Deel 1. Beleidsnotitie Mantelzorg Onze visie op het bindmiddel van onze samenleving
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding .............................................................................................................. 2 § 1.1 Aanleiding................................................................................................................................... 2 § 1.2 Relatie met het Wmo-beleidskader ............................................................................................. 2 § 1.3 Leeswijzer ................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 2: Mantelzorg .......................................................................................................... 4 § 2.1 Wat is mantelzorg ....................................................................................................................... 4 § 2.2 Mantelzorg en vrijwilligerswerk in de zorg ................................................................................ 4 § 2.3 Doel mantelzorgondersteuning ................................................................................................... 5 § 2.4 Feiten en cijfers in Nuth.............................................................................................................. 5
Hoofdstuk 3: Beleid ................................................................................................................... 7 § 3.1 Informatie (basisfunctie 1) ...................................................................................................... 8 § 3.2 advies en begeleiding (basisfunctie 2) .................................................................................... 8 § 3.3 Emotionele steun (basisfunctie 3) ........................................................................................... 8 § 3.4 Educatie (basisfunctie 4) ......................................................................................................... 8 § 3.5 Praktische hulp (basisfunctie 5) .............................................................................................. 9 § 3.6 Respijtzorg (basisfunctie 6)..................................................................................................... 9 § 3.7 Financiële tegemoetkoming (basisfunctie 7)......................................................................... 10 § 3.8 materiële hulp (basisfunctie 8) .............................................................................................. 10 § 3.9 Waarderen ............................................................................................................................. 11 § 3.10 Samenwerking informele en professionele zorg ................................................................. 11
Hoofdstuk 4: Financiën .......................................................................................................... 12 Hoofdstuk 5 Kwaliteit en monitoring ..................................................................................... 13
1
HOOFDSTUK 1: INLEIDING § 1.1 AANLEIDING “Iedereen moet meedoen” is het adagium van politici en beleidsmakers. De overheid treedt op een groot aantal delen van het sociaal domein terug, de zorg voor de burger moet dichter bij die burger gerealiseerd worden, de burger moet meer zijn eigen verantwoordelijkheid nemen en niet meer leunen op de overheid. Van verzorgingsstaat, die vooral gericht was op het beschermen van de burger maar nu niet meer betaalbaar is, moeten wij samen onze samenleving gaan ombouwen naar een participatiesamenleving Een samenleving waaraan ieder naar vermogen zijn bijdrage levert en waarin ieder verantwoordelijk is voor zijn welzijn en welvaart. Gemeenten hebben de opdracht deze ombouw gestalte te geven en de burger te ondersteunen. Participatie staat voor: actief meedoen, solidariteit, sociale cohesie, zelfbeschikking en welbevinden. We gaan er in de gemeente Nuth van uit dat hoe actiever burgers betrokken worden bij het oplossen van mogelijke problemen, des te meer zij zich zullen inzetten bij het realiseren van de door hen gekozen oplossingsmogelijkheden. Bovendien wordt ervan uitgegaan dat hoe meer burgers participeren, des te meer financieel-economische voordelen er te behalen zijn, Hiervoor zullen de sociale voorzieningen beter in stand blijven. De “eigen kracht” van de burger en zijn netwerk is hierbij een centraal thema. De burger krijgt de verantwoordelijkheid terug voor zijn “probleem” en daarmee ook voor zijn “oplossing” ervan. Maatwerk zal het sleutelwoord zijn. Mantelzorgers vervullen een cruciale rol in deze participatiesamenleving. Zij zorgen er voor dat de meer kwetsbare burgers kunnen blijven participeren. Door het zorgen voor deze personen zorgen zij er ook voor dat professionele hulp minder, minder snel of minder lang ingezet moet worden. Ook stellen ze burgers in staat in hun eigen vertrouwde omgeving te blijven wonen. Dit onderstreept het belang van een goed beleid ten aanzien van het ondersteunen en waarderen van mantelzorgers.
§ 1.2 RELATIE MET HET WMO-BELEIDSKADER Vanuit de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) is de gemeente verantwoordelijk voor het bevorderen van mantelzorg. Daarnaast is de gemeente ook verantwoordelijk voor ondersteuning van mantelzorgers bij de mantelzorg die zij verlenen aan burgers die gebruikmaken van de Wmo dan wel aan burgers waarbij wordt voorkomen dat ze onder de Wmo gaan vallen. Deze ondersteuning kan verleend worden door middel van algemene voorzieningen (artikel 2.2.2.) en maatwerkvoorzieningen. Om te bepalen welke vorm van ondersteuning het beste ingezet kan worden moet de gemeente de ondersteuningsbehoefte van de mantelzorger onderzoeken. Daarnaast dient de gemeente middels de verordening te bepalen op welke wijze het college zorg draagt voor de jaarlijkse blijk van waardering voor mantelzorgers (artikel 2.1.6). Vastgesteld middels het raadsbesluit van 28 oktober 2014. Daarnaast staat in de Wmo dat naar aanleiding van een melding van behoefte aan maatschappelijke ondersteuning door een zorgvrager de mantelzorger waar mogelijk betrokken dient te worden bij het onderzoek (artikel 2.3.2). Zo wordt duidelijk wat de mantelzorger kan bijdragen aan zorg maar ook wat de mantelzorger daarbij zelf aan ondersteuning nodig heeft om die rol te kunnen vervullen. Ook is expliciet opgenomen dat de maatwerkvoorziening die gericht is op de zelfredzaamheid van de cliënt ook respijtzorg kan omvatten ter verlichting van de belasting van de mantelzorger (artikel 1.1.1.). Het kan
2
gaan om zorg die buitenshuis of aan huis wordt georganiseerd, zoals kortdurend verblijf in bijvoorbeeld een zorghotel of dagopvang, maar ook om andere maatregelen of de inzet van algemene voorzieningen.1 Vanuit het Wmo-beleidskader, vastgesteld in de raadsvergadering van 11 februari 2014, is gesteld dat de gemeente Nuth wil voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Bovendien willen wij stimuleren dat mantelzorgers naast hun mantelzorgtaken nog andere activiteiten in de maatschappij kunnen blijven doen. De antwoorden op vragen en behoeften van mantelzorgers om ondersteuning zijn vaak individueel maatwerk. Daarom is een gevarieerd pakket aan ondersteuning (vanuit de Wmo, maar ook vanuit andere wet- en regelgeving) nodig dat aansluit bij de grote diversiteit aan situaties en vragen van mantelzorgers èn zorgbehoevenden. Hierbij is het belangrijk dat mantelzorg een integraal onderdeel vormt van andere beleidsterreinen. De ondersteuning dient eraan bij te dragen dat draaglast en draagkracht van mantelzorgers zo goed mogelijk in evenwicht zijn.2 Om dit te kunnen realiseren is het van belang om de bestaande respijtvoorzieningen, en andere voorzieningen die mantelzorgers ondersteunen, in kaart te brengen. Vervolgens moeten deze voorzieningen bij mantelzorgers onder de aandacht gebracht worden. Daarnaast moet de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers in de gemeente gepeild worden om zo tot een gewenst pakket van ondersteuning te komen waarvan ook gebruik gemaakt wordt. Hiervoor is het belangrijk mantelzorgers te betrekken bij het vormen, uitvoeren en evalueren van beleid. Om deze beleidsnotitie mogelijk te maken hebben wij het vormen van beleid uitgevoerd middels diverse focusgroepbijeenkomsten met de VONSSgemeenten3 waarin mantelzorgers hun behoefte aan ondersteuning en waardering kenbaar konden maken. Als vervolg hierop heeft een werkgroep van mantelzorgers en gemeente samen deze beleidsnotitie geschreven. § 1.3 LEESWIJZER
In dit document worden de kaders aangaande het mantelzorgbeleid voor de jaren 2015 tot en met 2018 weergegeven. Het mantelzorgbeleid maakt onderdeel uit van het Wmo-beleid en wordt in deze notitie verder uitgewerkt. In hoofdstuk 2 krijgt u een beeld van mantelzorgers. In hoofdstuk 3 wordt, met de basisfuncties als leidraad, uiteengezet met welke instrumenten mantelzorgers door de gemeente Nuth ondersteund en gewaardeerd gaan worden. In hoofdstuk 4 wordt de besteding van het budget nader omschreven. En in hoofdstuk 5 wordt de visie met betrekking tot de evaluatie van dit beleid toegelicht.
1 2 3
Bron: Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 Bron: kadernota Wmo 2015 Voerendaal, Onderbanken, Nuth en Schinnen (Simpelveld heeft niet geparticipeerd).
3
HOOFDSTUK 2: MANTELZORG § 2.1 WAT IS MANTELZORG De definitie van mantelzorg in de wettekst van de Wet maatschappelijk ondersteuning 2015 luidt als volgt: “hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep;”.4 Om mantelzorg van gebruikelijke zorg te onderscheiden hanteert de rijksoverheid het volgende criterium. “Bij mantelzorg duurt de verzorging meer dan 8 uur per week en/of langer dan 3 maanden. Gebruikelijke zorg is de normale dagelijkse zorg van gezinsleden en huisgenoten voor elkaar. Bijvoorbeeld zorg voor het huishouden of zorg voor de kinderen.”5 Het maken van onderscheid tussen mantelzorg en gebruikelijke zorg verschilt van geval tot geval en is dus maatwerk. Er is een grote variatie aan mantelzorg betreffende de relatie tussen mantelzorger en zorgvrager, de motivatie, de duur en intensiviteit, het type aandoening van de zorgvrager en de mogelijkheden om zorg te delen. Mantelzorger en zorgvrager hebben vaak een familieband: 40% zorgt voor een (schoon-)ouder, 20% voor eigen partner, 9% voor een kind en ruim 10% voor een vriend of kennis. De redenen om mantelzorg te verlenen verschillen met de aard van de relaties. Partners noemen vooral ‘liefde en genegenheid’, (schoon-)kinderen noemen vaker ‘plicht’, vrienden en kennissen vaker ‘de goede relatie met de hulpbehoevende’. Het voorkomen van opname in een instelling of het niet beschikbaar zijn van professionele hulp is ook een belangrijke motivatie. Hoe dichterbij de mantelzorger bij de zorgvrager staat hoe hoger de intensiteit en hoe langer de duur. Vooral mantelzorg binnen de eigen leefeenheid voor een partner, ouder of kind begint meestal heel vanzelfsprekend en neemt vaak geleidelijk in zwaarte toe. Mantelzorg voor de eigen partner duurt gemiddeld 5,3 jaar, waarin gemiddeld 45 uur per week gezorgd wordt; de zorg voor een kind duurt gemiddeld bijna 10 jaar, waarin gemiddeld 37 uur per week gezorgd wordt. De soorten aandoeningen van zorgvragers kunnen variëren en vragen verschillende soorten mantelzorg. Ongeveer een kwart van de mantelzorgers deelt de zorg met andere personen in het netwerk van de zorgvrager. Bij langer durende en zwaarder wordende zorgvragen wordt in 40 procent van de gevallen een beroep gedaan op professionals. De relatie met de hulpvrager bepaalt voor een belangrijk deel het moment waarop en de mate waarin de zorg gedeeld wordt. Binnen de eigen leefeenheid vangen ouder en partners de zorg doorgaans langer op. De zorg voor de eigen partner wordt in 80% van de gevallen niet met een ander gedeeld. Bij de zorg voor een kind staat de ouder als mantelzorger er in ruim de helft van de gevallen alleen voor. De zorg voor (schoon)ouders of voor vrienden wordt doorgaans veel meer en ook in een eerder stadium gedeeld met het netwerk.6
§ 2.2 MANTELZORG EN VRIJWILLIGERSWERK IN DE ZORG 4 5 6
Bron: Wet maatschappelijke ondersteuning, hoofdstuk 1, §1, Artikel 1.1.1 Bron: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mantelzorg/vraag-en-antwoord/wat-is-mantelzorg.html Bron: Sociaal Cultureel Planbureau 2009
4
Het verlenen van mantelzorg is geen echt vrijwillige keuze: je vraagt er niet om, het overkomt je. Wanneer iemand die dicht bij je staat en waar je een bijzondere persoonlijke band mee hebt zorg nodig heeft, doe je het gewoon, als iets vanzelfsprekends; het kan echter nooit een door anderen opgelegde verplichting zijn. Mantelzorg houdt eigenlijk nooit op, gaat 24 uur per dag door, zeven dagen per week. Mantelzorg kan qua intensiteit heel erg verschillend zijn: in het begin weinig en lichte zorg, naderhand veel en zware zorg. Mantelzorgers moeten alles doen, ook de taken die hen niet zo goed liggen. Meestal neemt de hoeveelheid zorg in omvang en intensiteit toe. Er moet vaak veel kostbare tijd gestoken worden in het organiseren van de zorg. Mantelzorgers lopen juist door de veelheid van taken het risico om lichamelijk en psychisch overbelast te raken. Bovendien kunnen ze door de intensieve zorg beperkt worden in het onderhouden van sociale contacten en in het meedoen in de maatschappij. Gemotiveerde zorgvrijwilligers kunnen een belangrijk aandeel hebben in het verlichten van de draaglast van de mantelzorger. Zorgvrijwilligers kiezen er heel bewust voor om voor een ander te zorgen, vaak omdat zij het zorgen als een bijzondere uitdaging of verrijking voor zichzelf zien of om daarmee hun sociaal netwerk uit te breiden. Zij doen hun vrijwilligerswerk onverplicht en onbetaald. Zorgvrijwilligers zijn op vele terreinen direct verbonden aan de mantelzorger, hun beider zorgtaken kunnen naadloos in elkaar overlopen. Zij verlenen in 1 op 1-contacten (intensieve) - soms naast, maar vaak ook in plaats van de mantelzorger - zorg bij mensen in kwetsbare situaties op gebied van persoonlijke ondersteuning en begeleiding. De startpositie van de mantelzorger is anders dan die van de zorgvrijwilliger. In het begin zal er nog niet sprake zijn van een emotionele band (die kan uiteraard wel ontstaan). De zorgvrijwilliger bepaalt dan nog zelf de tijd, die hij/zij wil besteden aan hulp en de zorg en welke activiteiten hij/zij op zich neemt. In een later stadium kan een persoonlijke relatie ontstaan waardoor het bepalen van de tijdsbesteding aan hulp minder “vrij” kan worden. Meestal werken zorgvrijwilligers in georganiseerd verband en verrichten zij geen verpleegkundige handelingen. Mantelzorger en zorgvrijwilliger kunnen samen een sterk koppel vormen, dat het mogelijk maakt dat de zorgvrager langer de zorg in zijn thuissituatie kan blijven krijgen. Mantelzorg en vrijwilligerswerk in de zorg worden tegenwoordig samen de Informele zorg genoemd.
§ 2.3 DOEL MANTELZORGONDERSTEUNING Het doel van mantelzorgondersteuning is om het de mantelzorger mogelijk te maken zijn zorg zo goed en zolang mogelijk te blijven geven, waardoor de zorgvrager zo lang mogelijk in zijn eigen huis kan blijven wonen. Bovendien kan door ondersteuning voorkomen worden dat mantelzorgers overbelast raken en daardoor moeten afhaken. Het gevolg hiervan kan zijn dat de zorgvrager niet langer thuis kan wonen of (meer) professionele zorg nodig heeft. De ondersteuning via onder andere zorgvrijwilligers biedt allerlei mogelijkheden voor de mantelzorger om zelf ook te blijven deelnemen aan de samenleving om zo overbelasting te voorkomen. Om dit doel te bereiken zal de gemeente Nuth zich inspannen om mantelzorgers te bereiken, te erkennen en hen ondersteuning te geven.
§ 2.4 FEITEN EN CIJFERS IN NUTH Juist omdat mantelzorgers “gewoon” hun taak als mantelzorger uitvoeren is er weinig bekend over het aantal mantelzorgers in de gemeente. Slechts een klein aantal, 186 personen stond in 2013 bij het Steunpunt voor Mantelzorgers geregistreerd als mantelzorger. Met behulp van onderzoeken van Mezzo en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) kunnen wel schattingen gemaakt worden:
5
Gemeente Nuth heeft ca. 15.600 inwoners, van wie er circa 12.500 18 jaar of ouder zijn. Op basis van de landelijke schattingen van Mezzo7 zijn er in Nuth ongeveer 3300 mantelzorgers (ouder dan 18 jaar), van wie ongeveer een derde deel langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week intensieve zorg verleent. Ruim 400 mantelzorgers voelen zich zwaar- tot overbelast. Over jeugdige mantelzorgers lopende schattingen te zeer uiteen.8 Tabel: Mantelzorgers in de gemeente Nuth9 Inwonersaan- Inwonersaantal tal 18 jaar of ouder
15.58310 12.466
Aantal mantelzorgers 18 jaar of ouder
Mantelzorgers die lang of intensief zorgen
Mantelzorgers die lang en intensief zorgen
Zwaar- of overbelaste mantelzorgers
3.304
2.493
1.047
430
Deze tabel bevat alleen aantallen mantelzorgers van 18 jaar of ouder.
7
Mezzo is de landelijke vereniging die opkomt voor iedereen die zorgt voor een ander en dat ‘op eigen wijze’ wil doen, als mantelzorger of zorgvrijwilligers. Samen met 350 aangesloten organisaties bieden zij informatie, advies en steun aan mantelzorgers en zetten ze zorgvrijwilligers in bij hulpvragers. 8 Bron: http://www.mezzo.nl/landelijke_vereniging_voor_mantelzorgers_en_vrijwilligerszorg_bibliotheek_3/opgroeien_ met_zorg_quickscan/5952. 9
Deze tabel bevat schattingen van Mezzo op basis van CBS gegevens uit 2010, terug te vinden via http://www.mezzo.nl/webwinkel/aantal_mantelzorgers_per_gemeente/8999. De geschatte percentages zijn gebruikt om op basis van het inwonersaantal per 1-1-2014 aantallen mantelzorgers te berekenen. Het aantal geregistreerde mantelzorgers is verkregen vanuit het jaarverslag 2013 van het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad. 10
Aantal inwoners per 1-1-2014, gemeente Nuth.
6
HOOFDSTUK 3: BELEID Niet alle mantelzorgers weten dat zij mantelzorger zijn. Ook zijn ze niet allemaal op de hoogte van de ondersteuningsmogelijkheden in de gemeente. Hoewel de mantelzorger in een aantal gevallen geen grote hinder ondervindt door de mantelzorgtaken is het toch noodzakelijk om mantelzorgers zich er al in een vroeg stadium van bewust te laten worden dat zij mantelzorger zijn, dat zij voor de samenleving erg belangrijk werk doen en dat zij daarvoor ondersteuning kunnen krijgen. Dit alles met het oogmerk dat zij niet overbelast raken als de zorg geleidelijk toeneemt. Maar ook ten behoeve van een snelle en adequate vervanging als de mantelzorger plots uitvalt. Gezien het geringe aantal bij het Steunpunt voor Mantelzorgers geregistreerde mantelzorgers gaan we een grote publiekscampagne opzetten om alle mantelzorgers van Nuth bekend te maken met de ondersteuningsmogelijkheden. De opzet van deze publiekscampagne wordt nader uitgewerkt in het uitvoeringsplan 2015. Daarnaast bereiken wij de mantelzorger door deze te betrekken bij de aanvraag van de burger die ondersteuning wil. Zo kunnen wij goed af stemmen wat de burger en de mantelzorger zelf doen en waar ondersteuning bij nodig is. Op deze manier versterken wij ook de positie van de mantelzorger. De basisfuncties, opgesteld door het ministerie van VWS in 2009, en de termen versterken, verlichten en verbinden uit de brief van staatssecretaris Van Rijn11 fungeren als leidraad voor het beleid op het gebied van mantelzorgondersteuning van de gemeente Nuth. De mantelzorgondersteuning van de gemeente Nuth gaat uit van maatwerk in een bepaalde specifieke situatie van mantelzorger en zorgvrager; geen enkele persoon heeft precies dezelfde combinatie van ondersteuningsvraag en netwerk. De gemeente is verantwoordelijk voor de mantelzorgers van zorgvragers woonachtig in de gemeente. Echter, alle mantelzorgers in onze gemeente kunnen gebruikmaken van de collectieve voorzieningen (waaronder het Steunpunt voor Mantelzorgers ). Een zorgvrager kan meerdere mantelzorgers hebben die allemaal even belangrijk zijn. De gemeente wil hen allemaal ondersteunen indien noodzakelijk. Om deze ondersteuningsstructuur goed tot zijn recht te laten komen is het van belang dat de gemeente mantelzorgers weet te herkennen, erkennen en warm overdragen12 indien er behoefte is aan ondersteuning. Op het gebied van externe samenwerking is het van belang dat externe partners en de gemeente adequaat en warm naar elkaar overdragen en goed op de hoogte zijn van elkaars werkgebied en vaardigheden. Mantelzorgers van intramurale zorgvragers vallen volgens de nieuwe Wmo niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. De zorginstellingen dienen er voor te zorgen dat deze zorgvragers op een goede manier kunnen wonen. Deze zorginstellingen worden ook gestimuleerd vanuit het Rijk om goed met de betrokken mantelzorgers samen te werken. De collectieve voorzieningen op het gebied van mantelzorgondersteuning zijn echter wel voor deze mantelzorgers uit onze gemeente beschikbaar. De mantelzorgconsulent is in staat deze mantelzorgers te adviseren in contacten met de instelling van de zorgvrager. De uitvoering van het in dit hoofdstuk uitgeschreven beleid wordt verwerkt in een jaarlijks uitvoeringsprogramma hetgeen vastgesteld wordt door het college. Dit uitvoeringsprogramma wordt opge-
11
Bron: brief staatssecretaris Van Rijn, dd. 20-07-2013. Na het contact met de mantelzorger ligt het initiatief bij de professional en wordt indien nodig een andere professional erbij gehaald. De mantelzorger wordt niet alleen maar doorverwezen. 12
7
steld in samenwerking met de uitvoerende organisaties, een vertegenwoordiging van mantelzorgers en een vertegenwoordiger van het Wmo platform.
§ 3.1 INFORMATIE (BASISFUNCTIE 1) Via de mantelzorgconsulent krijgen mantelzorgers groepsgewijs of op individueel niveau informatie over hoe je mantelzorg in kunt passen in het leven (onder meer in combinatie met arbeid), belangenbehartiging, ziekten, beperkingen, handicaps en patiëntenverenigingen, over het aanbod van hulp, ondersteuning, zorg (voorzieningen en aanbieders), over regelingen en over de lokale invulling van de andere basisfuncties. Niet alle mantelzorgers weten dat zij mantelzorger zijn of zijn op de hoogte van de mantelzorgconsulent. Via de informatie en adviesfunctie van onze gemeente worden zij warm overgedragen naar de mantelzorgconsulent.13 Naast het informeren van mantelzorgers is het ook van belang de band van het Steunpunt voor Mantelzorgers met de eerste lijn: maatschappelijk werk, huisartsen, fysio - en ergotherapeuten, psychologen en dergelijke te verstevigen. Aan iedere mantelzorger zit een zorgvrager vast die in beeld is bij bijvoorbeeld de huisarts.
§ 3.2 ADVIES EN BEGELEIDING (BASISFUNCTIE 2) De gemeente Nuth wil mantelzorgers naar behoefte adviseren en begeleiden bij het maken van keuzes betreffende de zorg voor hun naaste en bij omgang met instanties waarmee zij in hun rol als mantelzorger te maken krijgen. De mantelzorgconsulent van het Steunpunt voor Mantelzorgers biedt deze ondersteuning. Deze vorm van ondersteuning wordt individueel verleend en behelst één of meerdere gesprekken om bij advies: een luisterend oor te bieden, de vraag te verhelderen, te bemiddelen, hulp te bieden bij aanvragen of door te verwijzen. Bij begeleiding is de betrokkenheid van de mantelzorgconsulent vaak langer en worden de gesprekken gebruikt om: een ondersteunend eigen netwerk te organiseren, zorg en andere hulp te regelen, de combinatie van arbeid en mantelzorg te realiseren, geschikte tijdbesteding of ontspanning te vinden of de ouder- of partnerrol naast de mantelzorgrol in te vullen.
§ 3.3 EMOTIONELE STEUN (BASISFUNCTIE 3) De gemeente Nuth wil, indien noodzakelijk, mantelzorgers emotionele steun bieden middels het Steunpunt voor Mantelzorgers. Met als doel hen mentaal weerbaarder en emotioneel stabieler te maken om er zo voor te zorgen dat ze hun mantelzorgtaken beter vol kunnen houden. Om dit te bereiken organiseert de mantelzorgconsulent lotgenotencontacten. Daarnaast is het mogelijk een individuele afspraak te maken met de mantelzorgconsulent. Deze gaat samen met de mantelzorger na hoe de balans tussen draagkracht en draaglast behouden of hersteld kan worden. Indien er een langdurig begeleidingstraject nodig is kan er doorverwezen worden naar professionele begeleiding in de tweede lijn (bijvoorbeeld een psycholoog) via de huisarts.
§ 3.4 EDUCATIE (BASISFUNCTIE 4) Mantelzorgers krijgen, wanneer ze hier behoefte aan hebben, voorlichting en training. De educatie kan gericht zijn op zorg en ziekte, bijvoorbeeld instructie voor gebruik van hulpmiddelen of cursussen
13
Zie voor een uitleg van de Toegang het visiedocument Toegang van de gemeente Nuth.
8
voor het omgaan met ziektes. Op basis van de behoefte van mantelzorgers organiseert de mantelzorgconsulent in samenspraak met de gemeente educatieve bijeenkomsten.
§ 3.5 PRAKTISCHE HULP (BASISFUNCTIE 5) Middels het bieden van praktische hulp door een netwerk van vrijwilligers wil de gemeente Nuth de mantelzorgtaken van de mantelzorger verlichten. De mantelzorgconsulent ondersteunt bij het organiseren van de hulp. Om dit te kunnen realiseren wil de gemeente Nuth lokaal en op Parkstadniveau vrijwilligersorganisaties in kaart brengen en laten samenwerken.14
§ 3.6 RESPIJTZORG (BASISFUNCTIE 6) De gemeente Nuth wil dat de mantelzorger indien nodig en liefst ook preventief gebruik kan maken van een passende vorm van respijtzorg. De gemeente streeft er naar, in samenwerking met andere gemeenten, meerdere soorten respijtvoorzieningen te financieren. Een deel van deze respijtvoorzieningen (in het bijzonder wanneer ze uitgevoerd worden door vrijwilligers) zijn laagdrempelig.15 Kortdurend verblijf en dagbesteding functioneren ook als respijtvoorziening voor de mantelzorger. Dit zijn individuele voorzieningen waarvoor een aanvraag ingediend moet worden bij de gemeente. In samenspraak met de mantelzorgconsulent of de consulent sociaal domein wordt gezocht naar een passende respijtvoorziening. De mantelzorgconsulent is op de hoogte van de diverse vormen van respijtvoorzieningen in de gemeente en informeert mantelzorgers hier actief over. In de onderstaande piramide is te zien dat het respijtaanbod alleen niet voldoende is om de mantelzorger ook daadwerkelijk respijt te laten ervaren. Men moet de piramide van beneden naar boven doorlopen voor het ervaren van het respijteffect.
14
Samenwerking in de informele zorg is noodzakelijk om de zorgvragen te kunnen blijven bedienen in de toekomst. Dan kunnen zorgvrager en zorgvrijwilliger zo dicht mogelijk bij huis gematcht worden. Onafhankelijk van de organisatie waarbij de vrijwilliger is aangesloten. 15 Zoals een vrijwilliger die één of meerdere keren per week koffie drinkt met een zorgvrager zodat de mantelzorger tijd voor zichzelf heeft.
9
De piramide respijtzorg (bron: Duurzame respijtzorg, Expertisecentrum Mantelzorg, 2013)
§ 3.7 FINANCIËLE TEGEMOETKOMING (BASISFUNCTIE 7) De gemeente Nuth wil dat mantelzorgers niet financieel in de knel komen door hun mantelzorgtaken. Hiervoor kunnen mantelzorgers, met een maximaal inkomen van 120 procent van het minimum loon, een aanvraag doen voor bijzondere bijstand of de Extra geld regeling.16 Via maatwerk moeten mantelzorgers altijd in staat gesteld worden om te participeren in de samenleving. Indien nodig via financiële compensatie.
§ 3.8 MATERIËLE HULP (BASISFUNCTIE 8) Via bepaalde hulpmiddelen kan de gemeente Nuth mantelzorgers in staat stellen hun mantelzorgtaken uit te voeren. Daarom wordt bij het toekennen van een materiële ondersteuningsvorm voor de zorgvrager (zoals hulpmiddelen of woningaanpassingen) de mantelzorger betrokken bij het opstellen van het ondersteuningsplan.
16
Aan te vragen bij de sociale dienst van de gemeente Nuth (Kompas). Deze regelingen gelden voor alle burgers van de gemeente Nuth.
10
§ 3.9 WAARDEREN Het is erg belangrijk de mantelzorger te waarderen voor de belangrijke rol die hij/zij vervult in onze gemeenschap. Dit is een wettelijke verplichting vanuit de Wmo 2015. Vandaar dat er ook een artikel over waarderen is opgenomen in de Wmo-verordening 2015. De uitvoering van deze waardering gebeurt jaarlijks door het college met behulp van advies van mantelzorgers uit de gemeente Nuth en het Steunpunt voor Mantelzorgers en wordt opgenomen in het uitvoeringsprogramma. Het doel hierbij is het erkennen, bedanken en bereiken van mantelzorgers op een zo laagdrempelig mogelijke wijze.
§ 3.10 SAMENWERKING INFORMELE EN PROFESSIONELE ZORG De gemeente Nuth wil de samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionele zorg en de mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben verbeteren. Mantelzorgers weten namelijk vaak beter dan de zorgverlener hoe hun naaste het beste geholpen kan worden. Ook dienen zij op de hoogte gehouden te worden van veranderingen in de dienstverlening bij hun zorgvrager. Verder is het van belang dat mantelzorgers door de organisaties waar ze mee te maken hebben niet van het spreekwoordelijke kastje naar de muur gestuurd worden. In het uitvoeringsprogramma wordt dit verder geconcretiseerd.
11
HOOFDSTUK 4: FINANCIËN In de meerjarenbegroting is een bedrag van €88.000, - gereserveerd voor de directe ondersteuning en waardering van mantelzorgers. In hoofdstuk 3 is aangegeven waarvoor deze middelen worden gebruikt. Van dit bedrag wordt ongeveer €35.000, - uitgegeven aan de volgende regionale instellingen; Centrum voor informele zorg Parkstad (CIZOP)17, Buddyzorg en Horizon18. Daarnaast is er in de meerjarenbegroting 2015 een bedrag van €53.000, - gereserveerd om de ondersteuningsstructuur voor mantelzorgers op een goed peil te brengen. Binnen dit bedrag willen wij een adequaat en laagdrempelig aanbod aan respijtvoorzieningen realiseren. Ook willen wij een deel van dit bedrag aanwenden om onze ondersteuningsstructuur bekend te maken bij en aan te passen aan de mantelzorgers van zorgvragers uit onze gemeente. Een deel van deze rijksmiddelen wordt ingezet om mantelzorgers te waarderen. Daar waar het kan, zal een beroep worden gedaan op de maatschappelijke partners en het bedrijfsleven voor de cofinanciering van waarderingsactiviteiten. Samen met de uitvoerende organisaties, een vertegenwoordiger van het Wmo platform en een vertegenwoordiging van mantelzorgers van zorgvragers in onze gemeente wordt binnen het hierboven genoemde budget jaarlijks een uitvoeringsprogramma opgesteld. Dit wordt vastgesteld door het college. Tabel: Overzicht Financiën Totaal directe Regionale inondersteuning stellingen en waardering
€88.000 €35.000
17 18
Verbeteren ondersteuning en waardering €53.000
Het Steunpunt voor Mantelzorgers is een onderdeel van deze organisatie. Gespecialiseerde maatjesprojecten die de mantelzorger indirect kunnen ontlasten.
12
HOOFDSTUK 5 KWALITEIT EN MONITORING De gemeente Nuth wil de positie van mantelzorgers versterken om zo maatwerk in het gemeentelijk Wmo-beleid mogelijk te maken. Dit doen we door de mantelzorger meer te betrekken bij het vormgeven en uitvoeren van gemeentelijk beleid. Daarnaast vraagt de gemeente mantelzorgers om een evaluatie van de uitvoering van het mantelzorgbeleid. Concreet betekent dit dat we middels een jaarlijkse focusgroepbijeenkomst, met een vertegenwoordiging van mantelzorgers en een vertegenwoordiger van het Wmo platform, het mantelzorgbeleid en de uitvoering hiervan evalueren. Tijdens deze bijeenkomst wordt aandacht besteed aan de algemene doelstellingen van het beleid en aan de realisatie van het uitvoeringsprogramma. Bij deze evaluatie betrekken we ook het Steunpunt voor Mantelzorgers. Ook vraagt de gemeente de organisaties die mantelzorgondersteuning verzorgen om klanttevredenheidsonderzoeken te doen over de diensten die zij uitvoeren en hierover te rapporteren. Daarnaast wordt het mantelzorgbeleid meegenomen in de kwaliteitscyclus binnen het programma publieke dienstverlening van onze gemeente. Het meten van de klanttevredenheid over de gemeentelijke dienstverlening middels structurele onderzoeken maakt hier onderdeel vanuit. In de eerste helft van 2015 wordt dit nader geconcretiseerd. Het verslag van de focusgroepbijeenkomst wordt ter informatie voorgelegd aan het Wmo platform en is samen met dit beleidsplan richtinggevend voor het uitvoeringsprogramma voor het volgende jaar. Jaarlijks wordt de raad geïnformeerd over de voortgang van het beleid.
13
