het beheer van grensover-

voor enige tijd onmogelijk.

Zuid-Korea

schrijdende stroomgebieden is gere-

De APS is een programma gestart om

Op 28 november kreeg Deltares be-

geld.

dergelijke situaties te voorkomen en

zoek van een Koreaanse delegatie

oriënteert zich nu hiervoor op de mo-

onder leiding van Kwon Tae-sung,

Colombia

gelijkheden. Tijdens het bezoek wer-

deputy minister en hoofd van de Exe-

Half december kwam er een delegatie

den presentaties gehouden over on-

cutive Office of Saemangeum Deve-

uit Colombia met medewerkers van

der meer softwareprogramma’s van

lopment Planning Department. De

het meteorologisch instituut IDEAM,

Deltares.

delegatie bezocht Nederland voor

het National Planning Department

kennisuitwisseling over het landaan-

en het ministry of Environment and

Delegatie uit India

winningsproject Saemangeum. Het

Sustainable Development. Zij wilden

Dr. Sivakholundu van het National

Saemangeum-project moet dé Azia-

zich oriënteren op de mogelijkheden

Institute of Ocean Technology (NIOT)

tische icoon worden voor duurzame

die Deltares biedt. De Colombiaan-

in India bezocht Deltares eind au-

land- en waterontwikkeling van de

se instituten zijn betrokken bij het

gustus om de mogelijkheden voor

21e eeuw.

FEWS-hoogwatervoorspellingssys-

samenwerking te onderzoeken. Er

teem dat Deltares in samenwerking

werd onder meer gesproken over ge-

met hen in Colombia heeft opgezet.

zamenlijk onderzoek voor het Kalpasarproject in de Golf van Khambat.



Jaarverslag 2012

35

KENNIS DELEN

samenwerkingsverbanden

Alterra en IMARES Deltares, Alterra en IMARES ondertekenden een samenwerkingsconvenant. Hierdoor kunnen overheden en bedrijfsleven de gezamenlijke kennis van deze kennisinstituten gemakkelijker benutten. De samenwerking garandeert opdrachtgevers een geïntegreerd antwoord op vraagstukken rond kust en zee, stroomgebieden en grondwater, deltagebieden, leefomgeving en landinrichting. Noorderzijlvest Deltares verlengde de samenwerking met het waterschap Noorderzijlvest (Groningen). Deze werd in 2011 gestart en richt zich op het verbeteren van het watersysteem van het waterschap. Het richt zich daarbij met name op het verder optimaliseren

Met het Engelse kennisinstituut HR Wallingford werd het Memorandum of Understanding (MoU) ‘Partners in development for Delft3D WAQ’ getekend.

van de hoogwatervoorspelling. Het waterschap kan nu beter omgaan met onzekerheden in waterstands-

NUSDeltares

Witteveen+Bos

verwachtingen. Daarnaast kan het de

De samenwerking met de National

Advies- en ingenieursbureau Witte­

gemalen en kunstwerken beter aan-

University of Singapore werd voort-

veen+Bos en Deltares ondertekenden

sturen. Dat levert een energiebespa-

gezet en kreeg een nieuwe naam:

half maart een overeenkomst met als

ring en daarmee een flinke kostenre-

NUSDeltares. Met NUSDeltares bun-

doel in de toekomst nog efficiënter te

ductie op.

delen Deltares en de universiteit hun

kunnen samenwerken. Beide partijen

kennis op diverse gebieden van wa-

streven hiermee versterking van el-

terbeheer en ontwikkelen deze verder

kaars positie na en sluiten daarmee

voor de regio Singapore en Zuidoost-

aan bij de gedachte van de Topsector

Met NUSDeltares bundelen Deltares en de National University of Singapore hun kennis op diverse gebieden van waterbeheer.

Azië. NUSDeltares doet onder meer

Water: sterker maken wat al sterk is

onderzoek op het gebied van stedelijk

door het beter benutten van de ken-

waterbeheer, klimaatadaptie en wa-

nisketen. Deltares en Witteveen+Bos

terbeheersystemen. Om de doelen te

werken vaak samen aan projecten in

bereiken gaat NUSDeltares een net-

binnen- en buitenland.

werk van adviseurs en onderzoekers door heel Zuidoost-Azië opzetten

HR Wallingford

en studies en opleidingen ter plekke

Deltares en het Engelse kennisinstituut

aanbieden.

HR Wallingford ondertekenden een Memorandum of Understanding (MoU):

36

Thailand

‘Partners in development for Delft3D

Met de Kasetsart University in Bang-

WAQ’. Met het tekenen van de MoU is

kok werd een Memorandum of Under-

de basis gelegd om intensief samen te

standing getekend om de kennisuit-

werken en ontwikkelingen te doen op

wisseling op het gebied van water en

het gebied van waterkwaliteit en sedi-

geo-engineering te bevorderen.

menttransport met Delft3D WAQ.

SARA

een bezoek aan Deltares van een de-

te verbeteren. Deltares zal zijn ken-

Op 10 mei tekenden Deltares en

legatie uit Wuhan, gelegen in de pro-

nis op het gebied van ontwikkeling

SARA een intentieverklaring om meer

vincie Hubei waar de Changjiang en

van bodemsaneringstechnologie en

samen te werken. SARA faciliteert

de Han samenkomen. Door kennis-

waterkwaliteit inzetten voor het ont-

kennisontwikkeling door onderzoe-

uitwisseling zal Deltares bijdragen

wikkelen van nieuwe mogelijkheden

kers van universiteiten en bedrijfsle-

aan de bevaarbaarheid en oever- en

voor Nederlandse bedrijven die actief

ven de meest geavanceerde ict-infra-

dijkbekledingen van de Changjiang

zijn in Canada, in samenwerking met

structuur en bijbehorende diensten

verbeteren. Bij de samenwerking is

overheden, bedrijven en universitei-

aan te bieden. Door de samenwer-

ook de TU Delft afdeling Havens &

ten.

king kunnen Deltares en SARA hun

Vaarwegen betrokken waarmee het

producten en diensten verder ont-

CWPDRI kennis op het gebied van

Wetterskip Fryslân

wikkelen en hun maatschappelijke

vaarwegen zal uitwisselen.

Deltares en het Wetterskip Fryslân spraken af de komende drie jaar

meerwaarde versterken. De krachtige en geavanceerde ict-infrastructuur

Canada

nauw samen te werken bij onder-

waarover SARA beschikt, biedt Del-

Op 7 september werd het ‘Convenant

zoek naar nieuwe toepassingen voor

tares de mogelijkheid zijn simula-

Partners for International Business

waterveiligheid en waterbeheer. De

tiesoftware verder te ontwikkelen en

Water en Bodem Canada’ onderte-

samenwerking startte met de inge-

uit te testen op de nieuwste ict-infra-

kend door een aantal Nederlandse

bruikname van de door Deltares ont-

structuur.

bedrijven

kennisinstellingen,

wikkelde Dijksterkte Analyse Module

waaronder Deltares. Doel van het

(DAM). Daarmee kan het waterschap

IDEAM

convenant is de export van Neder-

de sterkte van kaden in de gaten hou-

Eind juni ondertekende Deltares in

landse kennis, producten en diensten

den bij hoogwater.

Bogotá een samenwerkingsovereen-

op het gebied van bodemsanering,

komst met IDEAM, het Colombiaanse

grondwaterbeheer en waterkwaliteit

instituut voor meteorologie, hydrolo-

te bevorderen en de marktkansen

en

gie en milieu en een zusterinstituut van Deltares. De samenwerking is een belangrijke stap voorwaarts in de kennisuitwisseling over waterbeheer.

De samenwerking met het Wettersip Fryslân startte met de ingebruikname van de door Deltares ontwikkelde Dijksterkte Analyse Module (DAM).

Het gaat onder meer om kennis over hydrologische modellering, klimaatverandering en voorspellingssystemen. Bij de samenwerking is tevens UNESCO-IHE betrokken. HKV Op 5 juli werd een raamovereenkomst getekend met onderzoeks- en adviesbureau HKV lijn in water. Deltares en HKV kunnen hierdoor snel en flexibel met elkaar samenwerken. China Met het Changjiang Waterway Planning Design and Research Institute (CWPDRI) werd begin juli een ‘Letter of Intent on Scientific Cooperation’ ondertekend. Dit gebeurde tijdens



Jaarverslag 2012

37

KENNIS DELEN

symposia/opleidingen

Wereld Water Forum

bestemd voor de Nederlandse ge-

Deltares op 20 juni het symposium

Deltares was met een stand aanwe-

bruikers en richten zich volledig op

‘Energie en Water schrijven toe-

zig in het Netherlands Pavillon, waar

de software van Deltares. Ruim 300

komst’.

de Nederlandse watersector zich pre-

deelnemers, afkomstig uit overheid,

Tijdens het symposium bleek dat Ne-

senteerde tijdens het Wereld Water

kennisinstellingen en bedrijfsleven,

derland op het gebied van waterbe-

Forum (WWF). Het werd van 12 tot

namen deel aan een groot aantal

heer en -zuivering internationaal een

17 maart in Marseille gehouden. Tij-

sessies. Gebruikers kregen informa-

prominente rol speelt, maar ver ach-

dens het WWF praten duizenden in-

tie over diverse softwarepakketten

terloopt op andere Europese landen

ternationale bezoekers in een groot

maar konden ook hierover feedback

als het om duurzame energiebron-

aantal sessies en workshops over de

geven aan de ontwikkelaars.

nen gaat. De overheid zou daarom duurzame energie meer moeten sti-

internationale waterproblematiek en zoeken samen naar concrete oplos-

Kennisfestival

singen.

Tijdens het Kennisfestival in juni in

muleren, zo luidde de conclusie.

Delft, hield Gerard van Meurs van

Noordzeedagen

Themamiddag Afvalwater-

Deltares een workshop over TopSurf.

Op 4 en 5 oktober organiseerde Del-

transport

Dit innovatieve product is mede door

tares samen met NIOZ en Imares de

Op 20 maart organiseerde Deltares

Deltares ontwikkeld en gaat de bo-

Noordzeedagen 2012. Dit evenement

een themamiddag afvalwatertrans-

demdaling van veenweiden tegen

biedt een platform aan wetenschap-

port, dit keer als onderdeel van de

en verrijkt tevens de grond. Het Ken-

pers, beleidsmakers en bedrijfsleven

Rioleringsvakdagen. Met ruim 75

nisfestival is de jaarlijkse ontmoe-

met interesse in de Noordzee. Voor

deelnemers vanuit waterschappen,

tingsplek van innovatieve onderne-

het eerst kregen de Noordzeedagen

gemeenten, adviesbureaus en toe-

mers.

ook een internationaal karakter.

gewisseld over meten en monitoren

Energie en water

Wetenschapsdag

van afvalwater en het gebruik van het

Samen met de TU Delft, KWR Water-

Ruim 1800 bezoekers bezochten de

handboek CAPWAT (CAPaciteitsver-

cycle Research Institute en de Stich-

activiteiten van Deltares tijdens de

liezen in afvalWATer transportsyste-

ting Warmtenetwerk, organiseerde

Wetenschapsdag die op 21 oktober

leveranciers werden ervaringen uit-

men). DAT Op 19 mei presenteerde Deltares zich tijdens DAT, Delft Amazing Technology, dat in 2012 voor het eerst werd gehouden. DAT is een techniekevenement en presenteert voor een breed publiek grensverleggende ontwikkelingen binnen de wereld van techniek en wetenschap. Het thema ‘amazing’ vormt daarbij de leidraad. Deltares koos 3Di watermanagement als amazing technology om zich mee te presenteren. Deltares Software Dagen Als variant op de Delft Software Days, organiseerde Deltares van 11 tot en met 15 juni voor het eerst de Deltares Software Dagen. Ze zijn De Wetenschapsdag is een activiteit in het kader van OktoberKennismaand, het jaarlijkse, landelijke wetenschapsfestival, en is bedoeld om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met de techniek.

38

werd georganiseerd in Delft. De Wetenschapsdag is een activiteit in het kader van OktoberKennismaand, het jaarlijkse, landelijke wetenschapsfestival, en is bedoeld om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met de techniek en wetenschap. Bij de stand van Deltares konden de kinderen (en hun ouders) kennismaken met de serious game ‘Dijk Patrouille’. In een minibioscoop draaiden diverse uitzendingen van ‘Het

Deltares was ruim vertegenwoordigd op de najaarsconferentie van de AGU, de American Geophysical Union (AGU), in San Francisco.

Klokhuis’ over golven, tsunami’s en AGU

dijken, waar Deltares aan heeft mee-

Bodem Breed

gewerkt.

Deltares leverde een groot aantal

Deltares was ruim vertegenwoor-

sprekers voor het symposium Bodem

digd op de najaarsconferentie van de

Delta governance

Breed op 28 en 29 november. Bodem

AGU, de American Geophysical Union

Op 14 november organiseerde Delta-

Breed is het jaarlijkse bodemcongres

(AGU). Het is de grootste conferentie

res samen met de Erasmus Univer-

voor en door bodemprofessionals.

ter wereld op het gebied van geofy-

siteit het symposium ‘Dynamiek in

Hier wordt gesproken over de toe-

sica. Het werd van 3 tot en met 7 de-

de delta’ over delta governance. Het

komst van het bodembeheer en de

cember in San Francisco gehouden.

besturen en inrichten van delta’s is

nieuwste internationale ontwikke-

Hier komen 20.000 wetenschappers,

één van de meeste complexe vraag-

lingen in het vakgebied. Medewer-

beleidsmakers, docenten en studen-

stukken van deze tijd. Tijdens het

kers van Deltares hielden inleidingen

ten samen om grensverleggend on-

symposium werden nieuwe bestuur-

over onder meer ontwikkelingen in

derzoek met elkaar te delen. Deltares

lijke concepten besproken die recht

saneringstechnieken,

ecosysteem-

deelde via posters, sessies en presen-

doen aan de complexiteit van deze

diensten in het landelijk gebied, bo-

taties de resultaten over zijn nieuw-

opgave. Er werd onder meer ingegaan

demdaling (de casus New Orleans),

ste onderzoek op het gebied van mor-

op adaptief deltamanagement, duur-

nieuwe risico’s bij het bodembeheer

fologie, bodemdaling, overstromin-

zame inrichting van deltasteden en

(zoals

gen, (open) software, waterkwaliteit

meervoudig ruimtegebruik.

bodemenergie.

en droogte.

Floodrisk

Delft Software Days

Deltares Academy

Van 20 tot 22 november werd voor

Na het succes van vorig jaar, orga-

Deltares Academy heeft in 2012 ruim

de tweede keer FLOODrisk georga-

niseerde Deltares van 19 tot 30 no-

zeventig cursussen en tien webinars

niseerd,

conferentie

vember voor de tweede keer de Delft

verzorgd. Een aantal cursussen werd

over overstromingsrisico’s. FLOOD-

Software Days. Tijdens dit inter­

in samenwerking met partners ge-

risk2012 werd georganiseerd door

nationale event werden lezingen,

geven, onder meer PAO, Geoplan, de

Deltares en het Engelse kennisinsti-

workshops en cursussen gegeven

Stichting Wateropleidingen, Elsevier

tuut voor water, HR Wallingford. Tij-

voor en door softwaregebruikers en

Opleidingen, Delft Software Australia

dens de conferentie brachten tal van

-ontwikkelaars over allerlei software

en ASA South America. Zestig mede-

nationale en internationale beleids­

op het gebied van water, ondergrond

werkers van Deltares waren actief als

makers, wetenschappers en onder-

en infrastructuur. Deltares organi-

deeltijddocent aan onderwijsinstel-

nemers de deelnemers op de hoogte

seerde onder meer open source work-

lingen (HBO en WO, UNESCO-IHE).

van de laatste ontwikkelingen op het

shops en het symposium Next Gene-

gebied van overstromingsmanage-

ration Hydro Software.

dé

Europese

antibioticumresistentie)

en

ment.

Jaarverslag 2012

39

KENNIS DELEN

publicaties

Rhine at Risk?

grasbekledingen en scour proces-

schillende manieren waarop het spel

sen. De publicatie beschrijft zowel de

wordt gespeeld en het daarop aan-

theorie als de praktijk. Vanuit de fun-

passen, kan de kennisvermeerdering

damentele uitgangspunten worden

verder doen toenemen en de effectivi-

formules afgeleid die direct bruikbaar

teit van het spel vergroten.

zijn in de ingenieurspraktijk.

De waarde van zijn onderzoek zit er vooral in dat Harteveld heeft kunnen vaststellen dat serious games echt werken. Tevens heeft hij vastgesteld welke factoren tijdens het spelen van de game een rol spelen. Gebleken is dat er meer rekening moet worden gehouden met de diversiteit van de spelers. Ook de feedback tijdens het spel kan beter. De spelers leerden wel wat van de terugkoppeling. Maar in het algemeen werden ze hierdoor beter in het spelen van het spel en

Het proefschrift Rhine at Risk? van

niet in het geven van betekenis aan

Aline te Linde werd uitgebracht in de

virtuele risico’s. Meer rekening hou-

Deltares Select Series. Het laat zien

den met deze factoren betekent dat

dat de jaarlijkse schade als gevolg

als het om effectiviteit gaat, er nog

van overstromingen in het stroom-

steeds veel te winnen valt.

gebied van de Rijn, in 2030 de helft

Effectiviteit serious game ‘Dijk

tot meer dan tweemaal groter kan

Patrouille’

zijn dan in 2000. Driekwart daarvan

Wereldwijd wordt de door Deltares

komt voor rekening van klimaatver-

ontwikkelde serious game ‘Dijk Pa-

andering, een kwart door de sociaal-

trouille’ ingezet om dijkwachten te

economische ontwikkelingen. Uit de

trainen. Maar hoe effectief is het

modelberekeningen blijkt ook dat

spel? Kunnen dijkwachten leren van

de overstromingskans bij Lobith in

virtuele risico’s? En als er sprake is

2050 wel drie tot vijfmaal zo hoog

van een leerproces, welke factoren

kan zijn als nu, maar dat de effecten

spelen dan daarbij een rol?

in Nederland meevallen omdat de

Technisch bestuurskundige Casper

Duitse dijken een lager veiligheidsni-

Harteveld deed hiernaar onderzoek

veau hebben en dus eerder overstro-

en promoveerde hierop bij de TU

men.

Delft. Zijn promotieonderzoek verscheen onder de titel Making sense

Interactie grond en water

of virtual risks. A quasi-experimental

Deltares-medewerker Gijs Hoffmans

investigation into game-based trai-

verzamelde in The influence of turbu-

ning in de Deltares Select Series.

lence on soil erosion al zijn kennis en

De belangrijkste conclusies van Har-

ervaring over de interactie van grond

teveld zijn dat spelers van de ‘Dijk

met (stromend) water. Het boek (Del-

Patrouille’ na afloop hun kennis over

tares Select Series nr 10) bestrijkt

het herkennen van dijkfalen signifi-

een breed veld van verschijnselen zo-

cant hebben verbeterd en hierover

als stabiliteit van stenen in stromend

effectiever kunnen rapporteren. Maar

water, granulaire filters, erosie van

meer rekening houden met de ver-

40

Nieuwste ontwerpregels voor

proeven in de Deltagoot van Deltares,

Hoe voorbereid is Nederland bij

geotextiele zandelementen

die veel informatie opleverden over

een overstroming?

de stabiliteit, faalmechanismen en werking van de zandelementen. Modern Fortran Arjen Markus, senior adviseur/onderzoeker bij het Deltares Software Centre, publiceerde een boek over de nieuwste Fortran Standaard. In Modern Fortran in practice laat Markus zien dat Fortran een moderne en veelzijdige programmeertaal is. Hij vertelt hoe de verschillende features van Fortran kunnen worden gebruikt, bijvoorbeeld bij het manipuleren van hele arrays, en bij object georiënteerd en parallel programmeren. Ook beschrijft hij de interactie met andeGeotextiele zandelementen kunnen

re programmeertalen.

Na de grote overstromingen bij New

bij het bouwen van dammen, dijken

Orleans door de orkaan Katrina rea-

of kribben een goedkoop en duur-

liseerde Nederland zich dat er waar-

zaam alternatief bieden voor traditi-

devolle lessen te trekken zijn uit de

onele oplossingen als breuksteen. Ze

ervaringen die daar zijn opgedaan. In

hebben als voordeel dat lokaal zand

2009 werd daarom een samenwer-

kan worden gebruikt als vulmateriaal

king opgezet tussen zeven Ameri-

en geen breuksteen hoeft te worden

kaanse en Nederlandse kennisinsti-

gewonnen en getransporteerd. Daar-

tuten, het NUWCReN. In Flood pre-

door kan worden bespaard op (trans-

paredness in the Netherlands, a US

port)kosten en vermindert het de

perspective wordt het resultaat van

milieubelasting. Toch worden ze nog

die samenwerking beschreven: wat

relatief weinig toegepast. Belangrijk-

moet er gebeuren om goed voorbe-

ste oorzaak: onbekendheid met de

reid te zijn op een overstroming? Het

mogelijkheden van de zandelemen-

betreft de ervaringen in de VS bezien

ten en het ontbreken van geschikte

in de Nederlandse context: beperkte

rekenregels.

budgetten, een laag risicobewustzijn bij het publiek en een beperkt urgen-

In Geosystems. Design Rules and

tiegevoel bij de politiek. Aspecten

Applications, onder redactie van Del-

die aan de orde komen zijn overstro-

tares-medewerkers Adam Bezuijen

mingsscenario’s, omgaan met onze-

en Erik Vastenburg, wordt aan beide

kerheden, zelfredzaamheid, omgaan

bezwaren tegemoet gekomen. Het

met een grootschalige ramp, verti-

boek is een bewerking en update van

cale evacuatie, de rol van private par-

de CUR leidraad 217 uit 2006. Sinds-

tijen, gezondheidsrisico’s en de ver-

dien is er veel onderzoek verricht. In

hoging van het risicobewustzijn.

de publicatie zijn de resultaten van deze onderzoeken verwerkt. Het gaat onder meer om een aantal schaal-

Jaarverslag 2012

41

Cijfers Raad van Toezicht/Raad van Advies Wetenschapsraad Directie Medewerkers Prijzen Promovendi/Leerstoelen Nieuwbouw

42

Organisatie In 2012 waren er binnen Deltares vele ontwikkelingen. Zo was er op directieniveau een wisseling van de wacht en de positie van de Wetenschapsraad werd herzien en verstevigd. Daarnaast werd zowel in Delft als in Utrecht met nieuwbouw gestart.



Jaarverslag 2012

43

ORGANISATIE

cijfers

Toelichting In 2012 bedroeg de netto-omzet 111 miljoen euro, waar-

Het internationale aandeel in de totale omzet steeg van

van ruim 25 miljoen aan derden is uitbesteed. De omzet

19 procent in 2011 naar 23 procent. Vooral in Zuidoost-

in 2011 bedroeg 112 miljoen euro. De afname is veroor-

Azië en het Midden-Oosten namen de activiteiten toe.

zaakt door een daling van de binnenlandse omzet. Met name de opdrachten van het bedrijfsleven namen af.

In 2012 is er veel geïnvesteerd in nieuwe kantoorruimtes

De daling van de binnenlandse vraag werd gecompen-

en de faciliteiten, zowel in Delft als in Utrecht. Doel is dat

seerd door een toename van de buitenlandse activitei-

eind 2013 alle medewerkers zijn gehuisvest op één van

ten. Dit heeft ertoe geleid dat de omzet, ondanks de eco-

deze locaties.

nomische crisis, op peil is gebleven. Ook het bedrijfsresultaat bleef met €1.790.000 onge-

Het aantal medewerkers daalde licht. Dit is het gevolg

veer gelijk aan vorig jaar. Het jaar werd afgesloten met

van het strategische besluit uit 2011 om activiteiten

een positief netto resultaat van €1.768.000. Dit is toe-

met een meer routinematig karakter van het Geotech-

gevoegd aan het eigen vermogen.

nisch laboratorium in Delft en het Gemeenschappelijk Onderzoekslaboratorium in Utrecht, aan de markt over

Van de totale omzet is ruim 40 procent afkomstig van

te laten. De organisatorische en personele gevolgen heb-

vraaggestuurd onderzoek voor de rijksoverheid. De bij-

ben in 2012 hun beslag gekregen.

drage voor het strategisch onderzoeksprogramma, waarvan het ministerie van Economische Zaken penvoerder is, bedroeg 12 miljoen euro. Voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu ontwikkelt Deltares kennis voor het primaire proces. De bijdrage hiervoor nam in 2012 licht toe en bedroeg 34 miljoen, exclusief btw. De overige binnenlandse omzet was afkomstig van vragen van overheden zoals waterschappen, provincies, gemeenten en het bedrijfsleven.

Winst- en verliesrekening per 31 december 2012 (Na resultaatbestemming)

WINST -EN VERLIESREKENING

Netto omzet Uitbesteed werk Bruto marge Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat uit deelnemingen Netto resultaat

44

31 december 2012

31 december 2011

110.867 25.374 85.493

112.135 25.205 86.930

83.703

85.113

1.790

1.817

-22 0

417 11

1.768

2.245

euro (x 1.000)

euro (x 1.000)

Verdeling van de omzet 2012

Vraaggestuurd onderzoek Rijk

41%

Overheden Nederland

19% 9%

Overheden buitenland Bedrijfsleven Nederland

17%

Bedrijfsleven buitenland

14%

Balans per 31 december 2012 (Na resultaatbestemming)

ACTIVA

31 december 2012

31 december 2011

47.053 213

34.616 136

162 20.760 0 46.362

145 18.522 8 43.187

euro (x 1.000)

euro (x 1.000)

Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen



Totaal activazijde



114.550

96.614

42.082

40.314

3.822

4.598

Langlopende schulden

30.736

19.546

Kortlopende schulden

37.910

32.156

Totaal passivazijde

114.550

96.614

PASSIVA

Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal Voorzieningen



Jaarverslag 2012

45

ORGANISATIE

raad van toezicht/raad van advies

RAAD VAN TOEZICHT Samenstelling: • prof. dr. Cees Veerman, voorzitter (CEO Bracamonte bv) • drs. ing. Jan Bout (oud-voorzitter raad van bestuur Royal Haskoning) • drs. Dorine Burmanje (Kadaster) • prof. dr. Anneke van Doorne-Huiskes (partner Van DoorneHuiskes en partners, emeritus hoogleraar sociologie, Universiteit Utrecht)

prof. dr. Cees Veerman.

prof. dr. ir. Jacob Fokkema.

RAAD VAN ADVIES

• ir. Karien van Gennip MBA (ING) • drs. Ton Nelissen (oud-lid raad van bestuur Dura Vermeer-

Samenstelling:

Groep nv)

• prof. dr. ir. Jacob Fokkema, voorzitter (TU Delft)

• ing. Koos van Oord (oud-directievoorzitter Van Oord nv)

• ir. Piet Besselink (DHV) • prof. dr. Rietje van Dam-Mieras (Universiteit Leiden)

Toelichting:

• prof. ir. Aad van der Horst (BAM Infraconsult)

De Raad van Toezicht volgt nauwlettend de ontwik­

• ir. Kees Slingerland (Alterra Wageningen UR)

kelingen bij de overheid en de markt, en de wijze waarop

• ir. Arnold Steenbakker (Fugro)

de directie daarop inspeelt. In 2012 is Deltares met

• prof. dr. ir. Marcel Stive (TU Delft)

de uitvoering van het Strategisch Plan 2012-2015

• prof. dr. Bert van der Zwaan (Universiteit Utrecht)

begonnen. De Raad van Toezicht onderschrijft de daarin beschreven strategie en stelt vast dat Deltares goed op

Toelichting:

koers ligt. Deltares ontwikkelt zich tot een internationaal

Het ontwikkelen en toegankelijk maken van maatschap-

erkend onafhankelijk topinstituut en neemt deel aan

pelijk relevante kennis op het gebied van water, onder-

wereldwijde projecten en onderzoeksprogramma’s. De

grond en infrastructuur is de missie van Deltares. De ex-

daarmee ontwikkelde kennis komt ter beschikking aan

terne Adviesraad fungeert als klankbord voor de directie

de Nederlandse samenleving, zowel het bedrijfsleven als

voor het effectief realiseren van deze missie.

de overheid. De Raad kwam in 2012 tweemaal bijeen. Onderwerp van De Raad is in 2012 viermaal bijeengekomen, de audit-

gesprek was onder meer de in 2012 gehouden Kennis-

commissie vergaderde twee keer. Het aanwezigheids-

positie Audit van Deltares door een internationale com-

percentage was 80 procent. De leden Van Gennip en

missie. De beoordeling was goed en de aanbevelingen

Burmanje werden eind 2012 herbenoemd. De Raad se-

worden opgevolgd. Veel aandacht was er voor de ontwik-

lecteerde en benoemde de nieuwe algemeen directeur

keling van het nationale innovatiebeleid, met name in de

na een openbare sollicitatieprocedure, op basis van een

Topsector Water, met daaronder het innovatiecontract

mede door de ondernemingsraad opgesteld profiel.

Deltatechnologie en de business cases. Ook heeft de

De Raad van Toezicht heeft eind 2012 een uitgebreide

Raad zich gebogen over nieuwe initiatieven, zoals Del-

zelfevaluatie uitgevoerd via een enquête onder haar le-

taresTrack, bedoeld om talentvolle jonge medewerkers

den, gevolgd door gesprekken met een onafhankelijk

in staat te stellen door te groeien naar academisch en

adviseur. Dit heeft geleid tot een conceptactieplan, waar-

praktisch topniveau. Verder kwam de nieuwe rol van de

over in 2013 verder zal worden besloten.

Wetenschapsraad aan de orde en de oprichting van de Jonge Wetenschapsraad.

De Raad van Toezicht heeft grote waardering voor de wijze waarop medewerkers en directie hebben gewerkt aan

Eind 2012 hebben prof. dr. G.J. van der Zwaan en ir. A.

het ontwikkelen van kennis voor het oplossen van maat-

Steenbakker de Adviesraad verlaten. Per 1 januari 2013

schappelijke vraagstukken die spelen in delta’s. Hiermee

is prof. dr. R. van Kempen (Universiteit Utrecht) als lid

wordt de positionering verder versterkt.

toegetreden.

46

ORGANISATIE

wetenschapsraad

In 2012 werd de werkwijze van de Raad herzien en heeft het een steviger positie gekregen binnen de directie. De aanleiding daarvoor is de ambitie dat Deltares op al zijn kennisdisciplines internationaal erkend wil worden als toonaangevend instituut. Om hiervoor de juiste strategische besluiten te nemen is diepgaande kennis over tal van wetenschappelijke onderwerpen nodig. De Raad adviseert de directie gevraagd en ongevraagd over de wetenschappelijke koers en de voorzitter neemt deel aan de directievergaderingen. De adviezen van de Raad zijn zwaarwegend en worden in principe overgeno-

dr. Jaap Kwadijk.

men door de directie.

WEtenschapsraad

De Wetenschapsraad nieuwe stijl ging op 1 juni van start onder voorzitterschap van Jaap Kwadijk, sinds 1997

Samenstelling:

werkzaam bij Deltares. Kwadijk was als een van de eerste

• dr. Jaap Kwadijk, voorzitter (waterbeheer en klimaat-

wetenschappers geboeid door klimaatverandering en de

verandering)

gevolgen daarvan voor grote rivieren en deltagebieden.

• dr.ir. Peter van den Berg, secretaris (geotechniek)

Hij promoveerde hierop in 1993, deed hierover zowel na-

• prof.dr.ir. Frans Barends (tot 1 juni in verband met

tionaal als internationaal vele onderzoeken en projecten

emeritaat) (grondmechanica)

en heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan.

• prof.ir. Eelco van Beek (integraal waterbeheer) • prof.dr.ir. Marc Bierkens ((geo)hydrologie)

Naast diverse inhoudelijke adviezen, onder meer over de

• prof.dr. Remi Laane (marine biogeochemie)

Deltascenario’s, werd op initiatief van de Wetenschaps-

• prof.dr.ir. Huub Rijnaarts (milieutechnologie)

raad de Jonge Wetenschapsraad samengesteld. Hierin

• prof.dr.ir. Dano Roelvink (hydrodynamica en morfo­­­­­-

zit een zestal jonge ambitieuze wetenschappers. Hun ex-

logie)

pertise draagt bij aan het vervullen van de opdracht van

• prof.ir. Frits van Tol (funderingstechniek)

de Wetenschapsraad.

• dr.ir. Rob Uittenbogaard (hydrodynamica) Toelichting: Belangrijkste opdracht van de Wetenschapsraad is te toetsen of Deltares voor al zijn kennisdisciplines de Sinds 1 december 2012 heeft Deltares een Jonge Wetenschapsraad. Vlnr: Ivo Pothof, (hydrodynamica/energie), Bregje van Wesenbeeck (ecologie/eco-engineering), Gilles Erkens (fysische geografie/geologie), Mandy Korff (voorzitter, geotechniek/ ondergronds bouwen), Hessel Winsemius (stroomgebiedshydrologie) en Karin de Bruijn (overstromingsrisico-analyse/ hydrologie).

nieuwste en juiste wetenschappelijke ontwikkelingen oppakt en toepast en of het wetenschappelijk potentieel van de medewerkers optimaal wordt ingezet. Leden van de Wetenschapsraad zijn toonaangevend op hun vakgebied en zijn verbonden aan de wetenschappelijke wereld, zowel nationaal als internationaal.



Jaarverslag 2012

47

ORGANISATIE

directie

kennisvermeerdering is altijd het uitgangspunt Kansen Maarten Smits: ‘De buitenlandse omzet van Deltares is de afgelopen paar jaar flink gestegen. De inspanningen werpen hun vruchten af. De groei kan zich verder voortzetten want er liggen veel kansen. Overal trekken mensen naar deltagebieden, een ontwikkeling die de komende decennia alleen maar doorgaat. Tegelijkertijd nemen de problemen in deze gebieden toe door ontwikkelingen als zeespiegelstijging, bodemdaling, tekort aan drinkwater enzovoorts. Dat betekent dat wereldwijd de behoefte aan de kennis van Deltares groot is. Daar komt nog bij dat meer en meer landen over de financiën beschikken om deze complexe deltaproblemen aan te pakken en duurzaam waterbeheer willen ontwikkelen.’ Medewerkers ‘Meewerken aan internationale projecten is goed voor de kennisbasis van Deltares. Het geeft ons de mogelijkheid kennis en ervaring op te doen met situaties die zich hier nog niet voordoen. Denk bijvoorbeeld aan het opspuiten Maarten Smits: ‘Net als in Nederland willen wij in het buitenland de strategische kennispartner van overheden zijn.’

van de Palmeilanden in Dubai of het omgaan met zeer extreme weersomstandigheden in stedelijke gebieden. Maar het is ook goed voor de medewerkers, met name

Op 1 december werd Maarten Smits de

voor het vele jonge wetenschappelijke talent dat Deltares heeft. Een aantal jaren werken in het buitenland is goed

nieuwe algemeen directeur van Delta-

voor de professionele en persoonlijke ontwikkeling.’

res. Tot die datum was hij algemeen

we worden benaderd. Zo geldt internationaal hetzelfde

‘Dat betekent echter niet dat we alles doen waarvoor

directeur van FugroGeoServices bv in

als nationaal: een project moet bijdragen aan vermeer-

Nederland. Bij zijn aantreden noemde

len wij in het buitenland de strategische kennispartner

Smits Deltares ‘een prachtig kennis-

zoeksinstituut dat gebiedsstudies op het allerhoogste

instituut dat wereldwijd goed op de kaart staat’. Hij wil zijn buitenlandse

dering van onze kennisbasis. Net als in Nederland wilvan overheden zijn. Een onafhankelijk non-profit onderniveau kan uitvoeren. Hiermee creëren we tevens een ingang voor het Nederlandse bedrijfsleven.’

werkervaring en netwerk graag inzet-

Balans

ten voor de internationale ambities

tionale ambities nooit ten koste mogen gaan van onze

van Deltares.

‘Daarnaast geldt als randvoorwaarde dat onze internaopdracht voor de Nederlandse overheid. Er moet een goede balans zijn tussen nationale en internationale activiteiten. Ook de beschikbare menskracht is een beperkende factor en zorgt ervoor dat we selectief moeten zijn. We zullen steeds kritisch kijken waar de toegevoegde waarde zit voor onze kennisbasis. Dat bepaalt hoe actief we zijn in een land of regio. Kennis staat centraal.’

48

ten dienste van overheid en bedrijfsleven Ingewikkeld proces Harry Baayen: ‘Net als veel anderen zag ik vanaf het begin de potentie van een instituut als Deltares voor Nederland. Het hing in de lucht dat er iets moois zou kunnen ontstaan als we de kennis van een aantal organisaties bij elkaar zouden brengen in één kennisinstituut voor deltavraagstukken. Maar daarmee was succes nog niet verzekerd. Een fusie is een bijzonder ingewikkeld proces dat veel onzekerheden en spanningen met zich meebrengt en het gaat vaak mis. Dat het toch goed gelukt is, komt omdat vanuit de inhoud is gewerkt. Er is onder de betrokkenen draagvlak gecreëerd door steeds de kwaliteiten en mogelijkheden van het nieuwe instituut te benadrukken.’ Positionering ‘De positionering is ook buitengewoon aantrekkelijk: Deltares staat ten dienste van de Nederlandse overheid én het Nederlandse bedrijfsleven. De overheid heeft haar kennisbasis en kennisontwikkeling voor deltavraagstukken bij Deltares ondergebracht. De organisatie heeft daarmee een publieke verantwoordelijkheid. De kennis

Harry Baayen: ‘Het werk van Deltares gaat niet alleen over techniek, cijfers en software, maar vooral over het beantwoorden van maatschappelijke vragen.’

die wordt opgedaan bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is vervolgens beschikbaar voor het Nederlandse bedrijfsleven. Deltares vult als het ware de

Op 1 december trad Harry Baayen

koffer van de ingenieursbureaus.’

terug als algemeen directeur van Del-

‘Waar ik buitengewoon trots op ben, zijn de medewer-

tares. Hij bekleedde deze functie sinds

nationaal en internationaal hoog wordt gewaardeerd.

kers. Zij hebben Deltares gemaakt tot het instituut dat

de formele start in januari 2008 en was

Hun deskundigheid, betrokkenheid, gedrevenheid en de

daarvoor kwartiermaker. Hij gaf vanaf

tijd bijzonder inspirerend geweest.’

juni 2006 leiding aan de voorbereidin-

Maatschappelijk

gen die voor de oprichting van het nieu-

Het officiële afscheid van Baayen op 6 december stond

we kennisinstituut moesten worden

heid verzekerd?’ Het is een vraag die hem zeer fascineert

wil om samen naar oplossingen te zoeken, is voor mij al-

op zijn verzoek in het teken van de vraag ‘Is onze veilig-

getroffen. Conform het advies van de

en waar volgens hem niet vaak genoeg over kan worden

commissie-Wijffels bracht hij de kennis

begrip met veel dimensies. We gebruiken het vaak, maar

nagedacht. ‘Want veiligheid is eigenlijk een onduidelijk

op het gebied van water, ondergrond

wanneer is onze veiligheid nu goed geregeld? Ik heb hier

en infrastructuur van vier Nederlandse

gehad. Want het werk van Deltares gaat niet alleen over

regelmatig met medewerkers boeiende discussies over techniek, cijfers en software, maar vooral over het beant-

instituten onder één dak.

woorden van maatschappelijke vragen.’



Jaarverslag 2012

49

ORGANISATIE

directie

deltaproblemen zijn een intellectuele uitdaging Trots Huib de Vriend: ‘Het realiseren van Deltares was een ingrijpend proces, maar er staat nu een instituut waar Nederland trots op kan zijn. Het borgt voor Nederland de kennis over veilig en duurzaam leven in onze delta en vult het kennisreservoir voortdurend aan met kennis die zijn waarde in de praktijk heeft bewezen. Dat maakt het werken bij Deltares zo mooi. De kennis die je ontwikkelt is relevant. Je draagt zichtbaar bij aan het oplossen van een maatschappelijk probleem.’ ‘Niet alleen borgen en bouwen is belangrijk, kennis moet ook ontsloten worden zodat anderen erbij kunnen en verder kunnen ontwikkelen. Het kennisreservoir houdt Deltares dan ook niet voor zichzelf, maar maakt het voor iedereen beschikbaar. Dat doet geen enkel ander instituut en maakt de positie van Deltares uniek.’ Complex ‘Deltaproblemen zijn complex, dat maakt ze intellectueel uitdagend. Vanwege de complexiteit zijn er meerdere Huib de Vriend: ‘Deltares borgt voor Nederland de kennis over veilig en duurzaam leven in onze delta en vult het kennisreservoir voortdurend aan.’

Vanwege het bereiken van de pen-

disciplines nodig om ze op te lossen. Het tot stand komen van Deltares heeft het bijeenbrengen van diverse kennisdisciplines eenvoudiger gemaakt. Dit heeft een positief effect gehad op de kennisontwikkeling, met name op de grenzen van de disciplines. Ook de vele inter-

sioengerechtigde leeftijd nam Huib

nationale activiteiten dragen bij aan de kennisvermeer-

de Vriend, directeur kennis, op 31

land richt, Nederland is te klein voor zo’n instituut.’

dering. Het is goed dat Deltares zich ook op het buiten-

mei afscheid van Deltares. Hij werkte

‘Nederland moet zich de waarde van dit kennisreservoir

ruim twintig jaar bij Deltares en zijn

en de mensen zich te laten ontwikkelen tot het hoge

voorganger WL | Delft Hydraulics. Als

ontwikkeling is langetermijnbeleid en vraagt structurele

directeur kennis was De Vriend verantwoordelijk voor de kennisstrategie van

wel goed realiseren. Het kost jaren om dit op te bouwen niveau dat nodig is om het in stand te houden. Kennisinvesteringen. Er valt veel te verliezen als men zich dat onvoldoende realiseert.’

Deltares. Hij heeft geijverd voor het tot

Baanbrekend onderzoek

stand komen van een meerjarig onder-

aan de morfologie. Hij heeft hiervoor baanbrekend on-

Zijn wetenschappelijke loopbaan heeft De Vriend gewijd

zoeksplan, zodat de kennisontwikke-

derzoek verricht, dat zowel nationaal als internationaal

ling op de langere termijn een duide-

Nederlands morfologisch onderzoek internationaal op de

lijke koers heeft.

door vele onderzoekers wordt toegepast. Ook zette hij kaart door de leiding te nemen van tal van internationale onderzoeksprogramma’s. De laatste jaren was hij vooral betrokken bij het concept ‘Bouwen met de natuur’.

50

ORGANISATIE

medewerkers

aantal medewerkers

Medewerkers in dienst 1 januari 2012 833

Medewerkers in dienst 31 december 2012 821

aantal fte

In dienst: 50 Uit dienst: 59

aantal fte

766,85

(waarvan 19 met pensioen)

757,75

Man/vrouw verhouding

Leeftijdsopbouw

55-64 jaar: 24,38% 71,82% man

45-54 jaar: 23,42% 35-44 jaar: 28,42% 28,18% vrouw

25-34 jaar: 22,35% <25 jaar: 1,43%

NATIONALITEIT (in aantallen medewerkers)

18

In totaal werken er bij Deltares 30

Duitsland

nationaliteiten.

Italië

8

Frankrijk

7

¹ Overige nationaliteiten:

Verenigde Staten

6

Albanië, Australië, België, Canada,

Groot-Brittannië

6

Colombia, Ierland, India, Indonesië,

China

4

Irak, Iran, Malta, Marokko, Mexico,

Spanje

4

Nepal, Nicaragua, Nieuw-Zeeland,

Portugal

3

Oekraïne, Polen, Rusland, Tsjechië,

Egypte

3

Venezuela.

Overig ¹

29

totaal

88

Opleidingsniveau medewerkers

Gepromoveerd

22,5%

Academisch

46,0% 6,7%

HBO

24,8%

Overig



Jaarverslag 2012

51

ORGANISATIE

medewerkers

Promovendi (in aantallen medewerkers)

28

TU Delft Universiteit Utrecht

9

Wageningen Universiteit en

8

Research Centre (WUR) Universiteit Twente

6

UNESCO-IHE

6 4

VU Amsterdam

10

Overige universiteiten Nederland

5

Universiteiten buitenland

76

totaal

Kennisdisciplines

Medewerkers in het primaire proces, ingedeeld naar hun eerste disipline.

System Informatics

63

85

23

Numerieke methoden Risicoanalyse Meten en monitoren Environmental sciences

58

33

16

107

and engineering Chemie en microbiologie Ecologie Eco-engineering Geo sciences and engineering

40

16

56

Grondmechanica en grondconstructies Geologie Hydro- and morphodynamics

69

129

60

Hydrodynamica Sedimenttransport en morfologie Hydrological sciences

87

43

44

Hydrologie Geohydrologie Hydraulic and geo-engineering

23

17

40

Constructieve waterbouw Funderingstechniek en ondergronds bouwen Social sciences and policy analysis Maatschappijwetenschappen en beleidsanalyse

52

72

72

171

ORGANISATIE

prijzen

Eureka Twee keer per jaar organiseert Deltares voor zijn me-

Spaanse prijs voor zoetwaterproject

dewerkers de wedstrijd Eureka. Doel is om innovatieve

Gualbert Oude Essink, senior hydroloog, ontving in

ideeën een stap verder te brengen en het ondernemer-

Spanje tijdens een internationaal congres over het om-

schap te stimuleren. De winnaars krijgen een budget om

gaan met verzilting in kustgebieden de ‘Carlos Ruiz

hun idee verder uit te werken.

Celaá Award’. Hij kreeg de award voor een zoetwaterproject dat Deltares tijdens het congres presenteerde. Mooiste IT-toepassing Op 25 mei werd de Dijksterkte Analyse Module (DAM) van Deltares door Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) uitgeroepen tot de mooiste IT-toepassing in de watersector. KNW koos voor DAM omdat de module het complexe werkproces van dijkbeheerders vereenvoudigt en verbetert, het een flinke kostenbesparing oplevert en zeer nauwkeurig is. Deltares ontwikkelde DAM samen met STOWA. Het is inmiddels op meer dan 2000 km dijk toegepast.

Hans Groot en Maaike Blauw wonnen in het najaar ‘Eureka’ met hun idee BioSealing toe te passen op lekkende riolen.

Poolse onderscheiding Harm Duel, gespecialiseerd in waterkwaliteit en ecologie, kreeg op 14 september een onderscheiding van de

Derde prijs Delta Water Award

Warsaw University of Life Sciences. Hij ontving de on-

Met het project ‘de KREEK teRUG’ behaalde het team Del-

derscheiding voor zijn grote bijdrage aan het onderzoek

tares/Imares een derde plaats in de finale van de Delta

naar waterbeheer in de stroomgebieden van de Biebzra

Water Award 2011-2012. Deelnemers aan de Delta Wa-

en de Narev, dat Deltares de afgelopen tien jaar samen

ter Award dragen ideeën aan, aan partijen die werkzaam

met de Poolse universiteit heeft verricht.

zijn in de Zuidwestelijke Delta (Rijkswaterstaat, Zeeland Seaports, Evides, de provincie Zeeland en het waterschap

Eervolle vermelding

Scheldestromen). De ‘KREEK teRUG’ is een project waar-

Drie medewerkers van Deltares kregen een eervolle ver-

bij op een slimme manier het schaarse zoete water kan

melding voor hun artikel over paalmatrassen in Geotex-

worden vastgehouden in kreekruggen ten behoeve van

tiles and Geomembranes, het gezaghebbende tijdschrift

de landbouw.

van de International Geosynthetics Society. In hun artikel leggen auteurs Suzanne van Eekelen, Adam Bezuijen

Deltares Jong Talent Prijs

en Frits van Tol uit waarom de veelgebruikte Britse norm

Hessel Winsemius, hydroloog, won de Deltares Jong Ta-

voor paalmatrassen tekortschiet en hun verbeterde mo-

lent Prijs. Deze prijs is bedoeld voor Deltares-medewer-

del veel betere resultaten geeft.

kers jonger dan 35 jaar die bijzonder talentvol zijn op een of meerdere disciplines binnen hun vakgebied.

Nederlandse Dataprijs OpenEarth won de Nederlandse Dataprijs 2012 in de ca-

Onderscheiding in Bangkok

tegorie exacte en technische wetenschappen. OpenEarth

Adri Verwey, overstromingsdeskundige, kreeg op 1

is een open source instrument waarin data, modellen en

maart in Bangkok een onderscheiding van de Neder-

tools van zee- en kustprojecten worden opgeslagen en

lands-Thaise Kamer van Koophandel als blijk van waar-

gedeeld met anderen. In OpenEarth werkt Deltares sa-

dering voor het vele werk dat hij onder meer voor Neder-

men met de TU Delft, Van Oord, Arcadis Alkyon en UNES-

landse bedrijven deed tijdens de overstroming van Bang-

CO-IHE.

kok in het najaar van 2011. Op basis van zijn informatie konden bedrijven tijdig maatregelen nemen waardoor hun schade beperkt is gebleven.

Jaarverslag 2012

53

ORGANISATIE

promovendi / leerstoelen

Peter Wellens promoveerde op 13 januari aan de TU Delft. Onderwerp: Wave simulation in truncated

domains

for

offshore

applications. Promotor: prof. dr. ir. R.H.M. Huijsmans.

Deze studie richt zich op het kwantificeren van extreme golfbelastingen voor het ontwerp van offshore constructies. Een numerieke methode die ontworpen is voor het simuleren van golfklappen is ComFLOW. De geheugencapaciteit is een beperkende factor voor de omvang van het rekendomein. Daardoor is extra aandacht nodig voor randvoorwaarden om ongewenste reflecties van golven bij de randen van het domein te reduceren. In dit onderzoek zijn deze randvoorwaarden ontwikkeld. Hierdoor kunnen nu simulaties worden uitgevoerd die voorheen niet mogelijk waren. Jasper Dijkstra promoveerde op 6 maart aan de TU Delft.

Onderwerp: Macrophytes in estua-

rine gradients - flow through flexible vegetation. Promotores: prof. dr. ir. M.J.F. Stive, prof. dr. ir. W.S.J. Uijttewaal. Waterplanten spelen zowel in ecologisch als in waterbouwkundig

54

opzicht een belangrijke rol in natte ecosystemen. Zeegrasvelden, schorren en mangrovebossen nemen echter af onder druk van menselijke invloeden ondanks kostbare inspanningen voor bescherming en herstel. In deze studie is een breed toepasbaar model ontwikkeld voor verbanden tussen waterplanten, stroming en sedimenttransport en is meer inzicht verkregen in de wisselwerking tussen waterplanten en hun omgeving. Ellis Penning promoveerde op 2 april aan de TU Delft.

Qinghua Ye promoveerde op 5 juni aan de TU Delft.

Onderwerp: An approach towards generic coastal geomorphological modelling with applications. Promotor: prof. dr. ir. J.A. Roelvink. Deze studie richt zich op het ontwikkelen van een generiek morfologisch model dat kan worden aangepast aan diverse types rekenroosters, zowel gestructureerde als ongestructureerde. Een aantal bestaande hydrodynamische modellen zoals Sobek, Delft3D-Flow en Delft3D-Flexible Mesh kunnen on line aan het model worden gekoppeld. Deze innovatieve biogeomorfologische modelmatige benadering maakt het mogelijk om de dynamische interactie tussen vegetatie en morfologie te bestuderen. Sara Picone promoveerde op

Onderwerp: Ecohydraulics in large shallow lakes: Implications for Management. Promotor: prof. dr. ir. A.E. Mynett. Penning onderzocht de wisselwerking tussen waterbeweging, troebeling en vegetatie in grote, ondiepe meren. De studie omvatte veld- en fysisch modelonderzoek naar het effect van vegetatie op golfverzwakking en waterkwaliteit. Gebleken is dat meren die op het eerste gezicht gelijksoortig lijken, heel verschillend reageren. Waterdiepte, strijklengte, ruimtelijke variatie en seizoensinvloeden zijn factoren om rekening mee te houden bij het ontwerp van specifieke maatregelen. Er wordt een handleiding gegeven om deze factoren snel te kunnen beoordelen.

18 juni aan de Universiteit van Wageningen.

Onderwerp: Transport and biodegradation of volatile organic compounds: influence on vapor intrusion into buildings. Promotor: prof.dr.ir. H.H.M. Rij­ naarts. Op verontreinigde locaties is het binnendringen van gasvormige componenten in gebouwen vaak een groot punt van zorg. In deze studie zijn veldexperimenten en laboratoriumproeven uitgevoerd om met numerieke modellering het transport en de natuurlijke afbraak door de onverzadigde zone te koppelen aan een beoordeling van de ernst van het binnendringen van het gas.

Bas Borsje promoveerde op 26

Leerstoelen

oktober aan de Universiteit van

Adam Bezuijen is sinds 1 februari hoogleraar in de grondmechanica en funderingstechniek aan de Universiteit van Gent.

Twente.

Onderwerp: Biogeomorphology of coastal seas. Promotores: prof. dr. P. Herman en prof. dr. S. Hulscher. Dit onderzoek richt zich op ondiepe zandige zeeën, zoals de Noordzee. Op de bodem van deze zeeën zijn veel kleine organismen, zoals schelpen, kokerwormen of zeeegels, actief. Door het creëren, aanpassen en in stand houden van hun habitat beïnvloeden ze hun omgeving. Ze worden daarom ook wel ecosysteem ingenieurs genoemd. Het besef dat de interactie tussen de ecosysteem ingenieurs en het fysisch systeem bepalend is voor de vorming van de zeebodem, was er al. Het is voor het eerst dat dit nu voor een ondiepe zee daadwerkelijk is onderzocht en vastgesteld. Wim Kanning promoveerde op 14 december aan de TU Delft.

Onderwerp: The weakest link Spatial variability in the piping failure mechanism of dikes. Promotores: prof. drs. ir. J.K. Vrijling, prof. ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder. In dit onderzoek wordt vastgesteld dat de kans op piping sterk toeneemt met de lengte van de dijk door ruimtelijke fluctuaties in de structuur van de ondergrond. Dit wordt onvoldoende meegenomen in de huidige dijkontwerpen. In de studie worden twee modellen gepresenteerd om tot een betere berekening te komen.

Op 11 juni hield Jasper Griffioen, bijzonder hoogleraar Waterkwaliteitsbeheer bij de faculteit Geo­ wetenschappen van de Universiteit Utrecht, zijn inaugurele rede met als titel Freshwater: the Salt of the Earth. In zijn oratie plaatst Griffioen het waterkwaliteitsbeheer te midden van landbouw, ontwikkelingssamenwerking, topsector water

Stellingen In de omgang met de turbulente buitenwereld is flexibiliteit voordeliger dan starheid, maar starheid is wel nodig om op een hoger niveau te komen. Jasper Dijkstra

Zeker in ondiepe meren is diepte een niet te onderschatten parameter. Ellis Penning

Budgetten korten zonder langetermijnvisie, zal uiteindelijk meer kosten dan opleveren. Sara Picone

Jasper Griffioen.

en geochemische karakterisering. De landbouw vindt in Nederland en de rest van de wereld plaats met grote lekverliezen naar het milieu. Veel watersystemen zijn hierdoor ernstig vermest geraakt, met overtollige algenbloei als resultaat. Griffioen wees erop dat er twee grote waterkwaliteitsrampen zijn: verontreiniging van drinkwater met ziekteverwekkende bacteriën waardoor diarree één van de grootste doodsoorzaken ter wereld is, en arseenverontreiniging van het grondwater in Zuidoost-Aziatische deltagebieden, zoals Bangladesh met vergiftiging van de lokale bevolking.

Menselijke activiteiten, zoals het onderhouden van vaargeulen of het aanbrengen van pijpleidingen en telecommunicatiekabels, vallen of staan bij een juiste interpretatie van het dynamische gedrag van de zeebodem. Bas Borsje

Het is eenvoudig een uitgesproken mening te hebben over zaken waar je weinig verstand van hebt. Wim Kanning

Zoet water verhoudt zich tot zout water, als diamant tot steenkool. De moleculaire samenstelling is hetzelfde maar de waarde verschilt totaal . Jasper Griffioen



Jaarverslag 2012

55

ORGANISATIE

nieuwbouw

In augustus werd het hoogste punt bereikt van het nieuwe kantoorgebouw aan de Rotterdamseweg in Delft.

De nieuwe Deltagoot in Delft gaat de huidige faciliteit in de Noordoostpolder vervangen en zal een stuk geavanceerder zijn.

Delft

Utrecht

Kantoor

Gemeenschappelijk Milieulaboratorium

Op 14 februari werd de eerste paal geslagen voor de

In april werd gestart met de bouw van het Gemeenschap-

nieuwbouw aan de Rotterdamseweg. Als de nieuwbouw

pelijk Milieulaboratorium (GML) in Utrecht. In het GML

in de loop van 2013 gereed is, kunnen de vestigingen van

worden de laboratoriumonderzoeken van Deltares op het

Deltares in Delft op één locatie worden geconcentreerd.

gebied van de geochemie en microbiologie gehuisvest

De nieuwbouw is ontworpen door Jeanne Dekkers Archi-

en gebundeld met de laboratoriumactiviteiten van TNO

tectuur uit Delft.

en de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. Het concentreren van de laboratoriumfacilitei-

Deltagoot

ten heeft tot doel de gezamenlijke kennisontwikkeling te

In september startte de bouw van de nieuwe Deltagoot

stimuleren en de onderzoeksmogelijkheden te vergroten.

op het terrein aan de Rotterdamseweg in Delft. De nieu-

Het nieuwe laboratorium wordt in de tweede helft van

we Deltagoot gaat de huidige faciliteit in de Noordoost-

2013 opgeleverd.

polder vervangen en zal een stuk geavanceerder zijn. Qua omvang en testmogelijkheden is de nieuwe faciliteit uniek in de wereld. In de Deltagoot verricht Deltares proeven voor nationale en internationale waterbouwkundige projecten, zoals golfbrekers en dijkbekledingen. De nieuwe faciliteit wordt 300 m lang, 9,5 m diep en 5 m breed. De lengte van de faciliteit is noodzakelijk om golfvervorming over geleidelijk oplopende kustprofielen goed te kunnen simuleren. De nieuwe goot is aanzienlijk groter dan de bestaande. Bouwer van de goot is Ballast Nedam Infra. MTS System Corp (USA) is verantwoordelijk voor de bouw van het golfschot. De oplevering is begin 2014 gepland.

Het Gemeenschappelijk Milieulaboratorium (GML) in Utrecht in aanbouw.

56