2010 d e l t a deltares r e s

T +31 (0)88 335 8273 [email protected] www.deltares.nl

ja a rv ersl a g 2010 d e ltare s

Deltares Postbus 177 2600 MH Delft

2010 jaarverslag

JAARVERSLAG 2010

inhoud Enabling Delta Life

3

Daadkracht in de delta

4

enabling delta life

Beleid en planning Gezonde Noordzee

10

Tien delta’s en vier rivieren

11

Hoogwaterbescherming Azerbeidzjan Deltabeheer in zicht

12

Van Polen tot Pakistan, de overstromingen die in 2010 het nieuws

12

Serious games: geen kinderspel

­haalden, lieten er geen misverstand over bestaan: leven langs rivieren

13

en kusten leidt tot kwetsbaarheid. Intensief gebruik van ruimte en

Wat e r v e i l i g h e i d Kennis voor keringen

natuurlijke hulpbronnen staat er op gespannen voet met een vaak

16

‘Green Adaptation’: met natuur valt veel te winnen Voorbereid op het ergste

18

Deltavraagstukken in Zuidoost-Azië

Enabling Delta Life

19

Wat e r v o o r g eb r u i k

“Onze kwaliteit is dat we een

Natuurlijk(er) Markermeer-IJmeer

­traditie van delta­beheer hebben.

India: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaal

Het Nederlandse ­vermogen tot

Volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij zoutwerend

­inno­vatie is een drijvende kracht. Er

luchtbellenscherm?

worden voortdurend vernieuwende

Op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater

ideeën en toepassingen ontwikkeld. In grote projecten zoals Ruimte voor

fragiel natuurlijk systeem.

17

Bevolkingsgroei, de roep om welvaart en veranderingen in het klimaat doen de druk op de ruimte verder toenemen. Het nastreven van duurzaamheid brengt oplossingen dichterbij. Een evenwichtige omgang met de omgeving is een van de grote opgaven waarvoor de mensheid zich in de 21ste eeuw gesteld ziet. Deze opgave is een uitgangspunt voor ontwikkeling en innovatie; een kans om nieuwe wegen in te slaan en nieuwe kennis te vergaren en te delen.

22 23

24 25

Transport en verstedelijking

de Rivier of in het concept van ‘Green

Grip op geotechnische risico’s

Adaptation’. Daar gaan we in de

Forensic geo-engineering: speuren naar oorzaak en oplossing

­toekomst veel aan hebben.”

Stad gebaat bij sluiting waterketen Meer met bodemenergie

28

30

30

Eerst in bad, dan in de centrifuge

31

29

Leven langs rivieren en kusten brengt tal van vragen met zich mee. Hoe worden grote aantallen mensen voorzien van voedsel en schoon water? Hoe valt verstedelijking te rijmen met natuurlijke veerkracht? Wat houdt een optimale inrichting van ruimte in, moeten we boven- of ondergronds? Wat is een veilige delta in het licht van klimaat­ verandering? Onder het motto Enabling Delta Life helpt kennisinstituut Deltares dit soort vragen beantwoorden. Hoe, daarvan geven we een indruk in dit jaarverslag.

De lta r e s i n c i j f e r s Directieteam: Kennis durven delen

34

Raad van Toezicht: Inspelen op veranderingen

36

Raad van Advies: Naar de top in bruikbare kennis Balans per 31 december 2010

Winst- en verliesrekening over 2010 Toelichting jaarcijfers

40

Medewerkers Deltares

42

37

38 39

Jaarverslag 2010

3

Daadkracht in de delta

Baayen: “Je ziet dat terug in de veranderende interpretatie van het begrip veiligheid. Wat is veiligheid? Dat iedereen zich veilig voelt? Of dat we grenzen stellen aan wat technisch en financieel haalbaar is, en bepaalde risico’s accepteren? Het feit dat we in Nederland zulke vragen stellen, geeft al aan dat we een bruikbare ­gesprekspartner zijn voor mensen die in een vergelijkbaar lastig parket zitten. Dat we, in de vorm van een nieuw Deltaprogramma, door kennis onderbouwde investeringen gaan doen en maatregelen gaan nemen om ook in de komende decennia het land te beschermen ­tegen overstroming en te kunnen rekenen op voldoende zoet water, is ook voor anderen ­interessant. Maar we hebben meer kwaliteiten.”

Kunt u daarvan een voorbeeld geven?

De rampen, stijgende bevolkingscijfers en een toenemende behoefte aan grondstoffen, voedsel en welvaart spreken voor zich: een evenwichtige ontwikkeling in relatie tot een gulle maar grillige natuur is in ­’s werelds kuststreken en deltagebieden van het grootste belang. Deltares en het Netherlands Water Partnership (NWP) willen Nederlandse kennis en kunde verder verspreiden en gaven vorig jaar de aanzet tot een nieuwe visie op de mondiale inzet van nationale deltakennis. Een gesprek over Enabling Delta Life met Harry Baayen, algemeen directeur van Deltares, en NWP-voorzitter Sybe Schaap.

Baayen: “Zoals Sybe al zegt, dat we een traditie hebben van deltabeheer. Er wordt soms wat schamper over innovatie gedaan, maar ik beschouw het Nederlandse vermogen tot innovatie als een drijvende kracht. Ik zie voortdurend vernieuwende ideeën en toepassingen om me heen. In grote projecten zoals Ruimte voor de Rivier of in het­concept van ‘Green Adaptation’ waarin ecologische krachten worden benut om onder meer de druk van veranderingen in het klimaat op te vangen. In een programma als Building with Nature, waarin bijvoorbeeld ook de Zandmotor wordt bestudeerd, komt momenteel een breed en vooralsnog uniek fundament van toepasbare kennis op het snijvlak van ecologie en waterbouw tot stand. Daar gaan we in de toekomst veel aan hebben.” “Een ander voorbeeld. Het Centrum voor Ondergronds Bouwen legt kennis vast die wordt opgedaan in een aantal tunnelprojecten. Nieuwe kennis en methoden komen aan de lopende band binnen. De aanleg van de Noord-Zuidlijn is één groot innovatieproces. Nederland is zo langzamerhand koploper op dit gebied. Hetzelfde geldt voor de baggersector die overal ter wereld, ­onder steeds lastiger omstandigheden, zand wint en waterbouw bedrijft. We vinden het leuk om nieuwe oplossingen te bedenken. En dat niet alleen, we werken – hoewel het ­poldermodel uit de mode is – ook heel goed samen.”

Wat is de kracht van Nederland, deltaland? Die kennis en kwaliteiten zouden we beter kunnen uitventen? Schaap: “Wij zitten hier veilig. In Nederland dateert de laatste grote overstroming uit 1953. Hoe onveilig het elders is, is dagelijks nieuws. In China vallen jaarlijks tien­ duizenden doden door overstromingen. Desondanks zoekt men de vruchtbare grond langs de rivier steeds weer op. Het risico blijft. Maar in Nederland zijn we door schade en schande wijs geworden en hebben we een traditie ontwikkeld van deltabeheer, inclusief adequate bestuursvormen, waarin we risico’s weten te beperken.”

4

Deltares

Schaap: “Ja, door kennis en ervaring die zich bij overheid, kennisinstituten, universiteiten en bedrijven bevindt, collectief aan te bieden wanneer we naar het buitenland gaan. Met Enabling Delta Life bedoelen we niet dat we iemand gaan vertellen wat hij moet doen. Wat wij willen, en ook goed kunnen, is overheden helpen bij het ontwikkelen van een langetermijnvisie op de problemen die zich in het land voordoen met overstromingen, bodemdaling, zoetwatertekorten enzovoort. Het gaat dan om brede visies waarin veiligheid in relatie wordt gebracht met transport, landbouw, visserij, bestuurlijke

Jaarverslag 2010

5

inrichting – vaak een van de grootste problemen. Wij bieden relevante kennis, over de volle breedte, en laten zien hoe het kan. Vervolgens doen wij een stap terug, maar als zich weer een probleem aandient, staan we klaar.” Baayen: “Deltares stelt zich op als ontwikkelaar en beheerder van de kennisbasis in Nederland, namens en ten behoeve van het hele veld: van baggeraars tot waterschappen. Kennis is een bindende factor op basis waarvan we samen in het buitenland kunnen werken. Wat wij, de kenniswereld, proberen is om een virtueel kennisinstituut te creëren. De ambtenaar, de adviserend ingenieur of wie dan ook kan dus aanbellen bij het instituut dat hij kent en daar brengt men de benodigde kennis voor hem bij elkaar. En of die kennis van de TU Delft, de Universiteit van Utrecht, Alterra, IMARES of Deltares komt, dat doet er niet toe.”

Hoe pakken jullie dat aan? Baayen: “We hebben het over een structurele inspanning van overheid, onderzoeks­ instellingen en bedrijfsleven om de dialoog met andere deltalanden aan te gaan. De overheid is doorgaans degene die deuren opent. Zo is Cees Veerman benoemd tot ­speciaal adviseur van de minister-president van Vietnam om een integraal plan voor de Mekongdelta te maken. Als architect van het nieuwe Nederlandse Deltaplan is hij een ideale ambassadeur. Het Deltaplan en het Deltaprogramma in ontwikkeling behoren ook zeker tot de waren die prominent in de etalage van Enabling Delta Life zijn uitgestald.

Wat ligt er nog meer in die etalage? Schaap: “Ruimte voor de Rivier is conceptueel enorm aansprekend. Zeker met het oog op al die ingesnoerde rivieren die overal stromen. De combinatie van veiligheid, ­retentie, ruimtegebruik en natuurontwikkeling … daar kun je mee aankomen. Bovendien gaat het om een organisatievorm waarin de overheid als het ware één grote coöperatie ­creëert. Ook de Zandmotor en de aanleg van Maasvlakte 2 zijn aansprekende projecten: kustbeheer door benutting van natuurlijke processen, grootschalige landaanwinning afgestemd op de omgeving. Maar we kunnen ook wijzen op de IJkdijk, een dijk op ware grootte die we belasten tot hij het begeeft, louter om te kunnen begrijpen hoe faal­ mechanismen werken. Geweldig, toch? Dat we met sensoren allerlei gegevens inwinnen die ons, dankzij geavanceerde informatiesystemen, in staat stellen te ­anticiperen op het bezwijken van een dijk is ook prachtig. Dan kun je het risico op schade en slacht­ offers beperken en daar heeft iedereen wel oren naar. Ik wil maar zeggen, we hebben meer in huis dan alleen de Deltawerken.”

6

Deltares

U had het zojuist over Vietnam. Hebben landen in ontwikkeling prioriteit? Baayen: “Enabling Delta Life geldt voor alle deltalanden. De scheidslijn tussen ­landen in ontwikkeling en andere landen is kunstmatig. Want ook als er sprake is van ­ontwikkelingssamenwerking, willen we toe naar een economische samenwerking. We moeten als sector vooral differentiëren. In het ene geval zullen hoogstaande kennis en technologie worden gevraagd, terwijl in een ander geval eenvoudiger oplossingen het verschil maken. De kracht van een langetermijnplan is dat je de kortetermijnmaat­ regelen in kunt passen en no-regretmaatregelen kunt nemen. Met een langetermijnplan bewijs je een land in ontwikkeling een belangrijke dienst.” “Maar vergis je niet, ook in landen met een goede bestuurlijke infrastructuur en een volwassen economie is goed deltabeheer allesbehalve vanzelfsprekend. Niet alleen omdat de vraagstukken complex en de problemen acuut zijn, er wordt eenvoudigweg weinig aandacht en geld aan besteed. Nederland steekt een veel groter deel van het bruto nationaal product in waterveiligheid dan bijvoorbeeld de VS of Australië. Het zou goed zijn als de Nederlandse overheid, naast het lijstje van landen in ontwikkeling, een lijstje hanteert waarop landen met gezonde of opkomende economieën staan die net zo goed met deltaproblemen kampen. Ook daar zijn deuren te openen.”

En lessen te leren? Schaap: “Absoluut. In het buitenland kom je terecht in situaties die zich hier eens in de duizend jaar voordoen. Je ervaart hoe andere culturen met vergelijkbare vraagstukken omgaan. In de delta van de Mekong, die jaarlijks overstroomt, oogsten ze in een jaar wel drie soorten teelt. Dat gaat van ‘zoete’ naar ‘zoute’ gewassen, in overeenstemming met de omstandigheden, en ’s winters, als de boel onderstaat, is er visteelt. In Nederland zijn we dat verleerd, hoe je je plooit naar de natuur. Terwijl die benadering voor oplossingen kan zorgen; denk aan verzilting van landbouwgronden. Leren van de ander is inherent aan Enabling Delta Life.”

Jaarverslag 2010

7

beleid en planning

Hoe gaan we om met de delta?

Een voorsprong nemen op de toekomst, kan dat? Welke maatregelen bieden nu uitkomst? En welke morgen? Actuele, wetenschappelijk onderbouwde, begrij­pelijke, bruikbare kennis is de voedingsbodem van nieuw beleid. Vergaarde kennis wordt in allerlei vormen ­beschikbaar gesteld. In scenario-studies, bijvoorbeeld, waarmee beleids­makers en bestuurders een route naar een duurzame delta kunnen uitzetten.

Gezonde Noordzee Tien delta’s en vier rivieren Hoogwaterbescherming Azerbeidzjan Deltabeheer in zicht Serious games: geen kinderspel

BELEID EN PLANNING

uitgaven waterveiligheid in nederland

Suppletie: 45.000.000 euro

Waterkeringzorg: 550.000.000 euro

Bruto Nationaal Product (BNP): 650.000.000.000 euro

Mississippi

California Bay

Donau

Rijn-Maas

Mekong

Ciliwung

Yangtze

Ganges-Brahmaputra-Meghna

Incomati

mate waarin aanpak deltaproblemen nodig is

Nijl

beleid en planning

Een voorsprong nemen op de toekomst, kan dat? Welke maatregelen bieden nu uitkomst? En welke morgen? Actuele, wetenschappelijk onderbouwde, begrij­pelijke, bruikbare kennis is de voedingsbodem van nieuw beleid. Vergaarde kennis wordt in allerlei vormen ­beschikbaar gesteld. In scenario-studies, bijvoorbeeld, waarmee beleids­makers en bestuurders een route naar een duurzame delta kunnen uitzetten.

projecten 2010 beleid en planning

Gezonde Noordzee

Beleid en planning

De wereldbevolking blijft voorlopig groeien. Naar verwachting zal de aarde nog deze eeuw 9 miljard bewoners tellen. Meer dan de helft zal op een kluitje zitten: in stedelijke ­gebieden langs rivieren en in kuststreken. De druk op de toch al kwetsbare deltagebieden wordt verder opgevoerd. Hoeveel druk kan een delta hebben? Hoe bewaar je de balans tussen ontwikkeling en bescherming? Beleidsmakers en beheerders van delta’s stellen zich deze vragen telkens opnieuw. Want leven in de delta is pure dynamiek. Plannen maken voor de toekomst is een voortdurend wikken en wegen.

De Kaderrichtlijn Mariene ­Strategie – Europese regelgeving voor gezonde zeeën – is sinds 2008 van kracht. De rijksoverheid heeft de taak deze richtlijn in te gaan voeren. Dat gebeurt stapsgewijs tot in 2020.

Tien delta’s en vier rivieren

Wonen, werken, eten, drinken … waar de levensomstandigheden het best zijn, bevindt zich het merendeel van de ­wereldbevolking. Maar hoe meer mensen op een kluitje gaan zitten, hoe hoger de druk op de omgeving. Hoe gevoelig zijn ’s werelds delta’s voor overstroming, overbevolking, opwarming of ondervoeding? Met Alterra heeft Deltares een vergelijkende studie ge-

Deltares helpt beleidsmakers de voors en tegens van maat­ regelen te doorgronden en te komen tot een verantwoord ­besluit. Door kennis te ontwikkelen, te bundelen en aan te bieden in bruikbare vorm. Door met de kennis van nu vooruit te blikken naar wat kan komen. Door inzicht in de fysica van de delta te verweven met inzicht in demografie, economie, communicatie, beleidsvorming en innovatie. Deltares ontwikkelt en zoekt naar interessante alternatieven en baanbrekende concepten. Zoals een vernieuwende benadering van waterbouw en kustverdediging, waarin de ingenieur de natuur als bondgenoot inschakelt. Zoals een gesloten stedelijke waterkringloop, een multifunctionele dijk of een visie op slim gebruik van ondergrondse ruimte. Of zoals Tijdelijk Anders Bestemmen, een ommekeer in het denken over toekenning van functies. We bouwen niet voor de eeuwigheid. Duurzaam ruimtegebruik kan samenvallen met een flexibele, tijdelijke inrichting van een gebied dat op langere termijn wellicht anders gebruikt gaat worden.

maakt van tien deltagebieden. Dankzij de medewerking van lokale deskundigen biedt de studie Comparative ­Assessment of the vulnerability and resilience of 10 deltas een actueel overzicht van de

W i m van Dr i el,

AquaTerra

(KMR) is ten eerste bedoeld om een

meest

Pro gram ma ma n ager D elt a A lli a n ce:

Een wetenschappelijke basis voor ver-

balans te bereiken tussen de natuur-

wereldwijd. Zowel de veerkracht van

lijke waarde en het menselijk gebruik

afzonderlijke delta’s als de behoefte aan

van de zee. Via duurzaam gebruik en

relevante kennis is in beeld gebracht. De

bescherming en behoud van mariene

studie kwam tot stand in het kader van

ecosystemen moeten in 2020 alle Euro-

het onderzoeksprogramma Kennis voor

pese zeeën in een ‘goede milieutoestand’

Klimaat en de internationale netwerk­

verkeren. Om dat voor elkaar te krijgen,

organisatie Delta Alliance.

De

Kaderrichtlijn

Mariene

Strategie

deltavraagstukken

moet in eerste instantie duidelijk zijn in welke toestand het mariene systeem

INF O

nu ­verkeert, wat een goede milieutoe-

www.delta-alliance.org

stand inhoudt, hoe je die bereikt en hoe

[email protected]

je deze kunt vaststellen, namelijk door te meten en te monitoren. Deltares en IMARES hebben deze onderwerpen uit-

Al deze kennis krijgt zijn beslag in onder meer strategische studies, beleidsanalyses, integrale visies, scenario’s en software. In toepassing van geavanceerde informatiesystemen en veelbelovende technologie. Zo wordt kennis een voedings­ bodem voor beleid en planning.

prangende

gewerkt voor de ministeries van I&M en EL&I. IMARES beschikt over specialistische biologische kennis, terwijl Deltares

antwoord beheer van Europese rivier-

“Hoe kwetsbaar is een delta? Overal ter wereld kampt men met vergelijkbare problemen, tegelijker­tijd zijn er veel verschillen. Om deltagebieden te kunnen vergelijken hebben we een raamwerk ­ontwikkeld voor de integratie van onder meer demografische, economische, klimatologische en fysische informatie. Hoe ‘scoren’ de tien deelnemers op land- en water­gebruik, infrastructuur, grondstoffen en bestuur? Zet de resultaten naast elkaar en je weet hoe je elkaar verder kunt helpen.”

stroomgebieden – van ondergrond tot oppervlaktewater – is de voornaamste op­brengst van het EU-project ­AquaTerra. Vier Europese stroomgebieden – Maas, Elbe, Ebro en Donau – zijn doorgelicht. Hoe beïnvloeden verontreinigende ­stoffen het systeem, ter plekke en in een ­groter ruimtelijk verband? Welke rol speelt de verandering van klimaat of land­gebruik? Deltares leverde in de ­afgelopen vijf jaar een forse bijdrage aan de ontwikkeling van kennis en instrumenten. Het resultaat: waardevolle nieuwe inzichten in de (door)werking van en ­omgang met verontreinigingen in ­riviersystemen.

zich meer op het menselijk gebruik heeft gericht, en op vertaling van de richtlijn in nationale beleidskaders.

INFO http://eu-aquaterra.de [email protected]

INF O www.noordzeeloket.nl/ems [email protected]

10

Deltares

Jaarverslag 2010

11

beleid en planning projecten 2010

Hoogwaterbescherming Azerbeidzjan

projecten 2010 beleid en planning

Deltabeheer in zicht

Serious games: geen kinderspel

Het Deltaprogramma komt op stoom. In 2010 werkten Rijkswaterstaat Waterdienst en Deltares onder meer aan het Deltamodel, een instrument om mee te bepalen in hoeverre waterstaatkundige maatregelen in het hoofdwatersysteem bijdragen aan de veiligheid en de zoetwater­ voorziening.

Stel je voor: met een handvol professionals zit je rondom een TouchTable. Op die tafel zie je een bouwput. Er is meer zetting opgetreden dan verwacht. Iedere deelnemer, van aannemer tot wethouder, heeft zijn eigen rol. Hoe los je samen het probleem op en zorg je voor een goede communicatie? Net echt. Dat is de charme van geavanceerde, door ICT ondersteunde spellen. Ze worden ingezet als trainingsen communicatiemiddel en om – soms abstracte –

In mei 2010 werd Azerbeidzjan overvallen door overstromingen. De rivieren Araz en Kura traden buiten hun oevers en veroorzaakten veel schade. Op uitnodiging van de regering kwam een team van Nederlandse deskundigen over om poolshoogte te nemen. Namens Deltares reisde Michiel van der Ruyt af naar Azerbeidzjan.

Om de robuustheid van maatregelen te

­situaties inzichtelijk te maken en kennis over te dragen.

toetsen zijn, samen met het KNMI en het

Bij Deltares houdt een speciaal team zich bezig met de

Planbureau voor de Leefomgeving (PBL),

ontwikkeling van games die uiteenlopende vraagstuk-

vier deltascenario’s ontwikkeld: wat

ken adresseren. Zoals de in 2010 gereed gekomen game

­gebeurt er als rivieren structureel meer

voor de Landelijke Commissie Overstromingen (LCO). Als

water afvoeren en westelijk ­Nederland

­waterbeheerders belanden de spelers in een overstro-

verder verstedelijkt? En wat als er

mingssituatie en moeten ze in overleg met burgemees-

Van der Ruyt: “De overstromingen bleken vooral het gevolg van grote

‘s zomers bijna geen regen valt en de

ter en andere partners in de veiligheids­keten knopen

hoeveelheden smeltwater uit de Kaukasus en Turkije. De rivieren kon-

economische groei veel langzamer ver-

gaan doorhakken. Zo krijg je crisisbeheer in de vingers.

den de hoge afvoeren niet verwerken en op verschillende plekken bra-

loopt? En … INF O

ken dijken door. De overheid is erop gebrand dit soort catastrofes te voorkomen. Op uitnodiging van het Ministry of Emergency Situations

Het Deltaprogramma gaat ook land-

is een team van Deltares en Royal Haskoning aan de slag gegaan,

bouw, natuur en scheepvaart aan. Om

in nauwe samenwerking met Azerbeidzjaanse deskundigen. Hydro-

maatregelen te toetsen is integratie van

logisch en geotechnisch onderzoek in combinatie met dijkinspectie

modellen en -informatie nodig. In dit

heeft geleid tot een advies voor kortetermijnmaatregelen. Een ervan

modelsysteem, het Deltamodel, zijn mo-

is de aanleg van een meetnet voor waterstanden en de introductie van

dellen van het hoofdwatersysteem ver-

monitoring en databeheer ter verbetering van de hoogwatervoorspel-

bonden met het Nationaal Hydrologisch

lingskracht.”

Instrumentarium. Met KNMI, TNO, RIVM, PBL en Alterra wordt het palet aan mo-

IN FO

dellen verder verbreed in het Nationaal

[email protected]

Modellen- en Datacentrum (NMDC). INF O www.deltacommissaris.nl

Michi el van der Ruyt

www.nmdc.eu [email protected]

“Dit soort catastrofes wil je natuurlijk voorkomen”

12

Deltares

[email protected]

Duurzame Delta Marjolijn Haasnoot is betrokken bij een pro-

worden onderhandeld om tot twee maat-

ject waarin verschillende versies van de toe-

schappelijk houdbare maatregelen te komen.

komst worden verkend ter ondersteuning van

Het computermodel berekent en visualiseert

strategisch waterbeheer: “ Voor dit project is

de gevolgen op korte termijn. Dat levert een

een spel ontwikkeld – Duurzame Delta – dat

voedings­bodem voor het bijstellen van maat-

zowel deelnemers als onderzoekers inzicht

regelen. Na drie of vier ronden ben je een stuk

biedt in de beperkte houdbaarheid van beleid.

verder in de toekomst en is er genoeg stof

Het is een combinatie van bordspel en com-

voor een interessante evaluatie. Duurzame

putermodel. Twee teams van ‘waterbeheer-

Delta is ­vorig jaar diverse malen gespeeld. We

ders’ krijgen realistische problemen voor de

hebben er onder andere van geleerd dat men

kiezen, bijvoorbeeld de beperkte bevaarbaar-

vooral reageert op kortetermijnproblemen,

heid als gevolg van klimaatverandering. Elk

ondanks het voornemen om te anticiperen op

in de beperkte houd-

team stelt maatregelen voor, waarover moet

langetermijnprocessen.”

baarheid van beleid”

Marj o lij n Haas noot

“Het spel geeft inzicht

Jaarverslag 2010

13

Waterveiligheid

Hoe gaan we om met teveel water?

Waterveiligheid is geen gegeven. Waterveilig­ heid is de vinger aan de pols houden. Waterveiligheid is weten wat je kunt verwachten. Waterveiligheid is bestuderen hoe anderen omgaan met een teveel aan water. Waterveilig­ heid is leren van en bouwen met de natuur. Waterveiligheid is klaar staan als de nood aan de man is. Waterveiligheid is de vloed voor zijn maar de druppel voor lief nemen.

Kennis voor keringen ‘Green Adaptation’: met natuur valt veel te winnen Voorbereid op het ergste Deltavraagstukken in Zuidoost-Azië

WATERVEILIGHEID

Waterveiligheid

Waterveiligheid is geen gegeven. Waterveilig­ heid is de vinger aan de pols houden. Waterveiligheid is weten wat je kunt verwachten. Waterveiligheid is bestuderen hoe anderen omgaan met een teveel aan water. Waterveilig­ heid is leren van en bouwen met de natuur. Waterveiligheid is klaar staan als de nood aan de man is. Waterveiligheid is de vloed voor zijn maar de druppel voor lief nemen.

aantal natuurrampen wereldwijd (1991-2005)

750

450

1300

2000

aantal slachtoffers (1991-2005)

65.000

420.000

220.000

135.000

KOSTEN IN MILJARDEN US DOLLAR (1991-2005)

110

270

400

370

Droogte (incl. hitte en branden)

Wind en storm

Aardbeving en tsunami

Overstroming en aardverschuiving

verhouding overstromingen en economische verliezen

in het jaar 1960

in het jaar 2000

projecten 2010 waterveiligheid

waterveiligheid

Kennis voor keringen

‘Green Adaptation’: met natuur valt veel te winnen

Azerbeidzjan, Albanië, Brazilië, Frankrijk, Pakistan, Polen, Vietnam … Evenals voorgaande jaren stond 2010 in het teken van het wassende water. Van echte ­rampen tot natte voeten, overal ter wereld drukten overstromingen slacht­ offers én toeschouwers met de neus op de feiten. Wie nabij ­water woont, moet werken aan veiligheid. Meer dan ooit zelfs, gezien de grote aantallen getroffenen, de hoge kosten en de mogelijke gevolgen van een ver­anderend klimaat. Helena Hu ls m an

Water weren is één ding, water beheersen een ander. In Nederland hebben we ervaring met beide. Maar er wordt niet achter­ over geleund. Veiligheid is nooit vanzelfsprekend. Daarom krijgt preventie van overstromingen onverminderd aandacht en wordt er hard gewerkt aan sterkere dijken. Daarom wordt meer ruimte geschapen voor een tijdelijk teveel aan rivier- en regenwater. Maatregelen die al in de vorige eeuw zijn bedacht. In deze eeuw is meer nodig. In 2008 onderzocht een nieuwe Deltacommissie wat de gevolgen kunnen zijn van klimaat­ verandering en hoe we hierop kunnen reageren. Uit haar advies is een Deltaprogramma geboren. Anders dan een halve eeuw geleden draait ‘waterveiligheid’ niet langer om het voorkómen van overstromingen alleen, maar ook om ruimtelijke inrichting en risico- en rampenbeheersing. In dit opzicht kunnen we ­lering trekken uit de praktijk in andere landen. Onderzoek ­hiernaar is geen herhaling van zetten. Bepalen welke maat­regelen de juiste zijn voor deze eeuw, is een gloednieuwe opgave. Een die behalve vernuft aanpassingsvermogen vergt. Want de wereld van nu is niet die van straks. Om te kunnen anticiperen op een veilige toekomst is vernieuwende kennis nodig.

De veiligheidsnormen waaraan de primaire waterkeringen in Nederland moeten voldoen, zijn ruim een halve eeuw oud. Er zijn nu meer levens, have en goed te beschermen. Maar ook de risicobenadering is anders. Hoogste tijd voor een herijking.

“De dijk kan een meter lager door Steeds vaker wordt de natuur een bondgenoot in het beheer van de delta. Volgens Helena Hulsman, adviseur mariene ecologie, heeft ‘Green Adaptation’ de toekomst.

“Er valt veel te winnen op het gebied van

Van restauratie van mangrovebossen

pen dat hij in het landschap opgaat. Vei-

veiligheid, in ecologisch en vaak ook eco-

ter bescherming van de kust in Suriname

lig, kostenefficiënt, natuurlijk én vrien-

nomisch opzicht, wanneer ecosysteem-

tot het testen van kunstmatige oester-

delijk voor het oog.”

In het kader van de verkenning Water­

diensten worden benut in waterbeheer

riffen ter stabilisatie van zandplaten in

veiligheid 21ste eeuw (WV21) is sinds

en klimaatadaptatie. Deltares is al jaren

de Oosterschelde. Zelf ben ik betrokken

Internationaal

2005 informatie verzameld om een

bezig te bestuderen hoe dat kan. ‘Green

bij de totstandkoming van een groene,

“In 2010 heb ik met Maaike ­Maarse de

besluit te kunnen nemen over nieuwe

Adaptation’ raakt vrijwel alle aanwezige

golfremmende dijk in de Noordwaard,

Nederlandse ‘best practices’ geïnven-

normen voor waterkeringen. In opdracht

disciplines: van ecologie tot waterbouw,

een polder die in het kader van Ruimte

tariseerd, en bepaald welke concepten

van Rijkswaterstaat Waterdienst heeft

van ruimtelijke ordening tot zoetwater-

voor de Rivier grotendeels wordt ontpol-

wereldwijd toepasbaar zijn. Zoiets doen

­Deltares onder meer sociaaleconomische

voorziening.”

derd. De dijk komt pal voor een bewoond

we nu ook voor ontwikkelingslanden, in

fort te liggen maar kan een meter lager

samenwerking met Conservation Inter-

uitgevoerd en laten uitvoeren, om het

Buffer

worden door aanleg van een buitendijks

national. Juist in die landen biedt Green

maatschappelijk

te

“Green Adaptation bestrijkt een wereld

wilgenbos dat voor golfremming zorgt.

Adaptation een vorm van duurzame ont-

­maken over de vraag: ‘Wat is een accep-

van ideeën, methoden en technieken.

De groene dijk is bovendien zo ontwor-

wikkeling waarin veiligheid kan samen-

en waterstaatkundige (risico)­analyses debat

mogelijk

tabel risico op overstroming?’ ­Informatie

gaan met voedsel- en zoetwatervoor-

over overstromingskansen, risico’s voor A rjan Berk h u y se n , Wereld Na t u ur F o nds:

ten is input voor een ­besluit over veilig-

“Gezonde ecosystemen zijn niet alleen de grondvesten waarop een gezonde planeet rust, in veel arme landen zijn ze van levensbelang voor miljoenen mensen. Ik doel op de natuur als leverancier van proteïne. Green adaptation beschouwt de natuur als bouwsteen voor infrastructuur en als vertrekpunt voor waterbeheer. Zo kan veiligheid samengaan met behoud, zelfs versterking, van het ecosysteem. Het werkt, het is duurzaam en verdient daarom alle aandacht.“

geven Deltap­rogramma. INF O [email protected]

Deltares

ziening. Door slim gebruik te maken van

mens en maatschappij, ­gevolgen en­kosheidsnormen en voor een verder vorm te

16

er een wilgenbos voor te plaatsen”

natuurfuncties valt er veel te winnen.” INFO www.innoverenmetwater.nl www.ecoshape.nl [email protected]

Jaarverslag 2010

17

waterveiligheid projecten 2010

projecten 2010 waterveiligheid

Voorbereid op het ergste

Deltavraagstukken in Zuidoost-Azië

wingen en andere vormen van informatievoorziening zijn hiervoor even belangrijk als heldere afspraken tussen partners in de veiligheidsketen, bestuurlijke daadkracht en communicatie met

In Zuidoost-Azië is Deltares op diverse fronten actief. Van een herwaardering van het hoogwatervoorspellingssysteem in Bangladesh tot een strategie om de ‘zinkende’ miljoenenstad Jakarta te behoeden voor overstromingen. Rinus Vis, afdelingshoofd Duurzaam Gebruik van Water en Bodem, vat samen.

de omgeving. Bestuurders en bevolking

overstromingsrisicomanagement

op dorpsniveau, in het Indonesische stroomgebied van de Solo wordt een op remote sensing gebaseerd voorspellingssysteem geïmplementeerd en in Bangladesh geven we advies over de

moeten, als het water tot de lippen komt,

Overstromingen voorkomen en omgaan met het risico op overstroming zijn twee verschillende vaardigheden. Als je een volledig waterveiligheidsbeleid wilt voeren, moet dat een twee-eenheid zijn.

om

mogelijke herziening van het voorspel-

elkaar begrijpen en vertrouwen. Dat ge-

Wat speelt er?

Wat hebben jullie vorig jaar gedaan?

lingssysteem voor overstromingen. Een

beurt op basis van goed onderbouwde

“Kort gezegd heb je te maken met de

“Ik geef twee voorbeelden. We werken

belangrijk doel van het project is over-

besluiten en tijdig handelen.

gevolgen van klimaatverandering in sa-

samen met het International Centre for

dracht van kennis naar ICHARM. Verder

menhang met een groeiende economie

Water Hazard and Risk Management

heeft een consortium van Deltares en

Voorspellingen

en bevolking. De zeespiegel stijgt en

(ICHARM), een in Japan gevestigde

Nederlandse adviesbureaus voor het

In Nederland, maar ook elders in de we-

extreme neerslag doet rivieren overstro-

organisatie die aan UNESCO is gelieerd.

­Indonesische Ministerie van Planning

reld, brengt Deltares deskundigheid in

men. Hoe meer mensen en welvaart, hoe

Dit Centre of Excellence richt zich op

een door Partners voor Water gefinan-

bescherming tegen en in de omgang mét

groter de schade als er iets misgaat. In

de voorbereiding van investeringen in

cierde studie opgesteld, in aanloop naar

overstromingen bij elkaar. Door alle as-

een grote kuststad zoals Jakarta daalt

voorzieningen

een strategie voor de bescherming van

pecten van waterveiligheid aan de orde te

de bodem ook nog eens in hoog tempo

management en het vergroten van de

stellen, adequate informatievoorziening

waardoor de stad als in een badkuip ligt.

betrokkenheid en capaciteit van regi-

in het bijzonder. Bijvoorbeeld door op

Zonder maatregelen om water op te van-

onale overheden. Met ICHARM en een

basis van hydrologische en meteorolo-

gen, af te voeren of te keren, zullen grote

aantal lokale organisaties voeren we

voor

hoogwaterrisico-

In Nederland dringt het besef door, en

moet kennen en beheersen, en voor-

gische gegevens afvoeren en waterstan-

delen van de stad steeds vaker onder

proefprojecten uit in drie landen. In de

niet alleen bij waterbeheerders, dat

bereid moet zijn op een ­crisissituatie.

den te voorspellen langs rivieren, kusten

­water komen te staan.”

Cambodjaanse Mekongdelta gaat het

water keren – hoe goed dat ook gebeurt

Meerlaagsveiligheid noemen we dat.

en meren, en zo de overstromingsdrei-

– niet voldoende is. Dat je ook de risico’s

­Monitoring, voorspellingen, waarschu-

ging inzichtelijk te maken, al dan niet in

Jakarta tegen overstromingen.” INFO [email protected]

de vorm van waarschuwingen. Deltares

Verder met Delft-FEWS Delft-FEWS is in de loop der jaren op steeds meer gebieden en onderwerpen toegepast. Afgelopen jaar ondersteunde Deltares verschillende partijen in het gebruik, zoals: • waterschappen bij de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend systeem; • Rijkswaterstaat bij de harmonisering van de verschillende operationele systemen voor waterstandsverwachtingen;

maakt hiervoor gebruik van het systeem Delft-FEWS, dat wereldwijd steeds meer toepassingen kent. Ook bij de National Weather Service in de VS is Delft-FEWS in 2010 operationeel geworden. INF O [email protected]

• de Southern African Development Community met advies over de ­haalbaarheid van een hoogwatervoorspellingssysteem voor de Zambezi; • het Britse Environment Agency met een voorspellingsmodel voor golfhoogte en golfoverslag aan de kust van Wales; • het Australische Bureau of Meteorology met het inzichtelijk maken van onzekerheden in voorspellingen.

r inu s v is

“Hoe meer welvaart, hoe groter de schade als het misgaat”

18

Deltares

Jaarverslag 2010

19

water voor gebruik

Hoe gaan we om met te weinig water?

Naar zoet water is altijd vraag. Waar veel ­­mensen wonen, is veel water nodig. Soms is de vraag groter dan het aanbod. Anticiperen op dé watervraag vergt een brede blik. Hoe verhoudt de voorraad zich tot de consumptie? Hoe vindt het water zijn weg van bronnen naar gebruikers? Wie heeft te weinig, wie te veel? Kan dat sneller, schoner, eerlijker, goedkoper, beter?

Natuurlijk Markermeer-IJmeer India: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaal Volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij zoutwerend luchtbellenscherm? Op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater

WATER VooR GEBRUIK

Zout Zoet

Meren en rivieren Grondwater IJs en sneeuw

verhouding zoetwatergebruik wereldwijd

22%

70%

8%

6.000

10.000

4.500

7.500

3.000

5.000

1.500

2.500

0

0 1950

1975

2000

2025

Bevolking (x1.000.000)

BEVOLKINGSGROEI EN ZOETWATERGEBRUIK

Watergebruik (km³)

water voor gebruik

verDELING water van de wereld

Naar zoet water is altijd vraag. Waar veel ­­mensen wonen, is veel water nodig. Soms is de vraag groter dan het aanbod. Anticiperen op dé watervraag vergt een brede blik. Hoe verhoudt de voorraad zich tot de consumptie? Hoe vindt het water zijn weg van bronnen naar gebruikers? Wie heeft te weinig, wie te veel? Kan dat sneller, schoner, eerlijker, goedkoper, beter?

projecten 2010 water voor gebruik

water voor gebruik

Hoe gewoon is water uit de kraan? Water om te drinken, het toilet door te spoelen, de was te doen… In Nederland hebben we doorgaans genoeg voor iedereen. Maar de tuin sproeien tijdens een lange droge zomer? Beter niet. Ook in waterrijk Nederland is er niet altijd voldoende zoet water voor iedereen. Hoe wordt het water verdeeld in tijden van schaarste? Hoe om te gaan met verzilting en verontreiniging? Hoe rekening te houden met de gevolgen van klimaat­ verandering? De Nederlandse vraagstukken zijn die van alle landen. Met dien verstande dat het tekort elders soms veel nijpender is.

NMIJ

India: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaal

Een natuurlijk Markermeer-IJmeer begint met …

… de nationale wens om Natura2000-gebied MarkermeerIJmeer aantrekkelijker te maken voor wonen, werken en leven. En om de ecologische kwaliteit van het gebied te verbeteren zodat een robuust, klimaatbe-

Mar ijn K uijp er

stendig watersysteem ontstaat.

“Samenwerking met … het opzetten van programma’s

Het zoetwatervraagstuk is er een van kwantiteit en kwaliteit. Hoe win en beheer je grond- en oppervlaktewater zodat de ­burger kan drinken, de landbouwer kan oogsten en de brouwer zijn bier kan maken? Niet alleen nu, maar ook over vijftig jaar als het grondwater misschien meer verzilt is of het ‘s zomers maar niet wil regenen. Hoe voorkom je dat watergebruik leidt tot uitputting van voorraden, verstoring van het systeem, bodem­daling, verarming van de natuur?

agenda Markermeer-IJmeer en het Programma Randstad Urgent om de wens te vervullen. In 2015 moet uit NMIJ blijken welke investeringen in ­natuurontwikke-­­­ ling het kansrijkst zijn.

voor het beantwoorden van honderden

Deltares

De vraag naar zoetwater als bron van drink- en irrigatiewater is groot in India, het aanbod schaars. Het aanleggen van waterputten biedt snel soelaas, maar duurzaam grondwaterbeheer vraagt om meer. Begrip van de werking van het grondwatersysteem, bijvoorbeeld, en monitoring van de waterkwaliteit. Deltares is betrokken bij grondwaterprojecten in twee deelstaten.

als gevolg van grondwateronttrekkingen is een groot probleem, dat naar verwachting alleen maar zal groeien. Met het model kun je strategieën analyseren voor het tegengaan van verzilting. Bij gebrek aan conventionele data zijn indirecte gegevens gebruikt om het model te

onderzoeksvragen gericht op het vinden

voeden: welke gewassen er voorkomen,

van maatregelen waarmee het Markermeer-IJmeer ‘gezonder’ wordt. Dat wil

Toolkit voor Orissa

weer zien we dat beide onderwerpen ge-

bijvoorbeeld, en hoeveel water er nodig

zeggen: minder slib, helderder water,

Samen met lokaal actieve NGO’s leert

scheiden worden behandeld, terwijl lekke

is om ze te laten groeien.

meer soorten en een betere verbinding

Deltares de bevolking in Orissa eenvou-

­rioleringen en beerputten grote bronnen

met andere ecologisch waardevolle zones.

dige tests uitvoeren en gegevens inter-

van drinkwatervervuiling zijn. E-coli-

Kuijper benadrukt dat samenwerking

preteren. Marijn Kuijper: “Met de toolkit

bacteriën, nitraten en bestrijdingsmid-

met lokale partners en het toepas-

NMIJ betekent voor Deltares ook …

die wij met NGO Gram Vikas hebben

delen uit de landbouw en uit sanitaire

baar maken van kennis een belangrijke

… het vastleggen en breder verspreiden

ontwikkeld, kunnen dorpsbewoners, na

systemen vormen hét probleem voor de

doelstelling van Deltares is. “Op weten-

van alle kennis die tijdens de zesjarige

een gerichte training, bijvoorbeeld zélf

toekomstige drinkwatervoorziening in

schappelijk en bestuurlijk niveau en juist

onderzoeksperiode

be-

controleren of het water teveel zout,

India.”

ook op lokaal niveau – in de dorpen, op

schikbaar komt. Want slib- en water­

bacteriën of nitraat bevat. En maat­

kwaliteitsproblemen

ook

regelen nemen als dat nodig is. Uit er-

Grondwatermodel voor Gujarat

tuige een opmerking die de directeur

elders in ondiepe meren en plassen voor.

varingen in India weten we nu dat in veel

In Gujarat met zijn extreem droge kust-

van Gram Vikas maakte: ‘You demystify

dorpen de drinkwaterkwaliteit nog nooit

zone heeft Deltares met NGO Ambuja

groundwater knowledge for us’.”

is getest. We hebben veel lokale NGO’s

Cements Foundation aan een grondwa-

www.rijkswaterstaat.nl

en overheidsinstellingen bezocht die

termodel gewerkt. In dit gebied is men

zoek op Markermeer-IJmeer

werken aan verbetering van drinkwa-

voor irrigatie en drinkwater grotendeels

[email protected]

ter- en sanitaire voorzieningen. Steeds

afhankelijk van grondwater. Verzilting

(2009-2015) doen

INF O

22

belangrijke doelstelling”

Markermeer-IJmeer (NMIJ), de Toekomst­

… gedegen onderzoek Deltares levert kennis vanuit verschillende invalshoeken. Integrale strategieën en geavanceerde informatiesystemen voor waterkwaliteits- en kwantiteitsbeheer op het niveau van ­regio’s, landen en stroomgebieden. Of juist een gedetailleerde analyse van lokale interactie tussen bodem, grond- en opper­ vlaktewater. Adviezen over de aanleg van watervoorraden, efficiënter gebruik gedifferentieerd naar doelgroep, of de inzet van saneringsmethoden. In de breedte en in de diepte: Deltares helpt zoet water verantwoord te verdelen en duurzaam te beheren.

lokale partners is een

en projecten waaronder Natuur­lijk(er)

zich

het platteland. Dat lijkt te lukken, ge-

INFO [email protected]

Jaarverslag 2010

23

water voor gebruik projecten 2010

projecten 2010 water voor gebruik

Volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij zoutwerend luchtbellenscherm?

Sluis met zoet zout scheiding open sluisdeur

Intensief samengewerkt? “Met heel veel anderen. Onderdelen van

gesloten sluisdeur

Rijkswaterstaat, waaronder de Waterdienst, de diensten IJsselmeergebied, Zeeland en Zuid-Holland en de Dienst Infrastructuur. Daarnaast DG Water, het

schutkolk zout

zoet

compressor luchtinjectie

pomp

Deltares verricht onderzoek naar de relatie tussen oppervlaktewater en grondwater. Hoe beïnvloeden menselijke ingrepen de afvoer van grondwater? Wat is het effect op de hoeveelheid oppervlaktewater? Wat betekent het voor de waterkwaliteit? Modellen maken het mogelijk voorspellingen te doen en bij te sturen met maatregelen. Een greep uit de Deltares-projectpraktijk in 2010.

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en drinkwaterbedrijf PWN. We

Noord-Brabant

konden echt merken dat zoet-zoutover-

Hoe beïnvloeden menselijke ingrepen en klimaatverandering de afvoer van grond-

gangen in de publieke en politieke be-

water naar oppervlaktewater? Deltares onderzocht dit in het stroomgebied van de

langstelling staan.”

Noord-Brabantse beek ‘t Merkske. Met MODFLOW, een model dat de stroming van grondwater simuleert, is bepaald hoeveel water wordt afgevoerd. En welk effect drai-

zoetwaterinjectie

Het zomerse blauwalgenprobleem in het Volkerak-Zoommeer is hardnekkig. Land- en tuinbouw, veeteelt, recreatie en natuur zijn de dupe. Zout water inlaten lijkt een oplossing. Maar hoe voorkom je dat dit zoute water het Hollandsch Diep binnendringt tijdens het schutten van schepen bij de Volkeraksluizen? Deltares-projectleider Nicki Villars licht toe.

Breder toepasbaar?

nage en grondwateronttrekkingen voor drinkwater, industrie en – ’s zomers – land-

“Bij alle sluizen met een zoet-zoutover-

bouw op het afvoervolume hebben.

gang waar men het risico op verzilting

Zinkfabrieken lieten hun sporen na in de Kempense grond. Het grondwater bevat

van zoet water door zoutindringing wil

zware metalen zoals zink en cadmium. In welke mate en in welk tempo komen deze

beperken. Waar men tegelijk streeft naar

stoffen nu in het oppervlaktewater terecht? Met een MODFLOW-model, uitgerust met

minimale hinder voor de scheepvaart en

een module om het transport van stoffen door te rekenen, bracht Deltares dit aan

naar zuinig zoetwatergebruik in droge

het licht.

Waarom zoutlek voorkomen bij de

Welke methodes zijn beproefd?

Volkeraksluizen?

“Het gebruik van waterschermen en

“Aan de zoetwaterkant van de sluizen

nieuwe, innovatieve luchtbellenscher-

liggen belangrijke waterinnamepunten

men. Het bij laagwater spoelen van de

zoals Koert en Bernisse. Als het zout­

schutkolk met zoet IJsselmeerwater.

In de Achterhoek bestudeerden zij de processen die spelen op het grensvlak van

gehalte in het water te hoog wordt, kan

En het plaatsen van een drempel op

grond- en oppervlaktewater op verschillende schalen. Ze concludeerden onder meer

dit nadelige gevolgen hebben voor de

de bodem van de sluis aan de IJssel-

dat we de aanwezige bergingsruimte in het grondwatersysteem moeten kennen om

drink- en industriewatervoorziening en

meerzijde. Omdat zout water zwaarder

te weten hoe snel regenwater wordt afgevoerd en terechtkomt in beken of sloten.

voor de land- en tuinbouw in een deel

is dan zoet water houdt die drempel

van Zuid-Holland.”

de uitstroom van zout water naar het

Lake Naivasha

IJsselmeer deels tegen.”

Dit belangrijke zoetwatermeer in Kenia verdroogt, net als het omliggende gebied.

periodes.”

Achterhoek INF O [email protected]

Waarom proefdraaien bij de Stevinsluis?

Is het nodig om kleinschalige processen te verwerken in grootschalige modelstudies? Ja, toonden Ype van der Velde en Joachim Rozemeijer aan in hun promotieonderzoek.

De verminderde toestroming van grondwater door grondwateronttrekkingen speelt

“Het Volkerak-Zoommeer is nu nog zoet,

Jullie conclusie?

een rol. Maar welke? In samenwerking met het WNF, de Keniase Water Authority en

een proef bij de Volkeraksluizen is daar-

“Dat de verschillende methoden behoor-

Europese rozentelers die hun rozen uit Kenia betrekken en dus afhankelijk zijn van de

om niet mogelijk. We hebben gekozen

lijk effectief zijn in het beperken van de

beschikbare watervoorraad, brengt Deltares samen met de Universiteit Twente (ITC)

voor een sluis met een duidelijke zoet-

zoutdoordringing, maar dat geen enkele

zoutovergang en een vergelijkbare lay-

methode of techniek in z’n eentje vol-

out. Dat op de Stevinsluis al een tradi-

staat. Vandaar ons advies om innova-

tioneel zoutlekbeperkend bellenscherm

tieve luchtbellenschermen te gebruiken

aanwezig was, gaf bovendien een mooie

in combinatie met andere maatregelen.”

referentie bij het testen van nieuwe ­methodes.”

24

Op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater

Deltares

de situatie in kaart. Deltares adviseert om kennis en modellen te ontwikkelen, waarn i c k i v illars

“Zoet-zoutovergangen staan in de publieke en politieke

onder een model om de interactie tussen grond- en oppervlaktewater helder te krijgen. INF O [email protected]

belangstelling”

Jaarverslag 2010

25

transport en verstedelijking

Hoe gaan we om met de drukte?

Grote aantallen mensen wonen, werken, eten en verplaatsen zich binnen betrekkelijk kleine gebieden. Steeds meer mensen leven in stedelijk verband. De ruimte is beperkt en staat onder hoge druk. Door slim te bouwen en te leven, neemt de druk af. In stedelijk gebied kan ruimte flexibeler worden ingericht. Functies kunnen beter worden gecombineerd. Voortgaande verstedelijking vraagt om goede ideeën en specialistische kennis.

Grip op geotechnische risico’s Forensic geo-engineering: speuren naar oorzaak en oplossing Stad gebaat bij sluiting waterketen Meer met bodemenergie Eerst in bad, dan in de centrifuge

TRANSPORT EN VERSTEDELIJKING

2030

2025

2020

2015

2010

2005

2000

8,3 miljard

1995

1990

1985

1980

1975

4,1 miljard

wereldbevolking wonend in steden 5 4 Bewoners in miljarden

3 2 1 0 2000

1975

2015

2030

2008

14

miljoen

2005 2008

2000

12

2005

10

1995

1990

1985

1980

8

1995 2000 1990

6

1980 1985

4

1975

1970

2

1975

1970

Personenvervoer in mln. reizigerskilometers

Transport oecd-landen

Goederentransport in mln. tonkilometers

transport en verstedelijking

wereldbevolking

Grote aantallen mensen wonen, werken, eten en verplaatsen zich binnen betrekkelijk kleine gebieden. Steeds meer mensen leven in stedelijk verband. De ruimte is beperkt en staat onder hoge druk. Door slim te bouwen en te leven, neemt de druk af. In stedelijk gebied kan ruimte flexibeler worden ingericht. Functies kunnen beter worden gecombineerd. Voortgaande verstedelijking vraagt om goede ideeën en specialistische kennis.

projecten 2010 transport en verstedelijking

transport en verstedelijking

De wereldbevolking blijft groeien en de stad blijft lonken. Het wordt almaar drukker, met alle gevolgen van dien. Twee grote opgaven voor stedelijke ontwikkelaars zijn het maximaal benutten van de beschikbare ruimte en het ­inzetten van aanwezige middelen en hulpbronnen om de druk op de stad te verlichten. Dat gebeurt door water, grond, bodem, ruimte en bebouwing in samenhang te ­beschouwen, kringlopen te sluiten en functies te combineren. Op het gebied van stedelijk water- en bodembeheer, materialen en grondstoffen, en de toepassing van multifunctioneel ruimte­gebruik ontwikkelt Deltares kennis om tot de broodnodige innovaties te komen.

Grip op geo-risico’s

Geotechnisch risicomanagement is van groot belang voor het succes van infrastructurele projecten. Risico’s onderkennen betekent dat bouwambities beheerst kunnen worden gerealiseerd. De onzekerheid die de ondergrond met zich meebrengt, vraagt een gestructureerde aanpak en de inzet van kennis en kunde.

gemaakte fouten”

Deltares hanteert sinds 10 jaar de

alles samen in zo’n project en je moet rekening houden met de omgeving.” Jacob van Vliet, projectleider Vlaketunnel, Rijkswaterstaat: “In calamiteitensituaties ben je blij met een deskundige partij die meedenkt. Niet alleen bij het opsporen van de oorzaak, maar ook bij het aandragen van oplossingsrichtingen en de uitwerking ervan. Onder andere

geotechnische kennis op een gestructureerde manier wordt ingezet. In 2010

Mandy Korff: “Bij calamiteiten, inciden­

Collega Joris van Ruijven onderzocht in

hierdoor is het ons gelukt de Vlaketunnel

is GeoQ gebruikt om de wegverbreding

ten of overlast achterhalen wat de

opdracht van Rijkswaterstaat waarom

– een zeer belangrijke verbinding voor

van de A10-Oost in de corridor Schiphol-­

oorzaken zijn. Dat is wat ‘forensic geo-

in november 2010 een stuk wegdek

Zeeland – snel weer te openen.”

Amsterdam-Almere voor te bereiden.

engineering’ inhoudt. Onderzoek moet

omhoog kwam aan de oostkant van de

Hierbij is kennis toegepast die gezamen-

methodisch en zorgvuldig worden uit-

Vlaketunnel. Schade aan het wegdek en

lijk met Rijkswaterstaat en de sector is

gevoerd; er staan altijd vele belangen

auto’s, en een afgesloten tunnel waren

ontwikkeld in het GeoImpuls-programma,

op het spel. Regelmatig wordt Deltares

het gevolg. “We waren snel ter plekke om

dat er op gericht is de geotechnische

als onafhankelijk deskundige ingescha-

een quickscan uit te voeren en te beoor-

faalkosten te halveren. Beheersing van

keld: door de projectorganisatie van

delen of de situatie veilig was. Daarna

geotechnische risico’s kan pijn in de

een bouwproject, door rechtbanken of

begon het uitgebreide, systematische

­nationale portemonnee voorkomen.

de Raad van Arbitrage voor de Bouw.

onderzoek naar mogelijke oorzaken.

Het belangrijkste doel is te leren van

Parallel hieraan bedachten we een pas-

gemaakte fouten en herhaling te voor-

sende vorm van herstel van het wegdek.

komen. Door de bouwwijze en de organi-

Ook berekenden we de effecten van een

satiestructuur zó aan te passen dat het

grote bemaling die nodig was voor de

probleem zich niet meer kan voordoen.”

herstelwerkzaamheden. Alles hangt met

[email protected]

Deltares

Een stuk wegdek komt spontaan omhoog. Een bouwput stroomt vol. Huizen verzakken door bouwwerkzaamheden of als gevolg van paalrot. Bodemgedrag is niet altijd voorspelbaar – zeker niet in het stedelijk ­gebied waar gebouwen en infrastructuur dicht op elkaar staan. Met voorspelmodellen kunnen risico’s vooraf worden ingeschat en ingedamd. Als onverhoopt iets misgaat, analyseert en adviseert Deltares ook achteraf. Forensic geo-engineering in opmars.

GeoQ-systematiek, die ervoor zorgt dat

INF O

28

ma n d y ko rff

“Het doel is te leren van

Ruimte is volop beschikbaar onder de grond, voor tal van ­functies: van parkeren tot duurzame energie in de vorm van Warmte Koude Opslag. Ondergrondse ruimten, zoals parkeergarages, kunnen ook worden aangewend als tijdelijke berging van overtollig water. Stedelijk water is niet alleen een mogelijke bron van overlast. Het is een grondstof voor kleinschalige stedelijke landbouw en een waardevol element in het ­stedelijk landschap. In oververhitte steden kan water zorgen voor ­verkoeling. Meer mensen, meer gebouwen, meer infrastructuur: dat is verstedelijking. Meer wegen, sporen, havens, bruggen, tunnels en pijpleidingen om stoffen, goederen en mensen te vervoeren. Het realiseren van infrastructuur in stedelijk gebied is vaak een kwestie van werken op de vierkante meter, te midden van bestaande bebouwing. Dit kan niet zonder geotechnische ­kennis én adequaat risicobeheer. Deltares combineert kennis van geotechniek met instrumenten voor risico- en proces­ management. Of het nu gaat om planvorming, advies of forensisch onderzoek, Deltares zorgt er voor dat stedelijke ontwikkeling voortvarend én verantwoord verloopt.

Forensic geo-engineering: speuren naar oorzaak en oplossing

INFO [email protected]

Jaarverslag 2010

29

transport en verstedelijking projecten 2010

Stad gebaat bij sluiting waterketen

projecten 2010 transport en verstedelijking

Meer met bodemenergie

Eerst in bad, dan in de centrifuge

Wind, water, warmte uit de aarde … bronnen van hernieuwbare en duurzame energie zijn er genoeg. Maar hoe benut je ze op een verantwoorde manier?

Voor ingenieursbureau JP Kenny zocht Deltares naar de optimale vorm van een berm van stortsteen. Een berm die een onderzeese gaspijpleiding moet beschermen tegen stroming, golven, ankers en hun kettingen. Geotechnische en hydraulische vakkennis komen samen.

dimensionale foto’s legden vast wat er gebeurde tijdens een storm. Door 3Dreconstructies voor en na een proef te vergelijken, komen vervormingen in beeld en weten we welke constructie het meest stabiel is.”

Nederland loopt voorop in de ontwik-

De stad is parasitair, leeft bij de gratie van het omliggende gebied. Haalt er water, energie, voedsel en dumpt er zijn afvalstoffen. Deltares helpt dit proces te doorbreken. Door kennis op te bouwen over het sluiten van waterketens en door stedelijk water te beschouwen als een kans voor energiebesparing.

keling en toepassing van systemen

Dirk Luger, geotechnisch specialist:

voor Warmte Koude Opslag (WKO). Met

“Om vervolgens vast te stellen wat er

het oog op een duurzame energievoor­-

gebeurt wanneer anker en ketting over

­­ziening willen overheden en tal van

de berm worden getrokken en de vloei-

­bedrijven graag meer gebruik maken

en van het anker de berm penetreren,

van deze cyclische methode om in de­

is het schaalmodel inclusief anker met

bodem opgeslagen watervoorraden aan

ketting beproefd in onze GeoCentrifuge:

te ­wenden voor koeling en verwarming

een test­opstelling waarmee de zwaar-

van gebouwen. In het onderzoeks­pro-

tekracht kunstmatig wordt verhoogd.

gramma Meer met Bodem­energie bestu-

Zo simuleren we op kleine schaal wat

In 2010 heeft Deltares verkennende

sensitive cities een grote regentank bij

deert Deltares, samen met ­partners

er in het echt kan gebeuren. De hydro­

studies uitgevoerd zoals Stromen naar

het huis hebben voor het doorspoelen

Bioclear, IF Technology en ­Wageningen

dynamische en geotechnische testen

een gesloten stad en een studie naar

van het toilet en het besproeien van de

­Universiteit, de mogelijkheden voor en

komen samen in een integraal advies

het verkoelend effect van stedelijk op-

tuin.

­effecten van warmtekoudeopslag. Met een

Tim Raaijmakers,

moeten weerstaan die eens in de 200

voor een optimale uitvoering van de

combinatie van veldmetingen, laborato-

hydraulisch specialist:

jaar voorkomen. De schaalmodellen

leidingberm, inclusief varianten – hoe-

pervlaktewater. In het stedelijk waterbeheer verschuift de focus langzaam van

Duurzaam benutten

riumonderzoek, computermodel­-studies

“Met schaalmodellen van de leidingberm

hebben we gemaakt naar een ontwerp

veelheid, omvang en vorm van stenen

een betere beheersing naar een betere

De stad moet leren zoveel mogelijk ge-

en proefprojecten voor gebiedsgericht be-

hebben we de effecten van stroming en

van de opdrachtgever. Op basis van

– per bodemtype. Die koppeling tussen

benutting van het water in in de stad.

bruik te maken van eigen bronnen. Bij-

heer wordt bepaald welke effecten WKO-

golven op het ontwerp onderzocht. In

informatie over golfcondities, stroom-

hydraulische en geotechnische kennis

Naar kringloopsluiting. Daarbij valt te

voorbeeld door regenwater, maar ook

systemen hebben op het grondwater en

ons Atlantic Basin zijn schaalmodellen

snelheden en bodemeigenschappen in

is voor Deltares vanzelfsprekend en ligt

leren van het buitenland. Bijvoorbeeld

relatief schoon drainagewater, op te

hoe WKO in ruimtelijke planvorming past.

van diverse bermontwerpen met golven

Australië hebben we de testcondities

ten grondslag aan onderzoek van andere

van Australië, waar bewoners van water

vangen en te gebruiken voor laagwaardi-

en stroming bestookt. Ze hebben golven

bepaald. Onderwatercamera’s en drie-

constructies zoals boorplatforms, wind-

ge toepassingen als irrigatie, brandblus-

Dutch Dialogues Nieuwe kennis van het sluiten van de stedelijke water- en energiecycli wordt door Deltares ook goed ingezet in het buitenland. Zoals in New Orleans, waar Deltares in 2010 een bijdrage leverde aan de Dutch Dialogues: een ontwerpatelier ter verduurzaming van het stedelijk watersysteem.

INF O

sing en toiletspoeling. Door in water aan-

www.meermetbodemenergie.nl

wezige energie en voedingsstoffen beter

[email protected]

molens en dijken.” INFO

te benutten. Ook in Nederland biedt dit

[email protected]

gedachtengoed nieuwe perspectieven,

[email protected]

op een meer duurzaam water­verbruik, bijvoorbeeld, en het winnen van schone energie. IN F O [email protected]

T i m raai jm ak ers e n dir k lu ger

“Met de centrifuge simuleren we op kleine schaal wat er in het echt kan gebeuren”

30

Deltares

Jaarverslag 2010

31

deltares in cijfers

Directieteam

Directieteam

kennis durven delen

Deltares startte het jaar 2010 in de vorm die bij de aanvang in 2008 was beoogd. Met de overdracht van het bedrijfsonderdeel ­Bodem en Grondwater van TNO traden 96 bodem- en grondwater­ specialisten in dienst en was de organisatie compleet.

Om kennisontwikkeling en kennisdeling te bevorderen zullen de activiteiten in Delft worden geconcentreerd op één locatie, het Thijsse-erf aan de ­Rotterdamseweg. In 2010 startte de herontwikkeling van het terrein ten behoeve van onder andere een nieuw kantoorgebouw. De in 2009 verkregen FES-subsidie voor de vernieuwing van de Delta­ faciliteit wordt ingezet voor een upgrading van de ‘natte’ faciliteiten en de bouw van een nieuwe Delta­goot. In 2010 is het ontwerp voor de goot vastgesteld en grond aangekocht. Oplevering van het kantoorgebouw en de nieuwe Deltagoot staan gepland medio 2012.

Directieteam Deltares, van links naar rechts: Erik Janse, Harry Baayen, Ron Thiemann en Huib de Vriend.

34

Kennis krijgt pas waarde als hij wordt uitgewisseld, verspreid en toegepast. In 2010 zijn initiatieven genomen om de kennisontsluiting nog beter te laten verlopen, onder andere via kennisonline. deltares.nl en door softwarepaketten ‘open source’ te maken. Om het gebruik van kennis te stimuleren en terugmelding te krijgen over de bruikbaarheid, organiseerde Deltares in 2010 zijn eerste Kennisgebruikersdag. De kwaliteit van kennis staat bij Deltares hoog in het vaandel. Voor het eerst vond een Kennispositie-audit plaats, waarbij een inter-

nationale commissie een onafhankelijk oordeel gaf over het kennisniveau. Het positieve oordeel ging gepaard met belangrijke aanbevelingen. De gevolgen van de overheidsbezuinigingen zullen de komende jaren hun effect op Deltares niet missen. Het werkvolume, nodig om de kennisbasis op peil te houden, zal worden gerealiseerd door een grotere inzet op de internationale positionering in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven, kennis­ instellingen en de overheid. Sinds het aantreden van het nieuwe kabinet is het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie het penvoerende ministerie voor Deltares. Naast het vervullen van de innovatiedoelstellingen blijft Deltares het ministerie van Infrastructuur en Milieu inhoudelijk ondersteunen bij de uitvoering van zijn missie. De medewerkers vormen vanzelfsprekend het ware kapitaal van Deltares. Het directieteam waardeert de betrokkenheid en inzet van de medewerkers en de ondernemingsraad in 2010. De kracht en het aanpassingsvermogen van de medewerkers zullen in de komende periode, die veel van ons zal vragen, het verschil maken.

35

Raad van Toezicht

Raad van Advies

Inspelen op veranderingen

prof.dr. Cees Veerman, voorzitter (CEO Bracomonte BV)

ing. Koos van Oord (voormalig directievoorzitter Van Oord NV)

drs.ing. Jan Bout (Royal Haskoning)

prof.dr. Anneke van Doorne-Huiskes (partner VanDoorneHuiskes en partners, Emeritus hoogleraar Sociologie, Universiteit Utrecht)

ir. Karien van Gennip MBA (ING)

drs. Ton Nelissen (voormalig lid raad van bestuur Dura Vermeer Groep NV)

In 2010 heeft ­Deltares de interne processen op orde en zijn de externe positie en de naams­ bekendheid verder versterkt. De Raad van ­Toezicht volgde nauwlettend de ­ontwikkelingen bij de overheid en in de markt, en de wijze waarop de directie daarop inspeelde. Op verzoek van staatssecretaris Tineke ­Huizinga van Verkeer en Waterstaat is een onafhankelijke evaluatie van de corporate governance-structuur van Deltares uitgevoerd. Minister Camiel Eurlings van Verkeer en Waterstaat heeft ingestemd met de conclusies en aanbevelingen van deze evaluatie.

36

Naar de top in bruikbare kennis

drs. Dorine Burmanje (Kadaster)

De governance code van Deltares is goedgekeurd door de minister en is vastgesteld door de Raad van Toezicht. De raad heeft waardering voor de wijze waarop de medewerkers van Deltares zich hebben ingezet voor het verder ontwikkelen en toepassen van ­kennis voor de maatschappelijke vraagstukken op het gebied van deltatechnologie. Met dit werk is de positionering van Deltares verder versterkt.

prof.dr.ir. Jacob Fokkema, voorzitter (TU Delft)

ir. Piet Besselink (DHV)

prof.dr. Rietje van Dam-Mieras (Universiteit Leiden)

prof.ir. Aad van der Horst (BAM Infraconsult)

ir. Kees Slingerland (Alterra Wageningen UR)

ir. Arnold Steenbakker (Fugro)

prof.dr.ir. Marcel Stive (TU Delft)

prof.dr. Bert van der Zwaan (Universiteit Utrecht)

Het ontwikkelen en leren toepassen van bruikbare en maatschappelijk relevante kennis en kennisintensieve ­onderzoeksgereedschappen, expertise en diensten vormen de kern van de missie van Deltares. De externe Raad van Advies fungeert als klankbord voor de ­directie waar het gaat om de effectiviteit bij het ­realiseren van die missie.

de directie. Daarnaast is kennisontwikkeling met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld via Joint Industry ­Projects, maar ook via programma’s als Building with Nature en Flood Control 2015, een punt van blijvende aandacht. Ook heeft de Raad zich gebogen over de kennisstrategie, de softwarestrategie en ‘Enabling Delta Life’ in het licht van de ambitie van Deltares om de buitenlandse omzet te vergroten.

De Raad kwam in 2010 tweemaal bijeen. Belangrijk onderwerp van gesprek waren de resultaten van de in het voorjaar gehouden Kennispositieaudit en het daaruit voortkomende actieplan van

37

Jaarcijfers 2010

Jaarcijfers 2010

balans per 31 december 2010

winst- en verliesrekening over 2010

(Na resultaatbestemming)



31 december 2010

31 december 2009



2010

2009



¤ (x 1.000)

¤ (x 1.000)



¤ (x 1.000)

¤ (x 1.000)

ACTIVA Netto omzet Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

36.707

32.970

197

102

112.952

110.309

Uitbesteed werk

25.927

21.059

Bruto marge

87.025

89.250

Som der bedrijfslasten

85.054

89.218

1.971

32

Financiële baten en lasten

26

447

Resultaat uit deelnemingen

90

10

2.087

489

Vlottende activa Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen

Totaal activazijde

94

5.531

20.667

19.352

111

1.081

17.692

5.539

75.468

Bedrijfsresultaat

64.575 Netto resultaat

PASSIVA Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal

38

38.069

35.982

Voorzieningen

3.031

2.375

Langlopende schulden

8.936

0

Kortlopende schulden

25.432

26.218

Totaal passivazijde

75.468

64.575

39

Toelichting jaarcijfers 2010

Toelichting jaarcijfers 2010

Financieel resultaat en resultaatbestemming verdeling van de omzet 2010 (in%)

In welke landen was de omzet het grootst?

Vraaggestuurd onderzoek Rijk

42%

Overheden Nederland

23%

Bedrijfsleven Nederland

19%

Bedrijfsleven buitenland

9%

Overheden buitenland

7%

Deltares heeft het boekjaar 2010 afgesloten met een positief netto resultaat van ¤ 2.087.000. Dit bedrag is toegevoegd aan het eigen vermogen. De netto omzet is gestegen met 2,4%. Onder meer door een toename van het uitbesteed werk is de bruto marge gedaald met 2,5%. Het bedrijfsresultaat is toegenomen van ¤ 32.000 in 2009 naar ¤ 1.971.000 in 2010. In 2010 was de omzet binnenland 83,7% en de omzet buitenland 16,3%. Ultimo 2010 waren er 864 medewerkers in dienst.

Deltares werkte in 2010 in 84 landen. De grootste omzet internationaal werd gemaakt in België (2,9 miljoen euro), de Verenigde Staten (2,4 miljoen euro), het Verenigd Koninkrijk (2,2 miljoen euro), Singapore (1,4 miljoen euro), Azerbeidzjan (1,3 miljoen euro) en Mongolië (1 miljoen euro). In Nederland was de omzet 94,6 miljoen euro.

Omzetverdeling 2010 naar regio (in %)

Nederland

40

83,7%

Europa (excl. Nederland)

8,0%

Azië

3,8%

Amerika

2,7%

Rest van de wereld

1,8%

41

Deltares in cijfers

Deltares in cijfers

medewerkers deltares Medewerkers in dienst 1 januari 2010

Medewerkers in dienst 31 december 2010

Aantal medewerkers

Aantal medewerkers

873

leeftijdopbouw (in %)

man/vrouw verhouding (in %)

864

Aantal fte

Aantal fte

806

800

0,5% 23,2% 25,7% 25,2%

fte staat voor full time equivalent en drukt de omvang van een dienstverband uit. Eén fte is de werktijd van een voltijdsmedewerker.

in- en uitstroom medewerkers

25,4%

dienstverband (in %)

<25 25-34 35-44 45-54 55-64

73,8% 26,2%

Man Vrouw

Deltares internationaal Medewerkers Deltares met een andere of tweede nationaliteit.



Instroom

61



66

Uitstroom

75 67

aantal medewerkers aantal fte

De instroom is exclusief 96 medewerkers (88,35 fte) van bedrijfsonderdeel Bodem en Grondwater van TNO. Zij waren al twee jaar gedetacheerd bij Deltares en traden op 1 januari 2010 in dienst.

42

Voltijd Deeltijd

65,5% 34,5%

Duitsland Groot-Brittannië Italië Verenigde Staten Frankrijk Australië Egypte Portugal Spanje Overige1

16 6 6 5 5 3 3 3 3 24

Totaal

74

In totaal werken er bij Deltares 28 ­nationaliteiten. Daarnaast kwamen er van de 104 stagiairs, 57 uit het ­buitenland. 1

Overige nationaliteiten: Albanië, China, Colombia, Ierland, India, Indonesië, Irak, Iran, Malta, Mexico, Marokko, Nepal, Nicaragua, Nieuw-Zeeland, Oekraïne, Polen, Thailand, Tsjechië, Zuid-Afrika

43

Deltares in cijfers

Deltares in cijfers

medewerkers deltares kennisdisciplines

opleidingsniveau medewerkers (in %)

Medewerkers in het primaire proces (in totaal 567 medewerkers) ingedeeld naar hun eerste discipline.

19,1% 39,5% 11,0% 30,4%

Gepromoveerd Academisch HBO Overig

System informatics Wiskunde en informatica Meten en monitoren Environmental sciences and engineering Chemie en microbiologie Ecologie Eco-engineering Geo sciences and engineering Grondmechanica en grondconstructies Geologie Hydro- and morphodynamics Hydrodynamica Sedimenttransport en morfologie

Promovendi



Hydrological sciences Hydrologie Geohydrologie

Promovendi per thema

TU Delft

27

Universiteit Utrecht



Universiteit Twente



Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR)



Vrije Universiteit Amsterdam (VU)



UNESCO-IHE



Andere universiteiten Nederland



Universiteiten buitenland

13

9

7

5



Beschikbaarheid wateren bodemsystemen



Gezonde water- en bodemsystemen



Leven en bouwen in de delta



Waterveiligheid



Water, ondergrond en ruimtelijke ontwikkeling

Hydraulic and Geo-engineering Funderingstechniek en ondergronds bouwen Constructieve waterbouw

18

41

88

47

31

58

40

18

16

58

64

56

43

41

21

25

105

120

84

46

22

15

Social sciences and policy analysis Risicomanagement Mens- en maatschappij­wetenschappen Ruimtelijke wetenschappen

10

43

13

66

18

2

4

7

3

In 2010 hebben 6 promovendi met succes hun proefschrift verdedigd. Op 31 december 2010 waren er 75 promovendi verbonden aan Deltares.

44

45

Deltares in cijfers

medewerkers deltares vakgebied stagiairs en afstudeerders

Morfologie en sedimentdynamica

20



Harbour, coastal and offshore engineering



Grondwaterbeheer



Rivierkunde en transport over water



Hydrodynamica en operationele systemen



Operationeel waterbeheer

5

Stedelijk water- en bodembeheer

5

Overig

11

10

8

7

38

In 2010 hebben 104 stagiairs bij Deltares gewerkt.

46

47

Colofon Deltares, juni 2011

Aan de samenstelling van deze uitgave is veel zorg besteed. Overnemen van de tekst of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Hergebruik van de informatie is de verantwoordelijkheid van de gebruiker. Adres Deltares Postbus 177 2600 MH Delft www.deltares.nl Redactie Jurjen van Deen, Charis Gietel, Cees van de Guchte, Erik Janse, Sonja Karstens, Annette Zijderveld. Tekst en redactie Eric Burgers | Tekst & Redactie Bronnen infographics Rijkswaterstaat, 2010, Nederland leeft met water Deltares, 2008, Onze Delta – Feiten, Mythen en Mogelijkheden Delta Alliance, 2011, Comparative assessment of the ­vulnerability and resilience of 10 deltas World Business Council for Sustainable Development, 2009, Facts and trends – Water www.unisdr.org http://esa.un.org/unpp www.unpopulation.org www.internationaltransportforum.org/statistics/trends

Beeld Hollandse Hoogte (omslag en foto’s pag. 26-27), Ewout Staartjes (pag. 8, 16), Erno Wientjens (pag. 9, 36-37), Guus Schoonewille (pag. 10, 32-33 en portretten pag. 12-13, 17, 19, 23-24, 29, 31), Wikimedia Commons (pag. 11), Michiel van der Ruyt (pag. 12), Game Team Deltares (illustraties pag. 13, 30), Shutterstock (pag. 14, 20), Koninklijke Boskalis Westminster N.V. (pag. 15), Project Waddenwerken: DHV, IMARES en Alle Hosper (pag. 17), Horizon Photoworks (pag. 18), Marcel Marchand (pag. 19), Siebe Swart (pag. 20), Marijn Kuijper (pag. 23, 25 bovenaan), Rijkswaterstaat Waterdienst (pag. 24), Joachim Rozemeijer (pag. 25 midden en onderaan), Beeldarchief Rijkswaterstaat (pag. 28), Ad Verweij­ (pag. 29), Frans van de Ven (pag. 30 linksboven), Tim Raaijmakers (pag. 31), Annet Delfgaauw (pag. 34). Met dank aan Lily Derksen, Maaike Maarse, Berry Meijer, Hans Roode, Margriet Roukema, Ron Thiemann en Martha Verhoef. Ontwerp en layout Sirene Ontwerpers, Rotterdam Druk 3L Drukkerij, Rotterdam

T +31 (0)88 335 8273 [email protected] www.deltares.nl

ja a rv ersl a g 2010 d e ltare s

Deltares Postbus 177 2600 MH Delft

2010 jaarverslag