Monnickendam Gerrit van der Zwaan Amsterdammers
in Elspeet
Martin Monnickendam in zijn atelier aan de De Ruyterstraat (nu Lutmastraat), ca. 1915.
"Het was in de late zomer van 1972 dat ik voor het eerst uitvoerig het werk van Martin Monnickendam te zien kreeg", vertelt Ruud van Heiden, secretaris van de stichting." De dochters Monnickendam - Roos en Ruth - hadden een verkooptentoonstelling georganiseerd in Nunspeet en zij hadden mijn moeder een uitnodiging gestuurd. "Ik ben opgevoed te midden van zijn werk. Mijn grootvader was goed bevriend met de schilder en vele werken van hem hingen bij ons thuis. Als klein jongetje was ik al gefascineerd door een speciaal schilderij, een straatje in Frankrijk. Uren kon ik daar naar kijken en telkens zag ik weer andere dingen. Veel werden bij ons thuis verteld over deze eens zo beroemde maar nu geheel vergeten schilder. Ik vond het een goed moment om eens te gaan kijken. Het was overweldigend. Ik werd meteen gegrepen door het werk doch zag ook de treurigheid van de tentoonstelling: "grote werken in slechte staat, tekeningen niet in passe-partouts maar in oude versleten mappen. Maar mijn nieuwsgierigheid was voorgoed gewekt."
Stakenbergweg
Woning van Roos aan de Stakenbergweg nr. 110 te Elspeet.
Een bezoek van Van Helden aan de dochters volgde. Zij woonden in twee kleine huisjes aan de Stakenbergweg in Elspeet. Roos in het ene en Ruth met haar man, een Veluwse boer, in het andere. "Beide huisjes waren kunstparadijsjes. Op de muren hingen van onder tot boven schilderijen, de ruimten stonden vol met heerlijke, oude spullen uit het ouderlijke huis. Ik zag versierde kasten, beschilderde kisten, boeken, aardewerk, oude kachels. Je stapte zo een andere eeuw in. Alles moest ik zien, alles werd mij getoond. Er volgden vele weekenden met bezoeken. Wanneer ik op MOTHOEK - 2009
zondag langskwam, kon ik alleen bij Roos terecht. Ruths echtgenoot vond het niet juist dat de zondag gebruikt werd voor wereldse zaken. De dochters waren geroerd door mijn niet aflatende enthousiasme over zo veel moois. "Vader is vergeten", zeiden ze. Zij zagen het als hun taak om de collectie zo goed mogelijk bij elkaar te houden en te bepalen waar alles ondergebracht kon worden. Veel werk was in bruikleen gegeven, maar niets was geregeld... Er moest iets gedaan worden, zo'n collectie mocht Ruth voor haar woning aan de Stakenbergweg te Elspeet niet verloren gaan." waar ze heeft gewoond met haar man Jan Mulder.
De oprichting van de Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam. "De dochters zagen het als hun plicht om de culturele nalatenschap van hun vader te beheren. Maarniet door die in een depot op te slaan. Hiermee zou het werk van hun vader niet uit de vergetelheid worden gehaald. De kunsthandel kwam langs, maar het commerciële aspect schrikte de dochters af. Het idee om het zelf te doen, sprak aan. "Maar dat moet jij maar doen, wij zijn er te oud voor." En Roos voor het huisje van haar zus Ruth. zo werd op 29 maart Beide huisjes waren kunstparadijsjes. 1973 ten overstaan van mr. MJ. Meijer, notaris te Amsterdam, de Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam opgericht met als eerste bestuurders de dochters en Van Helden."
De
doelstellingen
Ruth 1956
Roos 1956
De belangrijkste doelstellingen van de stichting waren, en zijn nog steeds, het restaureren en conserveren van het werk en het samenstellen van een oeuvrecataiogus en een monografie om het werk van Monnickendam de aandacht te geven, die het verMOTHQEK - 2009
dient. Bovendien werd bepaald dat het archief zou worden geïnventariseerd en beschreven. In de loop van de jaren werd met de dochters overlegd wat met de collectie moest gebeuren wanneer zij er niet meer zouden zijn. "Het archief van de stichting zou te zijner tijd worden ondergebracht in een openbaar archief, de collectie bij openbare instellingen als musea en archieven. Het vermogen, de dochters hadden de stichting tot hun enige erfgenaam benoemd, moest de stichting onderbrengen in een fonds op naam bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Monnickendamfonds. Daaruit kunnen restauraties van kunstvoorwerpen worden gesubsidieerd - met name schilderijen uit de periode 1870-1940. Aan jonge kunstenaars kunnen beurzen worden verleend voor het volgen van een studie in het buitenland. De nalatenschap van de schilder Martin Monnickendam zal op deze wijze in de loop van de komende jaren worden afgewikkeld en dat is zoals de dochters het graag wilden."
Pentekening M. Monnickendam, 1937 De
plafondschildering
• •
Het meest beschadigde werk uit de artistieke nalatenschap was de plafondschildering. "Strak opgerold in een plastic zak lag de schildering op de zolder van het huis van dochter Ruth", vertelt Van Helden. "De afbeelding was nog wel zichtbaar, maar veel was het niet." Eigenlijk was het niet te redden, maar Hetty's enthousiasme en kunde overwonnen iedere beschadiging; "Dankzij Hetty van Eeghen is het nu voor de eeuwigheid bewaard en daar zijn we als stichting heel erg blij mee. Maar waar laatje het? Mijn kantoor was natuurlijk de perfecte plek, daar hangen al veel werken van Monnickendam. De binnenhuisarchitecte Cornélie Bierens de Haan kreeg zelfs de opdracht om de kamers zo in te richten, dat de werken er optimaal in uitkomen. Om te zorgen dat de plafondschildering ook in de toekomst bewaard blijft, leek het de stichting een goede gedachte om die te schenken aan Stadsherstel, die eigenaar van het pand is. Een instelling die altijd zorg zal blijven dragen voor het culturele erfgoed zodat dit unieke werk niet nog eens op een zolder belandt."
Op de zolder van het huis van dochter Ruth lag de schildering in een plastic zak. MOTHOEK - 2009
He* in Elspeet gevonden doek werd gerestaureerd afgelopen week officieel overgedragen aan Stadsherstel Amsterdam, Foto: Wouter 77tom freson
Uniek doek van ondergang gered 'MonnickendanV gevonden op zolder in Elspeet BSPEET - Een uniek doek van de schilder Martin Monmtkerv dam is gered van de ondergang. Decennialang lag de vijftien vien kante meter grote plafondschildering op de vochtige zolder van een boerderijtje aan de Staken*
bergweg 89 in Elspeet, Toen het werd gevonden moest het werk eigenlijk als verloren worden beschouwd* Toch verdiende het doek van 15m2 een tweede leven.
en van de ondergang redde* „Zij zat bijna vijfjaar op haar knieën om het grote doek te restaureren", vertelt Peggy Aldcrse Baas. woordvoerder namens Stadsherstel Amrsterdam aan wie de schildering afgelopen door leanne Dijkstra week officieel werd overgedragen. Stadsherstel is eigenaar van de De stichting Vrienden van de schil* monumentale panden aan de Keider Martin Monnickendam wendde zersgracht die veel historische in* zich tot de bekende restaurator Het* terieuronderdelen restaureerde* Er ty van Eeghen die de schildering na hangen al veel werken van Monnic* een restauratieproces van ruim vier kendam. „De plafondschildering is jaar in haar oude glorie herstelde een prachtige aanvulling op de col-
lectie", aldus Alderse Baas. Dat het doek werd gevonden op de zolder in Elspeet is geen toeval. De dochters van Monnickendam* Ruth en Rosa. woonden in Elspeet. Beide zijn overleden. De boerderij staat er nog wel. maar is inmiddels verbouwd. Bij het opruimen van de zolder, vijftien jaar geleden, werd het doek in een plastic pakketje van 23 centimeter dik gevonden. Er lagen meer verfdelen in het plastic dan nog op het doek zaten. • zie: www.nieuwsbladdeband.nl
Monnickendamjaar Het jaar 2009 wordt het Monnickendamjaar. Amsterdamse culturele instellingen als het Rijksmuseum, het Stadsarchief Amsterdam, het Amsterdams Historisch Museum, het Joods Historisch Museum, Stadsherstel Amsterdam en Artis zullen op passende wijze aandacht aan de schilder en zijn werk besteden. Een omvangrijk deel van de collectie, circa zevenhonderd tekeningen, wordt bovendien geschonken aan het Stadsarchief en enkele grote werken aan het Rijksmuseum, het Amsterdams Historisch Museum en het Joods Historisch Museum. De prachtig gerestaureerde plafondschildering schenkt de stichting aan Stadsherstel Amsterdam N.V.
De gerestaureerde plafondschildering lag opgeslagen op de vochtige zolder van een boerderijtje aan de Stakenbergweg in Elspeet
MOTHOEK - 2009
Tentoonstelling en catalogus Op 5 februari 2009 zal de opening plaats vinden van een grote tentoonstelling van tekeningen, pastels en aquarellen van Monnickendam in het prachtige gebouw van De Bazel aan de Vijzelstraat in Amsterdam, het nieuwe onderkomen van het Stadsarchief (voorheen het Gemeente Archief). De tentoonstelling zal duren tot 3 mei 2009. Tegelijk met de opening in het Stadsarchief zal een catalogus verschijnen van min. 1100 bladzijden waarin ruim 4.300 werken zijn opgenomen. Ook verschijnt er een beknopte monografie over de schilder. Wie was Martin Monnickendam Monnickendam werd op 25 februari 1874 te Amsterdam geboren als zoon van Nathan Meijer en Roosje Rippe. Martin, zijn broer en twee zusters werden in zekere welstand opgevoed. Het feit dat zijn vader mocht stemmen, gaf aan dat deze een goed inkomen had, Zijn ouders steunden hem op alle mogelijke manieren in zijn streven om het schildersvak onder de knie te krijgen. Hij kreeg al op jonge leeftijd les van de bekende schepenschilder J.A. Rust ter voorbereiding op het toelatingsexamen van de Rijksacademie. Deze hield atelier op het Sophiaplein (nu De Munt) om de hoek waar de Monnickendams woonden. Daar volgde hij tussen 1891 en 1893 lessen van onder anderen Allebé, Dake en Van der Waay. Allebé had een grote invloed op Monnickendam. Zij hebben altijd contact gehouden. Monnickendam was een van de dragers van de kist toen Allebé werd begraven. Na de academie woonde Monnickendam twee jaar in Parijs, samen met Pieter Dupont. Hij zwierf samen met Dupont door en rond Parijs en van hem leerde Monnickendam etsen. Na Parijs volgde
(1874-1943)
Martin Monnickendam ca. 1935
Brugge. Toen hij in Nederland terug was, rees zijn ster snel. Hij werd lid van de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae en zat in het bestuur van de kunstenaarsvereniging Sint Lucas. Monnickendam deed mee aan vele tentoonstellingen. Met name in het buitenland kreeg hij grote bekendheid en hij ontving talrijke prijzen, onder andere in Parijs, Berlijn, San Francisco, Passamo en München, waar hij een gouden medaille ontving. Zuiderzee In Nederland kreeg de kunstschilder de gouden medaille tijdens de "Vierjaarlijkse" te Arnhem en in 1913 de gouden medaille van H.M. de Koningin. In 1934 werd Monnickendam benoemd tot officier in de Orde van Oranje Nassau. Tijdens zijn leven was hij een zeer bekende en succesvolle schilder. Zijn naam werd in één adem genoemd met zijn eveneens succesvola
MOTHQEK- 2009
Ie tijdgenoten Jan Sluijters, Isaac Israëls, George Breitner en Kees Maks. Als onderwerp koos Monnickendam vaak Amsterdamse taferelen en stadsgezichten. Zijn vele reizen onder andere naar Italië, Duitsland en Frankrijk legde hij ook in beeld vast. Daarnaast toonde Monnickendam zich een vaardige tekenaar, waardoor hij veel gevraagd werd als illustrator voor dag- en weekbladen. Zo vroeg De Amsterdammer hem diverse malen om belangrijke evenementen vast te leggen en hij maakte in de jaren 1931-1933 1 Gezicht op de Schreierstoren' in opdracht van het Algemeen Handelsblad een serie pastels over het verdwijnen van de Zuiderzee getiteld De Gedoemde Binnenzee. Opvallend was zijn, voor die tijd opzienbarende, felle kleurgebruik. Succesvol
TENTOONSTELLING VAN PASTELTEEKENINGEN VAN
MARTIN MONNICKENDAM AMSTERUAMSCHE STADSGEZICHTEN
RKKNAKI) HOUTHAKKER KUNSTHANDEL • AMSTERDAM NIKUWKZIJDS VOORBURGWAL 333
Catalogus van de eerste tentoonstelling Bernhard Houthakker, 1916 MOTHOEK - 2009
bij
Martin trouwde in 1906 met Alice Mouzin, een zeer begaafde vrouw die een grote invloed op hem had. Zij correspondeerde in het Zweeds, Frans, Duits en Engels, weefde en las veel. Alice ging zich ook met de zakelijke kant bezighouden en dat was meteen merkbaar: de prijzen stegen! Hij verkocht bijvoorbeeld in 1916 een schilderij voor f 2.250,dat is omgerekend naar nu een bedrag van circa € 40.000,-. In 1924 werd ter gelegenheid van Monnickendams vijftigste verjaardag een grote overzichtstentoonstelling gehouden in de zalen van het Stedelijk Museum Amsterdam. Er werd veel verkocht: zo verwierf kunsthandelaar Goudstikker drie grote werken en kunstverzamelaar Boendermaker maar liefst zes werken. Monnickendam was financieel bijzonder succesvol. Hij kon zich in 1925 een groot huis aan de Stadhouderskade veroorloven, voor een koopsom van f 35.000,- (te vergelijken met ruim 1,2 miljoen euro nu, en dat in een tijd dat men nog niet zo royaal was met het verstrekken van hypotheken). Het huis werd volgestouwd met allerlei curiosa en antiek die hij op het Waterlooplein kocht, zelf repareerde en vaak versierde. Enkele zeer mooi gedecoreerde kisten zijn bewaard gebleven, evenals een grote kast die Monnickendam beschilderde met afbeeldingen van oude schepen.
Allee Mouzin, een zeer begaafde vrouw die een grote invloed had op Martin Monnickendam. Zomer 1949.
Oorlog
'40/45
De verschrikkingen van de oorlog gingen ook aan de joodse Monnickendam niet voorbij. Veel vrienden werden opgepakt en vermoord. Door zijn gemengde huwelijk liet men hem voorlopig met rust. De bevriende architect Jan de Meijer nam hem mee naar het restauratieproject Leeuwenwijk waaraan De Meijer op dat moment werkte. Monnickendam kreeg de gelegenheid deze panden te tekenen. In de onverwarmde ruimten liep Monnickendam een longontsteking op, waaraan hij begin januari 1943 bezweek. Onbewust redde hij daarmee zijn eigen collectie. Doordat zijn vrouw als niet-joodse de collectie erfde, mede dankzij de tussenkomst van advocaat R. Korthals Altes, werd deze niet meer beschouwd als joodse kunst en ongemoeid gelaten. Monnickendam liet een indrukwekkend oeuvre na in kwantiteit en in kwaliteit. Na '45 raakte Monnickendam echter, als zo velen van zijn tijdgenoten, in de vergetelheid. Zijn werk dreigde verloren te gaan. Dat veranderde in 1973. Dan komt de artistieke nalatenschap van de veelzijdige schilder onder beheer van de Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam en het werk is van de ondergang gered. Vakantie op de Veluwe
Roos met kunsthandelaar Lodewijk Houthakker in haar huisje aan de Stakenbergweg te Elspeet 10
De Amsterdamse schilder bracht met vrouw en kinderen zijn vakantie in de jaren 1920 en 1921 door in Stroe op de Veluwe. Het was een man die nooit stil zat en het was dan ook vanzelfsprekend dat hij de mooie plekjes van de Veluwe ging vastleggen. In januari 1922 organiseerde de Amsterdamse kunsthandelaar en grote vriend, van Monnickendam, Bernard Houthakker, een tentoonstelling van pasteltekeningen die, zoals Houthakker in zijn woord vooraf schreef hij, waren "medegebracht van een vakantieverblijf op de Veluwe en van uitstapjes in de buurt o.a. Elspeet en Nunspeet!" Monnickendam had met Houthakker een goede vriendschap opgebouwd en daarnaast ook een succesvolle zakelijke samenwerking. De tentoonstellingen bij Houthakker in de jaren 1916 - 1918 waren een daverend succes, ook financieel: er werd voor duizenden guldens verkocht MOTHQEK- 2009
(let wel: guldens uit 1916!). Deze tentoonstellingen betekende voor Monnickendam een doorbraak: hij werd in één klap een bekende schilder buiten het kleine kunstwereldje waar hij allang een reputatie had opgebouwd. Hoewel de tentoonstelling bij Houthakker bescheiden was, werd er in de pers ruim aandacht aan geschonken en zo schreef Maria Viola - een in die tijd zeer bekende kunstcritica - in het Algemeen Handelsblad van 10 januari 1922: "In 't gaan langs den Schuurtje bij de Woning van Roos, 1956 N.Z. Voorburgwal werden we reeds van verre de vroolijke kleuren van Monnickendam's pastels in de vitrine bij Houthakker gewaar - wie zou dit leutig kleurenspel niet verlokken om even binnen te loopen? De tentoonstelling is klein en gauw afgezien, de bezoeker zal er zich niet vervelen." En verder: "Dit luide, haast baldadig-uitgelatene vinden we terug in zijn pastels, alles licht en trilt en wimpelt in de kleine landschappen, die hij van zijn Veluwsche vakantiereis heeft meegebracht, de losse wolken woelen of wervelen samen in het klare blauw tot een torengevaarte van blinkend wit; het water spoelt en stroelt. En dan zijn er de kleuren, zwaar en brutaal, met zwart en veel rood en donkergroen: een wei met roode koeien onder een rosse lucht, een heide overstort van avondrood, een hofje vol groote roode bloemen, een baksteenen kerkje in zonnegloed ..." De nachtwacht van de Veluwe Het is Brand Overeem geweest die de aandacht vestigde op het prachtige schilderij "Boeren van Stroe", dat hing in een van de schuren aan de Stakenbergweg te Elspeet van de dochters van de Amsterdamse schilder Martin Monnickendam, hing te wachten op betere tijden. Hij noemde het werk "de Nachtwacht van de Veluwe". Zijn artikel hierover in het Veluws Dagblad kreeg de aandacht die het verdiende. Maar hij ging verder en wist de Gemeente Barneveld te overtuigen dat een dergelijk schilderij én behouden moest blijven én in Barneveld moest komen te hangen. Barneveld kende toen (midden jaren negentig) als wethouder van kunstzaken de energieke David van Boven. Deze ging meteen aan de slag en wendde zich, samen "Boeren van Stroe". Martin Monnickendam noemde het: met de kunstcommissie en MOTHOEK - 2009
"De Nachtwacht van de Veluwe". Voorstudie in inkt 11
de cultuurambtenaar Marcel van Dalen, tot de Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam, de eigenares van het schilderij. En wat is een mooiere bestemming voor dit schilderij dan de raadszaal van de Gemeente Barneveld, waar Stroe immers onder valt? Barneveldse raadszaal Barneveld liet zich van zijn beste kant zien en bood aan de kosten van restauratie (dan moet men gauw denken aan tienduizenden guldens) voor haar rekening te nemen. En zo werd het schilderij gered en hangt het voor eeuwig bruikleen in de raadszaal. Maar nu iets over het schilderij zelf: een groot werk: 150 bij 190 cm, geschilderd op linnen, en gedateerd 1922. Monnickendam dateerde zijn werken op het moment dat het schilderij klaar was, maar hij heeft zijn inspiratie opgedaan toen hij in 1921 voor de tweede achtereenvolgende keer met vrouw en kinderen van een vakantie in Stroe genoot. In die zomer heeft hij de familie vastgelegd. Het zou hier betreffen de boerderij Hooimansgoed (gelegen tegenover Strooimansgoed), maar wie de vastgelegde personen zijn, is helaas niet meer te achterhalen, hoewel het kleine kind rechts voor wellicht nog leeft! Van het werk zijn een tweetal voorstudies bewaard gebleven. Wanneer wij kijken naar de pentekening (ongetwijfeld het werk dat hij ter plaatse maakte) dan zien wij al de volledige structuur van het schilderij. Uiteindelijk is alleen het paard iets van plaats veranderd, maar de eerste opzet is eigenlijk helemaal gevolgd. Na de pentekening, de schets ter plekke, heeft Monnickendam - wellicht ook ter plekke - , het werk verder uitgewerkt in aquarel: zo legde hij de kleuren vast. Thuisgekomen (Amsterdam) begon hij dan aan het schilderij zelf. Een methode van werken die hij meermalen heeft toegepast. En dan zien wij dat hij de karakters van de personen uitwerkt: het expressieloze gelaat van de boer in het midden verandert in een trotse uitdrukking, de verlegen boerin wordt een ernstig kijkende vrouw en de boerenknecht links (met het kalfje) wordt een vrolijke man: kortom de personen worden karakters en daardoor wordt het een echt schilderij! Het werk is kenmerkend voor Monnickendam: het vastleggen van een groep personen, maar dan niet statisch, maar bewegend: het kalfje kan zo weg springen, de boerenknecht rechts kan zo weer doorgaan met maaien en het brood dat de boerin vasthoudt is nog warm. Dochter Roos en Eispeet Een geboren en getogen Amsterdamse, dochter van een van scheppingsdrang bezeten, joodse schilder, in een door en door Veluws dorp. "Ik ben blij dat ik hier woon. Je kunt beter in Eispeet in je eentje achterblijven dan in Amsterdam. Ik heb hier in de buurt wat
1
1
_B
RBA*!L£'
8H*H •
•• *8
••••ƒ B
Bn|1L^ •
8
8 * 8
^
T
*
w
^
*
*
^
B
^
V
i
k
U
l
ikkV ^
v
^
1
•
•
•
•
•
^
^
B
B
'
^4B^k~" —
\ ™-^^^_
•••••••••••••••••r "* Jftr
1 BHHHHHHHHHHHHH1V4H1
B
k a w ^ k i k V
'^•ï
~ i t
•••••••••••••••••8
Roos in de de kamer van de familie van de Kolk.
vrienden" Het huis waar Roos nu woont, was van haar twee jaar oudere zus Ruth. Vanaf kort na de oorlog totdat Ruth eind 1990 overleed, woonde Roos in een even schilderachtig stulpje, op steenworp afstand. De twee zussen waren slechts door een akker en een bomenrij van elkaar gescheiden. Na Ruths dood trok Roos in Ruths huis. 'Anders zou ik alle herinneringen aan haar zijn kwijt geraakt'. Behalve de herinneringen aan haar zus bevat het boerderijtje vele tientallen tastbare sporen van haar vader, Martin Monnickendam. In de woonkamer gaan de muren nagenoeg geheel schuil achter schilderijen van zijn hand. "Kijk" wijst de bewoonster de bezoeker van dit minimuseum aan, "een portret van mijn moeder toen ze nog betrekkelijk jong was. En hier een portretje van mijn zus en mij, gemaakt in 1916 toen we acht en vijf waren. En kijk, dit huisje aan de Bloemgracht is een van zijn allerlaatste prenten; ik denk dat ie tijdens het schetsen aan de Bloemgracht de kou heeft opgelopen, die hem noodlottig is geworden. Hij moest een Jodenster op, de maatregelen tegen de joden kon hij heel slecht verwerken."
Veel Vetuwse tafereien Niet alleen deze knusse huiskamer, alle kamers in het huisje en ook de grote boerenschuur achter het huis staan en hangen vol schilderijen van de oude Amsterdamse meester. Veel Veluwse taferelen ook. Monnickendam kwam vaak en graag op de Veluwe. Het was dan ook geen wonder dat zijn weduwe na de oorlog, die de joodse schilder in januari 1943 het leven gekost heeft, in Elspeet neerstreek. Hier, op een paradijselijk stukje grond, kwamen de rouwende nabestaanden weer tot zichzelf. Ruth trouwde met de Veluwse bosarbeider Jan Mulder. Roos, die eigenlijk Mona Rosa heette naar haar grootmoeder Roos en de Mona Lisa, bleef ongetrouwd. Ze overleefde haar moeder, haar zwager en haar zus en bleef alleen achter. Alleen, met vele honderden schilderijen van Martin Monnickendam, aan wie na de oorlog een aantal grote exposities is gewijd. Ook Roos is inmiddels gestorven. Roos, die eigenlijk Mona Rosa heette, naar haar grootmoeder Roos en de Mona Lisa, hier bij de waterput Foto: mei 1954. MOTHOEK - 2009
'z?." iKSfe 13
Enkele reacties van tijdgenoten "Zijn werken trilden van leven, overdaad en kleur". En zijn twee dochters in Eispeet herinneren zich hem als de grote bezetene, verbluffend werklustig en altijd doende, bezig aan een enorm oeuvre, dat voor een deel zelfs verloren raakte tijdens de vele succesvolle tournees langs exposities in Frankrijk of Italië. Zelf gaf hij als beroep op het naambordje aan zijn huis op: "Portretschilder". En talrijk zijn de fijn aangevoelde portretten die hij maakte, vaak van kunstenaars en geleerden en voor een belangrijk deel ook uit het joodse volksdeel van voor 1940. Nog in 1942 schilderde hij het portret van de dirigent Albert van Raalte, een van zijn laatste werken. Kaspar Niehaus noemde hem in 1931 de Hollandse Menzel, Blauwkuip herdacht hem nog in 1946, kort na de oorlog, in de eerste jaargang van Phoenix als "de in onze Hollandse werkelijkheid verdwaalde oosterling, bij wie onder oosterse praal en uiterlijk vertoon de gevoeligheid en het eigenlijke fond slechts te onderkennen valt voor degenen, die zich daarin verdiepen kan en dus nooit voor de oppervlakkige beschouwer." Ruth trouwde met de Veluwse bosarbeider Jan Mulder. Foto: mei 1954.
Resumerend De Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam is, mede door de dochters van de schilder, die beiden in Eispeet woonden, in 1973 op gericht. Ruth, haar man Jan Mulder en Roos zijn gestorven maar de herinnering aan deze schilder gaat door! De doelstellingen van de stichting zijn helder; het bewaren, catalogiseren en documenteren van al zijn werk, het restaureren van werken en het organiseren van tentoonstellingen en publicaties. In de ruim 35 jaar sindsdien is veel gedaan; ruim 4000 werken zijn gecatalogiseerd (laat zien wat voor harde werker deze schilder was) meer dan 200 schilderijen zijn gerestaureerd, 1200 documenten geïnventariseerd en er is aan 50 exposities mee gedaan. "Er wacht nog veel werk" aldus heer mr. R.J.E. van Helden, secretaris van de stichting. Monnickendam behoort tot de vergeten schilders, ten onrechte en ik denk dat u na het zien, van de grote tentoonstelling in Amsterdam van 5 febr. '09 t/m 3 mei '09 ook zo zal denken! Bronnen: - 'In het licht van de kleur'Mr. R.J.C, v Helden en M. Brink. - Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam. - Een Amsterdammer op de Veiuwe Veluws museum Nairac. - Van de ondergang gered. Stadsherstel Amsterdam N. V. - Foto's en illustraties uit boven genoemde bronnen en van Wim v.d. Kolk te Eispeet. -"De Band" nieuwsblad Veiuwe 05/11/V8 - 2 fragmenten uit het boek van Arjeh Kalmann (tekst) en Brand Overeem (foto's) Baarn 1959. 14
MOTHOEK - 2009
