defensiekrantnummer 23

defensiekrant

nummer 23 17 oktober 2013

Speciaaltje Bushmaster

3

Nieuwe stap op weg naar NAVO-certificering

5

Defensieduikers 24/7 paraat voor politie

6

Civiele partners verlangen hulp

7

Nieuwe opleidingsoftware gereed

Foto Bart de Nijs Fotografie

schaarsbergen Vorige week gespot op de A1: een colonne Bushmaster terreinvoertuigen. Het materieel werd

na een tweeweekse veldoefening op De Vlasakkers bij Amersfoort verplaatst naar de Oranjekazerne in Schaarsbergen. De trainende eenheid, 12 infanteriebataljon Luchtmobiel Van Heutsz, oefende er met de voertuigen het gemotoriseerd optreden. Zoals de naam van de eenheid aangeeft, is ‘12’ luchtmobiel inzetbaar. Het manoeuvreren met zware wielvoertuigen vormt ook één van de specialiteiten.

Minister-president Rutte op bezoek bij Patriot-missie Turkije adana (t) Minister-president Mark Rutte heeft een bezoek gebracht aan de Nederlandse Patriot-missie in het Turkse Adana. Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp vergezelde hem. De missie is erop gericht de meer dan anderhalf miljoen inwoners tellende stad te beschermen tegen raketaanvallen uit het aangrenzende Syrië. “Het zegt iets over de kwaliteit van de Nederlandse krijgsmacht dat we hier zijn”, zei Rutte. “Samen met Duitsland en de Verenigde Staten zijn wij het enige NAVO-land dat zo’n beschermingstaak met Patriots voor zijn rekening kan nemen. Ik vind het dan ook heel logisch dat de NAVO het Turkse verzoek daarvoor in 2012 aan Nederland heeft gedaan. Daarop hebben we met de andere landen volmondig ‘ja’ gezegd. Bondgenootschappelijke solidariteit is geen abstract begrip, maar werkt in de praktijk voor meer dan anderhalf miljoen mensen in Adana."

De Turkse premier Erdogan heette Rutte bij aanvang van zijn bezoek telefonisch welkom. Vervolgens leidde commandant Patriot-detachement kolonel Erik Abma Rutte en Middendorp rond. Zij gingen naar het commandocentrum, naar een Patriot-vuureenheid en de herstelplaats. Een flink deel van het bezoek was ingeruimd voor gesprekken met de militairen. “Ik ben opnieuw onder de indruk van hun professionaliteit,” zei Rutte daarover. “Zij zijn ver en lang weg bij hun gezinnen en vrienden voor vrede en veiligheid. Ik heb daar enorm veel respect voor.”

Nieuwe commandant Commando DienstenCentra utrecht

Leonard Kok is onlangs aangetreden als commandant van het Commando DienstenCentra (CDC). De commandowisseling vond plaats op de Kromhout Kazerne in Utrecht. Bijzonder was dat voor het eerst 'iemand van buiten Defensie' als hoogste baas van het CDC werd aangesteld.

Kok treedt in de voetsporen van vice-admiraal Erik Kopp, die per 1 november met functioneel leeftijdsontslag gaat. Na een loopbaan van 38 jaar blijft de marineman bij uitstek aan het werk, want hij gaat een opleiding voor molenaar volgen. Als waardering voor zijn werk bij Defensie ontving Kopp het Ereteken voor Verdienste in goud. Kok was de afgelopen zeven jaar directeur van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag. Als hoogste baas van het CDC is zijn streven om nog beter dan nu met de krijgsmachtdelen samen te werken. “Militaire operaties kunnen onmogelijk zonder de inzet van het CDC”, aldus de reserve-officier bij de marechaussee. “Het CDC? Dat is dienstverlening door mensen van Defensie, voor mensen van Defensie.”

binnenland

2  defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013

Medics beproefd tijdens realistische scenario’s

Militaire hulde voor Prinses Beatrix

schaarsbergen Vijftien medics van de Luchtmobiele

van de krijgsmacht in ontvangst genomen. Zij kreeg deze loftuiting voor haar betrokkenheid bij Defensie in het algemeen en het krijgsbedrijf in het bijzonder.

verkenningspelotons en het Pathfinderpeloton hebben onlangs op en om de Oranjekazerne in Schaarsbergen een realistische medische oefening afgerond. Collega’s van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten en het JISTARC namen eveneens deel.

Gedurende de week werden verschillende casustrainingen met realistisch geschminkte slachtoffers doorlopen. Gewonden werden te velde behandeld en aansluitend op een pick-up point overgedragen aan flight nurses van het Defensie Helikopter Commando. Aan boord van de ‘Medevac’ Chinook ging de behandeling door. Op het ‘drop-off point’ droeg de helibemanning de gewonden weer over aan de medics. Later volgde de ‘pre-mission’ training, waarbij procedures werden doorlopen die tijdens missies het verschil maken tussen leven en dood. De training is een initiatief van korporaal 1 Bonder.

gilze-rijen Prinses Beatrix heeft onlangs op vliegbasis Gilze-Rijen een dankbetuiging

Op de vliegbasis werd de prinses verwelkomd door Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp en de commandanten van de krijgsmachtdelen. Vervolgens liep ze door een haag van oud-adjudanten van de koningin richting een hangaar. Daarbinnen hadden actief dienende militairen en veteranen stands ingericht. Zij vertelden over de ervaringen die zij opdeden tijdens verschillende missies, zoals in Bosnië/Kosovo, Afghanistan en de antipiraterijmissies Atalanta en Ocean Shield.

Alle geledingen

“Vanmiddag bedankte de krijgsmacht Hare Koninklijke Hoogheid prinses Beatrix voor haar jarenlange betrokkenheid als staatshoofd”, zei generaal Middendorp. “Een afscheid met persoonlijke gesprekken met personeel uit alle geledingen. Vol ook met herinneringen aan de 106 bezoeken die zij de afgelopen 33 jaar aan de krijgsmacht heeft gebracht. Een unieke middag, tekenend voor de grote verbondenheid van de krijgsmacht met het koningshuis."

Na de rondgang langs de verschillende missies, werd prinses Beatrix getrakteerd op een optreden van een samengestelde muziekkapel. Dit orkest bestond uit muzikanten afkomstig van alle vier kapellen van de krijgsmachtsdelen. Als afsluiting werd er een foto genomen van prinses Beatrix met militairen en materiaal van de verschillende Defensie-onderdelen. Ook vlogen als groet aan de voormalige vorstin drie F-16’s van de luchtmacht een zogenoemde fly-by.

Minister Hennis legt krans op ereveld Soerabaja soerabaja Minister Jeanine Hennis-Plasschaert heeft een krans gelegd bij het Karel Doorman-monument op de erebegraafplaats Kembang Kuning. Dit monument staat in de stad Soerabaja op het Indonesische eiland Java en herinnert aan de Slag in de Javazee op 27 februari 1942. Daarbij ging schout-bij-nacht Karel Doorman met zijn geallieerde eskader ten onder. Van de slachtoffers die vielen werd slechts een enkeling op het ereveld begraven. 915 marinemannen vonden een zeemansgraf.

Hennis en schout-bij-nacht Ben Bekkering stonden met de kranslegging stil bij de nagedachtenis van zowel de burgerslachtoffers van de kampen op Oost-Java, de slachtoffers van de Bersiap, als de militairen van de Koninklijke Marine, Landmacht en het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Op het ereveld Kembang Kuning liggen meer dan vijfduizend slachtoffers begraven.

Engelse Lancaster in Zelhem geborgen zelhem Specialisten hebben onlangs een Britse bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog geborgen. Dit gebeurde in het Gelderse Zelhem. De Vliegtuigbergingsdienst van de luchtmacht, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie en de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht werkten daarbij nauw samen. Stafofficier vliegtuigberging majoor Arie Kappert leidde de operatie die zeker een maand duurde. “Het is niet zomaar een kwestie van graven. Alle grond wordt uitgezeefd en minutieus geïnspecteerd.” Voor het onschadelijk maken van eventueel aanwezige explosieven of radioactief materiaal stonden de explosievenopruimers paraat.

Identificatie stoffelijke resten

De Lancaster had een 7-koppige bemanning. Slechts een van hen wist zich met zijn parachute in veiligheid te brengen. Nabestaanden

van de zes vermisten hopen door identificatie van de stoffelijke resten zekerheid te krijgen over hun lot.

Jan Terlouw

Kinderboekenschrijver Jan Terlouw, ook bekend van zijn verhalen over de oorlog, gaf het startsein voor de berging. De gemeente Bronckorst, waarvan Zelhem deel uitmaakt, wilde vooral de jeugd betrekken bij de berging. Zo maakte men voor de basisschoolleerlingen een lespakket over het project. De kinderen mochten op bepaalde dagen het terrein van de berging bezoeken.

Grebbeberg Masters: sporten voor gewonde militairen grebbeberg De eerste editie van de Grebbeberg Masters heeft ruim 25.000 euro

opgeleverd. Dertienhonderd sportievelingen deden mee aan de loop- en fietstocht. Onder hen veertig gewonde (ex-)militairen. De opbrengst gaat naar de Vereniging De Gewonde Soldaat. Deelnemers aan de fietstocht konden kiezen uit één, twee of drie rondes trappen. Bij het lopen legden de zeskoppige teams vier uur lang rondes af van drie kilometer. In totaal deden honderd teams op de fiets mee en negentig teams aan het loopevenement. Initiatiefnemer van de Grebbeberg Masters, commandant Landstrijdkrachten luitenantgeneraal Mart de Kruif toonde zijn waardering voor het deelnemersveld en in het bijzonder voor de veertig gewonden. “Zij hebben offers gebracht voor vrede en vrijheid en verdienen daarom onze waardering. Dat er veel gewonde collega’s meedoen, maakt deze dag extra bijzonder.”

militairen en veteranen. Medeoprichter sergeant Rik Pieters deed met de fietstocht mee. Hij reed destijds in Afghanistan met zijn voertuig op een bermbom en raakte ernstig gewond. Groepsgenoot Dennis van Esch onderging hetzelfde lot. Hij verloor bij de aanslag beide benen. Net als Pieters deed Van Esch mee aan de veertig kilometerronde op zijn hand bike.

“Hiermee geven de mensen aan dat ze aan ons denken”, aldus Pieters. “Het voelt als erkenning. Wij laten zien dat we niet bij de pakken neer moeten zitten, maar juist moeten tonen wat je nog wél kunt. Gewond, maar niet verslagen. Wij hopen volgend jaar deel te nemen aan Wounded Warriors in Amerika, de Olympische Spelen voor gewonde militairen."

'Vereniging De Gewonde Soldaat' strijdt voor begrip, erkenning en waardering voor (zwaar)gewonde

geen dekaatjes meer De advertentiekolom DEKAATJES op pagina 7 stopt met ingang van 1 november. Deze beslissing houdt verband met de komende digitalisering van de Defensiekrant per 1 januari 2014. Vanaf die datum houdt de papieren versie op te bestaan.

reportage

defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013  3

Nieuwe stap op weg naar NAVO-certificering

Knallen op Kreta

kreta Wachtmeester-1 Tim van Dorst denkt met plezier terug aan het moment waarop hij de rode knop mocht indrukken. Daarmee joeg hij een

scherpe Amraam luchtdoelraket naar het doel “Da’s vet kicken ja. Zoiets doe je als luchtverdediger maar eens in je leven. Het geluid van zo’n vertrekkende missile…. Gaaf! Helemaal als het nog een full hit is ook!” Tim en zijn tactical control officer eerste luitenant Bob Timmermans hebben een grote grijns van oor tot oor. Begrijpelijk, want voor het eerst heeft ‘hun’ 13 Luchtverdedigingsbatterij ‘Ypenburg’, onderdeel van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC), tijdens een tactical firing op het Griekse Kreta een Amraam-luchtdoelraket afgevuurd. Daarnaast werd een aantal Stingers verschoten.

is een evaluatie op basis van NAVOcriteria. De eenheid krijgt veel nieuwe zaken voor de kiezen. Daarom hebben we er veel experts bijgehaald, zodat we ze maximaal kunnen begeleiden en een ervaringsboost meegeven. Hier leren zowel de oefenende eenheid als de beoordelaars die voor het eerst kennismaken met NASAMS veel van. Wat dat betreft is de leercurve hier in korte tijd enorm steil.”

Nieuwe stap

Kapitein Mathijs Renes, waarnemend commandant van ‘13’ voelt de druk. “Dit is voor ons een soort nulmeting: waar staan we, wat kunnen we op weg naar die certificering in 2017 nog verbeteren, wat zijn onze belangrijkste aandachtspunten? We zijn hier voor het eerst

Met deze live firing zet het DGLC een nieuwe stap op weg naar volledige NAVO-certificering. Een team van 35 internationale beoordelaars volgt de lanceringen dan ook zeer kritisch. Luitenant-kolonel Hans Huggers, teamchef van deze evaluators: “Dit

met de hele vuurketen actief, dat wil zeggen van planning tot vuur uitbrengen. Voor mijn mensen is deze schietoefening best lastig; ze worden van heel dichtbij op de vingers gekeken door waarnemers op internationaal niveau. Dat maakt ze zenuwachtig. Toch zijn we ervan overtuigd dat we het kunnen.”

Schakelen

Het DGLC bestaat uit zowel militairen van de landmacht als de luchtmacht. Een grote uitdaging voor het personeel van 13 Luchtverdedigingsbatterij is het schakelen van ‘groen’ optreden naar acteren in de luchtcommandovoeringslijn. “Het is weliswaar allemaal luchtverdediging, maar de terminologie is totaal anders”, weet Renes. “Waar wij het

Oefenende eenheid 13 Luchtverdedigingsbatterij ‘Ypenburg’ heeft de beschikking over zowel het Stinger wapenplatform Fennek als NASAMS. Dat staat voor Norwegian Advanced Surface to Air Missile System, een lanceerinrichting die Amraam-raketten verschiet. Deze Advanced Medium Range Air-to-Air Missile hangt ook onder de F-16 en wordt gebruikt tegen luchtdoelen. NASAMS wordt vanaf de grond afgevuurd. De raket is bedoeld tegen aanvallen van vliegtuigen, helikopters en kruisraketten. hebben over een verzamelgebied heet dat nu een ‘staging area’, waar we veel compacter moeten ontplooien. En zo zijn er nog veel meer van dergelijke zaken. Da’s wel even wennen.” Dat gewenningsproces gaat snel, zo constateren Huggers en zijn team. “Ze zijn er nog lang niet, maar hebben al wel grote stappen

gemaakt. Vergelijk het met een baby, die eerst leert kruipen, dan voorzichtig lopen en uiteindelijk kan rennen. De baby die we nu testen kan sneller lopen dan ze zelf gedacht hadden!”

|| tekst

leo de rooij

|| foto’s arnoud schoor

Onder Bwhamm... en weg. Linksboven Onder toeziend oog van internationale beoordeelaars werkt het personeel zich op naar uiteindelijke NAVO-certificering. Midden Bird Away! De scherpe Amraam-luchtdoelraket wordt gelanceerd en gaat met 4000 km/u op zijn doel af. Rechtsboven Hoogtepunt uit de carrière als luchtverdediger voor wachtmeester-1 Tim van Dorst; hij mocht op de knop drukken.

binnenland

4  defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013

Defensie werkt aan digitale weerbaarheid

Krijgsmacht maakt personeel ‘cyber aware’ den haag Cyber Security leeft. De samenleving digitaliseert steeds verder. Technische ontwikkelingen als ‘werken in de cloud’ en Social Media volgen elkaar in rap tempo op. Ruim zestig procent van de Nederlandse bevolking bezit een smartphone. Nederland kent de grootste dichtheid aan internetaansluitingen ter wereld en beschikt over de beste en snelste netwerken. Daarin zit nu net het probleem.

Wapen jezelf tegen hacken Wil je meer weten over hoe je je thuis en op je werk kunnen wapenen tegen cybercrime? En leren zelf een ‘hack’ te zetten? Kom naar één van vijf cyberawareness-bijeenkomsten.

Gebruikers vanuit de verschillende krijgsmachtsdelen testen het systeem op gebruiksvriendelijkheid.

Door die steeds groeiende ‘digitale’ afhankelijkheid is Nederland in toenemende mate kwetsbaar voor cyberaanvallen. Betalingsverkeer kan worden platgelegd, gevoelige informatie of technologische geheimen via de digitale snelweg worden geroofd en wapensystemen gehackt. De campagne ‘Alert Online 2013 Smart Security’ van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) moet helpen Nederland weerbaar te maken tegen cyber-

aanvallen. Tussen 28 oktober en 5 november houden overheid en bedrijfsleven een weeklang activiteiten om samen veilig(er) om te gaan met ICT. Doel van de campagne is een sterke impuls geven aan het cyber security bewustzijn.

Kwetsbaarheden demonstreren

Ook Defensie doet mee. “Digitale weerbaarheid, daar draait het om tijdens de campagneweek”, licht kolonel Hans Folmer (commandant Taskforce Cyber) toe. Zo komt er een

Militaire cyberoperaties Defensie zet sterk in op het versterken van haar digitale weerbaarheid en het ontwikkelen van militair vermogen om cyberoperaties uit te voeren. Al in 2012 formuleerde het ministerie de ‘Defensie Cyber Strategie’, een document waarin de visie rond ‘cyber’ wordt uitgestippeld. De Taskforce Cyber, één van de hoofdrolspelers in deze visie, ontwikkelt voorstellen voor het structureel inbedden van ‘cyber functionaliteiten’ in de krijgsmacht. Denk hierbij aan cyber operations, cyber intelligence, cyber opleiding en training, cyber research & development. Cyber wordt vanaf 2014 als single service management belegd bij de landmacht.

awareness campagne op intranet en geeft het Defensie Cyber Expertise Centrum-in-oprichting op verschillende locaties presentaties.

‘Digitale weerbaarheid, daar draait het om tijdens de campagneweek’ Verder verzorgt het Defensie Computer Emergency Response Team (DefCert) een demonstratie over kwetsbaarheden in computers voor de NCTV en organiseert het Nationaal Cyber Security Centrum een Masterclass Cyber op de Koninklijke Militaire Academie.

Verdedigen, vertragen, aanvallen

Folmer: “Door samen te werken, is het bereik groter en de boodschap duidelijker. Het belangrijkste doel en de grootste uitdaging van deze campagne is alle Defensiepersoneel ‘cyber aware’ te maken. Rekening houden met digitale veiligheid moet een vanzelfsprekendheid worden.”

ma 28 oktober 2013 Johannes Postkazerne Darp (Havelte) – Hollandseveld di 29 oktober 2013 Koning Willem III-/Frank van Bijnenkazerne Apeldoorn – Filmzaal 46 wo 30 oktober 2013 Nieuwe Haven Den Helder – Admiraalzaal Albatros do 31 oktober 2013 Vliegbasis Volkel – Basis Briefing Room vr 1 november 2013 Marine Etablissement Amsterdam – Amstelzaal 1 Alle bijeenkomsten duren van 10:45 – 12:15 Campagnes als deze zijn hard nodig. Naast de zee, het land, de lucht en de ruimte kampt de krijgsmacht namelijk steeds meer met dreigingen in de digitale omgeving, (cyberspace). Net als in de andere domeinen moet het leger ook in cyberspace kunnen verdedigen, vertragen, manoeuvreren en aanvallen. Het digitale domein en de toepassing van digitale middelen als wapen of als inlichtingeninstrument zijn sterk in ontwikkeling. Tegenwoordig zijn wapensystemen net zo kwetsbaar voor een cyberaanval als voor bijvoorbeeld een bombardement. Defensie is, net als de Nederlandse maatschappij, voor haar functioneren sterk afhankelijk van

digitale middelen. De gevaren en gevolgen van cyberaanvallen zijn dan ook reëel en nemen alleen maar toe. “Naast de opbouw van operationele cybercapaciteiten ligt de grootste uitdaging bij de bewustwording van het personeel”, vertelt Folmer. “Het overgrote deel van de cyberincidenten wordt veroorzaakt door menselijke fouten. Sterke wachtwoorden, herkenning van phishing emails, software tijdig updaten en firewalls én bijhouden van antivirusprogramma’s zijn essentieel voor een goede cyber security. Campagnes als deze dragen daar aan bij.” || tekst elnt

wouter helders

|| foto's archief mcd

Mediaspecialisten Defensie bundelen krachten den haag De Audiovisuele Dienst Defensie (AVDD) en het Dienstencentrum Defensiemedia (DCDM) zijn opgegaan in het nieuwe Mediacentrum Defensie (MCD). De oprichtingsceremonie vond plaats op het Plein-Kalvermarktcomplex in Den Haag. In de nieuwe organisatie werken alle combat-, lucht- en onderwaterfotografen en -filmers, (web)redacteuren, vormgevers, editors en andere mediaspecialisten samen aan mediaproducten van en voor Defensie. Onder de kerntaak vallen de foto- en videovastlegging van nieuwsgerelateerde activiteiten en bijzondere evenementen, de productie van de periodieke Defensiebladen, zoals de Defensiekrant, Alle Hens en de Landmacht. Ook in het pakket zit het schrijven en plaatsen van

nieuwsberichten op en het onderhouden van defensie.nl en het nieuwsportaal op de intranetstartpagina.

Beheerder huisstijl

Het mediacentrum is daarnaast de beheerder van de Defensiehuisstijl en belast met de vormgeving van (multimedia) producten. Vrijwel de hele capaciteit van het MCD wordt gebruikt ter ondersteuning van de communicatieorganisatie van Defensie. Hieronder vallen de

Directie Communicatie en de communicatieafdelingen van de krijgsmachtdelen. Er is een kleine capaciteit ingeruimd voor bijzondere evenementen en producten. Als de communicatie-organisatie hier behoefte aan heeft, dan wordt per geval bekeken of die kan worden geleverd of moet worden ingehuurd. huurd. Het mediacentrum treedt in dat laatste geval op als makelaar tussen de vragende communicatieorganisatie en de externe medialeverancier(s). Foto: Henry Westendorp

binnenland

defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013  5

Defensieduikers 24/7 paraat voor politie

Landelijk Team Onderwaterzoekingen spil in vinden van vermisten lelystad Het is een luguber karwei: het bergen van een stoffelijk overschot dat al dagen, zo niet weken, onder water ligt. Het Landelijk Team Onderwaterzoekingen, uniek in Europa, is expert op dit gebied. Deze politiemensen zijn erop gebrand vermisten zo snel mogelijk op te sporen en te bergen. En waar hun middelen ophouden, schakelen ze partners in, bijvoorbeeld de Defensie Duikgroep (DDG). Mede vanwege hun moderne zoekmiddelen doet de politie regelmatig een beroep op de Defensieduikers.

Zelfdoding, verdrinking, ongeval of misdrijf. Er zijn allerlei oorzaken waarom mensen te water raken. Voor het Landelijk Team Onderwaterzoekingen (LTOZ) is de eerste prioriteit dat een lichaam snel wordt gevonden. “Pas dan kan het rouwproces bij de nabestaanden beginnen en kunnen wij uitsluiten of er al dan niet sprake is van een misdrijf”, vertelt politieman Jaap Nijgh. Welke middelen het LTOZ inzet, hangt af van veel factoren. Het weer, de diepte, stroming en duur van de vermissing spelen bijvoorbeeld een rol. Het team maakt per case een zoekplan. Soms is zoeken met een

sonar, helikopter of honden voldoende. Het andere moment moet zwaarder geschut worden gebruikt, zoals een dreg. Dit apparaat met haken zet zich vast in objecten onder het water.

Duikers gegarandeerd

“Zaak is om het zoekgebied zo klein mogelijk te houden”, zegt Nijgh. “In de ideale wereld pakt een speurhond de geur op de kant al op of hebben we duidelijke aanwijzingen en getuigenverklaringen waar iemand te water is geraakt. Maar lang niet altijd is de exacte locatie bekend en vragen we steun van specialisten

buiten de politie.” Op zo’n moment komt de Defensie Duikgroep om de hoek kijken. Voor militaire bijstand heeft de DDG een duikteam paraat staan. De Defensieduikers hebben als voordeel dat ze dieper dan vijftien meter mogen en hypermoderne apparatuur meebrengen. Zoals de REMUS, een sonar die afwijkingen op de bodem herkent en de handzame sonar Navigator waarmee de duikers naar het lichaam zwemmen.

Mentaal

Hoewel de DDG de civiele autoriteiten steeds vaker ondersteunt, blijft

het bergen van lichamen een aangrijpende en spannende klus, weet luitenant-ter-zee 2 OC Sieb Brandsma. “In de opleiding leren de duikers het bergen van drenkelingen uit bijvoorbeeld schepen en autowrakken. Maar de omstandigheden zijn hoe dan ook mentaal zwaar, zeker als het om een kind gaat.” Betreft het een misdrijf dan geeft Forensische Opsporing op het ‘water-pd’ (plaats delict) heel precies aanwijzingen hoe de duikers met sporen moeten omgaan. Nijgh is als operationeel chef blij dat hij op onder meer Defensie kan rekenen. En dankzij een recent

Boven Het LTOZ oefende vorige week op het Markermeer het bergen van een slachtoffer. Rechts De Defensieduikers duiken dieper dan vijftien meter. Politie en brandweer mogen dat niet.

gesloten convenant tussen de ministeries van Defensie en Veiligheid en Justitie kan militaire bijstand nu nog sneller plaatsvinden. Volgens Nijgh zit de kracht van het LTOZ in de samenwerking tussen diverse specialisten die landelijk opereren. Eén telefoontje naar de meldkamer van politie volstaat om alle mensen en middelen op de mat te brengen. Nijgh:“Het is zeker niet het makkelijkste werk, maar het geeft heel veel voldoening als je iemand vindt.” || tekst kap

marlous de ridder

|| foto's sm gerben van es

binnenland

6  defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013

Crisismanagement gebaseerd op vertrouwen

Civiele partners verlangen hulp Defensie rotterdam Een F-16 die de staat van een kritische dijk inspecteert voor een waterschap of een onbemand vliegtuig dat de politie ogen in de lucht

geeft. Twee voorbeelden die slechts een greep zijn uit de mogelijkheden die Defensie heeft om civiele partners te ondersteunen. Bijstand die wordt gewaardeerd, zo bleek op de civiel-militaire themabijeenkomst van het Regionaal Militair Commando West. “Mocht de politiek dus bepaalde assets wegbezuinigen, dan zijn wij daar ook de dupe van”, aldus politieinspecteur Paul Bijlsma, coördinator Regionaal Bureau Conflict- en Crisisbeheersing van de Politie MiddenNederland. “In mijn regio heeft de Defensie Duikgroep werk verricht, dat de brandweer te machtig was en louter kon worden uitgevoerd door professionele duikers.” Een jongetje uit Luttelgeest werd in februari 2012 als vermist opgegeven. Zoekacties van de mobiele eenheid leverden niets op. Vrieskou en twintig centimeter sneeuw bemoeilijkten de werkzaamheden. De mogelijkheid dat het kind onder het ijs was gekomen, was groot, vooral omdat hij gefixeerd was door water. “Brandweerduikers hebben toen via een wak in het ijs wel even vluchtig rondgekeken”, vertelt Bijlsma. “Maar die inzet gaf geen soelaas, terwijl ze aangaven dat langer blijven voor hen onmogelijk was. Toen hebben we Defensie ingeschakeld. We kregen hulp van duikers met speciale sonarapparatuur. Zij hebben het stoffelijk overschot van het jongetje na anderhalve dag vonden.” Resultaten op civiel-militair vlak worden geboekt als onderlinge relaties goed zijn. De deelnemers aan de themabijeenkomst in de Rotterdamse Van Ghentkazerne beamen dat. Luitenant-kolonel Ernest Wiersma en Harm Küpers kennen elkaar niet louter van crisismomenten, maar spreken elkaar

vaker. Beiden waren vorig jaar betrokken bij wateroverlast in het hoge noorden. De een vanuit Defensie, de ander vanuit het waterschap Hunze en Aa’s. Küpers: “En juist omdat wij Defensie al lang kennen, zijn er geen aanloopproblemen. We weten precies wie aan de andere kant van de tafel zit. Omdat we niet alleen in de warme maar ook in de koude fase samen oefenen, kweken we wederzijds begrip voor het oordeel van onze partners.” Luitenant-kolonel Wiersma vult zijn civiele collega aan: “Een essentiële schakel is de positie van de Officier Veiligheidsregio. Deze militair werkt wekelijks minimaal twee dagen bij het Veiligheidsbureau. Daar ontmoet hij partners met wie hij bij calamiteiten ook daadwerkelijk moet sparren. We moeten daarom bij Defensie beter kijken naar de continuïteit van functies op dit gebied. Crisismanagement is namelijk gebaseerd op het opbouwen van relaties en vertrouwen.”

goede Relaties

Dat het behouden van goede relaties zijn vruchten afwerpt, onderstreept Matthijs de Groot van de Bovenregionale Recherche MiddenNederland: “Wij kregen vorig jaar ondersteuning van de Raven (onbemand vliegtuig, red.) tijdens een opsporingsonderzoek. Met allerlei technische middelen, waaronder warmtebeeldcamera’s en de Raven waren we in staat om tijdig in te grijpen mocht een overval op een waardetransportbedrijf plaats-

vinden. Wekenlang hadden we een heel goed beeld op het object. Binnen de politieorganisatie hadden we vrijwel alle middelen al ingezet, maar het ontbrak aan permanent zicht vanuit de lucht. Je kunt wel ergens een helikopter boven hangen, maar die wordt meteen opgemerkt.”

specifieke plek

Charlotte Nortier van het Openbaar Ministerie toont zich eveneens lovend over de luchtsteun: “Je ziet dat het werkt. Dit is een schoolvoorbeeld van een goede inzet. Het mooie aan dit onderzoek is dat de informatie van de Raven was ingebed in een breder tactisch plan, waarbij verschillende opsporingsmiddelen werden gebruikt. Het vliegtuig had een hele specifieke plek in het bekijken van de mogelijkheden tot interventie.” Kolonel Maurice Bastin, Regionaal Militair Commandant West, geeft aan het einde van de dag aan dat de finish op het gebied van samenwerking nog niet is bereikt. De deelnemers aan de bijeenkomst krijgen dan ook een boodschap mee: “Wie stopt met leren, houdt op met goed zijn.” Vanmiddag stelden de aanwezigen in ieder geval weer vast dat themabijeenkomsten als deze bijdragen aan wederzijds begrip en respect voor civiel-militaire samenwerking. || tekst kap

jaap wolting

|| foto's KPL1 zadrach salampessy

Boven Regionaal Militair Commandant West kolonel Maurice Bastin “Wie stopt met leren, houdt op met goed zijn!” Midden De themabijeenkomst op de Rotterdamse Van Ghentkazerne draagt bij aan wederzijds begrip bij, en respect voor civiel-militaire samenwerking. Onder Luitenant-kolonel Ernest Wiersma en Harm Küpers (waterschap Hunze en Aa’s) informeren de deelnemers over de steun die Defensie het hoge noorden bood, toen het in 2012 met zware wateroverlast kampte.

Nieuw militair luchtverkeersleidingsysteem nieuw milligen Het radarstation van de Koninklijke Luchtmacht, het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM), nam op 2 oktober een nieuw luchtverkeersleidingsysteem in gebruik. Met dit Shared Air Traffic Service (SAS)-systeem leidde minister van Defensie Jeanine HennisPlasschaert die dag het eerste vliegtuig naar de vliegbasis Eindhoven. Inmiddels werken ook zeven militaire vliegvelden met SAS.

Eerder die week verschenen berichten in de media dat invoering van SAS kapitaalvernietiging zou zijn. De civiele luchtverkeersleiding waarmee de luchtmacht in 2017 samengaat, werkt nu namelijk nog met een ander systeem. “Laat mij u het werkelijke verhaal vertellen”, zei de minister. “Het systeem dat de luchtmacht gebruikte, was simpelweg aan het einde van zijn levensduur. Vanaf 2008 is daarom gewerkt aan de vervanging, want Defensie doet geen concessies aan de luchtveiligheid. Toen was bovendien nog geen sprake van samenvoeging met de Luchtverkeersleiding Nederland.” In het proces daarna is gekozen voor het systeem van het Maastricht Upper Area Control Centre (MUAC) dat de luchtverkeersleiding voor de hogere luchtlagen regelt. Het concept van het SAS is vernieuwend voor Europa. Voor het eerst voegt het informatie van verschillende luchtverkeers-

leidingscentra samen. Hierdoor kunnen militairen ook gebruik maken van bijvoorbeeld radardata en vliegplannen van civiele organisaties. Het grote voordeel is dat de verschillende luchtverkeersleidingsinstanties nu met exact dezelfde gegevens werken. Dit vergroot de veiligheid in een van de meest complexe en drukste delen van het Europese luchtruim. “Door nieuwe technologische ideeën kunnen we de luchtverkeersleiding versnellen”, gaf plaatsvervangend commandant luchtstrijdkrachten generaal-majoor Ton Tieland aan. “Met SAS heeft de luchtmacht de samenwerking tussen de militaire en civiele luchtverkeersleiding verder versterkt.” Het systeem wordt namelijk door beide partijen onderhouden, wat gunstig is voor zowel ontwikkelings- als onderhoudskosten. “Bovendien staat dit systeem los van de locatie

Nieuw Milligen”, zo gaf de minister aan. “Het kan overal in Nederland

gebruikt worden, bijvoorbeeld op Schiphol.”

|| foto hans

lebbe

binnenland

defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013  7

Nieuwe opleidingsoftware gereed

‘Hier hebben we jaren op gewacht’ den haag Eén Defensiebreed Informatie Voorzieningsysteem (IV) voor opleidingen waarin cursisten meteen zien welke opleidingen er zijn, wat de lesstof en het rooster zijn en welke cijfers er zijn behaald. Het lijkt voor de hand liggend. Toch is het er nog niet. SPOT!, het ‘Standaardiseren van Processen binnen Opleiden & Trainen’ moet daar verandering in brengen.

“Cijfers invoeren, lokalen boeken, roosters aanpassen... ga zo maar door. Met het nieuwe systeem kunnen instructeurs en cursisten veel makkelijker informatie delen”, vertelt Armand Vincentie tijdens de derde ‘Gebruikers Acceptatie Test’. SPOT!-adviseur Vincentie geeft les over de applicatie kwaliteitscontrole. Het is slechts één van de workshops die de circa dertig ‘eindgebruikers’ voorgeschoteld krijgen.

‘Wat SPEER is voor materieel en financiën is SPOT! voor opleidingen’ Eerste-luitenant John Oude Lansink van de Koninklijke Marechaussee is één van de eindgebruikers die het nieuwe systeem leert kennen en test. Lansink: “Het is vrij complex om mee te leren werken. Daarom is het goed dat we door gebruikers-

testen alle ins and outs leren kennen.” De voordelen ontgaan de luitenant zeker niet: “Deze alles-in-een tool is superhandig. We kunnen straks alles zien. De status van cursisten, hun cijfers, vooruitgang enzovoort. Hier hebben we jaren op gewacht.” Collega luchtmacht-luitenant Jack Brummer is kritischer: “Door het vastleggen van cursusdraaiboeken wordt de vrijheid van de instructeur kleiner”. Toch is hun eindconclusie eenduidig: “Als de laatste kinderziektes eruit zijn, is dit Defensiebreed geïntegreerde systeem een flinke vooruitgang.”

Brug tussen Defensieonderdelen

“Elk Defensieonderdeel heeft een eigen registratie-, aanmeldings-, en overzichtssysteem voor opleidingen”, zegt kolonel Hans Hoppenreijs, voorzitter regiegroep SPOT! “Zonder koppeling is het erg lastig inzicht te verkrijgen in ogenschijnlijk eenvoudige vragen. Zoals: hoe-

veel mensen hebben Defensiebreed een bepaalde opleiding gevolgd of waar liggen opleidingsknelpunten? Tevens is het onmogelijk om bijvoorbeeld een marine-collega een opleiding te laten volgen bij het CLAS en daar alle gegevens van de opleiding en de behaalde resultaten in een eenduidig systeem op te nemen. Een transparant informatiesysteem voor opleiden en trainen dat in de hele Defensieorganisatie eenduidig wordt gebruikt is dan ook nodig.”

Meerdere IV projecten

SPOT! is niet het enige grote IVproject dat momenteel bij Defensie loopt. “Wat het programma SPEER/ SAP is voor materieel en financiën is SPOT! voor opleidingen”, licht projectmanager vanuit de HDP, Wouter Jan Smeulers toe. Toch is het aan elkaar koppelen van systemen niet het enige waar SPOT! om draait. Smeulers: “Naast het aan elkaar knopen van bestaande systemen

maken we ook grote slagen op het gebied van innovatie. Zo krijgen moderne leermiddelen als e-learning, simulatie en serious gaming een plaats binnen het nieuwe systeem en is kwaliteitsbeheer in het opleidingsproces geïntegreerd.” Ook is SPOT! gekoppeld aan de personeelsadministratie zodat het, in tegenstelling tot de nu vaak gebruikte Excel sheets, altijd actueel is.

Begeleide introductie

Managers kunnen met het nieuwe systeem veel beter uit de voeten vanwege de rapportagemogelijkheden die met een druk op de knop beschikbaar komen. Bij het hogere kader is er dan ook geen twijfel over het nut en de noodzaak. Maar er is ook begrip voor eventuele zorgen vanaf de werkvloer tijdens en na de implementatie. Om de overgang soepel te laten verlopen, wordt het nieuwe systeem vanaf 1 oktober 2013 begeleid geïntroduceerd. Tegelijk start een intensief nazorgtraject met

voldoende ontwikkelcapaciteit voor onvoorziene zaken. Hoppenreijs: “Eén ding staat vast, ook na introductie van SPOT! staan de Defensieonderdelen er niet alleen voor. De projectgroep blijft in ieder geval tot 2014 standby voor het doorontwikkelen van het systeem, voor beantwoorden van vragen en voor het oplossen van eventuele problemen. Dit hebben we goed afgesproken in de driehoek CDS-JIVC-gebruiker.”

Borging kennis

De afgelopen periode is door de projectgroep en defensieonderdelen veel geïnvesteerd in het opleiden van personeel dat gebruik gaat maken van SPOT!. Voor nieuwe gebruikers van het systeem worden opleidingen ontwikkeld bij het Expertisecentrum Opleidingskunde Defensie (ECOD) en het OTCLOG van de CLAS. || tekst &

foto's elnt wouter

|| helders

Gebruikers vanuit de verschillende krijgsmachtsdelen testen het systeem op gebruiksvriendelijkheid.

dekaatjes

Woningen Te koop: Vlaardingen centrum,

heten de gratis advertenties in de Defensiekrant. De tekst mag niet langer zijn dan veertig woorden en kan alleen schriftelijk of per e-mail worden ingediend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud, noch voor de gevolgen van de plaatsing. Graag 'Dekaatje’ vermelden. Dekaatjes kunnen worden ingestuurd naar [email protected], ovv naam, adres, woonplaats eventueel telefoonnummer, onderdeel en registratienummer. Let op: de Defensiekrant wordt iedere week ook op internet gepubliceerd.

Havenstraat 84. Opp. 65 m2. Woonkmr met keuken. Op verd. badkmr, slpkmr. Gelegen tussen Den Haag en Rotterdam, 10 min. loopafst. station. Snelle toegang tot ringweg Rotterdam. Vr.pr.: € 149,500,- k.k.. Zie www.funda.nl

Te Huur: Brielle, bovenwoning met tuin. Opp. 85 m², voll. inger. 3 kmrs. Gelege in gezellig centr. Ca 20 min van Rotterdam, 40 min van Den Haag. Huur n.o.t.k. Info 06-53958039 of [email protected]

Recreatie

Te huur: Den Helder, Marinapark 422.

Te koop: Ons vrijst. vakantiehuis (4-6 p.)

Voll. gemod., gemeub. maisonette. Grote woonkmr, keuken, 4 slpkkmrs, 2 badkmrs, berging. Rustige wijk. Huurpr.: € 900,p.m. incl. water/verz. Info: 06-29369858 of [email protected]

te Frankenau in het Duitse Sauerland. Prachtige ligging met vrij uitzicht. 300 km rijden vanuit Arnhem. Voor info en boekingen zie www.henka.nl

Te huur: Gilleleje, geweldig mooi en romantisch vakantiehuis met 2 slpkmrs (max. 5 pers.), v.v. alle gemakken. Minder dan 200 m naar strand Kattegat in het noorden van Zealand, Denemarken. Info: [email protected]

Reünie In verband met het FLO van een aantal collega’s houdt de FLO-commissie Verbindings-dienst KM haar halfjaarlijkse afscheidsreceptie op donderdag 14 november om 15.00 uur in geb. “De Witte

Raaf”, Marinekaz. Willemsoord, Nieuwe Haven, Den Helder. Kosten receptie/ beperkte reunie € 10,-. Over te maken op Postbank giro 5459748 t.n.v.: Commissie Verbindingsdienst KM, Boterzwin 3627, 1788 WL Den Helder. Betalen aan de zaal mog. Inf.: 0223-645117, 0223-641831 of www.bravozulu.nl

Het 50 jarig lustrumfeest – reunie- van Corps Officieren Logistieke Dienst (COLD) Vlb Volkel voor alle (oud) COLD leden wordt gehouden op 21 november vanaf 15.00 uur te Vlb Volkel. Opgave: vkl.cold@ mindef.nl voor 1 november.

en verder

8  defensiekrant nr 23 – 17 oktober 2013

Boekentip: Voorbereidingen op de Eerste Wereldoorlog

Boekentip: Het Fort met de negen torens van Qais Akbar Omar

Nederland en de Eerste wereldoorlog zijn lange tijd ontontgonnen gebied geweest in de geschiedschrijving. Nederland was neutraal tijdens de Grote Oorlog, dus wat viel er te schrijven? De laatste jaren komt daar verandering in en verschijnen er steeds meer publicaties over Nederland in de periode 1914-1918.

Ook zo genoten van ‘En uit de bergen kwam de echo’, ‘Duizend schitterende zonnen ’ en natuurlijk het prachtige boek ‘De vliegeraar’ van Khaled Hosseini. Dan beveel ik graag ‘Het fort met de negen torens’ aan. Auteur Qais Akbar Omar maakt de lezer vanaf zijn jonge jeugd deelgenoot van zijn familie. Die probeert onder de meest afschuwelijke omstandigheden te overleven in Afghanistan.

Hoe Nederland zich op een eventuele deelname aan de Eerste Wereldoorlog voorbereidde en waarom beslissingen door zowel militairen als politici werden genomen, beschrijft professor dr. Wim Klinkert van de Nederlandse Defensie Academie in zijn nieuwe boek Defending neutrality. In dit werkje gaat hij in op de sociale en politieke impact van moderne oorlogvoering voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Eerder verschenen boeken over die periode besteden zijns inziens te weinig aandacht aan de kleine neutrale Europese staten. Klinkert doet dat wel; met name behandelt hij de

militaire voorbereidingen die Nederland troffen. Hij concludeert onder meer dat ons land de ontwikkelingen in de oorlogvoerende landen op zowel militair als industrieel gebied niet kon bijbenen, hoewel het dat graag wilde. De politieke machthebbers vonden dat Nederland met tientallen miljoenen inwoners én kolonies in twee werelddelen op het wereldtoneel thuishoorde. Het Nederlandse leger speelde in hun ogen bij de afschrikking naar de oorlogvoerende landen toe een belangrijke rol. De opvatting heerste dat de strijdkrachten sterk moesten zijn om de neutraliteit geloofwaardig te maken, ongeacht wat eventuele tegenstanders ervan vonden. 'Defending Neutrality' geeft antwoord op veel vragen en is een must voor wie geïnteresseerd is in Nederland en de Nederlandse defensie in het eerste kwart van de vorige eeuw. Valt er niets op het boek aan te merken? Jawel, de prijs. Het kost maar liefst 125 euro. Daarvoor moet je een groot liefhebber van dit genre zijn. 'Defending Neutrality. The Netherlands prepares for war, 1900 - 1925 wordt uitgegeven door Brill in Leiden. ISBN: 9789004252509. Tekst: Bert van Elk

Symposium over integriteit utrecht De Centrale Organisatie Integriteit Defensie

Hoewel je het vandaag de dag met een blik op de stad nauwelijks durft te geloven, was Kabul enkele decennia geleden mooi en modern. De bevolking kleedde zich volgens de laatste mode. Zo ook de ouders van Qais van wie de vader een beroemde bokser is en de moeder bij een bank werkt. Het leven gaat zijn gangetje, ook al is het land bezet door de Russen. Maar dan komen de moedjahedien aan de macht. Alles wordt anders …. Uiteindelijk ziet de vader van Qais geen andere mogelijkheid dan met zijn vrouw en kinderen te vluchten om aan de talloze raketaanvallen te ontkomen. Het leven hangt vervolgens aan elkaar van verhuizingen door heel Afghanistan. Gelukkige en vredige momenten worden echter telkens opnieuw ruw verstoord. Tragedies, martelingen, traumatische ervaringen, intens

verdriet en pijn volgen elkaar op, jaar in, jaar uit. Het gezin raakt onder het bewind van de religieuze barbaren vrijwel alles kwijt, maar weet er toch steeds weer de moed in te houden. Deze meeslepende familiegeschiedenis is alleszins de moeite waard om te lezen. Het geeft een fantastisch beeld van het zware alledaagse leven in Afghanistan. Zeker voor de militairen die waren uitgezonden naar Kabul, Kandahar, Mazar-e-Sharif of Uruzgan zal dit boek veel herkenning oproepen. Qais Akbar Omar doet met dit werk absoluut niet onder voor Khaled Hosseini. Het fort met de negen torens, uitgegeven door De bezige bij, ligt als paperback voor € 24,90 in de boekhandel. ISBN: 978 90 234 7800 3. Ook als e-book is de uitgave verkrijg-

baar. Deze kost € 14,99. ISBN: 978 90 234 78805. || tekst Monique

van Rijen

Bronze Star voor luchtmachtkolonel kabul Kolonel Joop Voetelink heeft onlangs op Camp Phoenix in Kabul de Bronze Star

Medal ontvangen. Hij kreeg de onderscheiding voor zijn bijzondere verdiensten als chefstaf van de NATO Rule of Law Field Support Mission/ Rule of Law Field Force-Afghanistan.

Kolonel Voetelink is de laatste Nederlander die werkzaam was bij het commando, dat onder gedeeld NAVO-/Amerikaans bevel stond. Onlangs is namelijk het NAVO-deel van de missie opgeheven. De opheffing maakt onderdeel uit van

de geleidelijke terugtrekking van NAVO-troepen uit Afghanistan. Baas van het commando brigadegeneraal Patrick J. Reinert reikte de onderscheiding uit. De Rule of Law Field Support Mission/Rule of Law Field Force-Afghanistan hield

zich bezig met de opbouw van het Afghaanse justitiële apparaat, vooral op strafrechtelijk gebied. De organitie voorkwam daarmee dat schaduwrechtbanken van de Taliban weer invloed konden krijgen in de districten.

(COID) houdt op 28 november op de Kromhout Kazerne in Utrecht een symposium voor leidinggevenden en hun vertrouwenspersoon. Het doel van deze dag is om het gesprek aan te gaan over integriteit en over de verschillende rollen en verantwoordelijkheden. Er zijn ‘Lagerhuisdiscussies’ met pakkende stellingen en een presentatie over morele professionaliteit. ‘s Middags kunt u deelnemen aan diverse workshops en kennismaken

met medewerkers van de COID. Aanmelden op [email protected]. Na aanmelding krijgt u in oktober nadere informatie over het programma.

Chef d’equipe gezocht Het Bureau Internationale Militaire Sport (BIMS) zoekt een chef d’ equipe voor de zeilploeg. De kandidaat is thuis is in de wereld van het wedstrijdzeilen en heeft goede communicatieve en organisatorische vaardigheden. Hij stimuleert en motiveert de zeilers, plant trainingen en wedstrijden en maakt een lange termijnplanning. Geïnteresseerd? Stuur uw CV naar [email protected] Meer informatie bij de afzwaaiende chef d’equipe, kapitein-luitenant-ter-zee Rob Stavenuiter, [email protected], tel. 06 51 42 20 29. De zeilploeg van Defensie bereidt zich voor op de Militaire Wereldspelen in 2015.

COLOFON De Defensiekrant is een tweewekelijkse uitgave van de Directie Communicatie van het Ministerie van Defensie, bestemd voor het gehele Defensiepersoneel. De Defensie krant wordt geproduceerd door het Mediacentrum Defensie OPLAGE 30.000 HOOFDREDACTEUR Martin Zijlstra EINDREDACTEUR André Twigt (070 - 318 69 87) layout Cor Barnhoorn BEZOEKADRES Kalvermarkt 32, Den Haag POSTADRES Postbus 20701, 2500 ES Den Haag, MPC 58L E-MAIL [email protected] DEFENSIESITE www.defensie.nl REDACTIESECRETARIAAT EN ADMINISTRATIE Marianne Beck-Bergshoeff TELEFOON (070) - 318 83 26, via het militaire net: 501, tst. 88326. DRUK OBT bv, Den Haag. De inhoud van de artikelen in de Defensiekrant hoeft niet noodzakelijkerwijs de mening van de minister van Defensie of de krijgsmachtleiding weer te geven. Ingezonden brieven dienen betrekking te hebben op eerder in de Defensiekrant geplaatste artikelen. Zij geven uitsluitend de mening van de inzender weer en kunnen door de redactie worden bekort. Overname van artikelen of delen daarvan is alleen toegestaan met toestemming van de redactie. Aan rechtspositionele informatie kan geen recht worden ontleend. Deze informatie wordt in algemene bewoordingen en met terzijde lating van details weergegeven. Voor volledige informatie wordt verwezen naar de officiële stukken.