Winkels, appartementen en ateliers in Rotterdam Noord / Een multiculturele broedplaats voor creatieve ondernemers, ambachtelijke bedrijven en cultuur.
ect uur atie pad
De Zwaan Marx&Steketee Rotterdam 2001-2009
Eén van de 11 locaties die door de gemeente Rotterdam in 2004 zijn gekozen tot Groeibriljant van de stad.
Colofon Ontwerp: Grafisch ontwerpbureau Het Dok, Breda Tekstredactie: De Olijfboom / Marion Olivier, Waalre Fotografie: René de Wit, Breda Drukwerk: Koninklijke Broese & Peereboom, Breda Dit is een uitgave van: Marx&Steketee architecten bv, Dommelstraat 11, 5611 CJ Eindhoven Tel (040) 244 65 68,
[email protected], www.mrxnstkt.nl Deze uitgave is ondersteund door: Aannemersbedrijf Vamele bv, Boven Leeuwen Hurks van der linde, Sint Michielsgestel Geluk & van Hoof bv, Waalwijk Leegwater Houtbereiding bv, Heerhugowaard VMG Versteeg metaal groep, Heusden Willems, Boven Leeuwen
1
De Zwaan 2001. Het Zwaanshals is een winkelstraat in de problemen, een zieltogend aanhangsel van de ook al niet florerende Noorderboulevard. Winkels die hier al van oudsher zijn gevestigd verdwijnen. Veel nieuwe initiatieven redden het niet. Alleen de belwinkels, de koffieshops en de shoarmazaken kunnen net het hoofd boven water houden met halve of hele illegale zaken. Gelukkig zijn er lichtpuntjes. Keukenwinkel Het Kookpunt is een trekpleister voor culinaire fanaten die van heinde en ver naar Het Oude Noorden komen. High potentials als kunstenaars en andere creatieven zien ook mogelijkheden en weten de wijk te vinden. Woningcorporatie Com·Wonen (toen nog Woningstichting De Combinatie) ziet eveneens de potentiële kansen van hun beheergebied
rond Noordplein, Zaagmolenkade en Zwaanshals, en geeft ons opdracht om een wijkvisie te maken. Met deze wijkvisie willen wij een meer gevarieerd woonmilieu creëren. Aansluiting zoeken bij het centrum, maar ook bij de groenstructuur naar het noorden. De Rotte wordt de centrale groene structuur. Dit kan alleen worden bereikt als ook de economische structuur en het winkelbestand verbeterd worden. Voor de branchering wordt aan sluiting gezocht bij de bestaande krachten: eten, drinken, koken, kunst en cultuur. De Zaagmolenkade wordt betrokken bij het winkelgebied Zwaanhals. Hiervoor zullen de bergingen in de plint van de Zaagmolenkade worden getransformeerd tot bedrijfsruimten. De ontwikkeling van de voormalige ROTEB-locatie (later De Zwaan) wordt opgestart. De Zwaan biedt de mogelijkheid om een extra
Kleinschalige creatieve economie als stadsgenerator In de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond in veel Nederlandse steden, mede natuurlijk door de economische traagheid van het moment, een parallelle economie die de potentie had om zich te ontwikkelen tot stadsgenerator. Bedoeld wordt hier de wereld van krakers en stadsnomaden.
>>> 2
Drie zaagmolens langs de Rotte
De Zwaan, meervoudig herbestemmen De locatie wordt begrensd door Zwaanshals en Rotte en ligt tussen het Noordplein en de begraafplaats Crooswijck. Het is voor de tweede maal het toneel van een ingrijpende verandering. De brede oevers van de Rotte waren al in de 17e eeuw in bezit genomen door houtzagerijen. Op oude kaarten zijn in het gebied drie zaagmolens te vinden: de Arend, de Ooievaar en de Zwaan. Voor de opslag en verwerking van de door het water aangevoerde boomstammen zijn voor de verschillende bedrijven watergangen uitgegraven (balkengaten en driften). >>>
verbinding tussen Zwaanshals en Rotte te creëren. In deze periode komt Paul Posse met een ambitieus initiatief voor een verzamelgebouw waar creatieve ondernemers kunnen werken en verkopen. Dit past naadloos in het concept dat in de wijkvisie werd beschreven: het winkelend publiek kan via dat verzamelgebouw, genaamd Rotabs, doorsteken van Zwaanshals naar Zaagmolenkade en vice versa. De ambitieuze plannen raken in een stroom versnelling door de Groeibriljant. Dit fenomeen is door de gemeente Rotterdam geïntroduceerd ter stimulering van particuliere initiatieven in aandachtsgebieden. In dit kader wordt een aantal extra investeringen mogelijk gemaakt. Het plan voor de Groeibriljant is opgesteld in samenwerking met Com·Wonen, PWS, Het Kookpunt, kunstenares
Daniela Swarowski van Zwaanshals in Motion en de voorloper van Rotabs, PosseTive Factory. Een van de belangrijkste onderdelen van de investeringen rond de Groeibriljant is het evenementendek bij Rotabs. Dit biedt kansen om het gezicht en de uitstraling ervan veel sterker tot uitdrukking te brengen. Door de organisatie van activiteiten wordt de koppeling tussen het Zwaanshals en de Zaagmolenkade sterk verbeterd en interessanter gemaakt. Het ontwerp van Marx&Steketee architecten geeft de exposure van Rotabs alle kansen en zal een grote aantrekkingskracht blijven uitoefenen. Rien Hilhorst Marieke van den Wijngaard
Zelfgenererend stadsherstel. prijsvraag Bergen op Zoom 1987
Met in het achterhoofd teksten van Jane Jacobs, Alvin Toffler en vele anderen maakten we, als jonge architecten, ontwerpen die gebruikmaakten van de stedenbouwkundige energie die uit informele economie voortkwam. We hebben meerdere ontwerpen gemaakt en internationaal gepresenteerd, en de resultaten zijn ook bekroond. Met ontwerpen voor de prijsvragen Stenen Tuin te Bergen op Zoom (1987), Europan 2 (HPUI 1988 en IFHP 1988), Telematica 2025 (eervolle vermelding en HPUI 1988 en IFHP 1988) hebben we kennis ontwikkeld voor omgang met complexe, dynamische, stedenbouwkundige en culturele opgaven. Toen we als architectenbureau door woning corporatie De Combinatie uit Rotterdam werden benaderd om een plan te ontwikkelen in het Oude Noorden, op een voormalig industrieterrein, en er sprake was van de toevoeging van een culturele >>> 3
Zaagmolen De Zwaan
De eerste verandering Aan het begin van de 20e eeuw vindt de eerste grote verandering plaats. De zaagmolens worden verplaatst naar grotere terreinen buiten de stad en het gebied krijgt een nieuwe verkaveling en inrichting. Een deel van de voormalige zaagmolen terreinen wordt als woongebied ingericht: de Zaag molendrift en het gebied direct ten noorden ervan. Het gebied ten zuiden ervan wordt vanaf de nieuwe Zaagmolenbrug ontsloten door de aanleg van de Zaagmolenkade (1921) en wordt gebruikt door de gemeentelijke reinigingsdienst. Deze maakt gebruik van de bestaande balkengaten om de vuilnisschuiten in af te meren die aan de kade volgestort worden met huishoudelijk afval. De schuiten worden vervolgens naar stortplaatsen buiten de stad versleept. >>>
Het nieuwe Oude Noorden Het Oude Noorden langs de Rotte is volop in beweging. Samen met de deelgemeente Noord maakte Com·wonen herstructureringsafspraken. Woningen die niet langer voldoen aan de moderne wooneisen maken langzaam plaats voor nieuwbouw. Maar waar mogelijk wordt het oude, karakteristieke, in ere hersteld. Een voorbeeld daarvan zijn de gevels van de bedrijfsruimten in het Zwaanshals, die in 2009 gerestaureerd worden. Ook het winkelaanbod in het Zwaanshals en aan de Zaagmolenkade speelt een belangrijke rol. Niet alleen vanwege de uitstraling van het gebied, maar ook omdat Com·wonen het belangrijk vindt dat de (nieuwe) bewoners goed bediend worden. Naast de gevestigde namen trekt het gebied steeds meer nieuwe ondernemers. “Hierbij wordt goed gelet op de toegevoegde waarde
van een winkel”, zegt Bart Kesselaar, manager Gebied Noord van Com·wonen. “Wij willen een mix die resulteert in een aantrekkelijk winkelaanbod, waarin met name het thema Keuken, Koken, Kijken goed vertegenwoordigd is.” De Zwaan De architectuur van dit nieuwbouwblok langs de Rotte, gerealiseerd door Marx&Steketee architecten, springt direct in het oog: aan de voorzijde een frisrode bakstenen façade met langwerpige gevelopeningen, en naadloos ingepast tussen de bestaande bouw. De galerijen aan de achterzijde van het blok bestaan uit robuuste, felrood gelakte stalen frames. “Met dit nieuwbouwproject realiseerden we de doelstelling om ruime, betaalbare woonruimte aan te bieden in het hart van het stedelijk gebied”,
Visionair beeld van Amsterdamse grachtengordel, 1987, prijsvraag Telematica 2025
functie uit te oefenen in een oud industriegebouw, hoefden we niet lang na te denken of we hier wel wilden gaan ontwerpen. Mede door ervaringen die we opgedaan hadden met culturele broedplaatsen in herbestemmingsprojecten als de Grote Kerk in Veere en Het Klooster in Vught wisten we hoe immens belangrijk de inbreng van de creatieve ondernemer was. Deze creatieve, culturele ondernemer, die het feitelijke generatieve hart van het project zou gaan vormen was bepalend voor het succes.. Toen Paul Posse met zijn initiatief voor ROTABS bv als cultuurwarenhuis in beeld kwam, wisten we dat het resultaat meer zou gaan worden dan de som der delen.
>>> 4
Bebouwing vanuit het Noorden
De ROTEB-locatie ontwikkelt zich verder en er wordt in de loop van de 20e eeuw verschillende malen bijgebouwd. In 1948 wordt de remiseloods met twee verdiepingen in gebruik genomen. Deze biedt onderdak aan onderhoudswerkplaatsen en opstelplaatsen voor brandweerauto’s, vuilniswagens en andere voertuigen. Tot aan het einde van de 20e eeuw blijft het complex in gebruik bij de ROTEB. De woonbebouwing zuidelijk van de locatie is in 1931 gerealiseerd op het minder diepe deel van het voormalige zaagmolenterrein. De huurwoningen vormen met hun prachtige, kenmerkend langgerekte gevelstructuur een statige wand, zowel aan de Rotte als aan het Noordplein en het Zwaanshals.
>>>
legt Kesselaar uit. De Zwaan bestaat uit twee haaks op elkaar staande blokken. Het blok dat aan de voorzijde uitziet op de Zaagmolendrift bestaat uit drie lagen huurappartementen (15 stuks in totaal), bovenop een plint met bedrijfsruimten. Het blok aan de Zaagmolenkade bestaat uit vier lagen koopappartementen. “In een gebied in ontwikkeling is het best lastig om middeldure woningen te koop aan te bieden. Gelukkig begrepen de nieuwe eigenaren heel goed dat er een verbeteringsslag gaande is en dat ze op termijn mogen rekenen op een flinke waardestijging van hun woning.” Creatief warenhuis Een ander initiatief waar Com·wonen trots op is, is de realisatie van een creatief warenhuis in de voormalige ROTEB-loods op het binnenterrein van
De Zwaan. Het warenhuis ontstond uit een nauwe samenwerking met modefotograaf Paul Posse, een ondernemer die zich al eerder in het Oude Noorden vestigde. In de negentien units huizen straks onder andere meubelmakers, fotografen, kledingontwerpers en sieradenmakers. “We verwachten dat het waren huis een enorme boost geeft aan dit gebied. Omdat we de overige ondernemers binnen het gebied ook zorgvuldig selecteren, ontstaat hier langzaam een creatief, ambachtelijk winkelgebied dat doet denken aan wijken in London en Parijs”, aldus Kesselaar. “Er gebeurt ontzettend veel in dit gebied, maar we verliezen nooit uit het oog waar het om gaat. Namelijk om van het Oude Noorden weer een aantrekkelijk gebied te maken waarin het prettig wonen en werken is”, besluit Kesselaar. Com.wonen mei 2009
‘have-nots’ 1987. prijsvraag Telematica 2025
De huidige wereldwijde economische crisis lijkt bovendien opnieuw ruimte te bieden aan kleins chalige en vooral creatieve stedelijke onder nemingen. Hopelijk zal de Zwaan precies het goede product op de goede plaats en op het juiste moment blijken te zijn.
5
De tweede verandering In 1999 heeft de ROTEB zich teruggetrokken van deze locatie, die zich daarmee voor de tweede maal aandient voor fundamentele herontwikkeling. Deze plek, die beladen is met cultuurhistorische betekenis en naast een paar specifieke bouwkundige kansen en beperkingen ook een zeer diepe blokmaat kent, krijgt nu de kans om herontwikkeld te worden tot een bijzondere stedelijke clustering. Aan de Zaagmolendrift en de Zaagmolenkade zijn nu woningen en bedrijfsruimten gebouwd. Het binnenterrein is omgebouwd tot een parkeer garage met daarop een evenementendek en de begane grond van de loods is betrokken bij de parkeergarage. De verdieping met het karakteristieke boogdak staat nu als het ware op het evenementendek en is ingedeeld in ateliers en studio’s van verschillende afmetingen die worden
>>>
ROTABS style center In Nederland en ook in Rotterdam treedt een vervlakking op in het winkelaanbod. Er komt steeds meer van hetzelfde; meer grote winkels die je in elke stad kunt vinden met hetzelfde aanbod en hetzelfde interieur. Langzaam maar zeker verdwijnen de leuke kleine en gevarieerde bedrijfjes uit het stadsbeeld. Daar waar kleine ondernemende creatieven het proberen, moeten veel van hen door de torenhoge huren te snel weer opgeven. Het is bekend dat veel Rotterdamse creatieven, ontwerpers van mode, meubels, sieraden, en muziek, trendy traiteurs en vooruitstrevende fotografen, de stad verlaten om zich ergens anders in Nederland
Visie
Over niets doen en andere noodzaken Dit is een uitspraak van de schrijver A.A. Milne, die slaat op de wonderlijke ervaringen van de hoofdpersoon uit zijn klassiek geworden verhalen over ‘Winnie-the-Pooh’. Alledaagse onbenullige taferelen verworden tot een fantasmatische wereld, die zijn oorsprong vindt in de verwondering van de hoofdpersoon en zijn vrienden. De dichter Rainer Maria Rilke beschrijft het fenomeen van het nieuw leven inblazen in de alledaagsheid, in een advies aan een bevriend schrijver: ‘Wanneer uw dagelijkse omgeving u arm voorkomt, klaag dan niet haar aan,
klaag uzelf aan en zeg tot uzelf dat u niet genoeg dichter bent om haar rijkdommen op te roepen: want voor de scheppende kunstenaar is er geen armoede en geen plaats zonder betekenis’. Verwondering is de deur die toegang biedt tot het opnieuw overdenken van datgene wat zich als vanzelfsprekend aandient en gaat vooraf aan het stellen van vragen over de alledaagse gebeurtenissen en dingen om ons heen. Ontwerpen begint bij het stellen van vragen, meer nog dan bij het geven van antwoorden. Ontwerpen is altijd een combinatie van een onderzoekende en een ontwikkelende bezigheid. Het krachtenveld van een opgave wordt door het onderzoeken ontleed, waarmee haar componenten zichtbaar worden gemaakt. Dan ontstaat een nieuwe vraag: hoe wordt de opgave nieuw leven ingeblazen? 6
De nieuwe doorsteek tussen Zwaanshals en Zaagmolenkade
verhuurd aan kunstenaars en vormgevers. De creatief-industriële bedrijfjes zullen hun bijdrage aan de fysieke openbaarheid gaan leveren door middel van de gemeenschappelijke expositieruimte, het nieuwe evenementendek en de nieuw te realiseren doorsteek tussen Rotte en Zwaanshals.
of daarbuiten te vestigen. Zo zijn er in Londen, Parijs, Berlijn en New York aardig wat Rotterdammers werkzaam die inmidAvdels redelijke faam genieten. Door hun vertrek verliest de stad niet alleen talent, maar ook aantrekkingskracht en toekomst. Om dit talent te behouden en te laten groeien binnen Rotterdam is het idee ontstaan om een creatief warenhuis te creëren. Hierin kunnen ondernemende creatieven kleine winkel- en/of atelierunits huren tegen een betrekkelijk lage prijs. Door 19 ondernemers bij elkaar te laten werken en hun werk te laten verkopen wordt de kans van slagen enorm vergroot en kunnen ze uitgroeien tot sterke ondernemers.
Architectuur is het concreet maken van een idee, een idee dat zich schuil houdt in een wereldbeeld, of anders gezegd, in een opvatting. Onze opvatting is dat het idee uit de opgave zelf gecomponeerd dient te worden tot een oorspronkelijk en authentiek idee. Het is even paradoxaal als prachtig dat deze werkwijze altijd zal leiden tot nieuwe inzichten, het ontdekken van mogelijkheden en het leggen van vernieuwende verbanden die neerslaan in een ontwerp of een plan en uiteindelijk in een gebouw. Wij putten onze kennis uit meerdere disciplinaire gebieden: de canon van de architectuur en stedenbouw, het inzicht in materialen en technieken en de toepassing daarvan, het onderzoek naar de beweeglijkheid van patronen van gebruik, de haptische waarneming van alle vijf de zintuigen en uit een cultureel bewustzijn van de gelaagde context 7
De creatieve ondernemers die zich ontwikkelen, zullen uiteindelijk een grotere bedrijfsruimte nodig hebben dan Rotabs kan bieden. Ze zullen in de omgeving van hun oude locatie gaan zoeken en hierdoor de economie van de stad versterken. Andere bedrijven zullen zich rond een ‘episch style-centrum’, wat Rotabs in feite is, willen vestigen. Ook weer goed voor de stad. Intiatief De initiatiefnemer van Rotabs is modefotograaf Paul Posse. Vanuit het kantoor van Photography Agency PAR31 bv werd de Rotabs ontwikkeld, met steun van Com.wonen en het OBR en ontworpen door Marx&Steketee architecten bv.
waarin we leven en opereren. Voor elke opgave dient er een nieuw integraal verband ontwikkeld te worden tussen het programma, de locatie, de nieuw te componeren ruimtes, hun beleving en de techniek van het bouwen. Het kan niet anders dan dat onze benaderingswijze bij elke opgave steeds weer leidt tot een specifieke, oorspronkelijke èn nieuwe architectuur.
Annette Marx Ady Steketee
De Zwaan in beeld Het ontwerp Stedenbouwkundig biedt de grote blokmaat, samen met de bepalende topografische kenmerken (er bestaat in het gebied een hoogteverschil van ca. 2 meter dat zijn oorsprong vindt in de ligging langs de Rotte en de oude driften) en de bestaande bebouwing, ruimte voor culturele functies, stedelijke woonbebouwing en zelfs karakteristieke en dynamische openbare ruimten met een heel eigen kwaliteit.
Het grote stedenbouwkundige vraagstuk van de incomplete blokrandbebouwing was snel opgelost: eenvoudig sluiten. Het blok omarmt het nieuwe publieke evenementendek dat gestapeld is bovenop de wijkparkeergarage. De buitenranden van het bouwblok zijn kameleontisch aangeheeld met bebouwingsstroken die, hoewel beide in baksteen uitgevoerd, ieder een heel verschillende verschijningsvorm kennen. In de strook aan de Zaagmolendrift zijn sociale huurwoningen verrezen op bedrijfsruimten en die aan de Zaagmolenkade kent appartementen en maisonnettes voor de markt sector; ook gelegen boven bedrijfsruimten. Beide stroken worden ontsloten met brede galerijen die, net als in het Milanese Scala-theater, samen een soort wand van loges rondom het evenementendek vormen. De loges bieden een perfect uitzicht op >>>
De voormalige insteekhavens voor de vuilnisschuiten zijn afleesbaar aan de brug in de kademuur. Door hoogteverschil sluit het complex aan op zijn belendingen
9
het evenementendek en de skyline van Rotterdam. De plek wordt herkenbaar, eigenzinnig en warm door de zacht gematerialiseerde, felrood gekleurde voering. De voorziene begroeiing op het dek zal op termijn, langs de daarvoor aangebrachte leikabels, hoog tegen de galerijen opgroeien. De oude tweelaagse stallingsloods van de ROTEB vormt als het ware de essentie van de plek. Het is een utilitair artefact dat gestript, verschoond, versterkt, opnieuw ingedeeld en gevitaliseerd is terwijl het uiterlijk nauwelijks iets verraadt van de fundamentele ingreep die ervoor heeft moeten plaatsvinden. De utilitaire uitvoering van de inbouw onderstreept dit gevoel van hardwerkende, Rotterdamse ‘no-nonsense’.
1. 2. 3. 4. 5.
plattegrond parkeerkelder op verdieping -1 ontsluiting voor parkeerkelder bergingen parkeervelden lift en trappenhuis winkel-/bedrijfsruimten
8
5 2 4 3
11 4
9
6
7 2
6
12
1 10
plattegronden eerste, tweede en derde verdieping Zaagmolenkade
10
Er bestaat in het gebied een hoogteverschil van ca. 2 meter dat zijn oorsprong vindt in de ligging langs de Rotte en de oude driften)
plattegrond begane grond gebouwen en dek 6. winkelverdieping aan de Zaagmolenkade 7. loods 8. appartementen aan de Zaagmolendrift 9. activiteitendek boven op parkeerdek 10. ontsluiting voor parkeerdek 11. doorsteek + Zwaanhals 12. ontsluiting naar appartementen 13. appartementen en maissonettes aan de Zaagmolenkade
13
11
13
13
De binnenwereld De binnentuin van de Zwaan is een bijzondere samenvoeging van openbare toegankelijk heid en privéterrassen in een omsloten binnenterrein. De natuurlijke wijze waarop de oplossing van dit potentieel conflict is vormgegeven is de kracht van het ontwerp. Leidend voor de inrichting van het binnen terrein is het maken van een interieur geweest. De aanwezigheid daarvan moet de bewoner en de bezoeker een intiem gevoel geven, dat van een huiskamer. De keuze van meubilair en verlichting draagt hier sterk aan bij.
De twee domeinen, openbaar en privé, liggen op verschillend niveau en zijn daarmee vanzelfsprekend gescheiden. Op de grens van de twee domeinen zijn diepe lange bakken gemaakt met levensvatbare condities voor mooie, sterke en gezonde planten. Deze kwaliteit en precieze invulling is vooral mogelijk geworden door de goede en vroege afstemming tussen architectuur en inrichtingswensen en -eisen. Doordat een meerderheid van de bewoners het binnenterrein vooral van bovenaf zal waarnemen, is gekozen voor een spannende grafische belijning op het vlak. DS Landschapsarchitecten, Maike van Stiphout
ontwerptekening dek inrichting
ontwerptekeningen dek, dag- en nacht situaties
12
13
woningen Aan de Zaagmolendrift bevinden zich sociale huur woningen die hun buitenruimten aan de hofzijde hebben. Aan de Zaagmolenkade bevinden zich middensegmentappartementen (16 stuks) en 5 maisonnettes. Deze hebben hun buitenruimte alle aan de buitenzijde en kunnen genieten van het schitterende uitzicht op de Rotte. Woningen in verschillende categorieën sluiten het grote bouwblok tussen Zwaanshals en de Rotte. Ze worden ontsloten met galerijen en omarmen met hun rode gevels de semipublieke binnenwereld. Aan de straatzijde bevinden zich bedrijfs- en winkelruimtes. De eerste horecavoorzieningen langs de Rotte-oever zullen binnenkort openen.
14
doorsnede over Zaagmolendrift
De plantenbakken zullen binnenkort een groene oase vormen.
15
loods De bovenlaag van de oude ROTEB-loods is omgevormd tot cultuurwaren huis: een cultureel bedrijfsverzamelgebouw dat creativiteit en aantrekkelijke bedrijvigheid moet brengen in het Oude Noorden. Binnen de loodsruimte is met elementair materiaal een serie ateliers gebouwd. Elk atelier heeft een vliering die met de vouwladders bereikbaar is. De gemeenschappelijke lounge midden in de hal is bestemd voor de expositie- en winkelfunctie en een pantry. Deze ruimte vormt ‘s zomers één geheel met het dek dat voorzien is van zitbanken, plantenbakken en schemerlampen.
De grote studio aan de zuidkant is ingericht als fotostudio en staat in directe verbinding met de lounge.
16
17
dek Het dek biedt ruimte voor kleinschalige evenementen en exposities en wordt ontsloten vanuit de nieuwe doorsteek Zwaanshals – Zaagmolenkade. De inrichting is ontworpen door DS landschaps architecten en wordt gecompleteerd door uitbundige plantengroei vanuit de bloembakken. De leidraden langs de constructie zullen de plantengroei omhoogvoeren. De woongebouwen worden ontsloten vanuit het lagergelegen private deel van het dek en vormen met hun galerijen een helder kader rond het dek. Het semipublieke dek biedt plaats aan ontmoetingen, evenementen en rust. Onder het dek bevindt zich een wijkgerichte parkeergarage voor 85 auto’s en bergingen.
De rode voering van het bouwblok geeft de binnenwereld een eigenzinnig aanzien.
18
De sociale huurwoningen hebben hun buitenruimten direct aan de binnenwereld.
19
Projectgegevens Naam project: De Zwaan
Uitvoering: 2005 – 2009
Omschrijving project: Herinrichting voormalig ROTEB-terrein
Oplevering: Woningen, bedrijfsruimten en garage: april 2008
Locatie: Zaagmolenkade, Oude Noorden, Rotterdam
Loods en dek: maart 2009
Opdrachtgever: Com.Wonen, Rotterdam
Programma: · 15 sociale huurappartementen · 16 appartementen en 5 maisonnettes in de koopsector · ca. 1000 m2 bedrijfsruimte · 85 parkeerplaatsen · c a. 800 m2 creatief-industriële bedrijfsruimte met semipubliek evenementendek · nieuwe stedelijke route tussen Rottekade en Zwaanshals.
Stedenbouwkundig ontwerp: Marx&Steketee architecten bv, Eindhoven Architectuur: Marx&Steketee architecten bv, Eindhoven Projectarchitect: Ady Steketee Projectcoördinatie: Daan Lammers, Frank Marcus Medewerkers: Beth Denny, Nikkie van de Ven, Eva Vervoort, Tom Vullings, Frenske Wijnen, Frank van Winden Directie en toezicht: Hans van Dun Ontwerp evenementendek: DS Landschapsarchitecten, Amsterdam Ontwerp en voorbereiding: 2003 - 2006
Bouwkosten: ca. € 8.000.000,- excl. BTW Hoofdaannemer woongebouwen en dek: Hurks van der linden, Sint-Michielsgestel Hoofdaannemer loods: Aannemersbedrijf Vamele bv, Boven Leeuwen Subsidies: Dit project is door de Gemeente Rotterdam genomineerd als Groeibriljant. Hierdoor werd het mogelijk om het evenementendek te financieren dat in de sociaal-culturele ontwikkeling van het Oude Noorden een belangrijke stimulerende rol zal gaan spelen.
Marx&Steketee architecten Marx&Steketee architecten richten zich op culturele en maatschappelijke opgaven, op het wonen en duurzaam omgaan met de gebouwde leefomgeving. Het bureau is gevestigd te Eindhoven en opgericht door Annette Marx en Ady Steketee. Na een experimentele beginfase met verfrissende architectuur voor kindergebouwen, verwierven ze sinds 2000 bekendheid met een vernieuwende benadering van herbestemming voor het stiltecentrum ‘Het Klooster’ voor Stichting ZIN te Vught en de culturele herbestemming van de Grote Kerk in Veere. Deze projecten gelden nog steeds als voorbeelden voor een hedendaagse, vitale en duurzame omgang met cultureel erfgoed. Het werk van Marx&Steketee kenmerkt zich door een grote mate van sensibiliteit voor de plek,
een brede heldere benadering van de opdracht, het opzoeken van de dialoog met de opdrachtgever en de gebruiker, en de liefde voor het maken. Dit alles resulteert in een aansprekende vormgeving met specifieke materiaalkeuzes en detaillering. Momenteel werkt het bureau aan diverse projecten, waaronder woningbouw op IJburg in Amsterdam en Waterrijk in Eindhoven, de uitdagende herbestemming van het Minderbroedersklooster in Utrecht tot Universitair Studiecentrum, de herbouw het Armandomuseum in de Elleboogkerk te Amersfoort, en het Jongeren Talentencentrum voor Amsterdam-Noord. Een overzicht van het werk van Marx&Steketee zal in 2010 in boekvorm verschijnen. 20
21
proje architectu loca tijdp Deze publicatie is uitgegeven ter gelegenheid van de officiële opening van Rotabs op 5 juni 2009
