Deel 1: Zürich - Bern - Montreux - Schilthorn
Tekst: Kees Lucassen b Foto’s Maarten Stolp
Ronde van Zwitserland per trein, bus & boot
www.reizen.nl juli/augustus 2009
81
Kesch-Trek Zwitserland
Zürich – Bern (proloog)
‘Wat is dit?’ Met open mond staart reisgenoot Maarten naar wat op mijn bed ligt. Een zwartwitfoto van James Bond, een puzzel van kasteel Chillon, twee morsige pockets (De dood van Sherlock Holmes van Canon Doyle en Klee van Jürg Spiller), een kaart van de Golden Pass Route (Montreux-Interlaken-Luzern), een bouwtekening uit 1836, het boek Lolita van Nabokov, een menukaart van het Ritzhotel in Parijs en een beduimeld affiche van de Bernina-Express. ‘Dit is de reis die wij gaan maken!’ Maarten en ik zijn vanochtend vroeg in Zürich op de trein naar Bern gestapt. Buiten rolde Zwitserland voorbij, binnen verveelde ik Maarten met verhalen uit de oude doos. ‘Ja, mijn oma had een viewmaster van bakeliet. Daar schoof ze kartonnen schijfjes in en dan liet ze mij Zwitserland zien. Bern - klik - Lausanne - klik - Interlaken - klik - Chur, noem maar op.’ Plekken die ik nu wil gaan zien, Maarten en ik hebben allebei een Swiss Pass. Een pasje waarmee je acht dagen mag reizen in treinen, bussen en op boten. Ook mag je er 450 musea mee in. En krijg je korting op…
‘Paul Klee was een bezeten zoeker naar het onzichtbare, wist u dat?’ Vorige pagina’s: de Vevey op het Meer van Genève. Foto’s rechterpagina: op loopafstand van Bern Hauptbahnhof: de Zentralmarkt, het Einstein Haus, de Kindervreter en het Wasserspiel op de Bundesplatz. Foto hiernaast: Nadat hij Tunesië zag, ruilde Klee zijn bruin en zwart in voor geel en oranje.
82
www.reizen.nl juli/augustus 2009
Maarten: ‘Bern Hauptbahnhof, we moeten er hier uit.’ We stapten de trein uit en de middeleeuwse Altstad in. Werelderfgoed. In Hotel Goldener Schlüssel vonden we een plekje voor de koffers. Tijd voor een stadswandeling. Op zondagochtend, qua rust loop je dan goed. Hoewel, onder de spoorbrug vlakbij de Aare liepen we vast in een rommelmarkt. Drukbezocht en met een aanbod van fopspeen tot grafsteen. ‘Mochten we elkaar kwijtraken, om 1 uur in het hotel!’, riep Maarten. Daar vond hij mij dan ook terug, inclusief bovengenoemde aankopen. De gouden sleutel voor onze Ronde van Zwitserland. Bern – Bern (tijdrit)
‘En wat is dit dan? Fronsend plukt Maarten een pocket van het bed. ‘Klee, over Paul Klee, de kunstenaar die in 1897 in Bern werd geboren. Vandaag bekijken we zijn stad, waarover Goethe schreef: ‘De mooiste die we ooit hebben gezien.’ Opnieuw verlaten we de Goldener Schlüssel. Onder Lauben (= historische arcaden, Bern bezit er 6 kilometer van) flaneren we langs het huis waarin Einstein liefhad en piekerde. En langs talloze cafés, de Französische Kirche (12de eeuw), de Käfigturm (stadspoort, 13de eeuw), de Zytglogge (klokkentoren & ex-gevangenis, 12de eeuw), de Kindervreter (een van de vele bronnen) en het Bundeshaus (parlementsgebouw). Wanneer het flaneren sloffen wordt, ploffen we neer in het Kornhaus, een barokjuweel uit de 18de eeuw dat tegelijk bibliotheek, restaurant, bar en place-to-be is. De ober, gestrikt in een strak gilet, brengt koffie. En hij spot ons Klee-boekje. ‘Ah, u heeft het Zentrum Paul Klee bezocht?’ ‘Het wat?’ ‘Oh, dan komt u zeker net aan. Welnu, dat museum is ontworpen door die beroemde Italiaanse architect, kom hoe heet ‘ie ook al… oh ja, Renzo Piano. Om er te komen kunt u via de Theaterplatz en Münsterplatz lopen. Ziet u meteen het theater en de kerk. Alleen al het portaal van de kathedraal, uit 1421, laatgotisch, is geweldig: 234 figuren die het laatste oordeel voorstellen. Excuses, ik dwaal af, u steekt daar de Aare over en komt dan bij de Berenkuil. Welnu, achter de beren stopt elke 10 minuten lijn 12, een bus die u geschwind e www.reizen.nl juli/augustus 2009
83
Ronde van Zwitserland
naar het Zentrum Paul Klee brengt. Dat herbergt 4000 werken van Klee, maar er gebeurt nog veel meer. Theater, dans, lezingen. Klee was tenslotte niet alleen een schilder, maar ook violist, dichter en filosoof. Een bezeten zoeker naar het onzichtbare. Wist u dat? Hij heeft… oh sorry, mijn baas roept.’ ‘Die zat zeker om een praatje verlegen’, zegt Maarten. Die avond zitten we achter twee glazen bier. Moe maar voldaan. Veel gezien, van Bern én Klee. Tekeningen, dagboeken, schilderijen. Modern, expressionistisch en humoristisch. We weten van zijn reizen naar Italië, Tunesië en Egypte. Van zijn succes, tot in New York. Van zijn werk aan de Düsseldorfer Akademie en zijn ontslag op staande voet, door de nationaal-socialisten, die daarna zijn werk uit musea verwijderden. Van de driekamerwoning in Bern waar hij vanaf 1933 woont en waar Picasso hem nog bezoekt, voor zijn dood in 1940. ‘Kunst geeft niet het zichtbare weer, ze maakt zichtbaar’, citeert Maarten mijmerend, en hij leegt zijn glas. ‘Wat gaan we morgen doen?’ Ik schuif hem het boek van Nabokov toe. Bern – Lausanne – Montreux (ochtendetappe)
‘Hij loenst!’ Ik kijk recht in de ogen van een ijsbeer. Hoe dat zo? Vanochtend stapten we in de trein naar Lausanne, aan het Meer van Genève. En daar hoeven we niet het Olympisch Museum te zien, of de witte leeuwen op het graf van Coco Chanel, óf het graf van de hond van Coco Chanel. Nee, wij willen vlinders zien. De vlinders van Nabokov. Want behalve briljant schrijver was Vladimir Nabokov (1899 - 1977) een verwoed vlindervanger en zijn collectie bevindt zich in het Zoölogisch Museum van Lausanne. Alexa, een brunette die we op het station hebben ontmoet, wilde ons wel naar dat museum loodsen. Een oud kolossaal zandstenen pand met enorme trappen. En glazen muren waarachter zalen vol met opgezette dieren. Er is echter een probleem. Vandaag is het maandag en dan is het dicht. Fermé. Closed. Door het glas heen zien we alleen die ijsbeer. En een ijsbeer is, zoals u weet, geen vlinder. Als heilzame troost toont Alexa ons de nabijgelegen gotische kathedraal, de Notre-Dame uit de 13de eeuw, waarna ze ons net op tijd in de metro naar de haven van Ouchy duwt. Trillend ligt daar de Vevey op ons te wachten. Een schip dat van 1907 tot 1953 als stoomboot dienst deed maar sinds ’55 op diesel vaart. Met grote schoepraderen aan stuur- en bakboord die door het Meer van Genève ploegen. ‘Au revoir!’, roept Alexa vanaf de wal. We zwaaien totdat ze een stipje is en draaien ons dan om. ‘Welkom aan boord’, groet de kapitein. ‘Als u een lunch in de salon wenst, dan kan dat.’ Wij verkiezen het zonnedek. Maarten verdiept zich in Lolita, het boek dat Nabokov beroemd maakte. Over de liefde van een oudere man voor een jong meisje. Vandaag erkend als een meesterwerk, destijds fel omstre-
84
www.reizen.nl juli/augustus 2009
Behalve briljant schrijver was Vladimir Nabokov ook een verwoed vlindervanger den. De zon kaatst op het witzilver om ons heen. Alpen imponeren aan de horizon, links groeit Montreux. ‘Alle kans dat Nabokov ook op deze boot is geweest’, zeg ik. ‘De laatste 16 jaar van zijn leven woonde hij in een suite van het Montreux Palace Hotel.’ ‘U houdt van Nabokov?’ De vraag wordt gesteld door een gedistingeerde heer met twinkelende ogen. Als ik bevestigend knik, stelt hij zich voor. Henk van Beveren. Om een lang verhaal kort te maken: Henk komt uit Den Haag, ging als jongeman het hotelwezen in, werkte zich op tot Senior Sales Manager van het Montreux Palace, en herstelde onlangs samen met Dmitri, de zoon van Nabokov, de suite in ere. Twee uur later zit ik glunderend achter het originele bureau van de grote schrijver, ruikend aan een inktvlek die ooit uit zijn pen drupte.
www. reizen.nl Ook een Ronde van Zwitserland maken? Doe dit dan trager dan wij deden. Er is veel meer te zien (zie www.reizen.nl) en je zit dan relatief minder lang in trein en bus (wat overigens verre van vervelend is).
Montreux – Vevey – Montreux (middagetappe)
We dwalen door de rijkversierde eetzaal, leeszaal, muziekzaal, en ga zo maar door, terwijl Henk verhaalt over de geschiedenis van het Montreux Palace, een enorm Belle Époque hotel. ‘Het moest af voordat de tunnel door de Simplon klaar was, in 1906, zodat de Italiaanse elite zich hier kon mengen met andere rijken. Amerikanen, Russen en Britten. Het was elke dag feest. De Russische adel kwam met eigen treinen, die werden op het plein geparkeerd en dan bewaakt door kozakken. En er waren prinsen uit Egypte, India, Perzië, tja, wie kwam er niet?’
Foto’s links: het Zoölogisch Museum van Lausanne, het dak van Château Chillon aan het Meer van Genève en het bureau van Nabokov in het Montreux Palace Hotel.
e
www.reizen.nl juli/augustus 2009
85
Kesch-Trek Zwitserland
Foto’s rechts: in de derde pilaar van de kerker onder Château Chillon kraste Lord Byron zijn naam, de Golden Pass Line sporend door Caran d’Ache-landschap, de Nepalbrücke van Klettersteig Mürren en het restaurant op de Schilthorn dat 360 graden om zijn as kan draaien.
In 1971 vloog het Casino van Montreux in brand. Weet u welke klassieke rock song dit opleverde? Ga dan naar reizen.nl en maak kans op een Wensbon. (www.wensbon.nl)
Maarten: ‘Maar wie boekt nu de Nabokov-suite? panoramatrein in de wolken, rollend richting Gstaad ‘Veel Russen. Maar niet de nouveau riche, die lezen hem en Interlaken. Maarten heeft Lolita vervangen door On niet. Nee, het zijn mensen die ontroerd willen worden.’ Her Majesty’s Secret Service, van Ian Fleming. Uit 1963 en in 1969 kwam de film. Bond krijgt het aan de stok met Tussen de palmbomen voor het hotel stappen we in Blofield, een kwaadaardige kaalkop die de wereld belijn 1, die we tien minuten later weer verlaten. Bij dreigt vanaf een Alpentop. Boek en film zijn bijzonder, Château Chillon, een 13de-eeuws kasteel op een rots in zelfs voor 007. Hij wordt verliefd en trouwt. het water. Zó mooi dat er zelfs Chilenen, Groenlanders ‘Met Diana Rigg, daar was ik toen ook verliefd op.’ en Koreanen zwerven, gekroond met een iPod, over de Maarten: ‘Ja, wie niet?’ binnenplaats en de ringmuur en door de folterkamer De wolken lossen op, een Caran d’Ache-landschap en de zaal der wapenschilden. verschijnt. Helder rood, geel, groen en blauw waarin Wij dalen af naar de kerker waarin Bonivard, een koeien klingelen en water fonkelt of valt. monnik uit Genève, in de 16de eeuw zes jaar lang In Interlaken stappen we over in het boemeltje naar gekluisterd zat. Toen Lord Byron, de romantische en Mürren, net als James in de film. Voor ons twinkelt een reislustige dichter, in 1816 hier dit droeve verhaal wereldvermaard supertrio: Eiger, Mönch en Jungfrau. hoorde, vloeide prompt De Gevangene van Chillon uit zijn In het autovrije dorp Mürren, 1684 meter hoog en pen. Een gedicht vele regels lang, waarvan ik er slechts zonovergoten, trekken we onze koffers tussen houten twee paraat heb: huizen door naar Alpenruh. Een hotel met uitzicht op de Schilthorn, alias Piz Gloria. Op die berg zat Blofield. There are seven pillars of Gothic mould Wij hebben echter een afspraak met Martin. Een jonge In Chillon’s dungeons deep and old gids die drie uur lang met ons en nog twee gasten van Alpenruh Null-Null-Sieben gaat spelen. Alle vijf trekken Langs het klotsende water wandelen we terug naar we klimgordels aan voor de Klettersteig Mürren. Wat Montreux. Om op de Place du Marché, vlakbij het betekent dat we, met schitterend uitzicht en voortstandbeeld van Queen-zanger Freddy Mercury, nog durend veilig aan een kabel gezekerd, langs diepe even te genieten van het meer, de bergen en de laatste ravijnen gaan lopen, en over een zogenaamde Nepalzon van de dag. brücke – smal, lang en wiebelig – gaan balanceren, én Maarten: ‘Waar gaan we morgen heen?’ hangend aan een kabel over een gapende diepte zullen Ik toon hem de foto van Bond. James Bond. vliegen. ‘Weet zeker jij dat dit veilig is?’, wil Maarten van Martin weten. De pret vonkt echter uit z’n ogen Montreux – Interlaken – Mürren (koninginnerit) en als we ’s avonds in Alpenruh aan het toetje zitten, Kreunend verheft de Golden Pass Line zich tot boven Apfelstrudel met vanillesaus, schuimt de opgeklopte de Zwitserse Rivièra om meteen daarna tussen groenadrenaline nog na. ‘Fräulein, mogen wij twee wodka gouden wijngaarden verder te klimmen. In de diepte martini? Shaken, not stirred.’ zweven nevels boven het meer terwijl hoog boven ons Met dit nachtmutsje lopen we naar het terras en trefde zon de toppen wakker kietelt. Dan verdwijnt onze fen daar de kok, stiekem rokend. De maan glimt boven de nu zwarte Alpen. ‘Gaat u morgen naar de Schilthorn?’, vraagt de man. ‘Diana Rigg, daar was ik toen verliefd op.’ ‘Ja.’ ‘Ja, wie niet?’ ‘In het spoor van James Bond?’ ‘Nee, Diana Rigg.’ Terwijl hij zijn rook richting maan blaast, knikt onze kok vol begrip. De volgende ochtend, even over acht, zweeft de lift van 1684 meter hoog naar 2970 meter. De top van de Schilthorn, die gekroond is met een spectaculair restaurant dat 360 graden kan draaien. Hier hield Blofield Diana vast. Er is ook een winkeltje met 007-gadgets (T-shirts, mutsen, mokken) waarvoor Q zich diep zou schamen. En een zaal waarin je kunt horen en zien hoe 007 niet geheel zonder averij van deze berg naar beneden skiet, rolt en bobt. Gelukkig hebben wij een Swiss Pass. Het ware wonder ligt echter, zoals zo vaak, buiten. Twee roofvogels cirkelen zwijgend boven ons - klik - de Eiger knipoogt naar de Jungfrau - klik - in de verte denk ik zelfs de Mont Blanc te zien. Maarten: ‘Nu al, en we zijn pas op de helft.’ b e
86
www.reizen.nl juli/augustus 2009
www.reizen.nl juli/augustus 2009
87
Ronde van Zwitserland Praktisch
Ronde van Zwitserland Praktisch
Hoe kom je er?
Beste reistijd
Vliegtuig: Swiss (www.swiss.com) vliegt dagelijks vier keer van Amsterdam naar Zürich (en 1 keer naar Basel). Swiss hanteert het best price-systeem (vroeg boeken = voordelig reizen). Retourticket vanaf € 175. Trein: van Amsterdam via Utrecht en Arnhem spoor je rechtstreeks naar Basel (retour v.a. € 140). Reistijd: 6 tot 7 uur. Info: www.nlhispeed.nl
Zwitserse steden en bergen zijn in elk seizoen de moeite waard. In juli en augustus, is het weer het warmst. Maar in juni is er de bloemenpracht in de bergen, en ook vanaf half september tot begin oktober kleurt de natuur. En het is dan, zonder drommen toeristen, rustig in de treinen. Neem dan wel een jas mee.
Geld Reizen in Zwitserland
Foto links: volgens onze gids Martin kan er niks mis gaan en is dit absoluut veilig. Foto rechts: Brunhilde 7267 herkauwt met haar klingelende Alpenzusjes rond Mürren.
88
Rondreis Zwitserland Ontdek Zwitserland. Met het openbaar vervoer of met eigen vervoer. Voor REIZEN Magazine heeft Pharos Reizen een bijzondere route uitgestippeld. De hotels zijn vooraf geboekt, u kunt volop genieten!
Dag 7: Naar Seelisberg. Tip: verken de Vierwaldstättersee. Dag 8: terugreis (eventueel via Chur). Kijk voor het uitgebreide programma op www.reizen.nl.
Prijs per persoon Dag 1: Via Chur (start/eindpunt) naar Arosa. Tips: Luftseilbahn naar de Weisshorn, boottocht op de Obersee, gondel naar Hörnli en/of de trein naar Langwies. Dag 2: Naar St. Moritz. Tip: bezoek bergstation Piz Nair (3059 m). Dag 3: Naar Locarno. Tips: ontdek de oude binnenstad en geniet van Lago Maggiore. Dag 4: Naar Saas Almagell, overnachting in Hotel Kristall Saphir. Inclusief: Kaffee & Kuchen, kaas-fondue en drankjes. Tip: Saas Fee! Dag 5: Naar Crans Montana. Tip: bezoek Sierre. Dag 6: Naar Interlaken. Tip: een boottocht op de Brienzersee of de spectaculaire treinrit naar de top van Europa: met de Jungfraubahn naar de Jungfraujoch.
www.reizen.nl juli/augustus 2009
17 juli t/m 10 okt 2009 Aankomt elke dag mogelijk.
€ 519
Inclusief b 7 nachten o.b.v. 2-pk, inclusief ontbijt b verblijf in Hotel Kristall Saphir in Saas Almagell o.b.v. All Inclusive b 1 welkomstdrankje in elk hotel b 1 ANWB Foto-atlas Zwitserland per boeking b 1 Idag Arosa-kaart Niet inbegrepen: vervoer, evt. toeslagen en bijdrage Calamiteitenfonds (€ 2,50 per boeking). Voor het bijboeken van een Swiss Pass (voordeelpas voor o.m. openbaar vervoer) zie praktische pagina hiernaast.
€ 519 p.p.
De dienstregeling van de trein vind je op www.sbb.ch. Informatie over de Swiss Pass (en andere voordeelpassen) staat op www. swisstravelsystem.ch. Met een Swiss Pass kun je 4, 8, 12 of 22 dagen door het land reizen, gratis 450 musea (zoals Château Chillon) bezoeken en krijg je 50% korting op o.m. kabelbanen (zoals die naar de Schilthorn). Prijs voor 8 dagen: v.a. € 229.
Boeking & Informatie
Overnachten
Bij ANWB winkel, tel. 0900-9008070 (lokaal tarief) of via www.reizen.nl. Op alle arrangementen zijn de ANVRreisvoorwaarden van toepassing.
Wij sliepen in: b Bern: Hotel Goldener Schlüssel. Hartje Altstadt, op 100 meter van de klokkentoren. 2-pk (met ontbijt) v.a. € 105, Rathausgasse 72, tel. +41-(0)31 3110216, www.goldener-schluessel.ch b Montreux: Fairmont Le Montreux Palace. Absolute top, legendarisch, ontelbare beroemdheden gingen je voor, maar prijzig: 2pk v.a. € 478, Grand-Rue 100, tel. +41-(0)21 9621212, www.fairmont.com/montreux b Mürren: Alpenruh. Knus hotel met panorama-uitzicht in gemütlich bergdorp. 2-pk (met ontbijt) v.a. € 104. Tel. +41-(0)33 8568800, www.alpenruh.muerren.ch Uiteraard zijn er meer mogelijkheden. Een Voordelige hotels-folder met 154 hotels (2-pk vanaf € 33) kun je zien én bestellen via MySwitserland.ch/voordelig
De Zwitserse frank (1 CHF = € 0,61). Maar vrijwel overal kun je met de euro terecht.
Actueel b Kleed van herinnering, tentoonstelling over Klee die tot 30-08-09 is te zien in het Zentrum Paul Klee. Info: www.zpk.org b La Suisse, een schip uit 1910, vaart na 18 maanden renovatie nu weer over het Meer van Genève. Info: www.cgn.ch b Het Montreux Jazz Festival (dit jaar met o.m. B.B. King en John Fogerty) is van 3 t/m 18 juli. Info: www.montreux.jazz.ch b Op 3 november 2009 The Original of Laura verwacht, de roman waar Nabokov mee bezig was toen hij in 1977 overleed.
b www.berninfo.com Informatieve site van de VVV van Bern b www.cgn.ch Info over de verbindingen per boot op het Meer van Genève b www.lake-geneva-region.ch Alles over de Zwitserse zijde van Meer van Genève/ Lac Léman b www.myjungfrau.ch Info over o.m. Jungfrau, Mürren en de Schilthorn b www.zpk.org Zentrum Paul Klee, Bern b www.einstein-bern.ch Einstein Haus b www.chillon.ch Site van kasteel Chillon b www.klettersteig.muerren.ch Info over de Klettersteig Mürren b www.schilthorn.ch Met o.m. foto’s van de berg en het panorama-restaurant.
Deel 2 van deze Ronde van Zwitserland volgt in REIZEN Magazine 10/2009. Daarin onder meer Chur, Poschiavo, Meiringen en panoramatrein Bernina Express.
Reisgidsen ANWB Gouden Serie Wallis en Berner Oberland, 2008/336 pag/€18. Uitstekende Nederlandstalige gids voor het eerste deel van onze Ronde. Rough Guide to Switzerland, 2006/608 pag/ € 20. Engelstalig, ook zeer goed, voor het hele land. Bevat veel praktische info.
Informatie & Internet Zwitserland Toerisme, tel. 00800 - 100 200 30 (gratis, Nederlandse service ma-vr), b www.myswitzerland.com Topsite: veelomvattend en toch overzichtelijk
www.reizen.nl juli/augustus 2009
89
